OPRACOWANIE CZERWONEGO KAPTURKA WEDŁUG B. BETTELHEIMA

Czerwony Kapturek to baśń, która jak wiele innych także doczekała się wielu wersji. Najbardziej znane opracowanie: to opracowanie braci Grimm. Jest to wersja w której Czerwony Kapturek i babcia są zjedzone przez wilka, ale myśliwy ratuje je, a wilka spotyka zasłużona kara. Istnieje jeszcze jedna wersja Czerwonego Kapturka opracowania braci Grimm. Istotny w niej jest dodatek do właściwej opowieści. Opowiada on o tym, jak to po całym wcześniejszym zdarzeniu Czerwony Kapturek udaje się znów do swojej babci. Idąc przez las znów spotyka wilka, ale tym razem wilkowi nie udaje się przechytrzyć dziewczynki. Czerwona Czapeczka( bo tak też była nazwana dziewczynka w opracowaniu Grimmów)udaje się szybko do babci, po czym przygotowują w domu zasadzkę na wilka do której ten potem wpada. Ostatnie zdanie baśni brzmi: „ Czerwona Czapeczka zaś poszła do domu i nic złego się jej nie stało”. Obok wersji braci Grimm występuje również wersja Charlesa Perrault. W wersji Perrault wilk zjada babcię i Czerwonego Kapturka, ale nikt ich nie ocala. Perrault umieszcza w niej także wiersz wykładający sens moralny, jaki należy wyczytać z opowieści. Chodzi w nim o to, by młode i piękne dziewczęta nie ufały wilkom- mężczyznom uwodzicielom. Podkreśla, że najniebezpieczniejsze są te wilki, które podążają za młodymi dziewczętami na ulicy, a nawet do domu. Wszystkie wersje zaczynają się od opowieści, jak to babcia podarowała wnuczce czerwoną czapeczkę/kapturek, w którym dziewczynce było tak ładnie, że wszyscy nazywali ją Czerwonym Kapturkiem. Pewnego razu matka wysłała ją koszyczkiem do chorej babci. Idąc przez las dziewczynka spotyka w nim wilka. Przebiegły wilk wypytał się jej dokładnie, gdzie mieszka babcia. Wówczas oznajmił, że też chciałby odwiedzić babcię i popędził do jej domu co sił, podczas gdy dziewczynka straciła jeszcze wiele czasu po drodze.

W wersji Perrault wilk nie jest krwiożerczym zwierzęciem, ale metaforą. Świadczy o tym fakt, że dziewczynka rozbiera się i kładzie do łóżka obok wilka. Nie ucieka, nie reaguje ona oporem, albo chce by ją uwieść. Czerwona Czapeczka to dziecko, które zmaga się już z problemami okresu dojrzewania, ale emocjonalnie nie jest jeszcze do nich przygotowane, gdyż nie rozwiązało swoich wcześniejszych problemów edypalnych. Baśń o Czerwonej Czapeczce najpierw w symboliczny sposób ukazuje niebezpieczeństwa, na jakie dziewczynkę w okresie dorastania narażają konflikty edypalne- a następnie przedstawia jej ocalenie , dające początek wolnemu już teraz od konfliktów dojrzewaniu. Postacie macierzyńskie( matka, babcia) tracą tutaj wszelkie znaczenie. Natomiast wszechpotężna jest tu postać męska, rozszczepiona na przeciwstawne postacie niebezpiecznego uwodziciela, który gubi niewinną babcię i dziewczynkę- oraz myśliwego, który jest obrazem odpowiedzialnym i silnego ojca zdolnego wybawić dziecko. W całej tej baśni, i w tytule, i w imieniu bohaterki, uwypuklone zostaje znaczenie czerwonego koloru noszonej przez dziewczynkę czapeczki. Czerwień symbolizuje gwałtowne uczucia, zwłaszcza związane z płcią. W aksamitnej czerwonej czapeczce ofiarowanej przez babcię można więc dopatrywać się symbolu przedwczesnego przekazania bohaterce seksualnego uroku, co uwydatnia dalej fakt, że babcia jest stara i chora - tak słaba, że nie może nawet otworzyć drzwi. Imię "Czerwona Czapeczka" wskazuje na wagę, jaką dla losów bohaterki mają właściwości tego szczegółu jej ubioru. Czerwona czapeczka jest mała ("czapeczka" - a nie "czapka"), i dziewczynka jest mała. Dziewczynka jest za mała - nie aby czapeczkę nosić, lecz aby dać sobie radę z tym, co ona symbolizuje i do czego przez noszenie jej zachęca innych.

Grożące Czerwonej Czapeczce niebezpieczeństwo to jej własna płciowość, z którą nie idzie jeszcze w parze odpowiednia dojrzałość emocjonalna. Osoba, która przygotowana jest do przeżyć seksualnych pod względem psychologicznym, potrafi je kontrolować i dzięki temu przyczyniają się one do jej rozwoju. Tymczasem przedwczesne doświadczenia w tej dziedzinie wywołują regresję, ożywiają bowiem wszystkie pozostałości wczesnych, zaczątkowych stadiów rozwoju - do tego stopnia, że mogą całkowicie zdominować daną jednostkę. Jeśli osoba niedojrzała, która nie jest jeszcze gotowa do życia seksualnego, narazi się na doświadczenie wzbudzające silne przeżycia w tej dziedzinie, to aby sobie z nimi dać radę, ucieknie się ona do dawnych, dziecięcych sposobów postępowania, właściwych niegdysiejszemu stadium edypalnemu. Słuchacz może zadawać uzasadnione pytanie, czemu wilk nie pożera Czerwonej Czapeczki od razu w momencie spotkania, to jest natychmiast przy pierwszej sposobności. Perrault w sposób dla siebie charakterystyczny daje tu na pozór racjonalne wyjaśnienie: wilk obawia się pracujących niedaleko w lesie drwali. Ponieważ w opowieści Perrault wilk to cały czas mężczyzna-uwodziciel, wydaje się rzeczywiście prawdopodobne, że nie śmie on uwieść małej dziewczynki w zasięgu wzroku i słuchu innych mężczyzn.

Zupełnie inaczej dzieje się w wersji braci Grimm. Daje nam się tu do zrozumienia, że motywem zwłoki jest niezwykła żarłoczność wilka. Zachowanie wilka w wersji braci Grimm wtedy zyska sens, jeśli przyjmiemy, że aby mogła mu się dostać Czerwona Czapeczka, musi on najpierw pozbyć się babci. Póki matka (matki) jest w pobliżu, nie będzie miał Czerwonej Czapeczki. Zanim się nie uwolni od babci, musi stłumić swe pragnienia; droga do ich realizacji zdaje się wolna wówczas, gdy usunięta już jest postać macierzyńska. W tej płaszczyźnie znaczeń mamy w baśni do czynienia z nieświadomym życzeniem córki, aby zostać uwiedzioną przez ojca (wilka).

W innej płaszczyźnie interpretacji można by powiedzieć, że wilk nie pożera Czerwonej Czapeczki natychmiast, gdy ją spotyka na drodze, gdyż pragnie najpierw znaleźć się z nią w łóżku; seksualne spotkanie obojga poprzedzać ma późniejsze "zjedzenie" partnerki.

W ujęciu Perrault główny akcent położony zostaje na uwodzenie seksualne, ale w wersji braci Grimm jest inaczej. Nie ma tu żadnej bezpośredniej ani pośredniej wzmianki o sprawach płci; są one subtelnie sugerowane. W baśni Czerwona Czapeczka dokonana jest eksternalizacja (wydobycie i uosobienie w określonej postaci baśniowej) procesów wewnętrznych przeżywanych przez dziecko w wieku dojrzewania:

wilk to eksternalizacja poczucia dziecka, że jest bardzo złe, kiedy postępuje wbrew upomnieniom rodziców i pozwala sobie wzbudzać w kimś pokusy seksualne albo godzi się być obiektem cudzych pragnień w tym zakresie. Zbaczając z wytkniętej przez rodziców drogi, napotyka "wcielone zło" i lęka się, że je to zło pochłonie -wraz z rodzicem, którego zaufanie swym postępkiem zawiodło. Jednakże, jak pokazuje baśń, po takim zniszczeniu przez zło można się odrodzić.

Myśliwy to zarówno dla chłopców, jak dla dziewczynek niezwykle pociągająca postać, gdyż ocala on dobrych, a karze złych. Przemoc, jaką stosuje myśliwy, rozcinając wilkowi brzuch, służy najwyższym celom społecznym (ocalenie dwu istot ludzkich). Myśliwy wydobywa Czerwoną Czapeczkę z brzucha wilka w sposób, który przypomina zabieg cesarskiego cięcia; budzi to skojarzenia z brzemiennością i wydawaniem dzieci na świat. Tym samym w nieświadomości dziecka pojawia się pytanie krążące wokół zagadki aktu seksualnego. W jaki sposób płód dostaje się do łona matki? - zastanawia się dziecko. I dochodzi do wniosku, że dzieje się to przez połknięcie czegoś, jak w przypadku wilka.

Widzimy więc, że ojciec obecny jest w opowieści w dwu przeciwstawnych postaciach: jako wilk - ucieleśnienie niebezpieczeństw związanych z gwałtownością uczuć edypalnych, i jako myśliwy - wcielenie opiekuńczych i wybawicielskich aspektów ojca.

Mimo chęci, aby natychmiast zabić wilka, myśliwy nie czyni tego. To Czerwona Czapeczka - po swym wybawieniu - wpada na myśl, by napełnić brzuch wilka kamieniami, "a gdy wilk się obudził i chciał uciekać, ciężkie kamienie sprawiły, że runął i padł martwy". To ona bowiem winna pomyśleć, co ma się stać z wilkiem, i wykonać powzięty plan. Jeśli w przyszłości chce się czuć bezpieczna, musi umieć sobie poradzić z uwodzicielem, musi umieć się od niego uwolnić. Gdyby wyręczył ją w tym ojciec-myśliwy, Czerwona Czapeczka nie zyskałaby poczucia, że przekroczyła już swoją słabość. Czerwona Czapeczka i babcia nie umierają naprawdę, ale z pewnością przychodzą ponownie na świat. Jeśli w tak wielu rozmaitych baśniach dopatrzyć się można wspólnego, podstawowego tematu, jest to właśnie temat ponownych narodzin, które prowadzą do egzystencji wyższego rodzaju. Opowieść nie pozostawia wątpliwości, że babcia i dziewczynka po połknięciu przez wilka nie przestały żyć. Świadczy o tym zachowanie Czerwonej Czapeczki, kiedy zostaje wyswobodzona. "Dziewczynka wyskoczyła i zawołała: «Ach, jak się bałam, tam tak ciemno w brzuchu wilka!»" Skoro czuła strach - to żyła; gdy się jest martwym, nic się nie czuje i nie myśli.