TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA
Tkanka łączna płynna to : krew i limfa
Budowa krwi:
Krew składa się z substancji międzykomórkowej czyli osocza oraz elementów morfotycznych – krwinek /białych, czerwonych oraz płytek krwi/
Osocze jest lekko żółtawą cieczą zawierającą około 90 % wody. W Osoczu rozpuszczone są związki organiczne / białko, glukoza, oraz niewielka ilość wolnych kwasów tłuszczowych, hormonów i mocznika/
Funkcje krwi:
-oddechowa/ dostarcza tlen z płuc do wszystkich komórek ciała/
-odżywcza/ zaopatruje wszystkie komórki ciała w materiał budulcowy i energetyczny/
-wydalnicza / transportowanie zbędnych szkodliwych produktów przede wszystkim dwutlenku węgla i związków azotu/
-immunologiczna /udział w procesach odpornościowych/
-termoregulacyjna / pomaga w utrzymaniu stałej temperatury ciała/
Elementy morfologiczne krwi:
- krwinki czerwone – erytrocyty są okrągłe i dwuwklęsłe, nie mają możliwości aktywnego ruchy, są więc przenoszone z prądem krwi. Są bezjądrzaste , nie wykazują zdolności do podziałów i żyją krótko /100-120 dni/. Powstają wyłącznie w czerwonym szpiku kostnym.
-krwinki białe- leukocyty są bezbarwne, o różnym kształcie-zwykle kuliste lub owalne, część z wypustkami. Powstają w czerwonym szpiku kostnym lub układzie limfatycznym.
Ze względu na różną budowę i funkcje podzielono je na :
- granulocyty - agranulocyty
granulocyty dzielimy na 3 podgrupy:
• Neutrofile / obojętnochłonne/ pełniące funkcje obronne przed infekcjami
• eozynofile / kwasochłonne/ odpowiedzialne za niszczenie obcych białek
• bazofile / zasadochłonne/
Agranulocyty dzielimy na:
• limfocyty / te z kolei dzielimy na limfocyty B i T są onne odpowiedzialne na pobudzanie innych leukocytów do działania/
• monocyty są swoistymi strażnikami czystości biochemicznej organizmy
Płytki krwi – trombocyty są oderwanymi bezbarwnymi różnokształtnymi fragmentami cytoplazmy dużych komórek szpikowych. Pełnią rolę wyzwalaczy zapoczątkowujących złożony proces krzepnięcia krwi.
Limfa czyli chłonka pośredniczy w dwustronnej wymianie substancji pomiędzy krwią a innymi tkankami. Składa się z osocza i krwinek białych. Pełni rolę odpornościową.
Tkanka łączna płynna
Kręgowce posiadają dwa rodzaje tkanki łącznej płynnej – krew i limfę.
Zasadnicze funkcje krwi można streścić następująco:
-Dostarcza z układu oddechowego wszystkim komórkom ciała tlen (funkcja oddechowa)
-Zaopatruje wszystkie komórki w materiały budulcowe i energetyczne (rola odżywcza)
-Usuwa zbędne i szkodliwe produkty metabolizmu – przede wszystkim dwutlenek węgla i związki azotu (rola wydalnicza)
-Pomaga w utrzymaniu stałej temperatury ciała (rola termoregulacyjna)
-Uczestniczy w procesach odpornościowych (rola immunologiczna)
-Tworzy płynne środowisko wewnątrz organizmu (mówimy, że odgrywa rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli zapewnieniu optymalnego składu wodno-mineralnego)
-Rozprowadza w organizmie hormorny (rola transportowa)
Jak każdy rodzaj tkanki łącznej krew składa się z:
Substancji międzykomórkowej – nieupostaciowanego osocza (około 55% objętości krwi)
Elementów upostaciowanych (morfotycznych) – krwinek (około 45% objętości krwi)
Osocze jest to lekko żółta ciecz o pH=7,4, której 90% stanowi woda. Rozpuszczone są w niej związki organiczne (około 9%) z czego 7-8% to białka: albuminy, globuliny, fibrynogen. Ten ostatni odpowiada za krzepnięcie krwi. Jeżeli osocze pozbawimy fibrynogenu to pozostałość, która nie będzie krzepła, nazywa się plazmą krwi. Związki nieorganiczne stanowią niespełna 1% i są to głównie: chlorek sodu, jony wapnia, potasu, magnezu i pochodzącego z przemian hemoglobiny żelaza.
Głównym składnikiem morfotycznym krwi są krwinki czerwone. Kształt tych krwinek, nazywanych erytrocytami, jest zasadniczo stały dla danego gatunku. W krwi można czasem spotkać krwinki czerwone innego kształtu, co może oznaczać zmiany patologiczne, np. sierpowate krwinki w anemii sierpowatej. U człowieka czerwone ciałka są okrągłe i dwuwklęsłe. Wielkość pojedynczej krwinki jest zasadniczo stała dla danego gatunku – u człowieka średnica wynosi ok. 7,5um. Jest pewną regułą, że stałocieplne posiadają mniejsze erytrocyty ze względu na większe zapotrzebowanie tlenowe (małe krwinki mają większą, łączną powierzchnię wymiany gazowej). Liczba jest także cechą gatunkową, jednak podlega dość znacznym wahaniom, np. wzrasta, gdy spadnie ciśnienie. Zdrowy, młody mężczyzna ma ok. 5,4mln/mm3 krwi obwodowej, kobieta około 4,5mln/mm3, noworodek około 7mln/mm3. Erytrocyty ssaków są pozbawione jakichkolwiek organelli, oczywiście poza cytoplazmą – są bezjądrzaste, ponieważ w czasie rozwoju tracą jądro komórkowe. Pozbawione organelli komórki mają minimalne koszty własne metabolizmu i mogą całą energię przeznaczyć na transport tlenu. Nie wykazują zdolności do podziałów i bardzo krótko żyją. Erytrocyty powstają w czerwonym szpiku kostnym w niesamowitym tempie, np. u człowieka 2,4 x10do6/sek. Czerwony szpik kostny wypełnia jamy szpikowe kości długich i płaskich. Od 6-7 roku życia ten rodzaj szpiku zastępowany jest częściowo przez tzw. szpik żółty (tłuszczowy), który nie spełnia funkcjikrwiotwórczej. U dorosłego człowieka szpik czerwony zachowuje się w nasadach kości długich, łopatkach, żebrach, mostku, czaszce, miednicy, kręgach. Natomiast szpik żółty występuje głównie w jamach szpikowych kości długich. Długość życia erytrocytów wyraźnie zależy od tempa metabolizmu – u zmiennocieplnych żyją nawet 2 lata, u człowieka tylko 100-120dni, a u drobnych ptaków nawet do kilkudziesięciu godzin. Słabnące erytrocyty wyłapywane są przez układ siateczkowo-śródbłonkowy śledziony i w mniejszym stopniu wątroby. Jego komórki pożerają stare krwinki i rozkładają hemoglobinę do: aminokwasu i hemu, który następnie pozbawiany jest żelaza (wraca do osacza i może zostać ponownie użyty do syntezy hemoglobiny). Elementarną funkcją czerwonych ciałek jest transport: tlenu i dwutlenku węgla, adrenaliny oraz witaminy C.
Innym ważnym elementem morfotycznym krwi są krwinki białe. Leukocyty są faktycznie bezbarwne (aby je obserwować należy zabarwić preparat). Występują nie tylko we krwi ale także w mniejszych ilościach w limfie. Spotkane są często w tkance łącznej właściwej, dokąd przemieszczają się z krwi. Kształt krwinek białych jest różny – zasadniczo jednak kulisty bądź owalny. Wielkość waha się w granicach 3-20um. Liczba jest cechą stałą dla gatunku, u człowieka wynosi przeciętnie 6-9 tys./mm3 krwi obwodowej. Ilość leukocytów rośnie szczególnie szybko po kontakcie z antygenem (ciałem obcym). Nadmierny wzrost liczby białych krwinek nazywa się leukocytozą, jeżeli przekroczy ona liczbę 25tys./mm3 można podejrzewać białaczkę. Część leukocytów posiada zdolność opuszczania (wszystkie obdarzone zdolnością ruchu) światła naczyń krwionośnych, co nazywa się diapedezą i przemieszczać się do otaczających tkanek. Białe krwinki posiadają jądro komórkowe i komplet organelli cytoplazmatycznych. Podstawową funkcją tych krwinek jest obrona ustroju. Zasada działania układu odpornościowego jest prosta. Ogólnie polega ona na biochemicznym rozpoznawaniu „swoich” białek i wtedy nic się nie dzieje, albo „nie swoich” i wtedy następuje reakcja odpornościowa. Leukocyty powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, ale także w układzie limfoidalnym (grasica, śledziona, węzły chłonne, grudki chłonne układu pokarmowego). Długość życia zależy od rodzaju leukocytu i może wynosić kilkadziesiąt godzin, a dla tzw. komórek pamięci nawet 10 lat. Ze względu na znaczne zróżnicowanie budowy i funkcji białe krwinki podzielono na kilka grup:
Granulocyty – wytwarzane w szpiku, posiadają swoiste ziarnistości w cytoplazmie, płatowate jądro bez jąderka, zdolne są do diapedezy.
Dzielą się na trzy grupy:
a) Neutrofilne (granulocyty obojętnochłonne) – ok. 60% wszystkich leukocytów. Podstawową funkcją tych krwinek jest obrona przed infekcjami (inwazjami drobnoustrojów), co oznacza, że są szczególnie intensywnie „produkowane” w czasie stanów zapalnych.
b) eozynofile (granulocyty kwasochłonne) – ok. 3% wszystkich leukocytów. Podstawową funkcją tych krwinek jest niszczenie obcych białek. Szczególnie intensywnie tworzone są przy zarażeniu robakami, np. włośniem krętym, tasiemcami oraz w czasie zakaźnych chorób bakteryjnych i wirusowych.
c) bazofile (granulocyty zasadochłonne) – ok. 0,5-1% wszystkich leukocytów. Ich podstawową funkcją jest wydzielanie do krwi heparyny, substancji działającej przeciwkrzepliwie.
Agranulocyty – cechuje je brak ziarnistości w cytoplazmie, pojedyncze jądro jest kuliste i rzadziej nerkowate, cytoplazma jest lekko zasadochłonna.
Dzielą się na:
a) limfocyty – liczne, ok. 25-40% wszystkich leukocytów. Posiadają duże kuliste jądro, same też są okrągłe. Zawsze do krwi dostają się w formie mało aktywnej i dopiero kontakt z ciałem obcym (antygenem) pobudza je do działania.
- limfocyty T – powstają w czerwonym szpiku kostnym, skąd wędrują do grasicy, tam ulegają namnożeniu i uczuleniu (nabywają cech immunologicznych). Są odpowiedzialne za reakcje odpornościowe typu komórkowego. Wirus HIV atakuje i niszczy właśnie komórki pomocnicze tzw. limfocytyT4, przez co następuje upośledzenie funkcji układu imunologicznego. Zyją nawet do 10 lat.
- limfocytyB – powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym. Większość żyje bardzo krótko, bo 4-10 dni. Na swojej powierzchni mają mikrokosmki, podczas gdy limfocytyT są gładkie. Odpowiedzialne są za reakcje odpornościowe typu humoralnego.
b) Monocyty – około 3-8% wszystkich leukocytów. Te największe spośród białych ciałek krwi (do 20um) są strażnikami czystości biochemicznej organizmu. Posiadają zdolność do diapedezy i intensywnej fagocytozy (w cytoplazmie znajdują się bardzo liczne lizosomy), dlatego nazywa się je makrofagami. Powstają głównie w szpiku. W czasie swojego krótkiego życia (3-5dni) fagują we krwi i otaczających układach ogromne ilości bakterii i skrawków obumarłych tkanek.
Ostatnią zasadniczą grupą krwinek są płytki krwi. Nazywa się je trombocytami. Są to oderwane, bezbarwne, różnokształtne fragmenty cytoplazmy szpikowych megakariocytów. Wielkość pojedynczej płytki wynosi ok. 2-5um, ilość i człowieka ok. 200-400 tys./mm3 krwi. Żyją krótko, bo tylko 8-10 dni. Trombocyty inicjują proces krzepnięcia krwi. Podstawową rolą tych krwinek jest udział w homeostazie. Spadek liczby trombocytów nazywany jest małopłytkowością i może grozić wykrwawieniem.
Drugim rodzajem tkanki łącznej płynnej jest limfa. Limfa, czyli chłonka, krąży we własnym łożysku, które tworzą naczynia limfatyczne. Podobnie jak krew składa się z:
Nieupostaciowanego osocza chłonki (składem bardzo podobne do osocza krwi)
Elementów morfotycznych, na które składają się w 99% limfocyty.
Chłonka pośredniczy w dwustronnej wymianie substancji pomiędzy krwią i tkankami, np. transportuje uruchomione substancje zapasowe do krwi. Spełnia także rolę odpornościową.
TKANKI
Zespoły komórek, pełniące wyspecjalizowane funkcje, oraz wytwarzana przez nie istota międzykomórkowa noszą nazwę tkanki (textus, gr. histos - utkanie, tkanka). Rozróżnia się cztery rodzaje tkanek: nabłonkową, łączną, mięśniową i nerwową.
Krew jest rodzajem tkanki łącznej składającej się z komórek i płynnej istoty międzykomórkowej, zwanej osoczem Komórki krwi są zatem zawieszone w płynie i dlatego przybierają kształt kulisty (z wyjątkiem erytrocytów). Wśród komórek krwi wyróżnia się erytrocyty, czyli krwinki czerwone, leukocyty, czyli krwinki białe oraz płytki krwi. Człowiek dorosły o masie ciała 70-80 kg ma 5-6 I krwi, co stanowi ok. 8% jego masy. Komórki zajmują ok. 45%, a osocze - 55% objętości krwi.
Płynna istota międzykomórkowa (osocze) stanowi ok. 55% objętości krwi, pozostałe 45% (u kobiet nieco mniej) zajmują elementy morfotyczne; wartość ta nosi na. zwę hematokrytu.
Osocze jest wodnym roztworem wielu substancji, z których większość stanowią białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), dużo jest soli nieorganicznych; osocze zawiera ponadto aminokwasy, cukry, lipidy (lipoproteidy), witaminy, hormony.
FUNKCJE KRWI:
transportowa – zaopatruje komórki w tlen i składniki odżywcze, oraz usuwa zbędne produkty przemiany materii, metabolity pośrednie (np. kwas mlekowy w mięśniach). Ponad to krew przejmuje z gruczołów wydzielania wewnętrznego lub komórek sekrecyjnych substancje biologicznie czynne np. hormony i roznosi je po całym organizmie
termoregulacyjna – odbiera ciepło z narządów, w których powstaje w nadmiarze (np. wątroba, pracujące mięśnie) i ogrzewa skórę poprzez którą następuje utrata ciepła
ochronna i obronna – bierze udział w unieczynnianiu obcych i szkodliwych dla organizmu substancji i komórki pochodzenia egzo- endogennego
homeostatyczną- utrzymuje stałe fizykochemiczne właściwości środowiska wewnętrznego, regulując zawartość wody, kwasów i zasad