CENTRALNY UKŁAD NERWOWY
Składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego
Mózgowie (encephalon) składa się z 3 cz. Powstałych z 3 pęcherzyków mózgowych pierwotnych, ukształtowanych z cewy nerwowej : przodomózgowia (prosencephalon), śródmózgowia (mesencephalon) i tylkomózgowia (rhombencephalon). Pęcherzyki pierwotne ulegają następnie podziałowi wtórnemu wskutek czego przodomózgowie dzieli się na kresomózgowie (telencephalon) i międzymózgowie (diencephalon) a tyłomózgowie różnicuje się na tyłomózgowie wtórne (metencephalon) i rdzeniomózgowie (myelencephalon). W podziale czynnościowym mózgowia wyróznia się mózg (cerebrum) pień mózgu (truncus cerebri) i móżdżek (cerebellum). Mózg odpowiada kresomózgowiu a pień mózgu obejmuje międzymózgowie, śródmózgowie, most tyłomózgowia wtórnego oraz rdzeniomózgowie. Móżdżek jest tylną częścią tyłomózgowia wtórnego.
Rdzeń kręgowy (medulla spinalis) układa się w kanale kręgowym kręgosłupa pomiędzy otworem potylicznym wielkim a 2 kr. lędź. Umowna granica pomiędzy r.k. a mózgowiem jest miejsce odejścia 1 pary nn rdzeniowych lub też dolny brzeg skrzyżowania piramid. U dołu r.k. kończy się na wys. 1/3 dolnej 1 kr. lędź. Tam zwęża się w stożek rdzeniowy, który następnie przechodzi w tzw. nić końcową zrastająca się z okostna k. guzicznej Budowa zewnętrzna R.k. ma kształt wydłużonego walca. W swoim przebiegu posiada 2 krzywizny(szyjna i piersiowa) oraz 2 zgrubienia (szyjne i lędźwiowe). Zgrubienie szyjne występuje na wys. Od 3 kr. szyjnego do 1 kr. piersiowego, a zgrubienie lędźwiowe na poziomie od 10 kr. piers. Do 1 kr. lędź. Na pow. zewn. R.k. występuja podłużne bruzdy, które dziela substancje biała na sznury. Z przodu znajduje się głębsza szczelina pośrodkowa przednia (fissura mediana anterior) z tył płytsza bruzda pośrodkowa tylna (sulcus medianus posterior). Przyjęto że szczeliny te dziela r.k. na symetryczne połowy. Bocznie od szczeliny pośrodkowej przedniej wychodzą korzenie brzuszne – w miejscu tym występuje bruzda boczna przednia (sulcus lateralis anterior). Również bocznie ale od bruzdy pośrodkowej tylnej dochodzą korzenie grzbietowe tworząc w tym miejscu bruzdę boczna tylna (sulcus lateralis posterior). Pomiędzy szczeliną pośrodkową przednia a bruzdą boczną przednią znajduje się sznur przedni zawierający drogi nerwowe sznura przedniego. Pomiędzy bruzda boczna przednią a bruzda boczna tylną jest sznur boczny w którym układają się drogi nerwowe sznura bocznego. Między bruzdą boczna tylną a bruzda pośrodkową tylną jest sznur tylny zawierający drogi nerwowe sznura tylnego podzielone w górnym odcinku piersiowym i całym szyjnym przez bruzdę pośrednia tylna (sulcus intermedius posterior) na dwa pęczki: smukły i klinowaty. Z r.k. łaczy się 31 par nn rdzeniowych , odcinek r.k. łączący się z korzeniami jednej pary nn rdzeniowych nazywa się neuromerem (segmentem) r.k. R.k. kończy się na poziomie 2 kr. lędź. Dlatego poszczególne neuromery i początkowe odcinki korzeni nn rdzeniowych leżą wyżej niż odpowiadające im kręgi.
Róg przedni (cornu anterius) – znajduja się w nich komórki nn ruchowe od których odchodzą korzenie brzuszne doprowadzające pobudzenie do mm szkieletowych – rogi ruchowe Róg tylny (cornu posterius) – zawierają komórki czuciowe do których jest doprowadzany impuls nerwowy korzeniami grzbietowymi ze zwojów międzykręgowych – rogi czuciowe lub jądra grzbietowe. Rogi tylne są bardziej smukłe od grubszych rogów przednich a w ich budowie wyróżnia się patrząc od przodu szyjkę głowę i szczyt
Róg boczny (cornu lateralis) – znajdują się skupiska komórek nn tworzących jądro pośrednio-boczne (nucleus intermediolateralis) dające początek przedzwojowym włóknem współczulnym. Zaczyna się na wys. Ostatniego neuromeru szyjnego i sięga do 2 neuromeru lędź. Ponadto na poziomie od 2 do 4 neuromeru krzyżowego występuje jądro pośrednio-przyśrodkowe (intermediomedialis) od którego odchodzą włókna przywspółczulne.
Od r.k. korzeniami brzusznymi odchodza neuryty z rogów przednich i bocznych a więc neuryty komórek ruchowych , z jąder pośrednio-bocznych i pośrednio-przyśrodkowych. Łączna liczba wszystkich włókien w korzeniach przednich nie przekracza 500 tys. Przez korzenie grzbietowe wchodzi do r.k. ok. 2 mln włókien. Substancja szara r.k. podobnie jak mózgowia zawiera przede wszystkim komórki nerwowe ale także włókna nerwowe, glej i naczynia krwionośne . Pośród komórek nn wyróznia się komórki korzeniowe, sznurowe i wewnętrzne. Korzeniowe unerwiają mm poprzecznie prążkowane a ich akson wchodzi przez korzeń brzuszny do nn obwodowych. Sznurowe tworzą własny aparat przewodzący r.k lub drogi rdzeniowo-mózgowe. Wewnętrzne Łączą poszczególne neuromery leżące po tej samej stronie r.k. i dlatego też nazywają się komórkami kojarzeniowymi.
Na przekroju poprzecznym substancja szara występuje przede wszystkim w postaci rogów, natomiast na całej długości układa się w formie słupów: rógi przednie tworzą słup przedni itd.
Substancja biała (substantica alba) wystepuje w formie sznurów (przedni, boczny i tylny) zbudowana jest z włókien nerwowych i tworzy drogi nerwowe. W obrębie r.k. wyróznia się drogi nn: kojarzeniowe (łączą ośrodki leżące na tej samej wysokości i po tej samej str. R.k.), spoidłowe (łączą ośrodki leżące na tej samej wysokości r.k. lecz po jego stronach przeciwnych) i rzutowe (projekcyjne). Drogi kojarzeniowe i spoidłowe tworzą tzw. drogi własne r.k. Biegną we wszystkich sznurach i stanowią morfologiczna podstawę czynności odruchowych r.k. Drogi rzutowe wystepują w postaci dróg rdzeniowo-mózgowych (czuciowych) i mózgowo-rdzeniowych (ruchowych). Do dróg rdzeniowo-mózgowych zalicza się: rdzeniowo-wzgórzowa przednia i boczna, rdzeniowo-opuszkowa, rdzeniowo-móżdżkowa przednia i tylna. Do dróg mózgowo-rdzeniowych zalicza się: korowo-rdzeniową przednią i boczną, pokrywkowo-rdzeniową, siatkowo-rdzeniową, czerwienno-rdzeniową, oliwkowo-rdzeniową i przedsionkowo- rdzeniową Funkcja r.k. Stanowi siedlisko odruchów mm które są najprostszymi przejawami funkcjonowania układu nerwowego. Polegaja na mimowolnych reakcjach ustroju na podrażnienie receptorów co może przejawiać się skurczami mm lub sekrecją gruczołów. Pobudzenie biegnie po łuku odruchowym który jest drogą jaką przebywa impuls od receptora do efektora
Rdzeń przedłużony Jest stożkowatym przedłużeniem r.k. ma dł. ok. 25 mm sięga od wyjścia 1 pary nn szyjnych rdzeniowych do środka dna komory IV lub od podstawy czaski do podstawy mostu Varola Budowa zewnętrzna Są na nim widoczne takie same szczeliny i bruzdy jak na rdzeniu kręgowym. Po str przedniej znajduje się szczelina pośrodkowa przednia a po jej obu str leżąprzedłużenia sznurów przednich r.k. w postaci 2 wyniosłości zwanych piramidami. Z boku piramidy ciągnie się bruzda boczna przednia w której mieszczą się wychodzące włókna XII n czaszkowego. Bocznie od bruzdy bocznej przedniej znajduje się owalny twór zwany oliwką. Po stronie grzbietowej r.p. występuje bruzda boczna tylna zawierająca włókna zarówno czuciowe jak i ruchowe IX X XI n czaszkowych. W płaszczyźnie pośrodkowej leży bruzda pośrednia tylna która sznur tylny na pęczki smukły i klinowaty. Pęczek smukły kończy się poniżej dna komory IV guzkiem jądra smukłego, który zawiera jądro tego pęczka. Pęczek klinowaty jest zakończony guzkiem jądra klinowatego zawierającym jądro tego pęczka. Powyżej guzków obu jąder biegnie konar dolny móżdżku ograniczający dno komory IV w jej dolnej części i łączący r.p. z móżdżkiem
Budowa wewnętrzna Substancja szara występuje w postaci jąder: oliwki, smukłego i klinowatego oraz IX-XII nn czaszkowych. Jądro oliwki (nucleus oliva) jest zespołem kilku jąder z których główne to jądro oliwki dolne i jądra oliwki dodatkowe (grzbietowe i brzuszne). Oliwka dzięki połączeniu z móżdżkiem, tworem siatkowym oraz rdzeniem kręgowym może koordynować pracę móżdżku z czynnością układu pozapiramidowego. Jądro smukłe (nucleus gracilis) i jądro klinowate (nucleus cuneatus) zawieraja komórki nerwowe będace przełącznikiem drogi rdzeniowo-opuszkowej. W obrebie tych jąder kończy się neuron rdzeniowo-opuszkowy a rozpoczyna się neuron opuszkowo-wzgórzowy. W rdzeniu przedłuzonym znajdują się jądra n czaszkowych (VII IX X XI XII) Substancja biała w r.p. wystepuje w postaci piramid oraz ich skrzyżowania, skrzyżowania wstęg a także pęczków smukłego i klinowatego. Piramidy układają się na pow. brzusznej r.p. i zawieraja włókna drogi korowo-rdzeniowej. Droga ta na wys r.p. ulega skrzyżowaniu tworząc skrzyżowanie piramid (decussatio pyramidum), włókna układają się następnie w sznurach bocznych r.k. jako droga korowo-rdzeniowa boczna. Nie skrzyżowane włókna biegna w sznurach przednich r.k. jako droga korowo-rdzeniowa przednia. Pęczek smukły i pęczek klinowaty są kontunuacją sznura tylnego r.k. Od jąder tych pęczków odchodzą włókna nn tworzące wstęge przyśrodkową (lemniscus medialis), ta przechodzi za piramidami na przeciwległą strone r.p. tworząc skrzyżowanie wstęg (decussatio lemniscorum). Następnie włókna biegną do wzgórza drogą opuszkowo-wzgórzową. W obrębie r.p. następuje rozwój tworu siatkowatego (formatio reticularis) rozpoczynasię na poziomie górnych neuromerów r.k. potem układa się w r.p. w moście i dochodzi do śródmózgowia. Jest zbudowany ze skupisk substancji szarej oraz włókien substancji białej. Dzięki licznym drogom tworu siatkowatego pobudzenia z jednego jądra czuciowego mogą być przenoszone na większą liczbę jąder ruchowych co prowadzi do powstania wieloneuronowych odruchów (kichania ssania połykania). W tworze siatkowatym występują centra krążenia oddychania.
Tyłomózgowie wtórne (metencephalon) zawiera w przodzie most Varola a w tyle móżdżek i przestrzeń pomiędzy nimi komorę IV
Most Varola (pons Varoli) tworzy na dolnej pow mózgowia szeroka wyniosłość położoną między r.p. a konarami mózgu śródmózgowia. Wyróżnia się 2 pow brzuszna i grzbietowa. Pow brzuszna leży z przodu i jest odpowiednikiem piramid r.p. natomiast pow grzbietowa tworzy dno komory IV. W budowie wewnętrznej wyróżnia się cz. podstawową (pars basilaris) oraz nakrywkę (tegmentum). W cz. podstawowej substancja szara występuje w postaci jąder własnych mostu. Jądra te pośredniczą w przekazywaniu informacji z kory mózgu do móżdżku. Substancja biała występuje w formie pęczków podłużnych i włókien poprzecznych. Pęczki podłużne (fascisuli longitudinales) zawierają włókna korowo-rdzeniowe, korowo-mostowe i korowo-siatkowe. Włókna poprzeczne (fibrae transversae) składają się z włókien mostowo-móżdżkowych. W nakrywce substancja szara jest w postaci jąder ciała czworobocznego i jąder nn czaskowych. Jądra ciała czworobocznego ( nuclei corpus trapezoidei) są fragmentem drogi słuchowej i są w miejscu skrzyżowania się wstęgi bocznej z przyśrodkową. Jądra nn czaszkowych (nuclei nervi cranialis) obejmują jądra ruchowe czuciowe i przywspółczulne nn V VI VI VIII.
Substancja biała nakrywki mostu jest w postaci wstęgi przyśrodkowej bocznej i konarów górnych móżdżku. Wstęga przyśrodkowa zawiera włókna dróg czuciowych czucia pow i głębokiego. We wstędze bocznej przebiegają włókna drogi słuchowej. Konary górne móżdżku podążają do śródmózgowia a następnie osiągają móżdżek. W nakrywce jest też twór siatkowaty jest kontynuacją tworu z r.p. wpływa na motorykę i statyką ciała, czynności wegetatywne i oddychanie.
Rdzeń przedłużony i most stanowią dolną cz. pnia mózgu
Móżdżek (cerebellum) stanowi tylna cz tyłomózgowia wtórnego. Leży w tylnym dole czaszki i jest przykryty fałdem opony twardej. Szczelina poprzeczna mózgu oddziela móżdżek od płatów potylicznych a szczelina poprzeczna móżdżku oddziela go od mostu. Móżdżek ma 2 półkule oraz cz. środkową –robak. Substancja szara jest na zewnątrz tworzy korą móżdżku (cortex cerebelli) pod nią substancja biała w formie ciała rdzennego (corpus medullare) a w jej obrębie jądra (podobnie jak mózgowie)
Budowa zewnętrzna Półkule móżdżku (hemispaeria cerebelli) oraz robak (vermis) podzielone są przez głębsze szczeliny na płaciki, natomiast płytsze szczeliny dzielą płaciki na mniejsze jednostki zwane zakrętami. Móżdżek składa się z 4 płatów przedniego, środkowego tylnego klaczkowo-grudkowegoBudowa wewnętrzna
Substancja szara tworzy korę móżdżku oraz jądra móżdżku. Kora jest zbudowana z warstwy drobinowej, zwojowej i ziarnistej. Jądra móżdżku są tworami parzystymi umiejscowionymi zarówno w półkulach jak i robaku. W każdej pólkuli jest jądro zębate (nucleus dentatus) jądro czopowate (n. Emboliformis) i jądro kulkowate (n. Globosus). Robak ma parzyste jądro wierzchu (n. Fastigii)
Substancja biała na przekroju strzałkowym tworzy charakterystyczne cialo rdzenne. Zawiera ono drogi móżdżkowe: drogi własne doprowadzające i oprowadzające drogi domóżdżkowe/odmóżdżkowe, łączą one móżdżek z sąsiednimi tworami mózgowia poprzez konary móżdżku. Wyróznia się konary dolne (peduncull celebellares inferiores) łączące móżdżek z r.p., konary środkowe ( pedunculi celebellares medii) będące bocznym przedłużeniem mostu, konary górne (pedunculi celebellares superiores) tworzące włókna które łączą jądra zębate, czopowate kulkowate ze śródmózgowiem i dalej z międzymózgowiem.
Móżdżek wpływa na czynności statyczne dowolne ruchy mm, reguluje napięcie mm, skurcz, kontroluje pobudzenie dla ruchów dowolnych mimowolnych i zautomatyzowanych. Kora m. Gromadzi inf o aktualnym stanie wszystkich narządów ruchu o sile skurczów poszczególnych grup mm, położeniu głowy w stosunku do tułowia. Za pośrednictwem jąder kontroluje napięcie mm wszytskich mm poprzecznie prążkowanych , jest głównym dystrybutorem napięcia mm.
Komora IV (ventriculus quartus) jest szczelinowata przestrzenią wystepującą między mostem a móżdżkiem, wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Na przekroju strzałkowym ma kształt trójkąta którego podstawa opiera się o grzbietowa cz. r.p. i mostu dochodząc do konarów górnych móżdżku, wierzchołek skierowany jest domóżdżkowo. Podstawa tego trójkąta stanowi przednią ścianę komory IV zwaną dnem pozostałe dwa boki tworzą tylną ścianę czyli strop. Dno komory na wys r.p.i mostu określa się dołem równoległobocznym, w jego obrębie sa otwory poprzez które komora ma połączenia z kanałem centralnym r.k. z przestrzenia podpajęczynówkową oraz z wodociągiem mózgu należącym do śródmózgowia. Strop komory IV składa się z cz górnej i dolnej które tworza wierzch komory. Dolna cz stropu jest wyścielona komórkami ependymalnymi, zawiera ona wpuklający się do komory splot naczyniówkowy (plexus choroideus ventriculi quarti). W dole równoleglobocznym będącym grzbietowa cz. r.p. i mostu występuja jądra nn czaszkowych V-VIII na wysokości mostu i IX-XII na poziomie r.p.
Śródmózgowie (mesencephalon) najkrótszy odcinek pnia mózgu który nie ulega wtórnemu podziałowi, rozciąga się między mostem a podstawą międzymózgowia. W budowie wyróznia się na pow brzusznej konaru mózgu (pedunculus cerebri) oraz w cz grzbietowej blaszkę pokrywy (lamina tecti) i odchodzące od niej ramiona wzgórków (brachia coliculorum). Pomiędzy konarami mózgu a blaszką pokrywy wystepuje wodociąg mózgu (aquadectus cerebri) który jest otoczony substancją szarą środkową (substantia grisea centralis) KONARY MÓZGU są podzielone przez substancj czarną na brzusznie położone odnogi mózgu i bardziej grzbietowo leżącą nakrywke. Pomiedzy odnogami jest dół międzykonarowy w którym znajduje się pole z otworkami dla naczyń krwionośnych zwane istotą dziurkowaną tylną (substantia perforata posterior)
Odnogi mózgu (crura cerebri) zawierają drogi nerwowe odchodzące od kory mózgu do r.k. mostu i tworu siatkowatego: korowo-rdzeniowa korowo-mostowa korowo-siatkowa.
Substancja czarna to skupisko istoty szarej leżące pomiędzy odnogami a nakrywką. Odgrywa ważną rolę w kontroli ruchów mimowolnych i szybkich.
Nakrywka jest dalszą cz nakrywki mostu zawiera substancję szarą w postaci jądra czerwiennego istoty szarej środkowej jądra przykonarowego oraz jąder III i IV n czaszkowego
Substancja biała występuje w postaci pęczków włókien nerwowych
Jądro czerwienne (nucleus ruber) leży w górnej cz śródmózgowia sięga az do międzymózgowia, ma liczne połączenia poprzez drogi dochodzące i odchodzące, z innymi ośrodkami leżącymi w obrębie półkul mózgu, pniu mózgu i r.k.. Ma silne połączenie z móżdżkiem.Istota szara środkowa (substantia grisea centralis) otacza wodociąg mózgu. W jej obrębie znajdują się jądra III i IV n czaskowego
Jądro przykonarowe (nucleus interpeduncularis) jest zespołem kilku mniejszych jąder łączących się włóknami doprowadzającymi z jądrami ciał suteczkowatych i jądrami uzdeczki a włóknami odprowadzającymi – z tworem siatkowatym. Twór jest kontynuacją tworu mostu. Na wysokości śródmózgowia występują ośrodki regulujące stanem snu i czuwania.
Substancja biała nakrywki obejmuje wszytskie konary górne móżdżku wstęgę przyśrodkową i boczną pęczek podłużny przyśrodkowy.
Konary górne móżdżku (pedunculi cerebellares superiores) odchodzą od móżdżku przez górną cz mostu. W sródmózgowiu przechodzą na stronę przeciwną tworząc skrzyżowanie konarów górnych po czym dochodzą do jądra czerwiennego
Wstęga przyśrodkowa (lemniscus medialis) to dalszy ciąg drogi opuszkowo-wzgórzowej a także rdzeniowo-wzgórzowej
Wstęga boczna (lemniscus lateralis) przewodzi bodźce słuchowe z jąder ślimaka do wzgórka dolnego blaszki pokrywy gdzie kończy się cz włókien, pozostała cz dochodzi do ciała kolankowatego przyśrodkowego zawzgórza
Pęczek podłużny przyśrodkowy (fasciculus longitudinalis medialis) zawiera włókna II i IV n czas. Biegnące od śródmózgowia do szyjnej cz. r.k.
BLASZKA POKRYWY (lamina tecti) zbudowana jest ze wzgórków dolnych i górnych. W zagłebieniu pomiędzy nimi leży szyszynka – gruczoł wydzielania wewnętrznego
Wzgórki górne zawierają jądra w których zlokalizowany jest podkorowy ośrodek wzroku. Od jąder odchodzą pasma włókien nn tworzących ramiona wzgórków górnychpotem dochodza do cial kolankowatych bocznych
Wzgórki dolne zawierają jądra w których znajduje się podkorowy ośrodek słuchu, są połączone ramionami z ciałami kolankowatymi przyśrodkowymi zawzgórza międzymózgowia
Wzgórze (thalamus) zbudowane głównie z substancji szarej zajmuje centralne miejsce w międzym. Jest kształtu owalnego. Jego przedni koniec sąsiaduje z głowa jądra ogoniastego i słupem sklepienia a koniec tylny określany mianem poduszki wzgórza jest skierowany ku dołowi. W budowie zewnętrznej wyróżnia się 4 pow górna dolna boczna i przyśrodkowa. Górna jest schowana pod półkulą kresom., spoidłem wielkim, sklepieniem i zwrócona jest do komór bocznych. Dolna zrasta się z podwzgórzem. Boczna bezpośrednio sąsiaduje z jądrem ogoniastym i tylną odnogą torebki wewnętrznej. Przyśrodkowa tworzy boczną ścianę komory III. W budowie wewnętrznej mamy substancję szarą tworzącą jądra wzgórza które są oddzielone od siebie pasmami substancji białej (blaszki rdzenne wzgórza. Wyróznia się *Jądra przednie wzgórza maja połączenia z ciałami suteczkowatymi podwzgórza i hipokampem *Jądra przyśrodkowe wzgórza łączą się z cz ruchową kory mózgu *Jądra brzuszne wzgórza pośród których j. brzuszne tylno-boczne jest zakończeniem wstęgi przyśrodkowej bocznej trójdzielnej, j. brzuszne tylno-przyśrodkowe jest przełacznikiem drogi smakowej a j. brzuszne przednie i pośrednie mają połączenia z tworem siatkowatym śród, prążkowiem kreso z móżdżkiem korą ruchową *Jądra boczne wzgórza łącza się z kora czuciową płata ciemieniowego*Jądro poduszki podkorowy ośrodek wzroku mające połączenie z płatami potylicznym, skroniowym i ciemieniowym. Wzgórze jest podkorowym ośrodkiem czucia. Żadna droga czuciowa nie dostanie się bezpośrednio do kory mózgu lecz musi przejść przez wzgórze. Większość inf czuciowych nie dochodzi do ośr. korowych lecz jest analizowana i zatrzymywana na poziomie wzgórza, jest więc ośr koordynacyjnym skupiającym szereg dróg i przenoszącym bodźce do kory mózgowej
Zawzgórze (metathalamus) położone w tyle poniżej poduszki wzgórza od dołu sąsiaduje z blaszką pokrywy śród. Zbudowane z parzystych cial kolankowatych bocznych i przyśrodkowych
Ciało kolankowate boczne (corpus geniculatum laterale) zawiera jądra jest podkorowym ośrodkiem wzroku, łaczy się ze wzgórkiem górnym blaszki pokrywy za pomoca ramienia wzgórka górnego. Inna cz. włókien tworząc promienistość wzrokową dochodzi do płata potylicznego kory mózgowej
Ciało kolankowate przyśrodkowe (corpus geniculatum mediale) posiada jądra jest podkorowym ośrodkiem słuchu, ramieniem wzgórka dolnego łączy się ze wzgórkiem dolnym blaszki pokrywy. Druga cz włókien łaczy się poprzez promienistość słuchową z płatem skroniowym kory mózgowej
Nadwzgórze (epithalamus) jest zbudowane z cz bocznych or środkowej.
Do cz bocznych zalicza się trójkąty uzdeczek (trigonum habenulae) Uzdeczki prawdopodobnie stanowia ośrodek czynności wegetatywnych.
Część środkowa obejmuje spoidło uzdeczek tylne oraz szyszynkę . Spoidło uzdeczek (commissura habenularum) oraz tylne łączą uzdeczki i szyszynkę ze wzgórzem i podwzgórzem.
Szyszynka (corpus pineale) zawieszona na spoidle uzdeczki i leży pomiędzy wzgórkami blaszki pokrywy. Jest gruczołem wydzielania wewnętrznego
Podwzgórze (hypothalamus) stanowi brzuszną cz międzymózgowia. Do podwzgórza zalicza się blaszke krańcową, skrzyżowanie wzrokow, pasma wzrokowe, ciała suteczkowate, guz popielaty, lejek i przysadka mózgowa
Blaszka krańcowa (lamina terminalis) stanowi cienkie pasmo istoty szarej rozpiętej pomiędzy skrzyżowaniem wzrokowym a dziobem ciała modzelowatego
Skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum) jest miejscem skrzyżowania nn wzrokowych. Lezy w przedniej cz podwzgórza w bruździe skrzyżowania wzrokowego przed siodełkiem tureckim k klinowatej. Do skrzyżowania dochodzą nn wzrokowe a odchodzą pasma wzrokowe
Pasma wzrokowe (tractus opticus) włókna nn przebiegające od skrzyżowania wzrokowego do ciał kolankowatych bocznych
Ciała suteczkowate (corpora mamillaria) leżą w tylnej cz podwzgórza wielkości ziarna zawierają jądra które mają połączenia z nakrywką śródmózgowia i wzgórzem
Guz popielaty (tuber cinereum) leży w ok dna komory II zawiera jądra mające połączenie głównie z lejkiem
Lejek (infundibulum) stanowi połączenie guza popielatego z przysadką mózgową składa się z jądra i drogi guzowo-lejkowej – jest głównym łącznikiem ukł. Podwzgórzowo-przysadkowego
Przysadka mózgowa (hypophysis cerebri) położona w zagłębieniu siodełka tureckiego k klinowej, stanowi gruczoł wydzielania wewnętrznego.
Tę część międzymózgowia można podzielić na 3 części : wzrokową, guzową i suteczkowatą. Substancja szara cz wzrokowej to: jądro nadwzrokowe i przykomorowe – jądra neurosekrecyjne wysyłające aksony do tylnego płata przysadki i lejka. W cz guzowej mamy jądra grzbietowo-przyśrodkowe, brzuszno-przyśrodkowe i lejka – ich aksony dochodzą do przysadki wzgórza. W cz. suteczkowatej występują jądra ciała suteczkowatego – aksony dochodzą głównie do wzgórza i nakrywki śródmózgowia.
Bocznie od podwzgórza występuje niskowzgórze należące do międzymózgowia. Głowną jego cz jest jądro niskowzgórzowe zaliczane do ukł pozapiramidowego mające połączenia z gałką bladą, innymi ośrodkami i płatem czołowym kory mózgowej. Do podstawowych funkcji podwzgórza zalicza się neurosekrecje jest ośrodkiem integracji złożonych czynności ukł autonomicznego ponadto reguluje temperaturę ciała pobieranie pokarmu wody, reguluje mechanizm snu i czuwania
Komora III jest wąską szczeliną ustawioną w płaszczyźnie strzałkowej, łączy się z konarami bocznymi kresomózgowia poprzez parzysty otwór międzykomorowy. Od strony tylnej przechodzi w wodociąg śródmózgowia. Ścianę przednią tworzą słupy sklepienia cz przegrody przezroczystej spoidło przednie oraz blaszka krańcowa. Tylną ścianę stanowią szyszynka uzdeczki i spoidło tylne. Ścianę boczną powierzchnie przyśrodkowe wzgórz pokryte substancją szarą która tworzy zrost międzywzgórzowy. Ściana górna ma budowę trójwarstwową i jest zbudowana przez cz sklepienia ciało modzelowate oraz tkankę naczyniówkową, która tworzy sploty naczyniowe komory III
Kresomózgowie (telencephalon) jest najważniejszą cz ukł centralnego składa się z kresomózgowia środkowego i bocznego
Kresomózgowie środkowe (telencephalon medium) jest cienkim pasmem istoty szarej występującym pomiędzy skrzyżowaniem wzrokowym a dziobem ciała modzelowatego. Jej przednio-dolna cz ogranicza komorę II
Spoidło przednie (commissura anterior) leży pomiędzy blaszką krańcowa a słupami sklepienia. Są to pasma włókien nn łączące węchomózgowie z ciałami migdałowatymi obudwu półkul
Sklepienie (fornix) jest utworzone z włókien nn łaczących ciała syteczkowate z hipokampem. Występuje w postaci blaszek rozpiętych ponad wzgórzami i komorą III. Obie blaszki łącząc się tworzą ciało sklepienia. Do przodu ciało sklepienia przechodzi w słup sklepienia który dochodzi do ciala suteczkowatego natomiast ku tyłowi ciało przechodzi w odnoge sklepienia ta łączy się z hipokampem
Ciało modzelowate (corpus callosum) jest zbudowane z włókien nn lączących obie półkule ze sobą. Jest najsilniej rozwiniętym spoidłem mózgowia – spoidło wielkie (commissura magna). Ma kształt nieco łukowato przebiegającej belki. Cz środkowa ciała modzelowatego tworzy pień przechodzi do przodu i zgina się jako kolano. Kolano stopniowo zwęża się tworząc dziób a jego dolny odcinek czyli blaszka dziobowa łączy się z blaszka krańcową. Do tył pień przechodzi w płat który bezpośrednio sąsiaduje z płatem potylicznym kory m. Od ciała modzelowatego odchodza włókna nn tworzące promienistość która dochodzi do płatów czołowych ciemieniowych skroniowych i do kory wyspy
Przegroda przezroczysta (septum pellucidum) zbudowana z 2 blaszek przegrody przezroczystej rozpiętych między przednia cz ciała modzelowatego a słupami sklepienia, zawiera skupiska substancji szarej (jądra przegrody) oraz włókna nn kojarzeniowe dochodzące do tworu hipokampa. Jądra przegrody mają połączenia z hipokampem ciałem migdałowatym. Jądra przegrody sa odpowiedzialne za falową aktywnośc kory
Kresomózgowie boczne (telencephalon laterale) jest utworzone przez półkule mózgu w obrębie kończyn wyróznia się korę mózgu węchomózgowie substancję szarą czyli jądra kresomózgowia i substancj biała oraz komory boczne
Półkule mózgu (hemispheria cerebri) mają kształt jajowaty, są oddzielone od siebie szczelina podłużną. Na każdej półkuli wyróznia się powierzchnie górno-boczną, przyśrodkowąi dolną. Na granicy pow. górno-bocznej i przyśrodkowej jest brzeg górny, pomiędzy pow przyśrodkową i dolną jest brzeg przyśrodkowy a pomiędzy pow górno-boczna i dolna jest brzeg boczny. Wszystkie brzegi schodza się w cz przedniej półkuli tworząc biegun czołoy oraz w cz tylnej półkuli jako biegun potyliczny
Budowa zewnętrzna kory mózgu (cortex cerebri) jest warstwą zewnątrzną półkul zbudowana z substancji szarej, jest mocno pofałdowana . Wyszystkie pow półkul są pokryte bruzdami wsród których wyróznia się bruzdy 1 2 i 3 rzędu. Pomiedzy bruzdami znajdują się zakręty (gyri)
Płaty mózgu – zakręty mózgu oddzielone od siebie głębokimi bruzdami tworzą pewne całości (płaty mózgu. Na pow górno-bocznej półkul występuje bruzda środkowa (Rolanda) któraoddziela płat czołowy od ciemieniowego. Prawie równolegle do brzegu górnego układa się bruzda boczna (Sylwiusza) będąca granicą pomiędzy skroniowym a ciemieniowym. Po str przyśrodkowej leży bruzda ciemieniowo-potyliczna oddzielająca ciemieniowy od potylicznego. Płaty czołowy ciemieniowy skroniowy i potyliczny sąsiadują odpowiednio z koścmi czołowa ....a piaty płat zwany wyspą lezy na dnie bruzdy bocznej wewnątrz płatów czołowego ciemieniowego i skroniowego
Płat czołowy (lobus frontalis) na cz oczodołowej k czołowej. Przednia cz płata nazywa się biegunem. W budowie płata wyróznia się szereg zakrętów. Na pow górno-bocznej – zakręty przedśrodkowy, czołowy górny, czołowy środkowy, czołowy dolny. Na pow przyśrodkowej – zakręt czołowy przyśrodkowy. Na pow dolnej – zakręt oczodołowy i prosty
Płat ciemieniowy (lobus parietalis) Od pł. Czołowego oddziela go bruzda środkowa od skroniowego bruzda boczna od potylicznego bruzda ciemieniowo-potyliczna. W budowie na pow gorno-bocznej – zakręt zaśrodkowy, płacik ciemieniowy górny i dolny. Na pow przyśrodkowej mózgowia widoczny jest tzw przedklinek
Płat potyliczny (lobus occipitalis) zajmuje tylny dół budowy czaszki jest kształtu trójściennej piramidy której tylny koniec tworzy biegun potyliczny. Oddzielony jest od pł ciemieniowego bruzdą potyliczno-ciemieniową a od płata skroniowego nie ma odgraniczenie. W budowie na pow górno-bocznej – zakręt potyliczny górny środkowy i dolny. Na pow przyśrodkowej – zakręt językowaty potyliczno-skroniowy przyśrodkowy oraz klinek. Na pow dolnej widoczny dalszy fragment zakrętu językowatego
Płat skroniowy (lobus temporalis) wypełnia dół środkowy czaszki. Od pł czołowego i ciemieniowego ogranicza go bruzda boczna a od płata potylicznego nie ma odgraniczenia. Na pow górno-bocznej – zakręt skroniowy górny środkowy i dolny. Na pow dolnej – zakręt skroniowy dolny potyliczno-skroniowy boczny
Wyspa (insula) lezy w głębi bruzdy bocznej okrywają ją fragmenty płatów ciemieniowego czołowego i skroniowego. Otoczona jest przez bruzdę okólną
Budowa wewnętrzna kory mózgu
zbudowana jest z komórek nerwowych ich wypustek oraz komórek
glejowych i z sieci naczyń krwionośnych. Komórki te tworzą 6 warstw (molekularną, ziarnistą zewnętrzną, piramidową zewnętrzną, ziarnista wewnętrzną, piramidową wewnętrzną, komórek różnokształtnych). Budowa warstwowa kory odpowiada podziałowi pracy warstwy 2 i 4 funkcja recepcyjna warstwy 3i 5 funkcja emisyjna warstwa 1 i 6 funkcje koordynacyjne. Wyodrębnia się pola architektoniczne kory mózgowej (52 pola tzw Brodmana) Również wyróżnia się podział na korę ruchową, czuciową, wzrokowa, słuchową, smakową, węchową
Kora ruchowa zlokalizowana jest w pł czołowym rozpoczynają się w niej włókna dochodzące do rogów przednich r.k. i do jąder początkowych ruchowych nn czaszkowych. Wyróznia się cz przednia – kora przedruchowa i tylną – pierwotna kora ruchowa. Kora przedruchowa zawiera ośrodkiodpowiedzialne za wywoływanie ruchów izolowanych oraz kompleksowych. Pierwotna kora ruchowa zawiera reprezentację poszczególnych grup mm. W płacie czołowym oprócz korowego ośrodka dla mm somatycznych znajduje się ośrodek kojarzeniowy koordynujący ruchy głowy i gałek ocznych. Ponadto niesymetryczny ośrodek ruchowy mowy
Kora czuciowa zlokalizowana w zakręcie zaśrodkowym pł. Ciemieniowego. Dochodzą włókna ze wzgórza prowadzące impulsy czucia powierzchownego oraz głębokiego. Wystepuje w niej reprezentacja czuciowa poszczególnych cz ciała (ośr. czuciowe trzew, twarzy, KKG KKD głowy szyi....) Ponandto występuje ośrodek stereognostyczny umożliwia rozpoznanie kształtu dotykiem, niesymetryczne ośrodki wzrokowe mowy, ośr praksyczny – złożone ruchy
Kora wzrokowa zlokalizowana w płacie potylicznym wokół bruzdy ostrogowej, występuje tutaj korowy ośrodek wzroku, ośrodki których zadaniem jest zapamiętanie i zrozumienie widzianego obrazu
Kora słuchowa mieści się w zakręcie górnym płata skroniowego znajduje się korowy ośrodek słuchu oraz ośrodek zrozumienia dźwięków i czuciowy ośrodek mowy
Kora smakowa leży w płacie ciemieniowym obok pola czuciowego twarzy, do tego ośrodka dochodzą włókna drogi smakowej
Kora węchowa występuje w obrębie węchomózgowia, które jest najstarszą cz kory mózgu
Węchomózgowie (rhinencephalon) umiejscowione na dolnej i przyśrodkowej powierzchni pólkuli. Składa się z cz obwodowej i korowej. Cz obwodowa polozona na pow dolnej mózgowia jest zbudowana z opuszki węchowej pasma węchowego trójkąta węchowego i substancji dziurkowanej przedniej. Ponadto do węchomózgowia obwodowego zalicza się prążek echowy zawierający 2 pasma wechowe zewnętrzne i wewnętrzne łaczący cz obwodową z korową
Opuszka węchowa (bulbus olfactorius) leży na pow dolnej płata czołowego na blaszce poziomej k sitowej. Do niej wnikaja nerwy węchowe
Pasmo węchowe (tractus olfactorius) odchodzi do tył od opuszki zawiera neuryty włókien węchowych
Trójkat węchowy (trigonum olfactorium) jest miejscem gdzie kończy się pasmo węchowe od którego odchodza prążki węchowe. Prążki te dochodzado tworu hipokampa będąc łacznikiem pomiędzy cz obwodową a środkowa węchomózgowia
Istota dziurkowana przednia (substantia perforanta anterior) leży w bezpośrednim sąsiedztwie trójkata węchowego , zawiera liczne otwory przez które przechodzą naczynia krwionośne
Cz korowa węchomózgowia połozona na pow przyśrodkowej pólkulijest określana mianem płata przybrzeżnego lub limbicznego (lobus limbicus). Zawiera on cz leżące bezpośrednio na pow przyśrodkowej półkuli: zakręt obręczy, pole podspoidłowe, zakręt przyhipokampowy, zakręt zębaty. Ponadto zalicza się do węchomózgowia hipokamp
Hipokamp (hippocampus) jest bezpośrednio połączony z zakrętami żebatym i przyhipokampowym. Wraz z płatem limbicznym i cialem migdalowatym jądrami uzdeczki i jądrami przednimi wzgórza zalicza się do układu limbicznego
Jądra kresomózgowia Wewnętrzna cz półkul zbudowana jest z substancji białej w obrębie której znajdują się skupiska substancji szarejtworzące jądra kresomózgowia.
Jądro ogoniaste (nucleus caudatus) składa się z glowy trzonu i ogona. Głowa leży w obrębie płata czołowego dochodząc do istoty dziurkowanej i do rogu przedniego komory bocznej. Trzon łukowato wygiety mieści się w cz środkowej komory bocznej pod pł. Ciemieniowym. Ogon znajduje się w rogu dolnym komory bocznej w pl skroniowym skąd przechodzi w ciało migdałowate
Jądro soczewkowate (nucleus lentiformis) lezy po zewnętrznej stronie jądra ogoniastego od którego oddzielone jest pasmem substancji białej. Wyróznia się 2 struktury gałkę bladą i skorupę. Gałka blada (globus pollidus) jest cz przyśrodkowa jądra soczewkowatego a skorupa (putamen) jest cz boczną. Skorupa i jądro ogoniaste mają taką sama budowę i okresla się je mianem prążkowia. Ciało prążkowate jest główną cz ukł pozapiramidowego który obejmuje skupiska substancji szarej będącymi podkorowymi ośrodkami ruchu. Do ukł pozapiramidowego zalicza się prążkowie gałke bladą istotę czarną śródmózgowia jądro niskowzgórzowe jądro przednie brzuszne wzgórza. Ukł pozapiramidowy zespala czynność wyżej wymienionych ośrodków z ukł piramidowym w inicjowaniu i regulowaniu ruchu
Przedmurze jest to niewielkie skupisko substancji szarej leżące pomiędzy jądrem soczewkowatym a wyspa. Od skorupy j. socz. Oddziela do pasmo substancji białej a od wyspy torebka statnia która jest również sybstancją biała. Przedmurze posiada liczne polączenia z cz czuciową wzrokowa i słuchową kory mózgu. Ciało migdałowate tworzy zespół kilku jąder położonych między rogiem dolnym komory bocznej a biegunem skroniowym płata skroniowego. Jądra ciała migdałowatego mają połączenia z hipokampem
Substancja biała kresomózgowiaJest zbudowana z wypustek komórek nn wypełnia wnętrze półkul mózgu występujac między korą mózgu a komorami bocznymi otaczając i odgraniczając jednocześnie poszczególne jądra kresomózgowia. Włokna istoty białej występuja w postaci dróg kojarzeniowych spoidłowych oraz długich zwanych rzutowymi. Włókna dróg kojarzeniowych łączą ośrodki występujące w obrębie tej samej pólkuli i w zależności od dł tych włokien dziela się na drogi kojarzeniowe krótkie i długie.
Drogi spoidłowe łączą ośrodki znajdujace się w przeciwnych półkulach występuja one w postaci spoidła przedniego (commissura anterior) ciała modzelowatego czyli spoidła wielkiego oraz spoidła sklepienia.
Drogi rzutowe łączą kore mózgu z ośrodkami niżej leżącymi bądź mają przebieg przeciwny i dlatego dzieli się je na drogi rzutowe zstępujące i wstępujące. Do dróg zstępujących zalicza się drogi ukł piramidowego : droga korowo-rdzeniowa , korowa-jądrowa oraz drogi łączące kore mózgu z ośrodkami podkorowymi. W skład dróg rzutowych o przebiegu wstępujących wchodza: promieniśtośc wzgórzowa, wzrokowa, słuchowa. Na przekroju czołowym substancja biała występuje w postaci torebek które oddzielają skupiska substancji szarej. Najbardziej przyśrodkowo leży torebka wewnętrzna oddzielająca jądro soczewkowate od ogoniastego i wzgórza. Bardziej bocznie występuje torebka zewnętrzna która oddziela jądro soczewkowate od przedmurza, natomiast bardziej bocznie położona jest torebka ostatnia wystepujaca pomiędzy przedmurzem a wyspa. Najwieksze znaczenie ma torebka wewnetrzna która zawiera włókna dróg piramidowych, promienistośc wzgórzową, wzrokowa i słuchową. W budowie tor wewn. Wyróznia się odnoge przednią i tylna połączone kolanem.
W tylnej cz odnogi przedniej oraz w kolanie tor. Wewn układaja się włókna dróg korowo-jądrowych podążające kolejno do mm gałki ocznej (III IV VI nn czaszkowe) mm krtani gardła i podniebienia (IX X nn czaszkowe) mm żwaczowych (V n czaszkowy) języka (XII n czaszkowy) mimicznych twarzy (VII n czaszkowy) szyi (VII XI nn czaszkowych)
W odnodze tylnej najbardziej z przodu znajdują się włókna drogi korowo-rdzeniowej, przewodzące impulsy do mm szyi, ręki przedramienia ramienia i barku klatki piersiowej brzucha uda podudzia stopy pęcherza i odbytnicy.
Komory boczne (ventriculi laterales) leżą symetrzycznie wenątrz pólkul mózgu mają kształt nieregularnej przestrzeni w której wyróznia się cz środkowa oraz 3 rogi : przedni tylny i dolny. Cz środkowa jest w płacie ciemieniowym róg przedni w płacie czołowym a róg tylny w płacie potylicznym a róg dolny w płacie skroniowym. Do komór bocznych dochodzi splot naczyniówkowy który mieści się w cz środkowej i w rogu dolnym. Splot ten wytwarza płyn mózgowo-rdzeniowy który przez otwory międzykomorowe dostaje się do komory III z niej do wodociągu dalej do komory IV a z niej do zbiorników podpajęczynówkowych i do kanału środkowego r.k.
Opony r.k. i mózgowia
Opony (meninges) są to błony łącznotkankowe otaczające r.k. i mózgowie wyróznia się 3 opony: miękką pajęczynówke i twardą. Są oddzielone od siebie szczelinowatymi przestrzeniami – jama podpajęczynówkowa i jama podtwardówkową. Patrząc od strony r.k. i mózgowia wyróznia się : oponę miękką, jamę podpajęczynówkowa , oponę pajęczą , jamę podtwardówkowa, oponę twardą
Opona miękka (pia mater) ściśle przylega do r.k. i mózgowia wnikając w szczeliny r.k. r.p. w móżdżek a od strony szczeliny poprzecznej mózgu pomiędzy sklepienie i międzymózgowie. Jest silnie unaczyniona
Jama podpajęczynówkowa (cavum subarachnoideale) przestrzeń pomiędzy opona miekka a pajęczynówka wypełniona płynem mózgowo rdzeniowym w niektórych miejscach jama podpajęczynówkowa tworząc zbiorniki podpajęczynówkowe
Opona pajęcza (arachnoidea) pajęczynówka jest cienka beznaczyniową błona która swoim kształtem dostosowuje się do budowy kostnej kręgosłupa i czaszki a nie r.k. i mózgowia. Wytwarza ziarnistości pajęczynówki które wnikają do światła zatok opony twardej.
Jama podtwardówkowa (cavum subdurale) występuje pomiędzy pajęczynówka a oponą twardą zawiera tkanke tłuszczową i sploty żylne.
Opona twarda (dura mater) zbudowana z 2 blaszek które w obrębie jamy czaszki zrastają się ze soba natomiast w obrębie kanału kręgowego przebiegają oddzielnie . wytwarza fałdy o przebiegu strzałkowym – sierp mózgu i móżdżku oraz fałdy o przebiegu poprzecznym – namiot móżdżku i przeponę siodła
Sierp mózgu (falx cerebri) jest fałdem występującym pomiędzy półkul;ami mózgu jego brzeg górny biegnie do grzebienia koguciego wzdłuż bruzdy zatoki strzałkowej do guzowatośc potylicznej wewnętrznej, a brzeg dolny znajduje się nad ciałem modzelowatym. W miejscu gdzie sierp przyczepia się do czaszki znajduje się zatoka strzałkowa górna, z kolei na brzegu dolnym występuje zatoka strzałkowa dolna
Sierp móżdżku (Falx cerebelli) występuje pomiędzy półkulami móżdżku
Namiot móżdżku (tentorium cerebelli) jest fałdem o przebiegu poprzecznym oddzielającym półkule móżdżku od mózgu mieści się między tylnym dołem czaszki a cz skalistą k. Skroniowej i k. Klinowatą. Zawiera zatoki żylne prostą i poprzeczną
Przepona siodła (diapphragma sellae) rozpięta ponad siodełkiem tureckim oddziela dół przysadki mózgowej od pozostałych jam czaszki, przebija ją lejek
Zatoki opony twardej (sinus durae matris) są to naczynia żylne przebiegające pomiędzy blaszkami opony twardej. Wlewa się do nich krew z żył móżgowia, opon gałki ocznej i ucha wewnętrznego która następnie odpływa do żyły szyjnej wewnętrznej żył śródkośćca i do splotów szyjnych
Drogi nerwowe
(tractus nerwosus) jest to skupisko włókien nn – substancji białej – występujących w CUN, stanowią włókna nn posiadające wspólny początek, podążające do określonego celu i przewodzące te same inf nerwowe. Dzielimy je na: drogi kojarzeniowe spoidłowe i projekcyjne.
Drogi czuciowe
Droga rdzeniowo-wzgórzowa (tractus spinothalamicus) rozpoczyna się w komórkach rogów tylnych r.k. skąd jej włokna przechodza przez spoidło szare przednie na stronę przeciwna i układają się w sznurach bocznych i przednich r.k. cz włókien nazywa sie drogą rdzeniow-wzgórzowa boczną a pozaostała cz drogą rdzeniowo-wzgórzowa przendia. Włókna drogi rdzeniowo-wzgórzowej podąząja od r.k. przez spoidło szare przednie wnikają do r.p. dalej ciagną sie – jako wstęga przyśrodkowa przez most konary śródmózgowia i ośiągają podkorowy ośrodek czucia – wzgórze. We wzgórzu rozpoczyna sie kolejny neuron tej drogi który biegnąc przez promienistośc wzgórzowa dochodzi do zakrętu zaśrodkowego płata ciemieniowego gdzie znajduje sie korowy ośrodek czucia jest to neuron wzgórzowo-korowy. Droga ta przewodzi impulsy czucia powierzchownego przy czym sznurami bocznymi przekazywane są bodźce czucia bólu i temperaury a sznurami przednimi czucie dotyku i ucisku. Ten rodzaj czucia pow określa się mianem czucia nocyceptywnego inny rodzaj bardziej subtelny dzięki któremu odbieramy wrażenie umiejscowienia przestrzennego i zróżnicowania bodźców dotykowych nazywa sie czuciem epikrytycznym
Droga rdzeniowo-opuszkowa (tractus spinobulbaris) rozpoczyna sie w zwojach międzykręgowych i wchodzi bezpośrednio do sznurów tylnich r.k. po tej samej str. W sznurze tylnym droga ta tworzy 2 peczki smukły i klinowaty. W sznurze tylnym włókna w tych pęczkach układają się zgodnie z prawem odśrodkowego ułożenia
dróg nerwowych. W r.p. w jądrach pęczka smukłego i klinowatego kończą sie te pęczki czyli 1 neuron rdzeniow-opuszkowy. 2 neuron drogi rdzeniowo-opuszkowej rozpoczyna sie w jądrach smukłym i klinowatym po czym włókna ulegaja skrzyżowaniu tworząc skrzyżowanie wstęg a następnie jako wstęga przyśrodkowa przebiegaja przez most nakrywke konarów śródmózgowia i dochodzą do wzgórza. We wzgórzu kończy sie 2 neuron tej drogi zwany neuronem opuszkowo-wzgórzowym 3 neuron wzgórzowo-korowy tworzą włókna odchodzace od wzgórza które przebiegając przez promienistość wzgórzową dochodzą do korowego ośrodka czucia zlokalizowanego w zakręcie zaśrodkowym płata ciemieniowego
I neuron – droga rdzeniowo-opuszkowa
II neuron – droga opuszkowo-wzgórzowa
II neuron – droga wzgórzowo-korowa
Droga rdzeniowo-opuszkowa przewodzi impulsy czucia głębokiego (proprioceptywne) z aparatu ruchu które umożliwiają rozpoznanie ułożenie ciala i zmian zachodzących w ułożeniu poszczególnych cz ciała względem siebie ponadto droga ta przekazuje czucie epikrytyczne – dotyku i ucisku
Droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna (tractus spinocerebellaris posterior) rozpoczyna sie w rogach tylnych r.k. po czym wchodzi do sznura bocznego po tej samej stronie układając sie w jego najbardziej obwodeowej cz. Następnie włókna przechodza przez r.p. konary dolne móżdżku i osiągaja móżdżek. Prawdopodobnie w obrębie robaka dochodzi do skrzyzowania tej drogi
Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia (tractus spinacerebellaris anterior) ma swój początek w rogach tylnych r.k. po czym włókna ulegają skrzyżowaniu i układaja się w sznurach bocznych po stronie przeciwnej , zajmują obwodowa cz sznura bocznego lecz układają sie bardziej z przodu. Następnie włókna przebiegaja przez r.p. most i konarami górnymi móżdżku dochodzą do robaka, ponieważ włókna tej drogi są znacznie cieńsze od włókien drogi rdzeniowo-móżdzkowej tylnej dlatego prędkości przewodzenia impulsów jest wolniejsza we włóknach drogi rdzeniowo-móżdżkowej przedniej. Drogi rdzeniowo-móżdżkowe przewodzą impulsy nerwowe czucia głębokiego z aparatu ruchu
Droga jądrowo-wzgórzowa (tractus nucleothalamicus) przewodzi impuls czucia powierzchownego z tylnych okolic ciała które sa unerwiane przez nn czaszkowe posiadające włókna czuciowe tj n v VII IX X. Rozpoczyna sie w jądrach czuciowych ww nn czaszkowych które sa zlokalizowane w r.p. (IX X) i w moście (V VII) a nastepnie jako neuron jądrowo-wzgórzowy dochodzi do podkorowego ośrodka czucia we wzgórzu. Uświadomienie podniety nastepuje po przejściu impulsu przez promienistość wzgórzowa do korowego ośrodka czucia w zakręcie zaśrodkowym płata ciemieniowego – neuron wzgórzowo-korowy.
Neuron obwodowy – V VII IX X n czaszkowy
I neuron – droga jądrowo-wzgórzowa
II neuron – droga wzgórzowo-korowa
Drogi ruchowe
Drogi układu piramidowego – zalicza się świadome drogi ruchowe
Droga korowo-rdzeniowa (tractus corticospinalis) zwana droga piramidową łączy jednym neuronem korowy ośrodek ruchu z rogami przednimi r.k. Rozpoczyna sie w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego (korowy ośrodek ruchu) po czym włókna nerwowe wchodzą do torebki wewnętrznej układając sie w jej odnodze tylnej. Z przodu leżą włókna korowo-rdzeniowe mm szyi a dalej kolejno mm ręki przedramienia ramienia barku kl. Piersiowej brzucha uda podudzia stopy pęcherza i odbytnicy. Następnie włókna przebiegaja przez odnoge mózgu brzuszną cz mostu i układają się na pow przedniej r.p. tworząc piramidy. W dolnej cz r.p. ok 80 % włókien tej drogi ulega skrzyżowaniu – skrzyżowanie piramid. Włókna skrzyżowane przechodza do przeciwległego sznura bocznego r.k. tworząc droge korowo-rdzeniowa boczną kończąc się w rogach przednich r.k. natomiast włókna nie skrzyżowane biegną w sznurach przednich r.k. po tej samej stronie jako droga korowo-rdzeniowa przednia krzyżują się one dopiero bezpośrednio przed wejściem do rogów przednich w odpowiednich segmentach r.k. W rogach przednich r.k. kończy się korowo-rdzeniowa będąca neuronem ośrodkowym przy przekazywaniu inf do mm szkieletowych. Z rogów przednich wychodzi neuron obwodowy doprowadzający przez nerwy rdzeniowe bezpośrednio impuls do narządu wykonawczego. Droga ta przewodzi bodźce zależne od woli czlowieka, również impulsy blokujące działanie rogów przednich r.k.
Droga korowo-jądrowa (tractus corticonuclearia) łączy korowy ośrodek ruchu z jądrami początkowymi nn czaszkowych które posiadają włókna ruchowe tj z nerwami III IV V VI VII IX X XI XII. Droga rozpoczyna sie w zakręcie przyśrodkowym płata czołowego po czym włókna przebiegają przez torebke wenętrzna układając się w jej tylnej cz odnogi przedniej oraz w kolanie. Najpierw włókna podążają do mm gałki ocznej (III IV VI nn czaszkowych) następnie do mm gardła krtani i podniebien (IX X nn czaszkowe) mm żwaczowych (V n czaszkowy) mm języka (XII n czaszkowy) mm mimicznych twarzy (VII n) mm szyi (VII X n czaszkowy) Po wyjściu z torebki włókna przechodzą przez odnoge mózgu most r.p. i kończą się w jądrach wspomnianych nerwów czaszkowych. Włókna tej drogi zaopatrujące nn czaszkowe III IV dochodza do śródmózgowia dl ann czaszkowych V VI VII – do tyłomózgowia wtórnego a dla nn czaszkowych IX X XI XII – do r.p. Neuronem obwodowym dla tej drogi sa ww nn
Drogi układu pozapiramidowego – przewodzą impulsy w sposób automatyczny związane z czynnościami bez udziału świadomości
Droga czerwienno-rdzeniowa (tractus rubrospinalis) rozpoczyna się w jądrze czerwiennym po wyjściu z niego włókna ulegają skrzyżowaniu następnie przechodza przez most r.p. do r.k. gdzie układają się w sznurach bocznych neuron ośrodkowy drogi kończy się w rogach przednich r.k. Neuronem obwodowym dla wszystkich dróg ruchowych kończących sie w rogach przednich r.k. są nn rdzeniowe dochodzące do narządów wykonawczych. Droga ta przewodzi bodźce ruchowe regulujące napięcie mm do jądra czerwiennego tego rodzaju impulsy napływają przede wszystkim z móżdżku droga móżdżkowo-czerwienna a także z innych podkorowych jąder ruchowych
Droga pokrywowo-rdzeniowa (tractus tectospinalis) ma swój początek w jądrach wzgórków górnych i dolnych blaszki pokrywy, ulega skrzyżowaniu w obrębie śródmózgowia, następnie przechodzi przez most po czym osiąga rogi przednie. Droga ta przewodzi impulsy odruchów obronnych na bodźce wzrokowy i słuchowy
Droga siatkowo-rdzeniowa (tractus reticulospinalis) rozpoczyna się w komórkach tworu siatkowego mostu i r.p. Jej włókna układają się w sznurach przednim i bocznym r.k. i kończą się w rogach przednich. Droga ta przewodzi impulsy z ośrodków oddechowego naczynioruchowego tworu siatkowego do mm oddechowych oraz łaczy te ośrodki z jądrami układu autonomicznego
Droga przedsionkowo-rdzeniowa (tractus vestibulospinalis) rozpoczyna się w jądrze przedsionkowym. Układa się w sznurze przednim zawierając włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane. Z rogów przednich r.k. wychodzą impulsy do mm szkieletowych regulując napięcie mm i utrzymując wyprostowaną postawę ciała.
Droga oliwkowo-rdzeniowa (tractus olivaspinalis) rozpoczyna się w r.p., układa się w sznurze bocznym na pograniczu sznura bocznego i przedniego. Włókna kończą się w rogach przednich r.k.
UKŁAD NERWOWY OBWODOWY
obejmuje 12 par nerwów czaszkowych,31 par nerwów rdzeniowych i nerwy układu autonomicznego. Układ ten buduje substancja biała czyli nerwy oraz substancja szara tworząca zwoje nerwowe. Głównym składnikiem nerwów sa wlokna nerwowe. Zwoje nerwowe zawieraja ponadto liczne komorki nerwowe.
NERWY CZASZKOWE (nn.craniales)
Nerwy wechowe(nn. Olfactorii) – I
rozpoczynaja się w okolicy wechowej nabłonka blony sluzowej jamy nosowej skad po przejsciu przez otwory wechowe w blaszce poziomej kosci sitowej i przebiciu się przez opone twarda osiągają opuszke wechowa.Dalszy neuron stanowi droga wechowa.Jest nerwem zmysłowym.
Nerw wzrokowy(n. Opticus) – II
rozpoczyna się w Komorkach zwojowych siatkowki oka nastepnie po przejsciu przez kanal wzrokowy kieruje się do jamy czaszki.Na siodle tureckim czesciowo krzyzuje się z nerwem drugostronnym tworząc skrzyżowanie wzrokowe układające się w bruzdzie skrzyżowania wzrokowego kosci klinowej.W przedłużeniu skrzyżowania wzrokowego biegna pasma wzrokowe które naleza do drogi wzrokowej.J est nerwem zmysłowym.
Nerw okoruchowy(n. oculomotorius) – III
nerw glownie ruchowy zawierający wlokna czesci przywspółczulnej ukl.autonomicznego.
Czesc ruchowa zaopatruje wszystkiemiesnie galki ocznej.Jadra początkowe leza w śródmózgowiu skad wklokna nerwowe wnikaja do oczodolu przez szczeline oczodolowa gorna, nastepnie rozdzielaja się na 2 galezie. Gorna(Ramus superior) unerwia miesnien prosty oka gorny i dźwigacz powieki gornej a galaz dolna(Ramus interior) unerwia miesnie prosty oka dolny, prosty oka przysrodkowy oraz skosny oka dolny.
Czesc przywspolczulna posiada swoje jadro początkowe w śródmózgowiu.Wlokna przedzwojowe początkowo biegna wraz z czescia ruchowa, a nastepnie odchodza od galezi dolnej do zwoju rzęskowego.Wlokna zazwojowe unerwiaja miesien zwieracz zrenicy oraz miesien rzeskowy.
Nerw bloczkowy(n. trochlearis) – IV
nerw ruchowy, jadro początkowe lezy w śródmózgowiu skad przez szczeline oczodolowa gorna wnika do oczodolu unerwiając miesien skosny oka gorny. Nerw ten warunkuje patrzenie z gory dlatego tez okresla się go mianem nerwu patetycznego.
Nerw trójdzielny(n. trigeminus) – V
nerw mieszany, złożony w większej czesci z włókien dośrodkowych, czuciowych oraz w czesci mniejszej z odśrodkowych włókien ruchowych. Galezie nerwu trójdzielnego posiadaja wlasne wlokna przywspółczulne które lacza się ze zwojami ukl.autonomicznego.
Czesc czuciowa rozpoczyna się w zwoju troistym zwanym również zwojem półksiężycowatym lezacym na szczycie piramidy kosci skroniowej, w jamie czaszki, galezie nerwu trójdzielnego:V-1 nerw oczny,V-2 nerw szczekowy,V-3 nerw zuchwowy.
Czesc ruchowa nerwu trójdzielnego rozpoczyna się w moscie Varola jadrem żwaczowym a wychodzące z niego wlokna sa skladowa galezi zuchwowej(V-3) i unerwiaja miesnie ukl.zwaczowego.
Nerw oczny (n. Ophtalamicus) V-1
Powstaje z zespolenia n łzowego n czołowego i n nosowo-rzęskowego. Przebiega przez oczodół kierując się do szczeliny oczodołowej górnej. Unerwia skórę nosa czoła powieki górnej gałkę oczną gruczoł łzowy oponę twardą błonę śluzowa jamy nosowej. Jest n czuciowym
Nerw szczekowy(n. maxillaris) V-2
powstaje z zespolenia nerwu jarzmowego, nerwu podoczodolowego i nerwow skrzydłowo-podniebiennego.Nastepnie kieruje się do otworu okrągłego. Glowna galezia tego nerwu jest nerw podoczodolowy który powstaje z polaczenia nerwow zębodołowych. Unerwia skore powieki dolnej, gornej czesci policzka, wargi gornej, blone sluzowa jamy nosowej i jamy ustnej, żeby szczeki oraz opone twarda. Nerw czuciowy.
Nerw zuchwowy(n. mandibularis) V-3
nerw mieszany. Czesc czuciowa tworzaca Gałaz nerwu trójdzielnego powstaje z zespolenia nerwu językowego, nerwu policzkowego, nerwu zębodołowego dolnego oraz nerwu uszno-skroniowego. Nerw ten kieruje się do otworu owalnego. Unerwia on skore wargi dolnej, brodki, dolnej czesci policzka oraz przedniej czesci jezyka.
Czesc ruchowa tworzy tzw.nerw zuciowy. Jego jadro początkowe znajduje się w moscie Varola skad wlokna ruchowe dochodza do miesni ukl.zwaczowego, do niektórych miesni nadgnykowych oraz do mienia napinacza blony bębenkowej i miesnia napinacza podniebienia miękkiego.
Nerw odwodzący(n. abducens) – VI
nerw ruchowy. Jadro początkowe lezy w obrebie grzbietowej czesci mostu, na dnie dolu równoległobocznego. Nerw ten opuszcza czaszke przez szczeline oczodolowa gorna dochodząc do miesnia prostego oka bocznego.
Nerw twarzowy(n. facialis) – VII
nerw mieszany złożony w większej czesci z włókien ruchowych w mniejszej z włókien przywspółczulnych.
Czesc ruchowa rozpoczyna się w jadrze nerwu twarzowego nastepnie przebiega w przewodzie słuchowym wew.po czym wychodzi na zew.czaszki przez otwor rylcowo-sutkowy i po przejsciu przez zrab slinianki przyusznej oddaje odgalezienia koncowe w postaci nerwu usznego tylnego,galezi dwubrzuścowej i największej czesci czyli splotu przyuszniczego.
Czesc zmyslowa rozpoczyna się w zwoju kolanka położonym w obrebie kanalu nerwu twarzowego i wystepuje w postaci nerwu pośredniego który dochodzi do jader pasma samotnego.
Czesc przywspolczulna ma początek w dolnej czesci mostu Varola w obrebie jadra slinowego gornego skad wlokna dochodza do slinianki podżuchwowej i slinianki podjęzykowej,gruczolu lzowego oraz gruczołów jamy nosowej,podniebienia miękkiego,gardzieli i jezyka.
Nerw statyczno-sluchowy(n. statoacusticus) – VIII
nerw zmysłowy inna nazwa to nerw przedsionkowo-slimakowy.
Czesc przedsionkowa jest nerwem równowagi przewodzącym impulsy z nabłonka zmysłowego grzebieni bankowych kanałów polkolostych,z plamki woreczka i z plamiki lagiewki do centralnego ukl.nerwowego.Jadra koncowe tego nerwu-przedsionkowe boczne,przysrodkowe,gorne i dolne-leza na dnie komory IV,skad impuls jest kierowany glownie do móżdżku a także do rdzenia przedłużonego i tworu siatkowatego jako tzw.droga równowagi
Czesc slimakowa jest nerwem sluchu mających swe receptory w narzadzie spiralnym Cortiego.Od receptorow wlokna dośrodkowe biegna razem z nerwem przedsionkowym przez przewod słuchowy wew. i osiągają jadra grzbietowe oraz brzuszne slimaka znajdujące się w moscie Varola.Nastepny neuron stanowi droga sluchowa dochodzaca do podkorowych i korowych ośrodków sluchu.
Nerw językowo-gardlowy(n. glossopharyngeus) – IX
nerw mieszany.Czesc ruchowa rozpoczyna się w jadrze dwuznacznym lezacym w rdzeniu przedłużonym skad wlokna odśrodkowe w postaci galezi gardłowych i galezi miesnia rylcowo-gardlowego unerwiaja miesnie gardla i podniebienia miękkiego.
Czesc czuciowa ma zwoje gorny i dolny położone w pobliżu otworu zyly szyjnej.Wlokna czuciowe przewodza wrazenia smakowe 1/3 tylnej czesci jezyka ponadto inerwiaja blone sluzowa gardla,jamy bębenkowej,trabki słuchowej,zatoke tetnicy szyjnej oraz migdalki podniebienne.
Czesc przywspolczulna ma swój początek w jadrze slinowym dolnym położonym w rdzeniu przedłużonym.Unerwia on śliniankę przyuszna a także mogdalki podniebienne.
Nerw bledny(n. vagus) – X
nerw mieszany. Wlokna ruchowe rozpoczynaja się w rdzeniu przedłużonym w jadrze dwuznacznym razem z włóknami ruchowymi IX nerwu.
Czesc czuciowa dochodzi do zwoju gornego i także czesciowo do zwoju dolnego przewodząc impulsy dośrodkowe z opony twardej tylnego dolu czaszki oraz z ucha srodkowego i wew.
Czesc przywspolczulna rozpoczyna się w jadrze grzbietowym położonym w rdzeniu przedłużonym.Unerwiaja narzady trzewne klatki piersiowej i jamy brzusznej.Wyroznia się następujące odcinki nerwu blednego: glowowy, szyjny, piersiowy i brzuszny od których odchodza liczne odgalezienia do poszczególnych narządów. Glowne galezie nerwu blednego to: galezie gardłowe,nerwy krtaniowe, galezie sercowe tworzące splot sercowy,splot plucny,przelykowy,trzewny od którego odchodza galezie żołądkowe,trzustkowe,śledzionowe,wątrobowe,splot nerkowy oraz zwoj krezkowy gorny.
Nerw dodatkowy(n. accessorius) – XI
nerw ruchowy posiada czesc czaszkowa oraz czesc rdzeniowa.Czesc czaszkowa jest dodatkiem do włókien ruchowych nerwu blednego,przez co unerwia miesnie poprzecznie prążkowane gardla,krtani i przelyku.Czesc rdzeniowa unerwia miesien czworoboczny grzbietu i miesien mostkowo-obojczykowo-sutkowy.
Nerw podjęzykowy(n. hypoglossus) – XII
nerw ruchowy jego jadro początkowe znajduje się w rdzeniu przedłużonym skad wlokna odśrodkowe opuszczaja czaszke przez kanal nerwu podjęzykowego i unerwiaja wszystkie miesnie jezyka,tzw.miesnie wew. i miesnie zew.
NERWY RDZENIOWE
Splot szyjny(plexus cervicales)
powstaje przez polaczenie galezi brzusznych czterech pierwszych nerwow rdzeniowych odcinka szyjnego. Jest on położony przed miesniem głębokim szyi bocznie i ku przodowi od wyrostkow poprzecznych gornych kręgów szyjnych. Od splotu szyjnego odchodza nerwy czuciowe oraz nerwy ruchowe.
Do nerwow czuciowych(C1-C4)zalicza się:n erw potyliczny mniejszy, nerw uszny wielki, nerw poprzeczny szyi i nerwy nadobojczykowe. Ich obszar unerwienia obejmuje skórę szyi sąsiednich cz barku klatki piersiowej oraz głowy. Nerwy te dziela się na krótkie i długie.
Nerwy krotkie(C1-C4) dochodza do miesni: prostego przedniego glowy,prostego bocznego glowy,dlugiego glowy,dlugiego szyi,dźwigacza łopatki,pochylego przedniego,pochylego srodkowego,pochylego tylnego oraz miedzypoprzecznych.
Nerwy dlugie tworza cztery galezie:
-galaz do miesnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego;
-galaz do miesnia czworobocznego grzbietu;
-petla szyjna unerwia mm podgnykowe, tarczowo-gnykowy, bródkowo-gnykowy, prosty głowy przedni i długi głowy
-nerw przeponowy ruchowo unerwia przeponę a czuciowo opłucną osierdzie otrzewną
Splot ramienny(plexus brachialis)
powstaje przez polaczenie galazek brzusznych czterech dolnych nerwow szyjnych i pierwszego nerwu piersiowego. Wyroznia się w jego obrebie czesc nadobojczykowa i czesc podobojczykowa. Splot ten lezy miedzy mięśniami pochylymi; przednim a srodkowym przy czym czesc nadobojczykowa znajduje się na szyi natomiast czesc podobojczykowa lezy w jamie pachowej. Odchodzą od niego gałęzie krótkie i długie
Gałęzie krótkie
Nerw grzbietowy łopatki(n.dorsalis scapulae)C5
unerwia dolna czesc miesnia dźwigacza łopatki oraz miesnie równoległoboczne.
Nerw piersiowy dlugi(n. thoracicus longus)C5-C7
unerwia wszystkie zyby miesnia zebatego przedniego.
Nerw podobojczykowy(n. subclavius)C5
unerwia miesien podobojczykowy.
Nerw podlopatkowy(n. suprascapularis)C5-C6
unerwia miesnie podgrzebieniowy i nadgrzebieniowy oraz staw ramienny.
Nerw podlopadkowy(n. infrascapularis)C5-C6
unerwia swoimi odgalezieniami miesnie podlopatkowy i obly wiekszy.
Nerw piersiowy przedni(n. pectoralis anterior)C5-Th1
obejmuje nerwy piersiowy przysrodkowy i piersiowy boczny które unerwiaja miesnie piersiowy wiekszy i mniejszy.
Nerw piersiowo-grzbietowy(n. thoracodor salis)C6-C8
unerwia miesien najszerszy grzbietu a niekiedy miesien podlopatkowy i miesien obly wiekszy.
Nerw pachowy(n. axillaris)C5-C6
wychodzi z peczka tylnego splotu ramiennego i oddaje cztery gałązki:
-miesniowa do miesni oblego mniejszego i naramiennego;
-stawowa do stawu ramiennego;
-miedzyguzkowa do okostnej kosci ramiennej;
-skorna do skory bocznej czesci ramienia.
Gałęzie długie
Nerw promieniowy(n. radialis)C5-Th1
jest największym nerwem splotu ramiennego. W swoim przebiegu nerw oddaje:
-galaz do stawu ramiennego-galaz czuciowa nie zawsze wystepujaca;
-nerw skorny tylny ramienia;
-galezie do tylnej grupy miesni ramienia-do miesi trójgłowego ramienia i łokciowego;
-galezie naczyniowe-do tetnicy głębokiej ramienia;
-nerw skorny tylny przedramienia;
-galezie do grupy bocznej miesni przedramienia-do miesni ramienno-promieniowego,prostownika promieniowego dlugiego nadgarstka,prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka,odwracacza przedramienia;
-galezie do stawu łokciowego;
-galaz gleboka
do grupy bocznej przedramienia
do warstwy powierzchownej tylnej grupy mm przedramienia
-do mm prostownika palców palca małego prostownika łokciowego nadgarstka
do warstwy glebowkiej tylnej grupy mm przedramienia – odwodziciel długi kciuka, prostownik krótki i długi kciuka i wskaziciela
-nerw międzykostny tylny przedramienia – do błony międzykostnej k promieniowej i łokciowej oraz st ręki
-gałąź powierzchowna – do tętnicy promieniowej, stawów promieniowo-nadgarstkowych między i śródnadgarstkowych a także 5 n grzbietowych palców unerwiających grzbiet ręki po stronie bocznej i 2,5 palca po tej samej stronie
Ogolnie unerwia ruchowo miesnie grupy tylnej ramienia,grupy bocznej i tylnej przedramienia,natomiast czuciowo skore tylnej powierzchni ramienia,przedramienia,reki oraz 2,5 strony bocznej.
Nerw mięśniowo-skorny(n. musculocutaneus)C5-C7
wychodzac z peczka bocznego splotu ramiennego oddaje trzy galezie:
-do miesi przedniej grupy ramienia- dwugłowego ramienia,kruczo-ramiennego i ramiennego;
-do stawu łokciowego;
-nerw skorny boczny przedramienia-unerwia skore bocznej czesci przedramienia oraz bocznej powierzchni klebu kciuka.
Nerw posrodkowy(n. medianus)C5-Th1
rozpoczyna się dwoma korzeniami: przysrodkowym należącym do peczka przysrodkowego i bocznym wchodzącym w sklad peczka bocznego splotu ramiennego. Główne odgałęzienia:
-do warstwy powierzchownej grupy przedniej mm przedramienia – nawrotny obły zginacz prom nadg dłoniowy dł zginacz pow palców
-do warstwy głębokiej grupy przedniej mm przedramienia – zginacz głęboki palców zginacz dł kciuka nawrotny czworoboczny
-nerw międzykostny przedni przedramienia – n czuciowy
-gałąź dłoniowa n pośrodkowego – unerwia skórę kłębu kciuka
-do mm kciuka – odwodziciel krótki kciuka przeciwstawiacz kciuka zginacz krótki kciuka
Zakres ruchowy nerwu posrodkowego obejmuje grupe przednia miesni przedramienia,miesnie kciuka,a także dwa lub trzy pierwsze miesnie glistowate.Zakres czuciowy to powierzchnia dloniowa trzech pierwszych palcow i promieniowej polowy palca czwartego.
Nerw łokciowy(n. ulnaris)C8-Th1
wychodzi z peczka przysrodkowego splotu ramiennego i w dolnej czesci przedramienia dzieli się na galaz grzbietowa reki oraz galaz dloniowa reki.Galaz dloniowa reki na rece ulega podziałowi na gałąź głęboką i powierzchowną. Główne odgałęzienia nerwu łokciowego to:
-galaz czuciowa do stawu łokciowego;
-galaz do miesnia zginacza łokciowego nadgarstka oraz do czesci miesnia zginacza palcow głębokiego dochodzącej do palca czwartego i piatego;
-galaz grzbietowa reki – 5 nerwów które zaopatrują pow grzbietową 2,5 palca strony przyśrodkowej
-galaz skorna dloniowa – unerwia skórę pow dłoniowej nadgarstka az do kłębika palca 5
-galaz dloniowa reki która dzieli się
gałąź głęboką – unerwia mm kłebika z wyjątkiem dłoniowego krótkiego (odwodziciel zginacz przeciwstawiacz palca 5 i międzykostne 3 i 4 m glistowaty oraz mm kciuka : przywodziciel i głowa głęboka zginacza krótkiego kciuka
gałąż powierzchowną – unerwia m dłoniowy krótki oraz skórę po stronie dłoniowej palca 5 i częściowo 4
Ogolnie:zakres ruchowy nerwu łokciowego obejmuje miesien zginacz łokciowy nadgarstka oraz lokciowa czesc miesnia zginacza głębokiego palcow,wszystkie miesnie klebika piatego palca oraz miesnie międzykostne wraz z trzecim i czwartym miesniem lisowatym.Zakres czuciowy obejmuje skore przysrodkowej reki oraz staw łokciowy i niektóre stawy reki.
Nerw skorny ramienia przysrodkowy(n. cutaneus brachii medialis)C8-Th1 unerwia skore dolu pachowego i przysrodkowej strony ramienia
Nerw skorny przedramienia przysrodkowy(n. cutaneus antebrachii medialis)C8-Th1 razem z nerwem łokciowym oraz nerwem skornym ramienia przysrodkowym wychodzi z peczka przysrodkowego splotu ramiennego.Unerwia skore przedniej dolnej powierzchni ramienia oraz skore na stronie przedniej i przysrodkowej przedramienia.
Nerwy międzyżebrowe(nn. Intercostales)
12 par nerwow międzyżebrowych unerwia ruchowo miesnie głębokie klatki piersiowej,miesnie kolcowo-zebrowe i miesnie brzucha natomiast czuciowo przednio-boczna czesc tulowia oraz stawy zebrowo-kregowe,zebra a także fragmenty opłucnej i otrzewnej.Od nerwow międzyżebrowych odchodza:
-galezie mięśniowe – unerwiają mm głębokie klatki piersiowej, mm grzbietu grupy kolcowo-żebrowej, mm brzucha
-galezie skorne – unerwiają skórę prawie całej pow przedniej i bocznej tułowia
-galezie stawowe – unerwiają st żebrowo-kręgowe, żebra
-galezie opłucnowe i otrzewnowe
Splot lędźwiowy(plexus lumbalis)
utworzony jest przez galezie brzuszne trzech pierwszych nerwow lędźwiowych oraz niektórych włókien odchodzących od ostatniego nerwu piersiowego i czwartego nerwu lędźwiowego. Splot lędźwiowy lezy przed wyrostkami zebrowymi kręgów lędźwiowych pod mieniem lędźwiowym większym. Odchodza galezie: dlugie i krotkie.
Galezie krotkie podążają do miesni lezacych w bezpośrednim sąsiedztwie splotu tzn.dochodza do miesni miedzypoprzecznych,czworobocznego lędźwi,lędźwiowego większego i lędźwiowego mniejszego.
Galezie dlugie tworzy szesc nerwow które ogolnie unerwiaja dolne odcinki miesni brzucha oraz skore nad obręczą biodrowa a także miesnie grup przedniej i przysrodkowej uda oraz skore na udzie.
Nerw biodrowo-podbrzuszny(n. iliohypoga stricus)Th12-L1
galezie mięśniowe dochodza do dolnych odcinkow miesni brzucha-poprzecznego,skośnego zew. I skośnego wew.Galezie czuciowe unerwiaja skore bocznej powierzchni brzucha oraz okolicy pachwinowej ponadto otrzewna scienna.
Nerw biodrowo-pachwinowy(n. ilioinguinalis)Th12-L1
galezie ruchowe dochodza do dolnych czesci miesni brzucha-poprzecznego oraz obu skośnych a także oddaja gałązkę do otrzewnej sciennej. Galezie czuciowe unerwiaja skore okolicy podpachwinowej i gornej czesci uda oraz narzady płciowe zew. I skore wzgorka lonowego
Nerw biodrowo-pachwinowy(n. ilioinguinalis)Th12-L1 galezie ruchowe dochodza do dolnych czesci miesni brzucha-poprzecznego oraz obu skośnych a także oddaja gałązkę do otrzewnej sciennej.Galezie czuciowe unerwiaja skore okolicy podpachwinowej i gornej czesci uda oraz narzady płciowe zew. I skore wzgorka lonowego.
Nerw płciowo-udowy(n. genitofemoralis)L1-L2 rozdziela się na dwie galezie-plciowa i udowa.Galaz plciowa posiada czesc ruchowa dochodzaca do miesnia dźwigacza jadrai blony kurczliwej moszny oraz czesc czuciowa unerwiajaca skore wzgorka lonowego warg sromowych większych lub moszny oraz skore gorno-przysrodkowej powierzchni uda.Galaz udowa osiada jedynie wlokna czuciowe unerwiające skore gornej i przedniej powierzchni uda.
Nerw skorny boczny uda(n. cutaneus femoris lateralis)L2-L3 jestnerwem czuciowym unerwiającym skore bocznej powierzchni uda od wysokości krętarza większego Az do stawu kolanowego.
Nerw udowy(n. femoralis)L2-L4 najwiekszy nerw splotu lędźwiowego,dochodzący do miesni i skory konczyny dolnej.W swoim przebiegu oddaje szereg galezi koncowych:galezie mięśniowe bliższe;galezie stawowe;galaz do miesnia grzebieniowego;galezie naczyniowe;galezie skorne przednie;galaz do miesnia krawieckiego;galezie mięśniowe dalsze;nerw udowo-goleniowy.Ogolnie:unerwia miesnie biodrowo-ledzwiowy:grzebieniowy i grupe przednia uda,czuciowo dochodzi do skory przedniej i przysrodkowej powierzchni uda oraz podudzia.
Nerw zasłonowy(n. obduratorius)L2-L4 dochodzi do miesni i skory konczyny dolnej.W początkowym przebiegu oddaje galezie do miesnia zaslaniacza zew. I stawu biodrowego a nastepnie dzieli się na dwie galezie koncowe:galaz przednia i galaz tylna.
Splot krzyzowy(plexus sacralis) powstaje z polaczenia galezi brzusznych dwoch ostatnich nerwow lędźwiowych oraz trzech pierwszych nerwow krzyzowych.Odchodza dwie galezie:galezie krotkie unerwiaja miesnie lezace w bezpośrednim sąsiedztwie splotu oraz staw biodrowy.Galezie dlugie tworza nerwy:pośladkowy gorny,pośladkowy dolny,skorny uda tylny i kulszowy.
Nerw pośladkowy gorny(n. gluteus superior)L4-S2 oddaje 3 galezie dochodzące do miesni:pośladkowego średniego,pośladkowego malego, i do naprężacza powiezi szerokiej.
Nerw pośladkowy dolny(n. gluteus interior)L5-S2 nerw ruchowy unerwia miesien pośladkowy wielki,czuciowo zas oddaje gałązki do stawu biodrowego.
Nerw skorny tylny uda(n. cutaneus femoris posteriori)S1-S3 nerw czuciowy który swoimi galeziami unerwia skore dolnej powierzchni pośladków,tylnego odcinka krocza, tylnej powierzchni uda lacznie z dolem podkolanowym.
Nerw kulszowy(n. ischiadicus)L4-S3 unerwia tylna czesc uda a poprzez odgalezienia koncowe podudzie i stope.Opuszcza miednice przez otwor kulszowy wiekszy biegnie miedzy krętarzem większym a guzem kulszowym a nastepnie układa się pomiedzy mięśniami tylnej grupy uda gdzie ulega podziałowi na nerw piszczelowy i strzalokowy wspolny.Przed podzialem nerw kulszowy ruchowo unerwia miesnie tylnej grupy uda a galazka czuciowa jest staw biodrowy i kolanowy.
Nerw strzałkowy wspolny(n. peroneus communis)L4-S2 jest druga koncowa galezia nerwu kulszowego który po oddaniu galezi stawowych i nerwu skośnego bocznego lydki rozdziela się na dwie galezie koncowe czyli na nerw strzałkowy powierzchowny i nerw
strzałkowy gleboki.
Splot sromowy(plexus pudentus) tworza go galezie brzuszne trzeciego i czwartego nerwu krzyzowego.Splot ten lezy w obrebie miednicy mniejszej poniżej splotu krzyzowego.Galezie ruchowe dochodza do miesni przepony miednicznej oraz do miesni dźwigacza odbytu i guzicznego.Galezie czuciowe unerwiaja skore w okolicy odbytu,krocza oraz narządów płciowych zew.
Splot guziczny(pluxus coccygeus) utworzony z polaczenia ostatniego nerwu krzyzowego z nerwem guzicznym.Zakres ruchowy obejmuje miesnien guziczny i miesnien dźwigacz odbytu a wlokna czuciowe unerwiaja skore okolicy kosci