11. Cele, zakres i priorytety kształcenia językowego. + 14. Pojęcie kompetencji tekstotwórczych.

Na postawie prezentacji w PP jakiegoś dra Koca :P jest nawet seksy :P

Założenia:

1.Ćwiczenie kompetencji komunikacyjnej odbywa się poprzez analizę czynników komunikacyjnych. Wystarczy w każdym komunikacie przeanalizować: kto mówi (pisze), do kogo, o czym, po co, w jakim gatunku mowy, w jakiej sytuacji, by można było zbadać i wyjaśnić stosowność lub niestosowność wypowiedzi, jej fortunność lub niefortunność, skuteczność lub nieskuteczność.

2. Uczeń powinien być sytuowany w rozmaitych rolach: nadawcy, odbiorcy, analityka, obserwatora różnych aktów językowych.

3. Zagadnienia gramatyczne wprowadza się tylko w ścisłym związku z analizą konkretnych komunikatów językowych. Nie ma tu zatem miejsca na ćwiczenia sztuczne, spreparowane, dalekie od praktyki komunikacyjnej. Lekcje polskiego mają bowiem służyć wychowaniu świadomego użytkownika języka, a nie pamięciowemu opanowaniu teoretycznej wiedzy o systemie gramatycznym, jaką posiadają językoznawcy.

4. Analizę aktów mowy warto ćwiczyć na materiale zróżnicowanym, autentycznym i atrakcyjnym dla młodego człowieka (w ten sposób realizować można też element motywacyjny, gdyż uczeń rozumie, po co wykonuje zestaw ćwiczeń), na który składają się teksty wyrażone w różnej poetyce i stylu, reprezentujące rozmaite gatunki i realizujące różne funkcje języka.

Metoda analizy i twórczego naśladowania wzoru.

- polega na analizie cech (stylistycznych, słownikowych, składniowych, treściowych, kompozycyjnych) danej wypowiedzi przez ucznia;

- analizowane przykłady mogą dotyczyć zarówno form wypowiedzi pisemnej, jak i ustnej;

Metoda norm i instrukcji

- polega na przygotowaniu przez ucznia danej wypowiedzi według zaproponowanego przez nauczyciela porządku, z przestrzeganiem wyznaczonych norm i zasad i na podstawie dokładnie sprecyzowanych instrukcji;

- może integrować mówienie, pisanie, czytanie i słuchanie;

- stosuje się tę metodę zwłaszcza przy pracy nad bardziej skomplikowanymi aktami komunikacji wymagającymi znajomości różnych aktów komunikacji (np. przy pracy nad opowiadaniem, reportażem, esejem);

- metodę też można stosować jako zadanie końcowe podsumowujące cykl pracy nad danym zagadnieniem językowym (wymaga wówczas od ucznia wykorzystania zróżnicowanych kompetencji obejmujących czytanie, pisanie, słuchanie i mówienie);

Metoda praktyki pisarskiej

- polega na sytuowaniu ucznia w różnych rolach komunikacyjnych wymagających sprawnego posługiwania się językiem pisanym (np. w roli recenzenta, dziennikarza, sprawozdawcy itp.),

- może integrować mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie (np. przy ćwiczeniach dotyczących wywiadu);

Na podstawie wykładu z naszą Mentorką ♥ z dnia 22.11.2012♥

Celem współczesnego kształcenia językowego jest świadome tworzenie tekstów przez ucznia.

Cele:

1. Wiedza o strukturze języka

2. Umiejętność tworzenia wypowiedzi (od tych, które wyrażają intencje aż po te realizujące formy gatunkowe rozumiane jako dłuższe przykłady wypowiedzi ustnej lub pisemnej zróżnicowanej stylistycznie)

Z tego wynika sławna już KOMPETNCJA TEKSTOTWÓRCZA – jest to umiejętność tworzenia własnych tekstów, wyrażania intencji; kompetencja jest jedna, ale ma 5 aspektów:

• Kompetencja merytoryczna – wiedza o regułach danego gatunku

Charakterystyka: to wiedza o gatunku wypowiedzi, zasadach jego tworzenia, kompozycji, formach leksykalnych i składniowych w nim używanych

• Kompetencja językowa – wiedza o języku wrodzona i nabyta

Charakterystyka: to umiejętność wnioskowania znaczenia wyrazów z kontekstu wypowiedzi, pozwala rozumieć i tworzyć nowe wypowiedzi

• Kompetencja komunikacyjna – łączenie teorii i praktyki językowej

Charakterystyka: jest to umiejętność sprawnego porozumiewania się między użytkownikami języka. Składa się na nią obserwacja i wyciąganie wniosków z otaczającej rzeczywistości społeczno – kulturowe, ale także dostosowanie się do niej.

• Kompetencja kulturowa – odwołania do kultury i sięganie do wzorów

Charakterystyka: znajomość dorobku kulturowego ludzkości, umiejętność oceny tekstów kultury

• Kompetencja prakseologiczna – nauka o sprawnym działaniu; uczeń uczy się jak organizować pracę nad realizacją tematu

Charakterystyka: dotyczy umiejętności poszukiwania, gromadzenia i wykorzystywania wiedzy podczas tworzenia własnego tekstu

Wpływ na kształcenie językowe mają uwarunkowania socjolingwistyczne i psycholingwistyczne. Uwarunkowania socjolingwistyczne to charakteryzowanie umiejętności człowieka w związku ze środowiskiem, z którego pochodzi. Środowisko ma ogromne znaczenie w procesie kształcenia językowego. Uwarunkowania psycholingwistyczne, wynikają z natury samego człowieka, jest to charakterystyczny sposób wypowiadania się z uwzględnieniem kryteriów psychologicznych, m.in. cechy osobowości, temperament, korzystanie z doświadczeń językowych, łatwość uczenia się i motywacja.

Umiejętność posługiwania się przez ucznia kodem. Kod ograniczony to ubogi kod, nie ma umiejętności elastycznego postępowania w środowisku. Kod rozwinięty to sposób porozumiewania się i budowania wypowiedzi i dostosowywania się do sytuacji, jest bogaty, prawidłowy, u. buduje ładne zdania.

Czynniki kształtujące wypowiedź:

Środowisko rodzinne, środowisko w którym u. funkcjonuje, wychowanie- zasób świadomych oddziaływań, autorytety – podawanie dobrych wzorców, budzenie szacunku wśród uczniów, poziom czytelnictwa – okazja kształcenie umiejętności posługiwania się językiem.

Metody w kształceniu językowym:

1. Nie mam jej w notatkach;/ a nie chce mi się jej szukać:P

2. Metoda norm i instrukcji

Wyjaśnienie członów normy – informacje dotyczące konkretnej formy wypowiedzi, zwięzła charakterystyka

instrukcje- informacje dotyczące redagowania formy gatunkowej

Ta metoda nie ma aktywizującego bodźca. Nauczyciel ma za zadanie przekazać normy i instrukcje. Alternatywą dla tego może być podręcznik. Uczeń dostaje gotową informację, następnie próbuje redagować własny tekst przy pomocy instrukcji. Ocena i poprawa. Sposób dotarcia do wiedzy wpływa na łatwość i trwałość pamięci.

1. Metoda przekładu intersemiotycznego

Działanie ucznia polega na wyrażaniu sensu informacji przy pomocy różnych systemów znaków.

Środki plastyczne (obrazek, rysunek, ilustracja, komiks, plakat)

SŁOWO środki muzyczne (oprawa muzyczna, dostosowana do sensu lit.)

Środki sceniczne (inscenizacja, scenka, drama,dialog)

Środki filmowe (próba ekranizacji/inscenizacji etiuda uczniowska)

Środki radiowe* scenariusz lub rękopis – możliwość redagowania wł.działań

Uczniowie stają się elastyczni w kompetencjach pozawerbalnych. Można obraz, dz. Muzyczne, spektakl teatralny itp., zwerbalizować czyli opisać poprzez opis tego co uczeń widzi lub słyszy. Jest to specyficzna metoda, służy do opisywania dzieł sztuki. Próba wdrożenia ucznia do komunikacji pozawerbalnej, świadomej.

1. Metoda ćwiczeń okazjonalnych

Ta metoda towarzyszy innym działaniom, np. drobnym formom wypowiedzi – notatka, plan wydarzeń, zapis argumentów przeznaczonych do dyskusji. Są to ćwiczenia w zakresie słownictwa, są one wykorzystywane przy okazji innych działań. Powinny być obecne na każdej lekcji.

1. Metoda praktyki pisarskiej

Wiąże się z pozostałymi metodami. Metoda ta jest dedykowana tokiem zajęć, gdzie uczeń musi się wypowiadać i pisać. W pełni kreatywne, nieskrępowane pisanie w ramach warsztatów pisarskich. Zastosowanie metody: Uczeń ma tworzyć tekst, który będzie dla niego ciekawy. Forma i temat nie ma go ograniczać, nie ma być to konkurs, ale uczniowie muszą się wzajemnie inspirować. Temat ma być zaczepiony w edukacji. Polecenia do zajęć pozalekcyjnych, gdzie jest wyselekcjonowana grupa uczniów chętnych do tworzenia. Indywidualizacja wychowania: wybieranie uczniów chętnych do pisania.

Nie da się oddzielić odbioru tekstów od kompetencji tekstotwórczych.

Priorytetem kształcenia językowego jest nauczenie ucznia pisać, znać system gramatyczny, czytać i mówić, okazjonalnie rozwijać w nim umiejętność słuchania.

13. Sposoby uatrakcyjniania lekcji z nauki o języku.

1. Funkcjonalne nauczanie gramatyki

2. Kompozycja lekcji

3. Właściwy dobór ćwiczeń

4. Integracja kształcenia językowego z innymi działami języka polskiego

Struktura lekcji językowej (propozycja Z.A. Kłakówny)

I etap - analiza konkretnych przykładów różnorodnych komunikatów językowych (ćw. analityczne)

II etap - działania na tekstach (również przykładowych), np. ich przekształcanie (ćw.transformacyjne)

III etap - samodzielne przygotowanie określonej formy wypowiedzi; opracowanie jej struktury i języka, w celu osiągnięcia konkretnego celu i wyrażenia założonej intencji, z uwzględnieniem sytuacji, kontekstu i odbiorcy (ćwiczenia syntetyzujące)

I etap - ćwiczenia analityczne

Przykłady

Analiza przykładów (autentycznych lub celowo przygotowanych) przez/dla ucznia:

listu oficjalnego i nieoficjalnego, informacji i opinii; reklam prasowych, telewizyjnych, radiowych; szyldów sklepowych; różnych ogłoszeń prasowych; reportażu (interwencyjnego, literackiego); komentarza sportowego (mówionego); przemówień itp.

II etap - działania na tekstach (ćwiczenia transformacyjne)

Przykłady

Przekształcanie przez ucznia:

informacji na opinię; opinii na informację; opisu na reklamę; sprawozdania na opowiadanie; wypowiedzi rozmówcy na tekst wywiadu; notatek na głos w dyskusji (z tezą, argumentami i przykładami); rozkazu na prośbę; stylu potocznego na styl oficjalny itp.

III etap - samodzielne przygotowanie określonej formy wypowiedzi (ćwiczenia syntetyzujące)

Przykłady

Tworzenie, przygotowanie przez ucznia:

projektu serwisu informacyjnego; kampanii reklamowej; kampanii społecznej dotyczącej jakiegoś istotnego zagadnienia (np. wrażliwość na cierpienie innych, troska o środowisko naturalne itp.); przewodnika po mieście lub okolicy; pamiętnika; opowiadania, opisu, listu; przemówienia; ogłoszenia (kupna, sprzedaży, o zgubie); bajki, baśni, itp.

Podsumowanie informacji o kształceniu językowym:

• Na lekcjach języka polskiego w szkole funkcjonują co najmniej dwa modele rozwijania sprawności językowej – jeden eksponuje naukę o języku, a drugi naukę języka. Różnią się one celami edukacyjnymi, sposobem wprowadzania zagadnień językowych i osiągniętymi rezultatami.

• Integralnym elementem edukacji lingwistycznej jest program wychowania językowego umożliwiający dzieciom ocenę sytuacji i zdarzeń językowych, uwrażliwiający na próby manipulacji oraz łamanie zasad etyki słowa i etykiety językowej, motywujący również do refleksji nad wpływem języka na rozwój tożsamości człowieka i nad zmianami kulturowymi wywierającymi wpływ na język i wzajemną komunikację.

• Rozwijanie sprawności lingwistycznej uczniów w obszarze mówienia, czytania, pisania i słuchania wymaga dydaktyki czynnościowej.

• W procesie edukacji lingwistycznej warto eksponować związek między językiem a wartościami i ich wzajemne oddziaływanie. W ten sposób można kształcenie językowe ulokować w horyzoncie egzystencjalnym i aksjologicznym ucznia, wywołując motywację i odsłaniając etyczny wymiar posługiwania się językiem.

• Wprowadzanie uczniów w zagadnienia językowe polega na analizie konkretnych, przykładowych, rzeczywistych aktów komunikacji w naturalny sposób wykorzystujących te środki wyrażania, które czynimy przedmiotem refleksji na lekcji.

• Sytuowanie ucznia w roli uczestnika, twórcy czy obserwatora poszczególnych aktów komunikacji pozwala skuteczniej wprowadzać go w problematykę lingwistyczną niż w przypadku przekazywania mu wiedzy teoretycznej i analizy abstrakcyjnych, oderwanych od życia, sztucznie spreparowanych ćwiczeń.

• W projektowaniu lekcji dotyczących zagadnień językowych warto korzystać zarówno z metodologii wypracowanej przez teorię aktów mowy, jak i kognitywizm, psycholingwistykę, socjolingwistykę, retorykę, czy gramatykę strukturalną.

• Refleksja nad tekstem (użytkowym, naukowym, artystycznym) pozwala integrować kompetencję językową i komunikacyjną z kompetencją kulturową (odbiorczą) – im głębsza świadomość językowa, tym większa szansa na to, iż uczeń będzie interpretował dzieła literackie na poziomie refleksyjnym i symbolicznym.