1. Zmiany psychospołeczne młodzieży.

Charakteryzuje się intensywnym rozwojem społecznym. Wyzwalanie się spod zależności rodziców, wchodzenie w różne grupy społeczne (rówieśnicze). Chce wyrwać się ze świata dziecięcego, w którym jest podporządkowany i zależny. Szuka podstaw dla określenia samego siebie. Poszukuje odpowiedzi na pytanie „kim jestem” opierając się na opiniach innych ludzi. Maleje w tym okresie wpływ rodziców. Następuje tzw. kryzys autorytet rodziców. Dochodzi do konfliktów, osłabienia więzi emocjonalnych. Traktują rodziców raczej jako przyjaciół. Unikają towarzystwa rodziców, zamykają się w sobie, odrzucają przejaw miłości, mimo, że potrzebują tego (jest to wynikiem wstydu). Dążą do powiększenia kontaktów bardziej dyskretnych, powściągliwych, z dystansem. Stosunki społeczne obejmuje: szkoła, grupy nieformalne i formalne.

1) Stosunki uczeń-nauczyciel zwykle nie układają się pozytywnie. Największa rolę odgrywa grupa rówieśnicza. Często przywiązują się niewolniczo do grupy, przyjmując ideały, normy, zasady postępowania. W gronie rówieśników odkrywają prawdę o sobie, jaką ma pozycje w społeczeństwie, role do spełnienia. Przynależność do grupy nadaje poczucie bezpieczeństwa. Ważny staje się problem przyjaźni, który ma być powiernikiem i współtowarzyszem drogi.

2) „Paczka”- mała, ekskluzywna, nieoficjalna grupa społeczna, niepowiązana więzami pokrewieństwa, o bezpośrednich wzajemnych kontaktach. Zwykle stawiana na pierwszym miejscu, nawet przed rodziną. Daje poczucie bezpieczeństwa, pozwala na bycie sobą, daje poczucie własnej wartości, ustala wzory, normy zachowania, wdraża w życie społeczne. Rozwija ekskluzywną lojalność, kształtuje wrogie postawy wobec osób nienależących. Tłumiona jest indywidualność członków, przyczynia się do wzrostu napięć z rodzicami.

3) Grupy formalne- ujęte w ramy organizacji o określonym programie wychowawczym, pod kontrolą dorosłych.

Stosunki rówieśnicze warunkują zdrowie psychiczne, decydują o powodzeniu życiowym. Wzrastanie w społeczeństwo określa się terminem procesu socjalizacji. Zaangażowanie w grupach jest koniecznością, wypływa z potrzeby kontaktów i stanowi warunek pełnego rozwoju.

2. Przemiany religijności młodzieży.

Od ok. 12 r. życia kształtuje się religijność autonomiczna. Religijność podlega procesowi wewnętrznej przemiany. Poddaje dotychczasową postawę religijną krytycznej ocenie. Przeżywa ambiwalentne stany uczuciowe wobec religii, pojawiają się wątpliwości religijne, odrzuca formy religijności tradycyjnej, prowadzi to do upadku religijności sakralnej, modelowej, cudownej. Wyłania się religijność osobista. W rozwoju religijnym ważne są 3 procesy: interioryzacja, absolutyzacja i socjalizacja.

1)Interioryzacja- polega na osobistym zaakceptowaniu wartości religijnych, przekazywanych wcześniej przez środowisko rodzinne. Zaczyna poddawać krytycznej rewizji to, co zostało przekazane z zakresu religii. Po osobistej analizie wartości te są akceptowane i przyjmowane za swoje, albo odrzucane.

2) absolutyzacja- polega na selekcji wewnętrznie zaakceptowanych wartości i ułożeniu ich według określonej hierarchii. Wartości umieszczone w centrum nadają sposobom zachowania odpowiednie ukierunkowanie i motywację, stanowią główny punkt odniesienia dla wszystkich nowych treści, doświadczeń i przeżyć.

3) socjalizacja religijna- polega na przyjmowaniu wartości, norm, wzorów zachowań religijnych ze środowiska. Gdy w grupie są osoby o głębokim życiu religijnym, ze zdrowymi zasadami religijnymi, to jest szansa na rozwój religijny młodzieży.

Te trzy procesy ściśle się ze sobą łączą. Interioryzacja i absolutyzacja nie mogą się rozwinąć gdy nie wesprze pozytywny wpływ środowiska społecznego (socjalizacja).

3. Wpływ transformacji kulturowej na współczesną młodzież.

Nowym zjawiskiem jest zagubienie się dorastającego pokolenia w pluralizmie. Zjawisko opozycji młodych wobec starszych pokoleń przybiera gwałtowne formy. Młodzież radykalnie podchodzi do dotychczas proponowanych modeli życia i odrzuca je, nie próbuje budować nowych. Kwestionuje wszelkie zasady, przez co okres ten nazywany jest okresem buntu. Młodzi nie toczą już sporów z rodzicami, uznają ich wolność w głoszeniu swoich racji i poglądów, które ich zdaniem są przestarzałe. Tego samego żądają od rodziców dla swojego sposobu na życie. Przyjęta przez młodych filozofia życia spotyka się z pragnieniem spokoju ze strony rodziców. Poważne zagrożenie płynie z mass mediów, zwłaszcza reklamujących nowy styl bycia, który zagraża duchowemu, a nawet biologicznemu rozwojowi. Alkoholizm, narkomania idą w parze z przyjmowaniem modnych subkultur młodzieżowych o charakterze satanistycznym, anarchistycznym.

4. Zasady kształtowania wiary młodzieży.

Kształtowanie wiary musi prowadzić do odkrywania wartości, które Chrystus ma do zaoferowania. Oprócz przekazywania orędzia zbawczego, katecheza powinna być otwarta na konfrontację z innymi systemami wartości, religiami, odmiennymi światopoglądami. Winna stać się przestrzenią, w której uczeń odkrywa bogactwo i znaczenie chrześcijaństwa dla kultury narodu i osobistego rozwoju. Nie można przekazywać z góry zaplanowanego i przewidzianego bagażu wypracowanych odpowiedzi czy prawd, lecz razem z uczniem je odkrywać, analizując poszczególne problemy egzystencjalne w świetle Słowa Bożego. Uczeń sam z upływem czasu nabywa umiejętności rozwiązywania problemów religijnych i egzystencjalnych w sposób dojrzały i samodzielny. Powinno prowadzić to do wypracowania umiejętności myślenia i odpowiedzialnego zachowania w obliczu religii i wiary, a także zaprzeczenia wiary. Młodzieży wierzącej może pomóc zdecydować się na bardziej świadomy i dojrzały wybór, chroniąc przed niebezpieczeństwem zobojętnienia na treści religijne. Wątpiącym i poszukującym, chwiejnym w wierze, nauczanie powinno dać możliwość poznania odpowiedzi na wątpliwości, stworzyć okazję do głębszej refleksji. Niewierzącym nauka ma dać okazję do interpretacji i wyjaśnienia osobistej postawy oraz skonfrontowania z innymi odpowiedziami i postawami.

5. Treści katechezy gimnazjalnej.

I GM.- pytania egzystencjalne czł., szukanie Boga przez narody, Bóg zwraca się do człowieka w swoim słowie, mowa Boga przez stworzenie, objawienie się Boga w dziejach narodu wybranego, przemawianie Boga przez Jezusa Chrystusa, odpowiedź człowieka na Boże objawienie przez wiarę, odpowiedź wiary na Słowo Boże. Program nastawiony na rozwijanie postawy szukania prawdy dot. Życia i odnajdywania jej w wierze. Elementy wiary chrześcijańskiej, znajomość religii świata, Pisma Świętego i historii Kościoła.

II GM.- wyjaśnienie wolności, odkrycie tajemnicy Boga, pragnienia człowieka, szczęście, cierpienie, Bóg zbawia, Pełnia czasów, nauka Chrystusa o Królestwie Bożym, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, życie z Chrystusem zmartwychwstałym, nadzieja nowego życia, celebracja tajemnic zbawienia w roku liturgicznym, związek między Eucharystią, sakramentem pokuty, a życiem moralnym.

III GM.- obecność i działanie Chrystusa w Kościele, Kościół jako wspólnota wiary, człowiek jako istota społeczna, Kościół jako wspólnota Ducha Świętego, Duch Święty działający w Kościele, umacniający w wyznawaniu wiary, uzdalniający do miłości, jednoczący Kościół, uzdalniający do apostolstwa, istota Kościoła, zadania do spełnienia w Kościele świeckich i duchownych.

6. Założenia metodyczne pracy z młodzieżą gimnazjalną.

Kształcenie domaga się umożliwienia i pobudzenia wewnętrznej aktywności. Aktywność młodzieży sprzyja zainteresowaniu sprawami wiary i rozstrzyga o skuteczności katechezy. Dlatego istotną rolę odgrywają metody aktywizujące. Przez metodę uważa się sposób kształcenia, rozumiany jako wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.

Praca z tekstem- utrwala, rozszerza i pogłębia zakres zdobytych wiadomości. Opiera się na pracy z podręcznikiem i tekstami biblijnymi. Analiza treści, pozwala rozwiązać problem. Nauczyciel powinien stawiać pytania pomocnicze. Praca z tekstem uczy koncentracji i samodzielnego redagowania wypowiedzi, uczy samodzielnego rozwiązywania problemów, streszczania tekstu, poznaje język od strony gramatyki i stylu. Pracę z tekstem biblijnym należy rozpoczynać od uroczystego przeczytania perykopy. Do pracy ze Słowem Bożym przydatne są: medytacja, kontemplacja, debata wokół tekstu.

Metody dramowe- służą lepszemu zrozumieniu rzeczywistości. Opisuje się sytuację z życia z Biblii, lub wymyśloną, uczniowie mają odegrać omawiane wydarzenie i przedstawić własny pomysł na rozwiązanie problemu. Istotne jest zaangażowanie emocjonalne młodzieży. Uczy samodzielnego rozwiązywania problemów, poznania siebie, rozwija zdolność empatii. Do metod dramowych zalicza się pantomimę, scenkę, teatr cieni, wywiad, list, artykuł prasowy.

Dyskusja- wymiana poglądów na określony temat. Prezentują swoje stanowisko i wymieniają poglądy. Celem jest podjęcie próby znalezienia wspólnego stanowiska. Wymaga samodzielnego myślenia i umiejętności formułowania własnego zdania. Młodzi kształtują wiedzę, uzupełniają wiedzę, porządkują i utrwalają ją.

Panel- wymiana poglądów a z góry określony problem przez celowo dobrany zespół specjalistów spoza grupy nauczanych. Istotny jest dobór tematu i osób prowadzących.

Trybunał- osadzenie osoby, zdarzenia lub zjawiska.

Metoda problemowa- postawienie ucznia przed nową sytuacją, która nasuwa jakąś trudność. Problem powinien być aktualny i ważny dla młodzieży. Wprowadza w proces uczenia się i twórczego myślenia, budzi i podtrzymuje zaangażowanie emocjonalne i zainteresowanie tematem. Wyrabia umiejętność prowadzenia rozmowy na tematy religijne, uczy rozwiązywania problemów.

Quiz- pomaga w utrwaleniu zdobytych informacji, uczy współzawodnictwa i zabawy. Zadaniem młodzieży jest odgadywanie postaci lub wydarzeń biblijnych. Tematem mogą być zagadnienia z historii Kościoła, literatury religijnej, zagadnienia z dziedziny moralności.

Rewizja życia- punktem wyjścia jest sytuacja z życia codziennego. Uczniowie konfrontują z ewangelią i starają się wyjaśnić ją w świetle wiary. Zasadą tej metody jest: widzieć, oceniać i działać (powtórka z KNS ).

7. Program formacji religijnej młodzieży ponadgimnazjalnej.

8. Konieczność katechezy z dorosłymi.

Pierwszeństwo ewangelizacji i katechezy dorosłych znajduje swoje uzasadnienie w celach duszpasterskich i wychowawczych. Człowiek dorosły jest pierwszym i podstawowym adresatem i podmiotem życia oraz działania wspólnoty Ludu Bożego. Brak dowartościowania katechezy dorosłych jest jedną z przyczyn osłabienia procesu wychowania do wiary dojrzałej. Nie można zrealizować skutecznie celów( dawanie świadectwa, odnowa ludzkości, wejście we wspólnotę, przylgnięcie duchowe, umocnienie życia wewnętrznego, działalność na zewnątrz, jako wspólnota misyjna) gdy brakuje zaangażowania dorosłych chrześcijan. Aby mógł wnieść wkład w życie i działalność wspólnoty trzeba postrzegać i rozumieć go w całej prawdzie jego istnienia i działania, otwierać się na wyrażane przez niego specyficzne potrzeby, poznawać jego warunki życia. Formacja religijna powinna być traktowana jako proces ogarniający całą egzystencję dorosłych.

9. Specyfika katechezy dorosłych.

- Katecheza dorosłych powinna posiadać wymiar ewangelizacyjny, wpisany w plan i program pastoralny wspólnoty chrześcijańskiej, ma zmierzać do doskonalenia życia chrześcijańskiego.

- musi posiadać wymiar wspólnotowy, zmierzać do powstawania nowych wspólnot.

- wpisana w program odnowy Kościoła, włączać się w dzieło promocji osoby i wolności oraz rozwiązywanie problemów kulturowych i społecznych.

- powinna być służbą na rzecz Kościoła „dojrzałego”

- ma przekraczać zadania socjalizacji religijnej, zmierzając do ukazania całej oryginalności chrześcijańskiego wychowania.

-odważnie podejmować dyskusję i dialog na wszystkie problemy Kościoła.

- musi być formą służby i pomocy w procesie zdobywania dojrzałości w wierze. Być bodźcem dla wzrostu i przemiany w Kościele.

10. Rodzaje katechezy specjalnej.

Oligokatecheza- dla dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym.

Surdokatecheza- dla dzieci głuchoniemych i niedosłyszących.

Tyflokatecheza- dla dzieci z wadami wzroku, niewidomych i niedowidzących.

Katecheza dla grup niedostosowanych społecznie (kalectwo, nerwica, nieprawidłowy rozwój osobowości, dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, pozbawione ciepła i miłości rodzinnej, z doświadczeniami sekt i subkultur.

11. Parafialna inicjacja sakramentalna.

12. Podstawy prawne nauczania religii.

Podstawowym dokumentem regulującym zasady organizowania i nauczania religii w szkole jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych

13. Uprawnienia nauczyciela religii w szkole.