Teorie handlu międzynarodowego wyjaśniają dlaczego państwa powinny brać udział w handlu międzynarodowym, służą wyjaśnianiu tendencji długookresowych w gospodarce.
Teorie można podzielić na tradycyjne i współczesne.
Teorie tradycyjne - interpretują kierunki i źródła handlu w całości gospodarki światowej, za podstawy handlu stawiając różnice w warunkach produkcji a za podmiot handlu kraje
Teorie współczesne - interpretują kierunki i źródła handlu w sytuacji gdy kraje charakteryzują się podobnymi warunkami produkcji a podmiotem handlu są przedsiębiorstwa
Merkantylizm (teoria tradycyjna)
posiadanie jak największej ilości kruszców szlachetnych stanowi podstawę gospodarczej i politycznej potęgi kraju
ze względu na to, że złoto i srebro pełnią rolę środka płatniczego w wymianie handlowej, eksport powoduje wzrost własnego bogactwa natomiast import zmniejsza je, wzbogacając zagranicę
handel należy prowadzić aby zwiększać ilość posiadanych kruszców
korzyści z handlu odniosą te kraje, które potrafią utrzymać dodatni bilans handlowy
merkantyliści zalecali stosowanie środków ochronnych ograniczających import towarów przemysłowych, ułatwienia dla importu surowców i pobudzanie eksportu, zwłaszcza dóbr gotowych
Teoria Przewagi absolutnej
Adam Smith wykazał, że o korzyściach z handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji pomiędzy krajami, teoria opierał się o założenie, że każdy kraj może wyprodukować jedno lub kilka dóbr po niższych kosztach rzeczywistych niż jego partnerzy handlowej a decydującym czynnikiem wymiany jest praca, natomiast na wzrost przewagi wpływa wydajność pracy której poprawie sprzyja międzynarodowy podział pracy oraz różnice w wyposażeniu w zasoby. Kraj będzie odnosił korzyści specjalizując sie w produkcji i eksporcie tych dóbr, które jest w stanie wyprodukować bardziej efektywnie, natomiast importować te dobra, które taniej produkuje inny kraj.
Teoria Przewagi komparytywnej
Autorstwa D. Ricardo która jest rozwinięciem teorii przewagi absolutnej. Wykazał on, że przewaga absolutna w kosztach produkcji nie jest konieczna, aby wymiana była opłacalna. Wystarczającym warunkiem uzyskiwania korzyści z handlu jest przewaga względna określana przez stosunek kosztów realnych poszczególnych dóbr. Kraj będzie dążył do eksportu tych dóbr, których względne koszty wytworzenia (w stosunku do innych towarów) są niższe niż w innych krajach. W teorii kosztów komparatywnych podst czynnikiem wyjaśniającym rozwój wymiany międzynarodowej jest technologia i wydajność pracy.
Teoria obfitości zasobów
Teorię tą sformuowali E. Heckscher i B.Ohlin. Zgodnie z teorią tą podstawowa przesłanką i czynnikiem determinującym handel miedzynarodowy jest wystepowanie relatywnych różnic kosztów i cen między krajami. Według teoria spowodowane jest to odmiennym wyposażeniem w czynniki kapitału i pracy. Zgodnie z teorią kazdy kraj powinień eksportować towary którego produkcja wymaga większego zastowania relatywnie obfitszego czynnika (tańszego) i import tych których produkcja wymaga wiekszego zastowania relatywnie mniej obfitego czynnika (drozszego) produkcji.
Twierdzenie Heckschera-Ohlina – kraj będzie eksportował te towary do wytworzenia których zużywa sie relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego. Działając zgodnie z ta teorią dochodzi do wyrównania się cen czynników produkcji między krajami (Twierdzenie Heckeschera-Ohlina-Samuelsona)
Twierdzenie Stolpera-Samuelsona – uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego i spadku realnych dochodów czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego
Twierdzenie T.M. Rybczyńskiego – wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakladu tego właśnie czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika którego zasoby nie ulegają zmianie.