Cechy optymalnego systemu podatkowego.
System podatkowy – ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.
Podatki stanowią podstawowe źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych, dlatego też prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego przesądza o realizacji zadań publicznych, rozwoju kraju oraz sytuacji obywateli.
W literaturze dosyć powszechnie wskazuje się na trzy podstawowe wyznaczniki polityki podatkowej, opisywane też jako cechy optymalnego systemu podatkowego. Są to: neutralnośći, sprawiedliwość i dogodność dla podatników oraz administracji podatkowej.
Neutralność oznacza, że podatki nie powinny wpływać na podejmowanie decyzji gospodarczych przez podmioty uczęstniczące w gospodarce. Całkowicie wyeliminowanie takiego wpływu jest raczej mało prawdopodobne; praktycznie chodzi o minimalizację takiego wpływu.
Podatki powinny być sprawiedzliwe, to znaczy nie stwarzać sytuacji nie uzasadnionego zróżnicowanie podatników, zwłaszcza w kontekście ich możliwości płatniczych.
Podatki powinny być tak skonstruowane, żeby ich funkcjonowanie nie pociągało za sobą nadmiernych kosztów, i to zarówno przez administrację podatkową, jak i przez podatników, przy czym administracja podatkowa powinna mieć możliwość efektywnego kontrolowania stopnia wywiązywania się poszczególnych podatników z ciążących na nich obowiązkach.
Jasny cel
1. System podatkowy jest przeznaczony do gromadzenia określonych wpływów w celu finansowania wydatków publicznych
2. Ma zrównoważyć budżet kraju, zazwyczaj w określonym czasie.
3. Ma na względzie kwestie społeczne takie jak redystrybucja dochodu narodowego.
4. Uwzględnia zróżnicowaną zdolność podatników do płacenia podatku
Strategia
5. System podatkowy jest spójny i stabilny, tak aby umożliwiał podatnikom podejmowanie długoterminowych decyzji inwestycyjnych i zapewniał, że zasady podatkowe nie podważą w istotny sposób ekonomicznej zasadności tych decyzji.
6. Ma na celu pobranie sprawiedliwej części wartości zasobów naturalnych kraju w formie podatków, zapewniając podmiotom działającym w tych obszarach możliwość osiągnięcia godziwego wynagrodzenia za podejmowane wysiłki.
7. Wspomaga (a nie utrudnia) prowadzenie działalności gospodarczej i handlu. Jeśli kraj dąży do udziału w wymianie międzynarodowej, system podatkowy musi być konkurencyjny i uwzględniać sposób działania systemów w innych krajach
8. Jest elastyczny i reaguje na zmiany gospodarcze i społeczne w kraju. Służy nie tylko gromadzeniu wpływów do budżetu z tytułu podatków, ale też zachęca do zmiany zachowań podatników, jeśli tylko panuje co do tego społeczna zgoda
9. System podatkowy zawiera mechanizmy, które pozwalają na wcześniejsze konsultacje pomiędzy podatnikami a decydentami i podmiotami odpowiedzialnymi za sporządzanie projektów regulacji podatkowych. Konsultacje te – poprzedzające proces legislacyjny – mogą pomóc wprowadzić w życie przepisy obliczone na osiąganie wspólnie ustalonych celów
Spójny i efektywny
10. Jest zrozumiały, jasny i łatwo dostępny.
11. Uwzględnia powiązania między poszczególnymi podatkami. Ten aspekt powinien obejmować interakcje międzynarodowe, jeśli kraj ma istotne powiązania transgraniczne.
12. Minimalizuje obciążenia administracyjne po stronie podatników (w szczególności przedsiębiorstw) i władz w zakresie przygotowywania, składania deklaracji oraz płacenia podatków. Słusznym kierunkiem może się okazać składanie deklaracji przez Internet i skonsolidowanie różnych podatków.
Sprawiedliwe i przejrzyste stosowanie przepisów
13. Zasady podatkowe powinny być określone w przepisach dostępnych dla podatników, a nie
zależeć od praktyki przyjętej przez organy podatkowe.
14. System podatkowy powinien być egzekwowany
przez organy podatkowe w spójny i konsekwentny sposób.
15. Powinien istnieć jasny i znany publicznie tryb rozstrzygania sporów między podatnikami a organami podatkowymi, który zapewnia racjonalne ramy czasowe.
16. Krajowe regulacje podatkowe powinny być spójne z szerszym prawem – zarówno międzynarodowym, jak i przepisami innymi niż podatkowe
Pozytywna postawa organów podatkowych sprzyjająca współpracy
17. Musi panować przekonanie, że organy podatkowe powinny wspierać podatników i pomagać im, a nie tylko ich dyscyplinować.
18. Organy podatkowe i przedsiębiorstwa powinny dążyć do konstruktywnego dialogu i zaniechać konfrontacyjnego nastawienia.
19. Należy uświadamiać sobie rolę doradców podatkowych jako ważnego elementu zapewniającego płynne działanie systemu podatkowego.
20. System działa na zasadzie wzajemnego zaufania i szacunku: zakłada się, że podatnik jest uczciwy (o ile nie udowodni mu się, że jest inaczej), a podatnik w kontaktach z organami podatkowymi zachowuje się w sposób otwarty i przejrzysty.