Katarzyna Malina kl. III c T
Śląski
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona przyrody parków krajobrazowe
Klimat
Turystyka
Uzdrowiska
Tradycja kultura ludowa
Zabytki i muzea
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Świętokrzyski
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona przyrody i parków krajobrazowych
Klimat
Turystyka
Uzdrowiska
Zabytki i muzea
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Mazowiecki
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona przyrody parków krajobrazowych
Klimat
Turystyka
Tradycja kultura ludowa
Zabytki muzea
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Łódź
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona przyrody parków krajobrazowych
Klimat
Turystyka
Tradycja kulturowa i ludowa
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Warmińsko- Mazurski
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona parków krajobrazowych
Klimat
Turystyka
Uzdrowiska
Zabytki i muzea
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Podlaski
Ukształtowanie terenu
Rzeki i jeziora
Ochrona przyrody parków krajobrazowych
Klimat
Turystyka
Uzdrowiska
Tradycja kulturowa i ludowa
Miejsca warte zobaczenia
Muzea
Porównanie regionów
Śląski jedno z 16 regionów, jednostka samorządu terytorialnego i jednostka podziału administracyjnego Polski, obejmująca wschodnią część historycznych ziem Górnego Śląska i część zachodniej Małopolski, w tym Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Krakowskie, ziemię żywiecką, Częstochowę wraz ze znaczną częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Siedzibą władz województwa są Katowice.
Rzeźba terenu województwa jest urozmaicona. Większa część regionu leży na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej. Należy do niej Wyżyna Woźniacko-Wieluńska, a także częściowo Wyżyna Krakowsko-Częstochowska oraz Wyżyna Śląska.
Z Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej wyodrębniona została Wyżyna Częstochowska, która charakteryzuje się wapiennymi wzgórzami o bogatych formach krasowych. Najwyższe wzniesienie to Góra Zamkowa wznosząca się na wysokość 504 m n.p.m. Znajduje się ona w pobliżu miejscowości Ogrodzieniec.
Z kolei Wyżyna Śląska jest zbudowana ze skał węglonośnych. Jest to jednocześnie najbardziej zurbanizowany obszar Polski.
Północno-wschodni wąski pas województwa to już Wyżyna Małopolska, a dokładnie Wyżyna Przedborska będąca jej częścią.
Tereny zachodnie są nizinne. Rozpościera się tam Nizina Śląska.
Natomiast obszary południowe to już teren Podkarpacia i Karpat. Początek tego regionu wyznacza Kotlina Oświęcimska stanowiąca obniżenie tektoniczne. Przepływa tędy równoleżnikowy odcinek Wisły.
Dalej rozciąga się Pogórze Zachodniobeskidzkie będące pasem łagodnych wzgórz.
Tereny wysunięte najdalej na południe to już Beskidy Zachodnie. Składają się na nie zalesione pasma górskie – Beskid Śląski (najwyższy szczyt Barania Góra – 1220 m n.p.m.), Beskid Żywiecki (najwyższy szczyt Pilsko – 1557 m n.p.m.) częściowo także Beskid Mały i Beskid Makowski.
Wśród pasm górskich znajduje się Kotlina Żywiecka.
Obszar województwa należy do dorzecza Wisły i Odry. Główne rzeki to: Wisła, Warta, Pilica, Odra, Mała Panew, Liswarta, Soła.
Wisła bierze swój początek właśnie tu – na terenie województwa śląskiego. Jej źródła znajdują się na wysokości 1106 m n.p.m., na zachodnim stoku Baraniej Góry, w Beskidzie Śląskim.
W województwie utworzono wiele zbiorników retencyjnych w celu przeciwdziałania powodziom oraz aby zapobiec deficytom wody dla ludności oraz dla przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.
Największym zbiornikiem jest Jezioro Goczałkowickie na Wiśle (37,1 km²). Inne ważne sztucznie utworzone akweny to Jezioro Żywieckie (10 km²) i Jezioro Międzybrodzkie (3,7 km²) na Sole oraz Jezioro Poraj (5,5 km²) na Warcie. W miejscowościach Tresna i Porąbka znajdują się elektrownie wodne.
W województwie śląskim znajdują się następujące parki krajobrazowe: Orlich Gniazd, Stawki, Żywiecki oraz Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich.
W centralnej części regionu, czyli na obszarze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego występuje największe w Polsce zanieczyszczenie środowiska i powietrza. Zagrożeniem są tu m.in. dwutlenek siarki i metale ciężkie.
Obszary zagrożenia ekologicznego występują także w rejonie Rybnika, Zawiercia, Myszkowa i Częstochowy.
Klimat województwa śląskiego jest zróżnicowany. Najcieplejsze są obszary centralne i zachodnie. Okres wegetacji najdłużej trwa w Kotlinie Oświęcimskiej (220 dni), najkrócej zaś w Beskidach Zachodnich (190-205 dni).
Suma opadów jest wysoka i waha się od 650 mm na północy i południowym wschodzie do ponad 1000 mm. W niektórych partiach gór opady sięgają nawet 1400 mm.
W regionie górskim pokrywa śnieżna utrzymuje się długo – nawet ponad 150 dni.
Najciekawsze obszary turystyczne województwa to Wyżyna Częstochowska oraz Beskidy Zachodnie.
Atrakcją Wyżyny Częstochowskiej jest Park Krajobrazowy Orlich Gniazd i malownicze skały o fantastycznych kształtach. Mamy tu do czynienia ze zjawiskami krasowymi, wąwozami, dolinkami, licznymi jaskiniami, oraz ruinami zamków, przez które prowadzi Szlak Orlich Gniazd. Do najpiękniejszych terenów jest tu zaliczany odcinek Podlesice – Ogrodzieniec. Na uwagę zasługują tu zwłaszcza Skały Kroczyckie i Góra Zborów.
Na skraju Wyżyny Częstochowskiej, na granicy z województwem małopolskim, znajduje się Pustynia Błędowska. Jest to największy w Polsce obszar lotnych pisaków pochodzenia polodowcowego.
Ośrodki rekreacyjno-wypoczynkowe występują w miejscowościach: Poraj (nad jeziorem Poraj), Żarki-Letnisko, Złoty Potok.
Bardzo chętnie są odwiedzane przez turystów tereny górskie, zwłaszcza Beskid Śląski i Żywiecki. Znajdują się tu liczne ośrodki wczasowe: Wisła, Ustroń z Jaszowcem, Szczyrk, Korbelów, Zwardoń, Brenna, Istebna.
W górach panują dobre warunki do jeżdżenia na nartach oraz uprawiania innych sportów zimowych.. Szczególnie cenionym ośrodkiem jest Szczyrk z wyciągiem na Skrzyczne.
Beskidy są również bardzo chętnie odwiedzane przez miłośników turystyki pieszej.
W województwie można także uprawiać sporty wodne. Zwolenników takiego wypoczynku zapraszają zbiorniki na Sole – Jezioro Międzybrodzkie i Żywieckie. Ruch turystyczny koncentruje się tu w miejscowościach Międzybrodzie Bialskie i Porąbka.
Bardzo malowniczą atrakcja Beskidu Małego jest przełom Soły.
Mieszkańcy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego chętnie wypoczywają w lasach otaczających ten region. Zapraszają ich także okoliczne sztuczne jeziora – Goczałkowickie, Dzierżono Duże, Przeczycie, Pogoria.
Pomiędzy Katowicami a Chorzowem, na terenie dawnych nieużytków, powstał Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku. Na obszarze 660 ha znalazło się wesołe miasteczko, ogród zoologiczny, kąpielisko, planetarium, kolejka linowa i inne atrakcje.
Status uzdrowiska mają miejscowości Goczałkowice Zdrój, Jastrzębie Zdrój i Ustroń, gdzie znajdują się źródła wód mineralnych.
Ponadto w miejscowości Jaworze można leczyć choroby płuc, alergię oraz schorzenia narządów ruchu, a w miejscowości Kochcice schorzenia kardiologiczne, neurologiczne i reumatologiczne.
W wielu rejonach województwa, mimo wysokiego zurbanizowania, zachował się folklor. Żywe są tradycje budownictwa drewnianego oraz ludowego rękodzieła, chociażby koronkarstwa, hafciarstwa czy snycerstwa. Aby poobcować z tradycyjną kulturą ludową, można się wybrać do miejscowości takich jak Wisła, Brenna, Istebna, Siewierz.
W Koszęcinie ma swoją siedzibę jeden z najbardziej znanych zespołów folklorystycznych w kraju – „Śląsk”.
Najcenniejszym zabytkiem województwa jest gotycko-barokowy zespół klasztorny Paulinów w Częstochowie na Jasnej Górze. Znajdują się tam bastionowe fortyfikacje i słynny obraz Matki Bożej Częstochowskiej.
Miejsca warte zobaczenia :
średniowieczne zamki i ich ruiny – Będzin, Toszek, Siewierz
ruiny zespołu warowni tzw. Orlich Gniazd. Wszystkie one są pięknie wkomponowane w skalne podłoże – Olsztyn, Mirów, Smoleń, Bobolice, Ogrodzieniec, Pilica; najpiękniejszy z zamków znajduje się w Ogrodzieńcu. Są to jedne z najpotężniejszych ruin tego typu w Polsce. Wznoszą się na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
nowożytne rezydencje magnackie – Pszczyna, Koszęcin, Szczekociny, Grodziec (dzielnica Będzina)
romańska rotunda św. Mikołaja z XI wieku; jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce – Cieszyn
Rezerwat Archeologiczny Kultury Łużyckiej prezentujący cmentarzysko sprzed ponad 2 tysięcy lat – Częstochowa Raków
Muzea:
Muzeum Górnośląskie – Bytom
Muzeum Śląskie – Katowice
Skarbiec i Zbrojownia – Jasna Góra w Częstochowie
Muzeum Archidiecezjalne – Katowice
muzea okręgowe – Cieszyn, Częstochowa, Gliwice, Zabrze, Rybnik
Państwowe Muzeum Zamkowe – Pszczyna
muzea górnicze prezentujące zabytkowe podziemia starych kopalni– Tarnowskie Góry, Zabrze
muzea etnograficzne – Wisła, Żywiec
skansen z ludowym budownictwem regionalnym – Pszczyna
Świętokrzyskie – jednostka podziału administracyjnego w południowej części centralnej Polski, jedno z 16 województw utworzonych w 1999 r. W przybliżeniu obejmuje większą część obszaru dawnego województwa kieleckiego, część tarnobrzeskiego (powiaty opatowski, sandomierski i staszowski) oraz skrawki radomskiego, piotrkowskiego i częstochowskiego.
Województwo świętokrzyskie położone jest prawie w całości na Wyżynie Małopolskiej. Zachodnią granicą regionu jest Pilica, wschodnią i południową Wisła. Północno-wschodnia część województwa to Wyżyna Kielecka, w skład której wchodzi Płaskowyż Suchedniowski, Góry Świętokrzyskie, Przedgórze Iłżeckie, Wyżyna Sandomierska, Pogórze Szydłowskie. Na zachodzie leży Wyżyna Przedborska, do której zaliczają się Wzgórza Opoczyńskie, Niecka Włoszczowska, Pasmo Przedborsko-Małogoskie, Wzgórza Łopuszańskie. Na południu leży Niecka Nidziańska, a w niej płaskowyż Jędrzejowski, płaskowyż Proszowicki i Niecka Połaniecka. Krajobraz województwa jest bardzo urozmaicony, zwłaszcza w górach Świętokrzyskich, które ciągną się szeregiem równoległych pasm wzniesień. Najwyższym spośród nich są Łysogóry. To w nich znajduje się najwyższy szczyt – Łysica (612 m n.p.m.) a także Łysa Góra (595 m n.p.m.) Urozmaicone krajobrazy znajdziemy też na pociętej licznymi wąwozami Wyżynie Sandomierskiej. Wzdłuż Wisły, na terenie, którego nie obejmuje już Wyżyna Małopolska, znajduje się wąski pas nisko położonych ziem. Jest to fragment Wyżyny Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej. Na północy tego obszaru pomiędzy miejscowością Koprzywnica a rzeką Kamienna, charakterystyczne są wysokie zbocza doliny Wisły. Osiągają one nawet 60 metrów.
Województwo należy w całości do dorzecza Wisły. Główne rzeki to: Wisła, Pilica, Kamienna, Nida, Czarna. W celu zmniejszenia niedoboru wody zbudowano na rzece Czarnej sztuczny zbiornik Chańcza (4,7 km²)
W celu ochrony środowiska utworzono Świętokrzyski Park Narodowy oraz parki krajobrazowe: Przedborski, Suchedniowsko-Oblęgorski, Sierakowicki, Jeleniewski, Cisowsko-Orłowiński, Staniecki, Kozubowski, Nadnidziański. Wokół Kielc oraz na południe od Sandomierza (wzdłuż Wisły) znajdują się obszary zagrożenia ekologicznego.
Klimat województwa jest ściśle powiązany z ukształtowaniem powierzchni. Roczne amplitudy temperatur są wysokie - lata są tu dość ciepłe, a zimy chłodne. Okres wegetacji waha się od 200 do 215 dni. Roczna suma opadów wynosi od 550 do 650 mm. Ostrzejszy klimat panuje w Górach Świętokrzyskich, gdzie odnotowuje się temperatury niższe niż na pozostałych obszarach województwa. Krótszy jest tam również okres wegetacji (ok. 190 dni), a suma opadów sięga nawet do 800 mm).
Województwo świętokrzyskie jest atrakcyjnym regionem oferującym różnorodne atrakcje turystyczne. Największą popularnością cieszą się Góry Świętokrzyskie, a w szczególności Łysogóry objęte Świętokrzyskim Parkiem Narodowym. Można tu podziwiać gołoborza, czyli rumowiska skalne na zboczach gór. Urzekają tu także lasy jodłowo-bukowe, a wśród nich Puszcza Jodłowa. Jednym z najciekawszych miejsc Gór Świętokrzyskich jest Łysa Góra zwana Świętym Krzyżem. Znajduje się tu kamienny wał będący pozostałością po ośrodku kultu pogańskiego z XIX wieku. Można tu także podziwiać klasztor Benedyktów z XII wieku. Wielką atrakcją Gór Świętokrzyskich są także bogate formy krasowe. W okolicy Chęcin znajduje się słynna jaskinia Raj licząca sobie 260 metrów długości. Można w niej podziwiać najbogatsze w Polsce nacieki wapniowe. Na północy województwa koło miejscowości Niekłań Wielki utworzono rezerwat „Skałki Piekło pod Niekłaniem”. Znajdują się tu ciekawe formy w skałkach piaskowcowych. Wymodelowane zostały one w procesie wietrzenia. Goszcząc w województwie świętokrzyskim warto odwiedzić także Zagłębie Staropolskie. Krzemionki Opatowskie nieopodal Ostrowca Świętokrzyskiego posiadają najlepiej zachowaną w Europie podziemną kopalnię krzemienia pasiastego, który służył dawniej do wyrobu broni i narzędzi. Kopalnia pochodzi z okresu neolitu – Zagłębie Staropolskie jest bowiem miejscem uwieczniającym ślady najstarszej działalności człowieka. Słupia Nowa zaprasza do swojego Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego z rekonstrukcjami pieców dymarkowych. Co roku we wrześniu są tu obchodzone „Dymarki”, czyli pokazy wytopu żelaza sprzed 2 tysięcy lat. Busko Zdrój i okolice zapraszają do rezerwatów ze zjawiskami krasowymi w skałach gipsowych, natomiast w rejonie Sandomierza na turystów czekają głębokie wąwozy lessowe. Wycieczki szkolne często odwiedzają miejsca związane ze znanymi polskimi pisarzami. Nagłowice to miejscowość Mikołaja Reja, Oblęgorek Henryka Sienkiewicza, a Kielce Stefana Żeromskiego.
Województwo świętokrzyskie ma dwa uzdrowiska: Busko Zdrój i Solec Zdrój. Znajdują się tu źródła wód mineralnych. Tutejsze ośrodki specjalizują się w leczeniu chorób reumatycznych i narządów ruchu
Największym skupiskiem zabytków w województwie świętokrzyskim jest Sandomierz.
Najcenniejszym zabytkiem województwa jest gotycko-barokowy zespół klasztorny Paulinów w Częstochowie na Jasnej Górze. Znajdują się tam bastionowe fortyfikacje i słynny obraz Matki Bożej Częstochowskiej.
Miejsca warte zobaczenia :
średniowieczne zamki i ich ruiny – Będzin, Toszek, Siewierz
ruiny zespołu warowni tzw. Orlich Gniazd. Wszystkie one są pięknie wkomponowane w skalne podłoże – Olsztyn, Mirów, Smoleń, Bobolice, Ogrodzieniec, Pilica; najpiękniejszy z zamków znajduje się w Ogrodzieńcu. Są to jedne z najpotężniejszych ruin tego typu w Polsce. Wznoszą się na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
nowożytne rezydencje magnackie – Pszczyna, Koszęcin, Szczekociny, Grodziec (dzielnica Będzina)
romańska rotunda św. Mikołaja z XI wieku; jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce – Cieszyn
Rezerwat Archeologiczny Kultury Łużyckiej prezentujący cmentarzysko sprzed ponad 2 tysięcy lat – Częstochowa Raków
Muzea :
Muzeum Górnośląskie – Bytom
Muzeum Śląskie – Katowice
Skarbiec i Zbrojownia – Jasna Góra w Częstochowie
Muzeum Archidiecezjalne – Katowice
muzea okręgowe – Cieszyn, Częstochowa, Gliwice, Zabrze, Rybnik
Państwowe Muzeum Zamkowe – Pszczyna
muzea górnicze prezentujące zabytkowe podziemia starych kopalni– Tarnowskie Góry, Zabrze
muzea etnograficzne – Wisła, Żywiec
skansen z ludowym budownictwem regionalnym – Pszczyna
Mazowieckie leży w środkowo-wschodniej części Polski. Graniczy z warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim, łódzkim i kujawsko-pomorskim. Od 1 stycznia 1999 jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw.
Województwo mazowieckie jest prawie w całości położone na obszarze Nizin Środkowopolskich. W krajobrazie przeważają płaskie lub lekko faliste równiny ukształtowane w okresie zlodowacenia środkowopolskiego.
Krajobraz jest urozmaicony niewielkimi wzgórzami morenowymi, dolinami rzecznymi i piaszczystymi wydmami w dolinie Wisły, dolinie Bugu oraz na sandrowej Równinie Kurpiowskiej. Wzdłuż rzek utworzyły się wysokie skarpy, na których w średniowieczu zakładano mazowieckie grody i miasta (Warszawa, Czersk, Płock, Wyszogród, Zakroczym).
Wąski pas ziemi na południu to już strefa wyżynna. Zaczyna się tam Przedgórze Iłżeckie stanowiące część Wyżyny Kieleckiej należącej do województwa świętokrzyskiego.
Niewielkie tereny na zachód od Płocka wchodzą w skład Pojezierzy Południowo bałtyckich.
Województwo leży w dorzeczu Wisły. Główne rzeki to: Wisła, Bug, Narew, Pilica, Wkra, Radomka. Naturalne jeziora polodowcowe występują jedynie na zachodzie. Rozciąga się tam Pojezierze Gostynińskie. Największą powierzchnię zajmuje Jezioro Zdworskie (3,5 km²) i Jezioro Lubieńskie (2 km²). W związku z wybudowaniem zapory w Dębnem na Narwi, powstał zalew będący największym zbiornikiem wodnym województwa – Jezioro Zegrzyńskie. Do województwa mazowieckiego należy także część Jeziora Włocławskiego utworzonego na Wiśle (70 km²)
W województwie mazowieckim znajduje się jeden z największych parków narodowych w Polsce – Kampinoski. Ponadto utworzono tu kilka parków krajobrazowych: Nadbużański, Mazowiecki, Chojnowski, Kozienicki i Brudzeński. Do województwa należą też po części Gostyńsko-Włocławski Park Krajobrazowy oraz Podlaski Przełom Bugu. Tereny północno-wschodnie tego regionu to tak zwane „Zielone Płuca Polski”.
Na środkowej Wiśle, pomiędzy Wyszogrodem i Płockiem, znajdują się dzikie tereny. Na rzece jest wiele wysp z licznymi rezerwatami rzadkich gatunków ptaków.
W rejonie Płocka mamy niestety do czynienia z obszarem zagrożenia ekologicznego.
Na terenie województwa mazowieckiego lata są ciepłe, a zimy dość chłodne. Dotyczy to zwłaszcza wschodu i północy. Najcieplejszym obszarem jest rejon Warszawy. Na południowym zachodzie okres wegetacji jest najdłuższy – wynosi on 205-215 dni. Opady roczne są dość niskie. Wahają się od 500 mm na zachodzie do 600 mm na wschodzie i południu.
Walory przyrodnicze województwa mają znaczenie raczej regionalne. Jednym z głównych ośrodków turystyczno-wypoczynkowych jest Jezioro Zegrzyńskie. Znajdują się tam popularne kąpieliska, miedzy innymi Nieporęt, Rynia, Zegrze, Serock. Nad Zalewem można uprawiać sporty wodne. Dużym minusem jest znaczne zanieczyszczenie wody. Osoby lubiące wypoczywać nad jeziorami, chętnie udają się na Pojezierze Gostynińskie, które jest dość atrakcyjne, jeśli chodzi o ukształtowanie powierzchni. Popularne jest jezioro Łąckie z kąpieliskiem Łąck oraz Jezioro Zdworskie z kąpieliskami Koszelówka i Zdwórz. Dla ludzi z rejonu Płocka funkcje rekreacyjną pełni Jezioro Włocławskie. Dużą popularnością wśród turystów z Mazowsza cieszą się doliny rzek Świder, Wkra, Liwiec i Pilica. Na osoby pragnące spokoju czekają tu wśród sosnowych lasów miejscowości takie jak Pomiechówek, Szczypiorno, Gosławice, Świder. Mieszkańcy Warszawy chętnie wyruszają na jednodniowe lub dłuższe wycieczki do Puszczy Kampinoskiej, gdzie oprócz wspaniałej przyrody i Parku Narodowego czekają inne atrakcje. W Palmirach na przykład można odwiedzić cmentarz, gdzie pochowano 2 tys. Polaków rozstrzelanych podczas okupacji. Narew i jej dopływy oferują miłośnikom przyrody malownicze szlaki wodne. Popularnym miejscem wycieczek jest Żelazowa Wola, gdzie znajduje się dworek, w którym urodził się Fryderyk Chopin.
Pielgrzymki odwiedzają Niepokalanów i sanktuarium maryjne założone przez św. Maksymiliana Kolbe. Z ciekawostek – w województwie mazowieckim znajduje się najdłuższy w Polsce drewniany most. Szczyci się nim Wyszogród.
Tradycyjną kulturę ludową można spotkać na Kurpiach, między innymi w miejscowościach Myszyniec i Kadzidło. Z kolei w Sierpcu możemy obejrzeć Muzeum Wsi Mazowieckiej.
Największym skupiskiem obiektów zabytkowych jest Warszawa. Najcenniejsze jest jej historyczne centrum, które zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Cenne są także zespoły parkowo-pałacowe w Wilanowie i Łazienkach. Oraz cały Trakt Królewski z licznymi pałacami i barokowymi kościołami. Poza Warszawą także Płock zajmuje ważną pozycję jeśli chodzi o liczbę zabytków. Można tu podziwiać zespół budowli Wzgórza Tumskiego z fragmentem zamku i renesansową katedrą.
Z kolei Pułtusk szczyci się najdłuższym w Polsce rynkiem.
Miejsca warte zobaczenia :
zespół klasztorny z kościołem romańskim– Czerwińsk; jest to jeden z najcenniejszych zabytków na Mazowszu
kościoły renesansowe – Brok, Brochów (miejsce chrztu Fryderyka Chopina)
kościoły barokowe – Węgrów, Karczew
kościół drewniany – Mariańskie Porzecze koło Wilgi; znajdują się tu barokowe polichromie.
ruiny średniowiecznych zamków książąt mazowieckich – Czersk, Ciechanów
zamek gotycki – Liw
zamek gotycko-renesansowy – Szydłowiec
zespoły pałacowe – Jabłonna, Otwock Wielki, Mała Wieś, Radziejowice
neogotycki zamek Zygmunta Krasińskiego – Opinogóra
twierdza Modlin, zbudowana na polecenie Napoleona I
Muzea:
Muzeum Narodowe – Warszawa
Zamek Królewski – Warszawa
Muzeum Pałac – Wilanów
Muzeum Wojska Polskiego – Warszawa
Muzeum Techniki – Warszawa
Muzeum Historyczne m. st. Warszawy
Muzeum Etnograficzne – Warszawa
Muzeum Archeologiczne – Warszawa
Muzeum Mazowieckie – Płock
Muzeum Diecezjalne – Płock
Muzeum Romantyzmu – Opinogóra
Muzea okręgowe – Ciechanów, Radom, Siedlce
Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych – Szydłowiec
Muzeum Kolei Wąskotorowej – Sochaczew
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego – Pruszków
Muzeum biograficzne Jana Kochanowskiego – Czarnolas
Muzeum Kazimierza Pułaskiego – Warka
Łódzkie - jedno z 16 województw Polski, jest położone w centralnej części kraju – geometryczny środek Polski znajduje się we wsi Piątek w powiecie łęczyckim (ok. 35 km od Łodzi, w kierunku północnym).
Województwo łódzkie prawie w całości znajduje się na obszarze nizinnym. Jedynie wąski pas na południu leży na wyżynach. Nizina Środkowo mazowiecka, , Nizina Południowo wielkopolska, Wzniesienia Południowo mazowieckie, Równina Piotrkowska, Wyżyna Woźnicko-Wieluńska, Wyżyna Przedborska – tu właśnie leży województwo łódzkie. Tereny te zostały ukształtowane przez zlodowacenie środkowopolskie. Najniższy punkt województwa (76 m n.p.m.) znajduje się koło Łowicza. Najwyższe wzniesienia osiągają ponad 320 m n.p.m. Znajdują się one na Wyżynie Przedborskiej, przez która przebiegają Wzgórza Radomszczańskie i Opoczyńskie. Pagórki są tu zbudowane ze skał wapiennych i piaskowcowych. Pokrywa je glina zwałowa.
Przez środek województwa przebiega dział wodny pomiedzy dorzeczami Wisły i Odry. Główne rzeki to Warta, Pilica, Bzura, Widawka, Ner, Rawka. Sieć rzeczna jest na tym obszarze rzadka, w związku z czym centralny, najgęściej zaludniony obszar województwa boryka się z ogromnym deficytem wody. Aby ten problem rozwiązać zbudowano zaporę na Pilicy koło Sulejowa. Jezioro Sulejowskie zaopatruje Łódź w wodę. Największym jeziorem województwa jest Jeziorsko - sztuczny zbiornik retencyjny na Warcie. Zajmuje on powierzchnię 42,3 km kw.
Województwo łódzkie posiada kilka parków krajobrazowych – Bolimowski, Sulejowski, Załęczański, oraz Park Międzyrzecza Warty i Widawki. Do województwa należy też niewielka część Przedborskiego Parku Krajobrazowego.
Wzdłuż całej Rawki ciągnie się rezerwat wodny.
W rejonie Łodzi, Bełchatowa i Tomaszowa Mazowieckiego występują obszary zagrożenia ekologicznego.
Region położony jest w strefie przenikania się klimatu oceanicznego i kontynentalnego. Panują tu temperatury zbliżone do średnich krajowych. Okres wegetacji wynosi tu 205-215 dni, czyli jest stosunkowo długi. Północne obszary województwa należą do najsuchszych w Polsce. Roczne opady nie przekraczają tu 500 mm. Na południu sytuacja jest już inna – opady roczne wynoszą ponad 600 mm.
Najbardziej malownicze tereny województwa to doliny Pilicy i Warty. Najpopularniejsze miejscowości w dolinie Warty to Księże Młyny, Ważne Młyny, Uniejów.
Ruch turystyczny koncentruje się też nad zbiornikiem Jeziorsko, gdzie można uprawiać sporty wodne oraz nad Jeziorem Sulejowskim w dolinie Pilicy.
Popularnością wśród turystów cieszy się też Puszcza Pilicka, wraz ze swoimi głównymi ośrodkami wypoczynkowymi (Spała, Sulejów, Inowłódz).
Warto odwiedzić rezerwat „Niebieskie Źródła” w Tomaszowie Mazowieckim. Krasowe źródła pulsują tu na dnie płytkiego jeziora i mają faktycznie niebieskie zabarwienie. Wodzie z tych gejzerów przypisywano przez lata działanie uzdrawiające.
Miłośnicy pięknych widoków nie zawiodą się podziwiając prawobrzeżne dopływy Bzury. Na wielbicieli kajaków czeka rzeka Rawka przepływająca przez Puszczę Bolimowską. Utworzono tu rezerwat rzeczny.
Na wypoczynek weekendowy zapraszają też miejscowości Grotniki, Kolumna, Wiśniowa Góra, Bedoń. Znajdują się w nich kąpieliska.
W niektórych miejscach województwa łódzkiego przetrwał też folklor. Niektóre regiony, takie jak Łowicz i jego okolice szczycą się barwną kulturą ludową. Kultura łowicka to oryginalne obrzędy, pasiaste stroje, wycinanki i ciekawe budownictwo. Warto zwiedzić skansen przy muzeum w Łowiczu, Łowicki Park Etnograficzny w Marzycach, Lipce Reymontowskie.
Ciekawy jest także folklor wsi rawskiej (okolice Rawy Mazowieckiej) oraz opoczyńskiej (Opoczno, Kraśnica)
Miejsca warte zobaczenia :
kościół romański – Inowłodz
późnorenesansowy kościół Bernardynów – Złoczew
podominikański zespół klasztorny – Sieradz
kościół parafialny – Łask *barokowy kościół Jezuitów – Piotrków Trybunalski
romańska kolegiata – Tum pod Łęczycą
średniowieczny zespół klasztorny opactwa cysterskiego – Sulejów-Podklasztorze
kolegiata – Łowicz Drewniane kościoły z XVI wieku:
Boguszyce koło Rawy Mazowieckiej
okolice Wielunia – Grębień, Łaszew, Kadłub, Popowice
zamki gotyckie – Uniejów, Łęczyca, Oporów
zamki renesansowe – Pabianice, Piotrków Trybunalski (zamek królewski)
barokowy zespół pałacowo-parkowy – Nieborów
park romantyczno-sentymentalny – Arkadia
barokowy zespół pałacowo-parkowy biskupów włocławskich – Wolborze
klasycystyczny pałac - Walewice
pałace – Kruszyna, Poddębice Architektura secesyjna:
kamienice w Łodzi – m.in. na ul. Piotrkowskiej
Muzea:
Muzeum Sztuki - Łódź
Centralne Muzeum Włókiennictwa – Łódź
Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne – Łódź
Muzeum w Nieborowie; miejsce poświecone wnętrzom, rzeźbie antycznej, ceramice i malarstwu
Muzea regionalne –Łowicz, Łęczyca, Sieradz, Piotrków Trybunalski, Pabianice
Warmińsko- Mazurskie jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju. Stolicą województwa jest Olsztyn, w którym mieszczą się siedziby wojewody, marszałka województwa, zarządu województwa oraz sejmiku województwa.
Województwo warmińsko-mazurskie powstało w 1999 roku w wyniku regionalizacji kraju i objęło tereny dawnego województwa: olsztyńskiego oraz większe części województw elbląskiego i suwalskiego oraz fragmenty toruńskiego, ciechanowskiego i ostrołęckiego.
Przeważająca część województwa leży na Pojezierzu Mazurskim. W jego skład wchodzą: Pojezierze Olsztyńskie, Mrągowskie, Ełckie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich i Równina Mazurska. Na obszarze północnym rozciąga się Nizina Staropruska, natomiast ziemie zachodnie to Pobrzeże Gdańskie i Żuławy Wiślane, Pojezierze Iławskie oraz Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie. Region województwa warmińsko-mazurskiego został ukształtowany głównie w wyniku zlodowacenia bałtyckiego. Krajobraz ma charakter typowo polodowcowy. Urozmaicają go ciągi wałów morenowych, liczne wzgórza, jeziora oraz, na południu, równiny sandrowe. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Dylewska (312 m n.p.m.) znajdująca się na obszarze zwanym Garb Lubawski. Wysoko położonym obszarem są też Szeskie Wzgórza, wśród których wyrasta Góra Szeska (309 m n.p.m.) Żuławy Wiślane to teren depresyjny. Znajduje się tu najniżej położony punkt Polski (1,8 m poniżej p.m.)
Województwo leży w dorzeczu Wisły i rzek pobrzeża Bałtyku. Główne rzeki to: Pasłęka, Łyna, Drwęca. W regionie znajduje się największa ilość jezior w Polsce. Jest ich tu ponad 3 tysiące, z czego około 2 tysiące ma powierzchnię przekraczającą 1 ha. Jeziora zajmują około 5% całego obszaru województwa. W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich znajdują się największe jeziora Polski: Śniardwy (109,7 km²) i Mamry (102,3 km²). Na Pojezierzu Iławskim znajduje się najdłuższe jezioro w Polsce – Jeziorak (27 km długości, 32 km²). Większość zbiorników wodnych w rejonie jest połączona systemem kanałów zbudowanych w XIX wieku. Przykładem jest Kanał Elbląski łączący Drwęcę z Zalewem Wiślanym.
Na terenie województwa znajdują się parki krajobrazowe: Mazurski, Wzgórz Dylewskich i Wzniesienia Elbląskie, a także częściowo Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego oraz Park Górznieńsko-Lidzbarski. Mazurski Park Krajobrazowy ma zostać przekształcony w park narodów. Województwo szczyci się czystym środowiskiem naturalnym. Region ten jest nazywany Zielonymi Płucami Polski. Obszar zagrożenia ekologicznego występuje tylko nad Zalewem Wiślanym w rejonie Elbląga.
Województwo warmińsko-mazurskie, a zwłaszcza jego wschodnia część, należy do najchłodniejszych obszarów w kraju (poza terenami górskimi). Lata są tu łagodne i krótkie, zimy zaś długie i chłodne. Okres wegetacji wynosi od 185 dni na wschodzie do 205 dni na zachodzie, czyli jest o 2-4 tygodnie krótszy niż w południowo-zachodniej Polsce. Pokrywa śnieżna utrzymuje się długo, bo aż 70-100 dni. Średnie opady roczne wynoszą 550-750 mm.
Województwo warmińsko-mazurskie jest jednym z najbardziej atrakcyjnych regionów Polski. Turystów przyciągają tu liczne malownicze jeziora otoczone lasami, wspaniała przyroda, piękne krajobrazy, a także charakterystyczne ceglane budowle związane z działalnością Krzyżaków i biskupów warmińskich.
W województwie warmińsko-mazurskim jest jedna miejscowość posiadająca status uzdrowiska. Jest nią Gołdap. Tutejsze warunki sprawiają, że ośrodek ma charakter klimatyczno-borowinowy. Można tu leczyć schorzenia narządu ruchu, układu oddechowego, krążenia i nerwowego, a także choroby kobiece.
Wśród zabytków województwa dominują obiekty średniowieczne. Charakterystyczne dla tego regionu są średniowieczne zamki krzyżackie i biskupie
Miejsca warte zobaczenia:
częściowo zachowane mury obronne miast – Olsztyn, Nidzica, Reszel, Kętrzyn, Szczytno
zespół katedralny (katedra, pałac biskupi, obwarowania) – Frombork
zamek biskupi – Lidzbark Warmiński
kościoły gotyckie – Orneta, Olsztyn, Kętrzyn, Elbląg, Dobre Miasto
kościoły barokowe – Święta Lipka, Stoczek Klasztorny
zabytkowe ratusze – Morąg, Pasłęk, Olsztyn, Orneta
pałace barokowe – Kamieniec, Smolajny
pałac neogotycki – Sorkwity
Muzea :
Muzeum Warmii i Mazur – Olsztyn (na zamku)
Muzeum Mazurskie – Szczytno
Muzeum Mikołaja Kopernika – Frombork (pałac biskupi)
Muzeum Warmińskie – Lidzbark Warmiński (na zamku)
muzea regionalne – Kętrzyn, Ełk
Muzeum Budownictwa Ludowego – Olsztynek; jest to jeden z największych skansenów w kraju. Prezentuje on zabytki architektury i sztuki ludowej z terenu Warmii, Mazur i Powiśla.
Podlaskie jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju, w geograficznym środku Europy. Przez jego środek przepływa Narew. Stolicą jest Białystok. Atutem tego województwa jest w niewielkim stopniu skażone środowisko, z fragmentami pierwotnej puszczy białowieskiej oraz unikalnymi bagnami w dolinie Biebrzy i rozlewiskami Narwi. Region ma charakter rolniczy, lecz coraz większą rolę zaczyna odgrywać turystyka. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.
Krajobraz województwa jest bardzo urozmaicony. Został on ukształtowany przez kolejne zlodowacenia. Północna część regionu obejmuje fragment Pojezierza Litewskiego oraz Pojezierza Mazurskiego (Pojezierze Ełckie). Obserwujemy tu typowy młody krajobraz polodowcowy z licznymi jeziorami i wałami morenowymi. Różnica pomiędzy najniżej i najwyżej położonym miejscem wynosi ponad 180 metrów. Najwyższym punktem województwa jest góra Krzemieniucha wznosząca się na wysokość 289 m n.p.m. Nizina Północno podlaska to teren, na którym leży większa część województwa. Rozciągają się tu poprzecinane rzekami wysoczyzny: Białostocka, Kolneńska, Wysokomazowiecka i Drohiczyńska, a także Równina Bielska i Wzgórza Sokólskie. Niewielki pas ziem na zachodzie zajmuje fragment Niziny Północno mazowieckiej z częścią Równiny Kurpiowskiej.
Województwo niemal w całości leży w dorzeczy Wisły. Jedynie dwie rzeki – Czarna Hańcza i Szeszupa należą do dorzecza Niemna. Główne rzeki to: Bug, Narew, Biebrza, Nurzec. Znaczna część województwa to obszary bagniste i torfowiska. Dorzecze Biebrzy jest największym obszarem bagiennym w Polsce i całej środkowej Europie. W północnej części województwa znajdują się liczne jeziora. Największe z nich to Wigry (21,9 km²) i Rajgrodzkie (15,1 km²). Znajduje się tu też najgłębsze jezioro w Polsce, czyli Hańcza, której głębokość osiąga 108,5 m. Liczne jeziora rynnowe o znacznej głębokości znajdują się na sandrowej Równinie Augustowskiej. Na tych terenach zbiorniki są zazwyczaj otoczone stromymi wzniesieniami tworzącymi malowniczy krajobraz.
W województwie podlaskim znajdują się 4 parki narodowe: Białowieski, Biebrzański (największy w Polsce), Narwiański i Wigierski. Utworzono tu także parki krajobrazowe: Suwalski, Narwiański i Puszczy Knyszyńskiej. Województwo jest regionem o bardzo czystym środowisku naturalnym. Często określa się go jako „Zielone Płuca Polski”.
Województwo podlaskie, zwłaszcza jego północno-wschodnia część, jest jednym z najzimniejszych obszarów Polski (poza terenami górskimi). Lata są tu łagodne i krótkie, natomiast zimy chłodne i długie. W Suwałkach znajduje się tzw. biegun zimna. Liczba dni mroźnych jest w tym miescie ponad dwukrotnie wyższa niż we Wrocławiu. Odnotowano tu rekord ujemnej temperatury -40 st. C. Pokrywa śnieżna zalega w tym regionie ok. 80-100 dni. Okres wegetacji jest krótki – od 185 dni na północy do 205 dni na południu. Średnie opady roczne wynoszą od 550 do 700 mm.
Czyste środowisko, nieskalana przyroda, liczne jeziora, naturalne kompleksy leśne – to wszystko ma do zaoferowania województwo podlaskie.
Osoby nie lubiące tłumów i modnych kurortów odnajdą tu ciszę i spokój. Ruch turystyczny koncentruje się głównie na obszarze pojezierzy w północnej części regionu. Są tu wspaniałe warunki do uprawiania sportów wodnych. Połączone rzekami malownicze jeziora o ciekawej linii brzegowej zapraszają miłośników żeglarstwa.
Najważniejsze ośrodki w tym regionie to Augustów, Wigry, Rajgród i Sejny. Kolejna atrakcja turystyczna województwa to Puszcza Białowieska. Jest to największy w Polsce zespół pierwotnego lasu mieszanego. Spotkamy tu liczne okazy starych drzew i wiele gatunków zwierząt (m.in. żubry, tarpany, rysie).
W najcenniejszej części puszczy powstał Białowieski Park Narodowy wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Jest to atrakcja na skalę europejską. Inne rejony województwa, które nie zostały naruszone przez człowieka, to zabagnione doliny Biebrzy i Narwi. Rozlewiska oraz system koryt rzecznych stworzyły tu dobre warunki dla specjalistycznej turystyki wodnej. Zaobserwować tu można liczne gatunki ptactwa. Osoby zainteresowane zwiedzaniem Knyszyńskiego Parku Krajobrazowego mogą wybrać Supraśl jako bazę wypadową.
Augustów - W 1993 roku Minister Zdrowia i Opieki Społecznej nadał miastu status miejscowości uzdrowiskowej. Od wielu lat Augustów jest miejscem rehabilitacji i wypoczynku. Swoje uzdrowiskowe właściwości zawdzięcza bogatym złożom borowiny, walorom mikroklimatu leczniczego oraz wodzie mineralnej, wydobywanej z jednego z najgłębszych ujęć w Polsce (482 m), w sercu Puszczy Augustowskiej. Miejsce to zalicza się do jednego z najczystszych w Europie. Naturalna woda mineralna jest najstarszą wodą tego typu w Polsce.
Województwo podlaskie to mozaika kulturowa. Osobliwością jest tutaj największe w Polsce zróżnicowanie struktury narodowościowej. Obok siebie funkcjonują tu mniejszości – białoruska, litewska i tatarska, a także ludność pochodzenia rosyjskiego (filiponi).
Na terenach zamieszkanych przez ludność prawosławną znajduje się wiele cerkwi (m.in. Białystok, Siemiatycze, Drohiczyn, Hajnówka).
Grabarka ze swoim sanktuarium pielgrzymkowym ma dla wyznawców prawosławia podobne znaczenie jak Częstochowa dla katolików. Ośrodkiem kultury litewskiej jest zamieszkany głównie przez Litwinów Puńsk. Zachował się tu folklor i sztuka ludowa. Dużą wartość krajoznawcza mają miejscowości, w których żyją muzułmanie, potomkowie Tatarów osadzonych przez Jana III Sobieskiego. Społeczność ta liczy obecnie około 1,5 tys. Zachowała ona swą odrębność wyznaniową, kulturowa oraz zwyczaje i obrzędy. Białostocki Szlak Tatarski prowadzi przez miejscowości: Kruszyniany, Bohoniki (znajdują się tu drewniane meczety i muzułmańskie cmentarze), Nietupa i Sokółka. Południowo-wschodnia część województwa jest zamieszkana przez Białorusinów najliczniejszą grupę reprezentującą mniejszości narodowe. Nieliczne ślady pozostały po ludności żydowskiej mieszkającej na tych terenach przed II wojną światową. Jednym z największych skupisk Żydów w tym regionie był Tykocin. Ocalała tu synagoga.
Miejsca warte zobaczenia :
barokowy zespół pałacowo-parkowy Branickich, tzw. Wersal Podlaski – Białystok
budowle gotyckie – Łomża (katedra). Wąsosz, Wizna
obiekty sakralne z czasów baroku - Tykocin, Drohiczyn, Bielsk Podlaski, Sejny, Siemiatycze, Wigry, Supraśl, Ciechanowiec, Szczuczyn, Choroszcz, Łomża
grodziska – Brańsk, Drohiczyn, Nowogród, Rajgród, Mielnik, Tykocin, Wizna; można tu odnaleźć relikty wczesnośredniowiecznych grodów
Kanał Augustowski – zabytek techniki, wybitne dzieło inżynierskie pierwszej połowy XIX wieku.
Muzea :
Muzeum Okręgowe – Białystok
*Muzea Okręgowe – Łomża, Suwałki
*Muzeum Kurpiowskie – Nowogród (skansen budownictwa kurpiowskiego)
*Muzeum Rolnictwa – Ciechanowiec (skansen mazowiecko-podlaskiego budownictwa ludowego)
Porównanie regionów.
Region Mazowiecki zajmuje obszary nizinne urozmaicone wzgórzami morenowymi, dolinami rzecznymi i piaszczystymi wydmami, Doliny Wisły, Bugu, Równinami kurpiowska. Leży na dorzeczu Wisły rzeki to Wisła Bug Narew Pilica Wkra Radomka oraz Pojezierze gostyńskie. Jeziora to Zadworskie, Lubieńskie, Zegrzyńskie. Jest słabo zalesione Największe kompleksy leśne to Puszcza Kampinoska, Kurpiowska Biała, Kozienica. Największym skupiskiem obiektów zabytkowych jest Warszawa oraz Płock z licznymi pałacami barokowymi kościołami . są też renesansowe, barokowe i romańskie budowle sakralne, gotycka zabudowa obronne oraz liczne muzea główne w Warszawie , Płocku. Park Narodowy Kampinoski oraz Krajobrazowe: Nadbużański, Mazowiecki, Chojnowski, Kozienicki i Brudzeński . Na środkowej Wiśle są dzikie tereny z rezerwatami rzadkich gatunków ptaków. W okolicach Płocka są obszary zagrożenia ekologicznego.
Region Warmińsko-Mazurski leży na pojezierzu Mazurskim . w skład którego wchodzą pojezierza Olsztyńskie , Mrągowskie, Ełckie, Kraina wielkich Jezior Mazurskich i Równiną Mazurska. Na obszarze północnym rozciąga się Nizina Staropruska od ziem Zachodnich Pobrzeże Gdańskie, Żuławy Wiślane, Pojezierze Iławskie oraz Pojezierze Chełmińsko- Dobrzyńskie. Region ten leży w dorzeczu Wisły i rzek pobrzeża Bałtyku. Głównymi rzekami są Pasłęka, Łyna, Drwęca. W tym regionie znajduje się największa liczba jezior jednak zajmuje tylko 5%całego obszaru. Natomiast lasy zajmują 29% powierzchni. Przeważa drzewostan iglasty głównie są to sosny. Wśród zabytków dominują obiekty stylu średniowiecznego to np. zamki krzyżackie i biskupie. Na terenie regionu Warmińsko- Mazurskiego znajduje się 7 parków krajobrazowych. Obszar zagrożenia ekologicznego występuje tylko nad zalewem Wiślanych w rejonie Elbląga.
Region Śląski jest urozmaicony cześć regionu leży na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej charakteryzuje się wzgórzami o bogatych farmach krasowych. Tereny zachodnie są nizinne a cześć południowa to teren Podkarpacia i Karpat. Obszar regionu należy do dorzecza Wisły i Odry . Znajduje się tu wiele zbiorników retencyjnych. Największym takim zbiornikiem jest Jezioro Goczałkowskiej na Wiśle. Występują tu dwie elektrownie wodne. Lasy stanowią 31% ogólnej powierzchni regionu. Dominuje tu drzewostan iglasty głównie sosnowy i świerkowych. Znajdują się 4 parki krajobrazowe Orlich Gniazd, Stawki, Żywiecki i Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. . Obszary zagrożenia ekologicznego występują także w rejonie Rybnika, Zawiercia , Myskowa i Częstochowy. Zabytki województwa są w stylu Gotycko-barokowym zespół klasztorny Paulinów w Częstochowie na Jasnej Górze w regionie śląskim znajduje się słynny obraz matki Boskiej Częstochowskiej.
Region świętokrzyski znajdują się prawie na całości Wyżyny Małopolskiej . Północno wschodnia część województwa to wyżyna Kielecka. Od zachodniej strony wyżyna Przedborska. Region należy w całości do dorzecza Wisły głównymi rzekami są Wisła, Pilica, Kamienna, Nida, Czarna. W celu zmniejszenia niedoboru wody zbudowano sztuczny zbiornik na rzece Czarnej . Lasy stanowią około 27% powierzchni województwa. W regionie tym występują przez rolnictwo. Największym kompleksem jest Puszcza Świętokrzyska, Występuje jeden park narodowy oraz 5 krajobrazowych: Przedborski, Suchedniowsko-Oblęgorski, Sierakowicki, Jeleniewski, Cisowsko-Orłowiński, Staniecki, Kozubowski, Nadnidziański. Obszar zagrożenia ekologicznego wokół Kielc oraz południe od Sandomierza .
Region Podlaski całości leży w dorzeczu Wisły to głównie obszary bagniste i torfowiska. Znajduje się tu dużo jezior (Wigry, Rajgrodzkie, Hańcza ). Lasy stanowią przeciętny procent obszaru głównie(Puszcza Augustowska Puszcza Knyszyńska, Puszcza Białowieska i Puszcza Kurpiowska).Budowle barokowe i gotyckie oraz kanał Augustowski z I p. XIX w. Są tu duże muzea oraz 4 Parki Narodowe : Białowieski, Biebrzański, Narwiański, Wigierski oraz parki krajobrazowe Suwalski, Narwiański i Puszczy Knyszyńskiej. Jest regionem o bardzo czystym środowisku naturalnym nazywanym” Zielone Płuca Polski „
Region Łódzki zajmuje obszary nizinne (Nizina Środkowomazowiecka, Południowowielkopolska, Równina Piotrkowska, wzniesienia Południowo Mazowieckie) oraz mały pas wyżyn ( wyżyna woźnicko- Wieluńska, Przedborska) Sieć rzeczna jest tu bardzo uboga kilka dorzeczy Wisły i Odry oraz Jezioro Sulejowskie i Jeziorsko. Region ten jest słabo zalesiony. Największym kompleksem leśnym jest tu dużo zabytków sakralnych oraz zamki gotyckie i renesansowe, oraz Pałace w stylu barokowym muzea w Łodzi. W województwie Łódzkie posiada kilka parków krajobrazowych Bolimowski, Sulejowski, Załęczański, oraz Park Międzyrzecza Warty i Widawki. Wzdłuż Rawki jest rezerwat wodny. Są tam obszary zagrożenia ekologicznego w rejonie Łodzi, Bełchatowa i Tomaszowa Mazowieckiego.