77. ! Co to jest fallibilizm

Fallibilizm (wszystko co jest naukowe może zostać poddane krytyce i obalone, wiedza jest hipotetyczna, podważalna)

Fallibilizm → od Reichbacha, który proponował docieranie do prawdy i fałszu przez stosowanie prawdopodobieństwa, a nie bezwzględnych twierdzeń, Popper uznał, że cała wiedza to tylko i wyłącznie przypuszczenia → mogące być poddanymi zakwestionowaniu i konsekwentnie Obaleniu.

(łac. fallere - omylić, zawieść, nie spełnić) - termin wprowadzony przez Ch. S. Peirce’a na oznaczenie teoriopoznawczego pragmatyzmu oraz formułowanych w jego ramach wniosków z teorii nauki.

W teorii nauki f. występuje współcześnie w różnych orientacjach, którym są wspólne następujące tezy: 1) zdania syntetyczne, oparte zwł. uzasadniająco na indukcji lub abdukcji, nie są kwalifikowane teoriopoznawczo jako pewne, lecz w różnym stopniu prawdopodobne, a więc posiadają charakter hipotetyczny, fallibilistyczny; 2) zdania nie stanowią powodu do preferowania dogmatyzmu bądź sceptycyzmu w naukach przyrodniczych, natomiast eksponowany jest wymóg poddawania takich zdań ustawicznej kontroli; 3) umożliwiająca nieodzowną ważność budowania hipotez logika odkrycia powinna mieć podstawy transcendentalne, a w razie zrezygnowania z uzasadniania transcendentalnego, powinna być zasadnie uznana na podstawie prognostycznej mocy sformułowanych za jej pomocą zdań. Alternatywą będzie zabieg testowania hipotez na podstawie dedukcyjnej logiki odkrycia naukowego ustalonej konwencjonalnie, oraz poprzez aplikację testowanych teorii.

Wiedza naukowa jest istotnie kwestionowalna; nie jest też wykluczone, że okaże się fałszywa. O teoriach naukowych nie orzeka się prawdziwości kategorycznie, lecz jedynie prawdopodobnie. Na płaszczyźnie ogólności i precyzji właściwej wiedzy przyrodniczej (np. w fizyce teoretycznej) nie osiąga się definitywnej i finalnej prawdy w charakterystycznych dla niej kwestiach. Eksponowana jest nie tyle fałszywość czy nieosiągalność takiej wiedzy, ile jej zasadniczo prowizoryczny charakter.

Nowa, osiągana w określonych warunkach poznawczych i pozapoznawczych wiedza teoretyczna nie dopełnia, lecz zasadniczo koryguje wiedzę zastaną. W postępie nauki jest miejsce na rewolucyjne rewizje wiedzy naukowej, co wyklucza ewentualność Peirce'owskiej koncepcji aproksymującego konwergentyzmu w rozwoju nauki.

Epistemologicznym źródłem kwestionowalności wiedzy o świecie jest niedookreśloność teorii naukowych przez dostępny materiał obserwacyjny, co umożliwia formułowanie alternatywnych teorii naukowych. Transcendowanie danych przez teorie wyklucza możliwość ich definitywnej konfirmacji przez te dane. Ta niestabilna równowaga, typowa dla nauk przyrodniczych, wyraża się przez temporalność teoretycznej wiedzy o świecie, jej podatność na modyfikacje i doskonalenie.

Właściwy przedsięwzięciom poznawczym f. różni się zasadniczo od nihilistycznego sceptycyzmu. Poznawczy ideał postępowania badawczego jest połączony z dążeniem do jego realizacji, czemu towarzyszy przekonanie o braku jej adekwatnej aktualizacji.

Tzw. f. konsekwentny H. Alberta, wg którego obiektem krytyki i rewizji są metodologiczne reguły (standardy, zdania), jest stowarzyszony z krytycznym realizmem, zgodnie z którym powyższe zabiegi są dokonywane na podstawie empirycznych danych, odnoszących się do własności świata, oraz z metodologicznym racjonalizmem, zgodnie z którym tego rodzaju krytyka jest realizowana na podstawie racjonalnych argumentów.

Możliwość realizacji takiego stanowiska w filozofii nauki nie wyklucza cyrkularności, której nie uchyli się, rezygnując z niezmiennego punktu wyjścia w poznaniu czy też z uzasadnień ostatecznych. Argumentacyjne wyróżnianie wymienionych reguł i standardów, z wykluczeniem możliwości popadnięcia w wadliwość cyrkularności, jest do zrealizowania przez odwołanie się do metametodologicznych kryteriów, niezależnych od wyróżnionych na ich podstawie metodologicznych reguł czy standardów. nauką, Wr 1993).