Katarzyna Wójcik

Anna Wach

grupa F4

Taniec – wspólnoty pierwotne, starożytność, średniowiecze

Tańce we wspólnocie pierwotnej

Taniec jest jedną z najstarszych form sztuki oraz działalności kulturowej człowieka. Jest on uważany za sposób okazywania i przeżywania emocji. A także jako forma zabawy, czynnego odpoczynku, wyżycia się psychicznego i fizycznego.

Początki tańca sięgają ok. 80 tys. lat p.n.e., tak więc towarzyszył on człowiekowi od początku jego istnienia. Formy taneczne kształtowały się w miarę poznawania przez ludzi otaczającego ich świata. Prototyp tańca przypisuje się życiu zwierząt, istotom boskim, albo zachowaniu przyrody, np. ruchu fal, płomieni.

W czasach pierwotnych tańce były nieodłącznym elementem najważniejszych wydarzeń. Ludzie okazywali wtedy swoje emocje pragnienia poprzez ruch. Wierzyli także w nadprzyrodzoną siłą tańca, która miała ich ochronić od działania demonów oraz duchów i oddalić choroby, śmierć, niepowodzenia, klęski, nieurodzaj. Taniec zacieśniał wówczas więzi społeczne, gdyż skupiał całą społeczność wokół obrzędów związanych z wierzeniami religijnymi, polowaniami oraz rolnictwem (taniec miał spowodować urodzaj i odwracać klęski). Ludzie pierwotni tańczyli w kole, w szeregu, stojąc, siedząc, w miejscu lub w przestrzeni, przy akompaniamencie śpiewu, uderzeń rękami o własne ciało, a z czasem doszły proste instrumenty muzyczne takie, jak piszczałki, bębny, tam-tamy, grzechotki.

Starożytność

Ogromne znaczenie przypisywano tańcu w starożytności, szczególnie w starożytnym Rzymie, Egipcie i Grecji. Wiązał się on z życiem społecznym, kulturowym, religijnym, mitami o bogach, a w szczególności z teatrem i sportem, gdzie wchodził w program igrzysk greckich i świąt spartańskich, tzw. gymnopedii. Taniec wówczas był ściśle związany z muzyką i poezją, co wykorzystywano w powstających widowiskach tanecznych. W tym okresie pojawili się pierwsi nauczyciele tańca, którzy nauczali w palestrach oraz gymnasionach. Istniał także podział tańca na: religijno-obrzędowy, wojenny, sceniczny (widowiskowy) i zabawowo-ucztowy.

Starożytna Grecja pozostawiła dwa dzieła na temat tańca. Pierwsze to „Ucztujący mędrzec” Atenajosa z Naukratis z początku III w p.n.e. gdzie nawoływał do większej aktywności ruchowej i dbania o własne ciało. Drugie to dialog o tańcu Lukiana z Samosaty z II w. n.e. gdzie dwaj przyjaciele rozprawiają o tańcu.

Platon akceptował tylko „szlachetny rodzaj tańca”, a potępiał „dziki” taniec tańczony przez wojowników oraz magiczne tańce nawołujące, np. deszcz ponieważ nie należał od do sztuki. Podobnie taniec pojmował Arystoteles.

Najpiękniejsze dzieła o tańcu napisane w starożytnej Grecji to „Iliada” i „Odyseja” Homera.

Średniowiecze

W średniowieczu powstał podział na taniec charakteryzujący się cechami kultury rycerskiej oraz cechami kultury dworskiej. Wśród ludu wiejskiego taniec był częścią obyczajów i obrzędów, istniał więc taniec wojenny, tańce weselne, pogrzebowe a także korowody na cześć słońca. Popularne były tańce śmierci, mające na celu ukazać społeczeństwu, że każdy człowiek w obliczu śmierci jest równy, oraz tzw. tańce Św. Wita, które odpędzały grasujące epidemię dżumy.

Wraz ze wzrostem znaczenia rycerstwa, na początku XI w. taniec stał się ulubioną rozrywką na dworach feudalnych, gdzie był obecny na uroczystościach. Taniec przeniósł się od ludu wiejskiego na pałace, gdzie stał się formą spotkań towarzyskich. Rycerze ćwiczyli ukłony, kłanianie się, by móc zatańczyć ze swoją wybranką serca. W taki sposób zrodził się taniec w parach, który przekształcił się w miłosną pantominę z ceremonialnymi ukłonami, ze wzniosłym podawaniem i rozłączaniem rąk przy akompaniamencie lutni. Istnieli także specjalni artyści-nauczyciele, którzy przygotowywali widowiskowe formy taneczne wystawiane na dworach.

W II połowie XI w. pojawił się taniec mieszczański, związany był on ze wzrostem miast i zróżnicowaniem stanowym. Taniec ten dzielił się tańce rzemieślnicze, w których wykorzystywano lub nie rekwizyty do wyrażania czynności związanych z pracą ludzi, oraz tańce mieczowe wywodzące się z tradycji antycznych, tańczyli je sami mężczyźni używając rekwizytów takich jak: miecze, szable, laski. Utworzona została także ludowa forma teatralna (commedia dell’arte), która zawdzięcza swoje powstanie występom wędrownych wagantów (aktorów).

Tańce zaczęły uświetniać uczty, turnieje i inne imprezy na dworach, w taki sposób powstał taniec dworski.

Bardzo trudno jest określić, jak wyglądał dokładny przebieg pierwotnych tańców, gdyż nie ma na ten temat licznych źródeł. Analiza ta jest oparta jedynie na ikonografii i opisach literackich. Wszystkie one są oparte jednak na przedstawianych pojedynczych figurach, z których trudno odkryc ich dokładny przebieg. Pomimo tego, że taniec zajmował tak ważne miejsce w życiu społeczeństwa (był ulubioną rozrywką), nie został w ciągu minionych stuleci umieszczony w dokumentach. Żył on po prostu w formie żywej tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Przypuszcza się jedynie, żę takowe zapiski istniały w starożytnym Egipcie i Rzymie, nie przetrwały one jednak do naszych czasów. Powoduje to, że wiadomości o początku tańca opierają się w znacznej mierze na hipotezach. Późniejsze tańce ocalały dzięki badaniom i miłośnikom folkloru.