Historia arkusz IIa (starozytnosc i sredniowiecze) poziom rozszerzony

KOD ZDAJ¥CEGO

MHI-W2A1P-021

EGZAMIN MATURALNY

Z HISTORII

STARO¯YTNOÆ i REDNIOWIECZE

Arkusz II

Czas pracy 90 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego

1.

Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.

Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u

nadzoruj¹cego egzamin.

Proszê uwa¿nie czytaæ wszystkie polecenia.

Odpowiedzi trzeba zapisaæ czytelnie w miejscu na to

przeznaczonym przy ka¿dym zadaniu.

Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;

nie pisaæ o³ówkiem

5. Nie

wolno u¿ywaæ korektora.

B³êdne zapisy trzeba wyranie przekreliæ.

Wszelkie notatki nale¿y sporz¹dzaæ tylko w brudnopisie, który

nie bêdzie oceniany.

Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba

punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.

Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi,

któr¹ wype³nia egzaminator.

¯yczymy powodzenia!

ARKUSZ II

MAJ

ROK 2002

Za rozwi¹zanie

wszystkich

zadañ

mo¿na otrzymaæ

40 punktów

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

(Wpisuje zdaj¹cy przed

rozpoczêciem pracy)

Miejsce

na naklejkê

z kodem

BISKUP i KRÓL. Konflikt Boles³awa mia³ego z biskupem krakowskim

Stanis³awem

ród³o A

O w. Wojciechu biskupie (Legenda Tempore illo)

[w:] redniowieczne ¿ywoty i cuda patronów Polski, t³um. J. Pleziowa, opr. M. Plezia, Warszawa 1987, s. 65 -66

A gdy wst

a³ dzieñ, wiêty biskup czeka³ na godzinê odpowiedni¹ do odprawienia

mszy w. [...] Przyst¹pi³ wreszcie do z³o¿enia ofiary z Cia³a Chrystusowego, sam bêd¹c
ofia

r¹, która w najbli¿szym czasie mia³a byæ z³o¿ona. Pos³yszeli jednak o tym mieszkañcy tej

okolicy

i poczêli zwo³ywaæ siê miêdzy sob¹ wciek³ymi g³osami krzycz¹c: Oto ten

czaro

dziej chrzecijañski na zgubê nasz¹ odprawia swe obrz¹dki, [...] Chodmy i zabijmy go

dla ocalenia nas samych i ca³ego kraju! [...] ruszyli po raz trzeci i dysz¹c ¿¹dz¹
zamordo

wania wiêtego biskupa rzucili siê na niego niepowstrzymanie. A ju¿ kap³an Bo¿y

skoñczywszy mszê w. [...] sk³ada³ dziêkczynienie, gdy oni wdarli siê raptownie i spe³nili

pragnienie wiêtego pasterza, zadaj¹c mu drogocenn¹ w oczach Pañskich mieræ, której tak

d³ugo pragn¹³ [...].

ród³o B

Anonim tzw. Gall, Kronika polska,

przek³ad R. Grodecki, Wroc³aw 1982, s. 50 -51

(Gall Anonim ¿y³ w koñcu XI i na pocz. XII w., Kronikê polsk¹ pisa³ w latach 1112-1116)

Jak za dosz³o do wypêdzenia króla Boles³awa z Polski, d³ugo by³oby o tym mówiæ;

tyle wszak¿e mo¿na powiedzieæ, ¿e sam bêd¹c pomazañcem [Bo¿ym] nie powinien by³
[dru

giego] pomazañca za ¿aden grzech karaæ cielenie. Wiele mu bowiem zaszkodzi³o, gdy

prze

ciw grzechowi grzech zastosowa³ i za zdradê wyda³ biskupa na obciêcie cz³onków. My

za ani nie usprawiedliwiamy biskupa-zdrajcy, ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie
docho

dzi³ swych praw [...].

ród³o C

Mistrz Wincenty (tzw. Kad³ubek), Kronika polska,

przek³ad B. Kürbis, Wroc³aw 1992, s. 76 -77
[Wincen

ty zwany Kad³ubkiem [1150?–1223], Kronikê polsk¹ spisa³ na polecenie Kazimierza Sprawiedliwego i doprowadzi³ do 1202 ]

A gdy przewiêty biskup krakowski Stanis³aw nie móg³ odwieæ go od tego

okrucie

ñstwa, najpierw grozi mu zag³ad¹ królestwa, wreszcie wyci¹ga ku niemu miecz

kl¹twy. Atoli on, jak by³ zwrócony w stronê nieprawoci, w dziksze popada szaleñstwo,[...].
Rozkazu

je wiêc przy o³tarzu, [...] porwaæ biskupa. Ilekroæ okrutni zuchwalcy próbuj¹ rzuciæ

siê na niego, tylekroæ skruszeni, tylekroæ na ziemiê powaleni ³agodniej¹. Wszak tyran, l¿¹c

ich z wielkim oburzeniem, sam podnosi wiêtokradzkie rêce,[...]. wiêtego bezbo¿nik,

mi³osiernego zbrodniarz, biskupa niewinnego najokrutniejszy wiêtokradca rozszarpuje,

poszczególne cz³onki na najdrobniejsze cz¹stki rozsiekuje, [...].

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

ród³o D

Wincenty z Kielc, ¯ywot wiêkszy w. Stanis³awa

[w:] redniowieczne ¿ywoty i cuda patronów Polski, opr. Marian Plezia, t³um. Janina Pleziowa, Warszawa 1987, s. 276-279
(Wincenty z Kielc zm. po 1261 r.,

¯ywot..., powsta³ po 1260 r., ju¿ po kanonizacji biskupa Stanis³awa, która odby³a siê w 1253 r.)

I oto gdy wiêty biskup sprawowa³ s³u¿bê Bo¿¹ w kociele w. Micha³a na Ska³ce

Krakowie], [...] on przed o³tarzem, wród wiêtych obrzêdów, nie bacz¹c na dostojeñstwo

stanu, miejsca ani chwili, nie lêkaj¹c siê ani obecnoci Boskiego majestatu, kaza³ porwaæ
bi

skupa i odci¹gn¹æ od o³tarza. Ale ilekroæ okrutni pacho³kowie próbowali rzuciæ siê

niego, tyle razy padali [...]. A ów tyran stoj¹c przed drzwiami kocio³a ³aje ich obel¿ywie

wo³aj¹c: O wy tchórze wyrodni, nie potraficie porwaæ jednego kap³ana? Nastêpnie rzuci³

siê do o³tarza [...] podniós³szy zbrodnicz¹ rêkê na pomazañca Bo¿ego [...]. Okrutnie mieczem

powali³ bezbo¿nik wiêtego, zbrodniarz pobo¿nego, wiêtokradca biskupa, a zadawszy mu
okropne

rany i miecz ju¿ krwi¹ zbroczywszy uczyni³ go ofiar¹ godn¹ Boga. Tak sprawiedliwy

ginie z r¹k bezbo¿nika, tak dobry pasterz oddaje ¿ycie za trzodê swoj¹, [...] tak okrutnik
zbrodniczy

mi rêkami zabija niewinnego, czyni¹c go pe³nym chwa³y mêczennikiem,

i roz

dar³szy go na kawa³ki, poszczególne cz³onki jeszcze sieka [....].

ród³o E

Wincenty z Kielc, ¯ywot wiêkszy w. Stanis³awa,

op. cit., s. 281-283

Nale¿y tak¿e zwróciæ uwagê, ¿e jak skromnoæ i pobo¿noæ jego pradziada, wielkiego

króla Boles³awa, przyczyni³a siê do wzrostu potêgi królestwa polskiego, tak bezbo¿noæ tego

Boles³awa spowodowa³a jego upadek. Przez zbrodniê bowiem zabójstwa, któr¹ pope³ni³
na

osobie w. Stanis³awa mêczennika, nie tylko spad³a korona z g³ów jego potomstwa, lecz

Polska sama utraci

³a i do dzi nie odzyska³a chwa³y i godnoci królestwa; i jak tamten

Boles³aw rozszerzy³ panowanie swego rodu, tak ten, jako król bezrozumny, zgubi³ naród,

zatraci³ rycerstwo i zamieni³ Polskê w pustyniê.[...], sam póniej uszed³ na wygnanie, koronê
królew

sk¹ utraci³ dla siebie i swoich potomnych i jako wygnaniec w obcej ziemi nêdznie

¿ycie zakoñczy³. I tak jak on posieka³ cia³o mêczennika na wiele czêci rozrzuci³ na wszystkie

strony, tak Pan podzieli³ jego królestwo i dopuci³, aby wielu ksi¹¿¹t w nim rz¹dzi³o i, [...],

wyda³ to królestwo samo w sobie podzielone na podeptanie i zniszczenie przez okolicznych

grabie¿ców. Lecz tak jak moc Bo¿a uczyni³a wiête cia³o biskupa i mêczennika takim, jak

by³o, bez ladu blizn, a wiêtoæ jego objawi³a znakami i cudami, tak te¿ w przysz³oci dla

jego zas³ug przywróci do dawnego stanu podzielone królestwo, umocni je sprawiedliwoci¹
i

prawd¹, opromieni chwa³¹ i zaszczytem.

ród³o F

Wincenty z Kielc, ¯ywot wiêkszy w. Stanis³awa,

op. cit., s. 331

Raduj siê wiêc, Polsko, poniewa¿ zas³u¿y³a sobie na to, aby mieæ sprawcê wszelkiej

wiêtoci i szczêcia w synu swoim, przez ciebie wychowanym, a przez Boga zrodzonym
w

chwale wiêtych. Ciesz siê, Krakowie, a zw³aszcza kociele katedralny, zaszczycony

chwa

³¹ swego pasterza, obdarowany obecnoci¹ wiêtego cia³a i opromieniony blaskiem cnót,

niewa¿ otrzyma³e ³askê szczególnego przywileju licznego nap³ywu ksi¹¿¹t i ludu.

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

ród³o G

ród³o ikonograficzne

[w:] M. Otto-

Micha³owska, Gotyckie malarstwo tablicowe w Polsce, Warszawa 1982, s. 26

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

ród³o H

ród³o ikonograficzne

[w:] Obrazy mierci w sztuce polskiej, tablica 26, Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2000, s. 185

ród³o I

H. Zins, Historia Anglii,

Warszawa 1995, s. 65-66

[Henryk Zins wspó³czesny polski historyk dziejów Anglii]

Henryk II [król Anglii] rozpocz¹³ bardziej zdecydowan¹ politykê w kierunku

ograni

czenia nadmiernych przywilejów kocielnych [...]. Nowym arcybiskupem Canterbury

zosta³ wówczas kanclerz i bliski wspó³pracownik Henryka II, Thomas Becket (ok.1118-1170)

[...]. Najwa¿niejszym aktem Henryka II, maj¹cym na celu ograniczenie kocielnych

przywilejów, by³y konstytucje og³oszone w Clarendon w 1164 r.[...]. Konstytucje

klarendoñskie wywo³a³y zdecydowany opór zagro¿onego w swych przywilejach

duchowieñstwa, na czele opozycji stan¹³ [...] arcybiskup Becket. Nie chc¹c podporz¹dkowaæ

siê zarz¹dzeniom Henryka II, uszed³ on na kontynent [...]. Po pewnym czasie porednictwo

króla francuskiego Ludwika VII i papie¿a [Aleksander III] doprowadzi³o do ugody i Becket

powróci³ do Anglii. Nie zmieni³ jednak swego stanowiska, [...]. Naprê¿one stosunki pomiêdzy
królem i Becketem doprowadzi

³y do tego, ¿e kilku us³u¿nych dworzan uzna³o za jedyny

sposób zakoñczenia konfliktu mieræ nieprzejednanego arcybiskupa, który zosta³
zamordowany w katedrze w Canter

bury w 1170 r. Zabójstwo Becketa sta³o siê pretekstem

do powstania przeciwko Henrykowi II czêci baronów i niezadowolonych z twardej rêki

królewskiej. Rebeliê popierali te¿ m.in. król Francji, król Szkocji i hrabia Flandrii.

Równoczenie papie¿ zagrozi³ królowi kl¹tw¹. W tej sytuacji politycznej Henryk II, uwa¿any

powszechnie za moralnego sprawcê zbrodni, musia³ wyraziæ skruchê u grobu Becketa
w

Canterbury, og³oszonego przez koció³ za mêczennika i wiêtego. [Becket zosta³ w 1173 r.

kanonizowany

przez papie¿a Aleksandra III]

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

Pytania do róde³:

na podstawie ród³a B (

uwaga: rozpoczynasz analizê od

ród³a B

)

Zadanie 26. (3 pkt)

Podaj trzy informacje

, jakie mo¿emy uzyskaæ na podstawie tego tekstu o osobie, która

znalaz³a siê w konflikcie z królem Boles³awem (mia³ym).

1.....................................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................................

na podstawie ród³a C

Zadanie 27. (7 pkt)

Podaj siedem nowych informacji

, jakich dostarcza nam tekst Kad³ubka o osobie, która

znalaz³a siê w konflikcie z królem (mo¿esz uwzglêdniæ równie¿ opinie autora).

1.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

4.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

5.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

6.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

7.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

na podstawie ród³a D

Zadanie 28. (1 pkt)

Tekst Wincentego z Kielc przynosi now¹ informacjê o omawianym konflikcie. Podaj

tê informacjê.
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

na podstawie

róde³ B i C

Zadanie 29. (4 pkt)

Przeczytaj uwa¿nie obie relacje, porównaj je, a nastêpnie wyjanij, jak kronikarze

przedstawiaj¹ genezê sporu i jakie przekazuj¹ nam informacje o sposobie rozwi¹zania
tego sporu.

Geneza sporu:
u Galla Anonima

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

u Wincentego

Kad³ubka

.......................................................................................................................................................

Sposób rozwi¹zania sporu:
u Galla Anonima

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

u Wincentego

Kad³ubka

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

na podstawie róde³ B i C

Zadanie 30. (4 pkt)

Przedstaw krótko stanowisko obu kronikarzy wobec sporu króla z biskupem.
Stanowisko Galla Anonima (ujmij to stanowisko w co najmniej dwu punktach)

.......................................................................................................................................................

Stanowisko Wincentego Ka

d³ubka (ujmij to stanowisko w co najmniej dwu punktach)

.......................................................................................................................................................

na podstawie ród³a E i wiedzy pozaród³owej

Zadanie 31. (2 pkt)

Wyjanij, czym autor t³umaczy rozbicie dzielnicowe Polski. Podaj dwie jego
interpretacje.

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

na podstawie ród³a E

Zadanie 32. (1 pkt)

Wyjanij, z czego wynika³o optymistyczne przes³anie tekstu ¯ywotu wiêkszego

w. Stanis³awa, odnosz¹ce siê do przysz³ych losów Polski.

.......................................................................................................................................................

na podstawie ród³a F

Zadanie 33. (2 pkt)

Tekst dotyczy kanonizacji biskupa Stanis³awa, która odby³a siê w 1253 r.

Wyjanij, co w tym tekcie wiadczy o ponaddzielnicowym zasiêgu jego kultu.

0 ponaddzielnicowym zasiêgu kultu wiadcz¹:

1.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

na podstawie róde³ ikonograficznych G i H oraz tekstów A, B, C, D,

a tak¿e wiedzy pozaród³owej

Zadanie 34. (8 pkt)

Ustal, które ze róde³ ikonograficznych przedstawia scenê mêczeñskiej mierci

w. Wojciecha, a które scenê mierci w. Stanis³awa. Uzasadnij swoje stanowisko,

formu³uj¹c co najmniej po trzy argumenty dla ka¿dego ze róde³.

ród³o G przedstawia:

.......................................................................................................................................................

Argumentacja:

1.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z historii

Arkusz II -

staro¿ytnoæ i redniowiecze

ród³o H przedstawia:

.......................................................................................................................................................

Argumentacja:

1.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

na podstawie ród³a I oraz wiedzy pozaród³owej

Zadanie 35. (8 pkt)

Podaj

cztery podobieñstwa i cztery ró¿nice miêdzy spraw¹ biskupa Stanis³awa a spraw¹

arcybiskupa Tomasza Becketa.

Podobieñstwa: