SUROWCE KOSMETYCZNE W 13.04.2012
Pochodzenie surowców roślinnych
- zrób roślin dziko rosnących
- uprawa
Zbiór roślin dziko rosnących – to zbiór roślin zielarskich ze stanu naturalnego
Do roślin które najczęściej zbierane są ze stanu naturalnego należą:
- pokrzywa zwyczajna
- dzika róża
- borówka czernica
- kasztanowiec zwyczajny
- krwawnik pospolity
- podbiał pospolity
Zbiór ze stanu naturalnego wymaga od zbieracza dobrej znajomości gatunków roślin.
Najobfitszym źródłem występowania roślin mających znaczenie w lecznictwie są w Polsce obszary województw północno-wschodnich.
Uprawa – obecnie około 75% surowców roślinnych do użytku leczniczego jest pozyskiwanie z uprawy.
Zalety uprawy roślin zielarskich:
- zbiór dużej ilości surowca ze stosunkowo małej powierzchni
- surowiec wyrównany pod względem cech morfologicznych, zawartości składników czynnych
- umiejscowienie plantacji w pobliżu wytwórni farmaceutycznych
Suszenie surowców zielarskich
- suszenie jest procesem technologicznym bardzo ważnym dla wartości surowca. Istotną rolę odgrywa tutaj:
- temperatura (30-40 stopni, natomiast owoce, korzenie i kłącza – 40-50 stopni)
- grubość warstwy surowca
- długość okresu suszenia
- miejsce suszenia
Najtrudniej wysychają rośliny o dużej zawartości wody, o nalocie woskowym w skórce, zawierające cukry i śluzy. Najszybciej schną zioła, liście, kwiaty.
Surowiec dobrze wysuszony jest w miarę sztywny, ale i elastyczny. Nie powinien być zbyt miękki, ale i zbyt kruchy. Powinien zachować odpowiednią barwę i zapach.
Przechowywanie surowców zielarskich
- najbardziej lotne są substancje zawarte w surowcach olejkowych, natomiast stosunkowo trwałe są surowce zawierające węglowodany
- surowce powinno się składować w suchym pomieszczeniu i niskiej temperatury
- worki papierowe, płócienne, kartonowe, skrzynki
- czas przechowywania dla mieszanek ziołowych wynosi nie dłużej niż 2 lata
Surowce roślinne
- wśród surowców zielarskich można wyróżnić poszczególne części roślin
- niekiedy surowcem zielarskim jest cała roślina
Części roślin o znaczeniu farmakognostycznym
- Anthodium – koszyczek
- Folium – liść
- Fructus – owoc
- Herba – ziele
- Inflorescentia – kwiatostan
- Cortex – kora
- Flos – kwiat
- Pericarpium – owocnia
- Radix – korzeń
- Rhizoma – kłącze
- Semen – nasienie
Nazewnictwo surowców zielarskich
- surowce roślinne stosowane w kosmetyce są określane nazwami łacińskimi i polskimi
- nazwa składa się przeważnie z dwóch wyrazów
- polska nazwa: mięta pieprzowa
- nazwa łacińska: Mentha piperita
- surowiec roślinny: Menthae (gatunek) Folium (organ)
Typy kwiatostanów wykorzystywanych w kosmetologii:
- wiecha
- baldach
- koszyczek
- grono
Metody przetwarzania surowców zielarskich
Wyciągi wodne z surowców roślinnych sporządza się ex tempore (bezpośrednio przed użyciem). Zaliczamy do nich maceracje, napary i odwary. Są to postacie leku bardzo nietrwałe.
Odwar – płynne, świeżo sporządzone wyciągi wodne, otrzymywane przez ogrzewanie rozdrobnionego surowca lub mieszanki ziołowej z określoną ilością wody i utrzymanie uch w stanie wrzenia do 30 minut (zwykle 5-15). Są to najczęściej przyrządzane z takich surowców roślinnych jak drewna, kora, kłącze, korzenie czy twardsze łodygi.
Napar – płynne, świeżo sporządzone wyciągi wodne, otrzymywane przez zalanie rozdrobnionego surowca lub mieszanki ziołowej określoną ilością gorącej wody i przechowywanie całości w zamkniętym naczyniu w cieple poniżej temperatury wrzenia przez około 15 minut.
Maceraty – uzyskiwany jest on z części zawierających śluzy roślinne. Maceracja to metoda wytrawiania substancji czynnych z surowców roślinnych.
Macerat polega na zalaniu surowca letnią wodą, przykryciu i odstawieniu na co najmniej 2 godziny. Najlepiej jest spożyć (lub użyć) od razu, można przechowywać max 3 dni.
Wyciąg – otrzymujemy poprzez wytrawianie surowców najczęściej wodą, etanolem, glikolem lub olejem => alkohole, roztworem alkoholowym
Wyróżniamy: wyciąg płynny (1:1) i suchy (poprzez całkowite odparowanie rozpuszczalnika – nie więcej jak 5% wody), olejowy (olej + zioła)
Woda aromatyczna – wodny roztwór olejków lotnych. W praktyce uzyskuje się dwa sposoby uzyskiwania: destylację ziół parą wodną i ustawiczne wytrząsanie olejku eterycznego z wodą.
Kataplazmy – okłady z rozdrobnionych na papkę roślin . Mogą być tutaj użyte liście, korzenie, nasiona, kora. Klasyczny okład to zabieg polegający na przyłożeniu do chorego miejsca waty nasączonej leczniczym płynem: świeżym sokiem, naparem, odwarem.
Soki – uzyskujemy przez wyciśniecie ziół bądź owoców, często stabilizowane etanolem bądź cukrem (syrop). Wyróżniamy soki ziołowe i owocowe. Soki pozyskane z roślin mają wiele substancji leczniczych, np. witaminy i garbniki.
Spirytusy aromatyczne – roztwory etanolowe olejków eterycznych, zwane spirytusami aromatycznymi.