54. Uniwersytety

Pierwsze szkoły były bezpośrednio zależne od instytucji kościelnych; uniwersytety zaś były wspólnotami profesorów i studentów; wspólnota ta miała swoją organizację i określone kompetencje, które uznawał Kościół, król i władze miast;

Ważnym czynnikiem, który doprowadził do powstania uniwersytetów były sprawy bytowe; mistrzom i studentom starano się zagwarantować mieszkanie, możliwość zdobycia środków do życia; ważnym aspektem było także zabezpieczenie studentów przed niechęcią władz miasta i mieszczan; celem stało się także zdobycie swobody w doborze materiału i metod; chodziło także o przestrzeganie odpowiedniego poziomu wymagań i przeprowadzanie egzaminów; wszystkiemu temu miała zaradzić dobrze zorganizowana i wyposażona w przywileje wspólnota mistrzów i uczniów;

Dzięki Stolicy Apostolskiej uniwersytety stały się instytucjami o znaczeniu międzynarodowym; otrzymywały prawo do nadawania stopni naukowych uznawanych w całym katolickim świecie; papiestwo stawiało warunki co do treści i poziomu nauczania; wykształcenie zdobywane na różnych uniwersytetach miało zatem podobny poziom;

Uniwersytety zaczęły kształtować się na początku XIII wieku; najstarsze powstały w Bolonii i Paryżu; Bolonia przodowała w prawie rzymskim i kanonicznym; Paryż był potęgą filozoficzną i teologiczną;

Niedługo po tym powstały uniwersytety w Oksfordzie, Cambridge i Montpelier;

Uniwersytet Boloński był korporacją studencką, którą kierowali sami studenci; z profesorami zawierano jedynie umowy o prowadzenie wykładów;

W Paryżu w skład korporacji wchodzili mistrzowie i studenci, ale władza należała wyłącznie do profesorów;

W ciągu XIV wieku zagęściła się sieć uniwersytetów; zaczęły one powstawać w północnowschodniej części katolickiej Europy: w Niemczech, Czechach, na Węgrzech i w Polsce; w XV wieku powstały pierwsze uniwersytety w Skandynawii, Szkocji, na Sycylii; liczba uniwersytetów w Niemczech, Francji i Hiszpanii zaczęła zdecydowanie rosnąć;

Rozwój szkolnictwa na peryferiach Europy był skutkiem och awansu demograficznego i gospodarczego; na tych terenach dawne królestwa odzyskiwały swoją świetność; władcy takich państw ze względów prestiżowych chcieli dorównać królom Europy Zachodniej;

Budowa nowoczesnego państwa wymagała także wykształconych kadr urzędniczych;

W czasie wielkiej schizmy zachodniej powstawały uniwersytety w Niemczech, które musiały zapewnić uczelnie dla swoich teologów, bo Francja uznawała obediencję awiniońską a Niemcy rzymską;

W XIV-XV wieku w kręgach naukowych nadal ważne miejsce zajmował system filozoficzny św. Tomasza z Akwinu; pojawiła się także jego krytyka, zwłaszcza ze środowiska nominalistów; uważali oni, że realnie istnieje to co jest jednostkowe i dostępne dla poznania zmysłowego (Wilhelm Ockham);

Zaczęto odchodzić od scholastyki; zajmowano się naukami szczegółowymi: logiką, matematyką, fizyką, medycyną;

Na przełomie XIV i XV wieku wyższe uczelnie cieszyły się wielkim prestiżem; wskutek upadku autorytetu papiestwa, to uniwersytety stały się autorytetami religijnymi; mistrzowie z uniwersytetów odgrywali ważną rolę na soborze w Konstancji i Ferrarze;

W XV wieku umacniała się władza państwowa, która starała się kontrolować jak najwięcej obszarów życia; uczelnie zaczęły tracić autonomię na rzecz państwa;