ALIKNY C_nH_2n-2

Węglowodory, których cząsteczka zawiera wiązania potrójne między atomami węgla. Atomy węgla tworzące wiązanie potrójne występują w stanie hybrydyzacji sp (kąt 180). Nazwy alkinów tworzy się od nazw odpowiednich alkanów poprzez dodanie końcówki –yn. Najprostszy przedstawiciel to etyn (acetylen). ()

Reakcje:

1. Otrzymywanie acetylenu: 3C + CaO → CaC₂+CO

2. Reakcje spalania:

Spalanie całkowite: 2C₂H₂+5O₂→4 CO₂+2H₂O

Półspalanie: 2C₂H₂+53 → 4 CO + 2H₂O

spalanie niecałkowite:  2C₂H₂+O₂→4 C + 2H₂O

1. Reakcja addycji:

a)

b)

c)

d)

e)

f)

4. Reakcja otrzymywania alkinów z dichloropochodnych alkenów na drodze eliminacji cynkiem (Zn):

CH₃−C(Cl)=CHCl + Zn → CH₃−C ≡ CH + ZnCl₂

zad 1. Narysuj wzory półstrukturalne następujących związków:

2. 3-bromobut-1-yn

3. 3,3-dichloroheks-1-en-4-yn

4. 3,3-dimetylopent-1,4-yn

5. 2-chloro-2-metylopent-3-yn

6. 3-etylo-butyn

7. penta-1,4-diyn

8. 3,3-dijodopropyn

9. 3-izopropylobut-2-yn

Zad 2 Podaj nazwy systematyczne poniższych związków:

a) b) c) d)

e) f) g)

h) i) j)

zad 3. Porównaj procentową zawartość węgla (% masowy) w etanie, etenie i etynie.

Zad 4. Oblicz, ile gramów węglik wapnia potrzeba do otrzymania 11,2 dm³ acetylenu w warunkach normalnych.

Zad 5. Karbid techniczny zawiera 80 % węglika wapnia. Oblicz, ile kilogramów acetylenu można otrzymać z 1 t tego karbidu.

Zad 6. W wyniku spalenia całkowitego 1 dm³ pewnego alkinu otrzymano 3 dm³ tlenku węgla (IV) w warunkach normalnych. Określ wzór sumaryczny oraz strukturalny tego alkinu i podaj jego nazwę.

Zad 7. Zaproponuj równania reakcji prowadzące do następujących produktów:

1. acetylen → eten →etan

2. acetylen → 1,2-dibromoeten → 1,1,2,2-tetrabromoetan → 1,1,1,2,2,2-heksabromoetan

zad 8. Zaproponuj cykl przemian prowadzących do następujących produktów:

propyn$\overrightarrow{\text{\ \ }\mathbf{\text{Cl}}_{\mathbf{2}}\mathbf{,s}\mathbf{w}\mathbf{\text{\ \ }}}$ A $\overrightarrow{\mathbf{\ }\mathbf{\text{Cl}}_{\mathbf{2}}}$ B $\overrightarrow{\mathbf{\text{\ \ }}\mathbf{\text{Zn}}\mathbf{\text{\ \ \ }}}$ C $\overrightarrow{\mathbf{\text{\ \ }}\mathbf{H}_{\mathbf{2}}\mathbf{,}\mathbf{\text{kat}}\mathbf{.}}$ D $\overrightarrow{\mathbf{\ }\mathbf{\text{Cl}}_{\mathbf{2\ \ \ ,s}\mathbf{w}}}$ E $\overrightarrow{\mathbf{\text{\ \ }}\mathbf{\text{Na}}\mathbf{,\ }\mathbf{C}\mathbf{H}_{\mathbf{3}}\mathbf{-}\mathbf{\text{Cl}}}$ F $\overrightarrow{\mathbf{\text{Br}}_{\mathbf{2}}\mathbf{,\ s}\mathbf{w}}\mathbf{\text{\ \ }}$ G $\overrightarrow{\mathbf{\text{Br}}_{\mathbf{2}}\mathbf{,s}\mathbf{w}}$ H$\overrightarrow{\mathbf{\text{\ \ \ }}\mathbf{\text{Zn}}\mathbf{\text{\ \ }}}$ I $\overrightarrow{\mathbf{\text{\ \ \ }}\mathbf{H}_{\mathbf{2}}\mathbf{O}}\mathbf{,kat.}$ J