Środki techniczne i organizacyjne, zapobiegające niebezpieczeństwom

podczas wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagroŜenia

zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym zapewniające bezpieczną i sprawną

komunikację, umoŜliwiającą szybką ewakuację na wypadek poŜaru, awarii i

innych zagroŜeń.

1. Roboty budowlane powinny być prowadzone w sposób

bezpieczny, określony w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, który

powinien uwzględniać specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia

robót budowlanych.

2. Roboty budowlane naleŜy wykonywać pod nadzorem

kierownika budowy, przestrzegając przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, a w szczególności:

pracownicy powinni być wyposaŜeni w odzieŜ roboczą i ochronną

(ubranie, buty robocze, kaski ochronne), zgodne z obowiązującymi

przepisami;

kierownik budowy ma obowiązek przeszkolić pracowników w zakresie

BHP (na stanowisku pracy) dla poszczególnych grup zawodowych;

plac budowy musi być zaopatrzony w sprzęt gaśniczy;

plac budowy musi być ogrodzony i oznakowany tak, aby na teren

wykonywania robót nie miały wstępu osoby trzecie;

na placu budowy powinno być wydzielone miejsce na tymczasowe obiekty

socjalno – bytowe, magazyny i składowiska materiałów, a takŜe wytyczona

i oznakowana komunikacja wewnętrzna;

w razie stwierdzenia w czasie pracy uszkodzenia maszyny lub urządzenia

budowlanego, naleŜy je niezwłocznie zatrzymać i wyłączyć dopływ energii

ze źródła zasilania – wznawianie pracy maszyn i urządzeń bez usunięcia

uszkodzenia jest zabronione;

przy wykonywaniu robót na wysokości powyŜej 2m stanowiska pracy oraz

przejścia naleŜy zabezpieczyć barierą składającą się z deski

krawęŜnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na

wysokości 1,10 m, wolną przestrzeń pomiędzy deską krawęŜnikową a

poręczą naleŜy wypełnić częściowo lub całkowicie w sposób

zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości;

pomosty robocze wykonane z desek lub z bali powinny być dostosowane

do przewidzianego obciąŜenia, szczelne i zabezpieczone przed zmianą

ich połoŜenia;

pomosty robocze powinny być na bieŜąco kontrolowane;

strefę niebezpieczną (miejsca niebezpieczne), w której istnieje źródło

zagroŜenia (np. z powodu moŜliwości spadania z góry przedmiotów lub

materiałów) naleŜy oznakować i ogrodzić poręczami lub zabezpieczyć

daszkami ochronnymi;

2*

WYPADKI I URAZY WYSTĘPUJĄCE PODCZAS ZAJĘĆ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
 – ICH PRZYCZYNY I ZAPOBIEGANIE

 

 

Nauka zajmująca się uszkodzeniami ciała powstałymi na skutek działania urazów nazywa się traumatologią Nazwa ta powstała od słowa greckiego „trauma” – uraz. Uraz wywołuje uszkodzenie struktury tkanek, jak: złamanie kości, oparzenie itp. Uszkodzenie jest niewątpliwym obrażeniem ciała. Drobne urazy nazywamy mikrourazami, zaś duże urazy makrourazami. Na lekcjach wychowania fizycznego, jak i w życiu codziennym, najczęstszą przyczyną powstawania urazów są wypadki. Prawdopodobieństwo powstania wypadku podczas zajęć wychowania fizycznego wzrasta proporcjonalnie do stopnia trudności zajęć czy ćwiczeń. Nieszczęśliwe wypadki w czasie ćwiczeń fizycznych są stosunkowo częste.

         Treści programów wychowania fizycznego dobrane są m.in. pod kątem ustrzeżenia uczniów przed uszkodzeniem zdrowia z ustawieniem na korygowanie wad rozwojowych i potęgowanie zdrowia i sprawności fizycznej.

B. Zdańkowski, bardzo trafnie sprecyzował przyczyny zagrożeń wypadkowych dzieci i młodzieży. Uważa on bowiem, że dzieci i młodzież nie mają dostatecznego poczucia odpowiedzialności za skutki swego zachowania. Nie potrafią również przewidywać sytuacji, w których mogą kryć się elementy zagrażające ich zdrowiu lub życiu. Wynika to z niepełnego zrozumienia skutków i przyczyn określonej sytuacji, braku doświadczenia życiowego, nieznajomości wielu zjawisk i procesów, trudności prawidłowej oceny skutków działania własnego i innych skłonności do „naginania” faktów do własnych wyobrażeń i pragnień, niedoceniania niebezpieczeństw, przeceniania swoich możliwości, chęci zaimponowania rówieśnikom i dorosłym odwagą a nieraz i brawurą. Dlatego też dzieci (młodzież), w większym stopniu niż osoby dorosłe, narażone są na różnego rodzaju nieszczęśliwe wypadki, powodujące nieraz kalectwo, długotrwałe przewlekłe choroby, a nawet śmierć.

         Z analizy wypadków na lekcjach wychowania fizycznego wiadomo, że chłopcy ulegają dwukrotnie częściej wypadkom niż dziewczęta. Na stan ten wpływa m.in. odmienny program zajęć oraz żywsze zainteresowania sportowe chłopców. Chłopcy chętniej podejmują poza ty ryzyko trudnych ćwiczeń, narażając się niewspółmiernie częściej na urazy i obrażenia.

Również fakt występowania większości, bo aż 2/3 wypadków na salach gimnastycznych powinien stać się sygnałem do starannego organizowania zajęć w pomieszczeniach, szczególnie na lekcji gimnastyki i gier sportowych. Większość wypadków zdarza się bowiem w wyniku upadku i zderzenia się współćwiczących oraz podczas skoku przez kozioł i skrzynię.

J. Anyżewski i B. Spirydowicz wykazali dodatni wpływ nauczania wychowania fizycznego przez specjalistów na poziom wiedzy z zakresu higieny wychowania fizycznego i sportu dzieci szkół miejskich. Nie bez znaczenia jest również fakt, że pokaźny wpływ zarówno na rozwój fizyczny młodych organizmów jak i na wyniesione nawyki w zakresie higienicznego trybu życia maja w tym przypadku warunki higieniczne szkoły.

A. Olszowski wskazuje na związek urazowości na lekcjach wychowania fizycznego z zakresu dojrzewania płciowego uczniów. Tzw. skok pokwitaniowy, któremu towarzyszy niejednokrotnie spadek sprawności fizycznej, powoduje niechęć do podejmowania wysiłku. Jeżeli w okresie tej zauważalnej zmiany sprawności psychofizycznej uczniów nauczyciel stosować będzie jednakowe kryteria ocen i wymagań, doprowadzić może do podejmowania przez młodzież działań o podłożu ambicjonalnym, zakończonych częstokroć nieszczęśliwie.

Z. Brudak, autorka licznych publikacji dotyczących bezpiecznego prowadzenia lekcji wychowania fizycznego, wskazuje dodatkowo na zwiększoną urazowość na lekcjach prowadzonych na boisku i stadionach, upatrując przyczyn tego stanu w niezdyscyplinowaniu ćwiczących i niestarannym przygotowaniu się nauczyciela do tego rodzaju zajęć.

A. Olszowski wykazał, że podczas ćwiczeń gimnastycznych spotkać można się z największą liczbą uszkodzeń średniego i ciężkiego stopnia zarówno w grupie dziewcząt jak i chłopców. Przyczyn wypadkowości nie należy w zasadzie szukać w stosowaniu niebezpiecznych ćwiczeń i doszukiwać się gier zespołowych niewskazanych dla dzieci i młodzieży, lecz w sposobie realizacji wskazań programowych. Powody nieszczęśliwych wypadków na zajęciach wychowania fizycznego wynikają z nieuwzględniania w realizowaniu zajęć programowych znacznych nieraz różnic rozwojowych oraz sprawności fizycznej uczniów tej samej klasy oraz z niechętnego stosunku części uczniów do obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego. Prowadzi to zwykle do niezdyscyplinowania, niewłaściwego, niewłaściwego wykonywania zadań i poleceń, co grozi wypadkiem wszystkim ćwiczącym.

Przyczyną wypadków występujących podczas zajęć wychowania fizycznego jest:

-         nieuwzględnianie przy niedostatecznych umiejętnościach technicznych ćwiczących zasad indywidualizacji wymagań i stopnia trudności,

-         popełnianie błędów organizacyjnych w prowadzeniu zajęć,

-         działanie w stanie silnego zemocjonowania,

-         wadliwa ochrona (asekuracja) ćwiczącego oraz nieumiejętne używanie różnorodnego sprzętu do ćwiczeń,

-         nieostrożność i lekceważenie przepisów, ostrzeżeń i regulaminów oraz ćwiczenie bez nadzoru,

-         przecenianie własnych możliwości,

-         niewłaściwy stan higieniczno-sanitarny miejsc ćwiczeń, nieprzestrzeganie przyjętych norm eksploatacji obiektów i urządzeń,

-         nadmierna liczebność grup ćwiczebnych,

-         niedostateczny poziom wiedzy nauczyciela w zakresie bezpieczeństwa
i higieny prowadzenia zajęć wychowania fizycznego oraz stosowanie nieodpowiednich metod pracy,

-         niedostateczne ćwiczenia kształtujące (rozgrzewka),

-         używanie niewłaściwego, zniszczonego sprzętu oraz źle przygotowanych urządzeń sportowych.

Najbardziej kontuzjotwórczymi w tym przypadku są:

a)     śliskie podłogi w salach sportowych,

b)    niestabilne przyrządy oraz niewłaściwe magazynowanie sprzętu,

c)     zniszczone, nie nadające się do użytku przybory,

d)    ciasne pomieszczenia ćwiczebne,

e)     zły stan skoczni i bieżni lekkoatletycznych.

Badania przyczyn wypadków wskazują na częste powiązanie przyczyn urazów z ćwiczeniem na: koźle gimnastycznym, skrzyni, kółkach i drabinkach. Powodować kontuzje mogą także nie osłonięte kaloryfery, chwiejące się stojaki do skoku wzwyż oraz źle amortyzujące materace.

         W zapobieganiu nieszczęśliwym wypadkom w wychowaniu fizycznym uwzględnić należy szeroki wachlarz form i środków. Najistotniejsze będzie dobre przygotowanie praktyczne i teoretyczne uczestników do czekających ich zadań oraz stopniowanie trudności i obciążeń. Znany specjalista w zakresie medycyny sportowej Giuseppe La Cava uważa, że „ najpewniejszą droga zapobiegania wypadkom i urazom w sporcie jest przede wszystkim dobre przygotowanie sportowca”. Stwierdzenie to posiada pełne zastosowanie w wychowaniu fizycznym. Nie mniejsze znaczenie mieć będą: zasada wszechstronności zapobiegająca jednostronnemu rozwojowi fizycznemu, prowadzącemu często do zaburzeń w rozwoju fizycznemu. Przestrzeganie jej eliminuje wiele urazów wynikających z niedostatecznego przygotowania ogólnego. Zasada świadomości pomaga wyrobić świadomy stosunek do zajęć, a więc zrozumieć zagadnienie teorii i metodyki oraz zgromadzić znaczny zasób wiedzy ogólnej i doświadczeń chroniących ćwiczącego przed błędami prowadzącymi do chorób i uszkodzeń zdrowia. Zasada aktywności wyrabia samodzielność w pracy i poczucie odpowiedzialności. Zasada poglądowości ma szczególne znaczenie. Pozwala bowiem ograniczyć metodę prób i błędów grożącą w przypadku złego wykonania wypadkiem. Podobną rolę odgrywa zasada systematyczności, łamanie której prowadzi najczęściej do wypadków wynikających z braku przygotowania ćwiczących. Poprzednio wymieniona zasada łączy się nierozerwalnie z zasadą dostępności. Nieprzestrzeganie jej prowadzi do dyktowania ćwiczeń na zasadzie „ a może się uda”, grożących zawsze wypadkiem, świadomie spowodowanym przez prowadzącego zajęcia. Zasada ta wymaga przestrzegania stopniowania obciążeń i trudności oraz stopniowego przechodzenia od rzeczy prostych do skomplikowanych, od łatwego do trudnego. Uzasadnienie w walce z urazowością mieć będą również zasady powtarzalności i trwałości, wyrabiające stałe i niezbędne odruchy warunkowe, oraz indywidualizacji jako rozwinięcie zasady dostępności, uwzględniającej wiek, płeć, stan zdrowia, indywidualny poziom rozwoju poszczególnych cech itp.

Duży wpływ na zmniejszenie wypadkowości mieć będzie poza tym właściwa organizacja zajęć oraz znajomość niebezpieczeństw, jakie grozić mogą uczestnikom w trakcie odbywania zajęć. Decydującą rolę odgrywać będzie również problem właściwych warunków bezpieczeństwa miejsca zajęć. Urządzenia i obiekty oraz sprzęt sportowy powinny znajdować się w stanie maksymalnej sprawności, nie zagrażającej bezpieczeństwu.

Dla ograniczenia i zmniejszenia zagrożeń zdrowia i życia ludzi uprawiających ćwiczenia fizyczne opracowuje się odpowiednie, zarządzenia, przepisy, instrukcje, regulaminy i kodeksy postępowania.

Liczne przypadki zranień, okaleczeń, stłuczeń, wykręceń i złamań, występujące na zajęciach wychowania fizycznego przyczyniły się do opracowania odpowiednich sposobów praktycznych zabezpieczania ćwiczących. Ogólnie wyróżnić można trzy główne metody ochrony przed urazami:

1. Ochronę i samoochronę ćwiczących organizowana przez prowadzących zajęcia oraz uczestników.

2. Stosowanie ochronnych urządzeń zabezpieczających przed wypadkiem.

3. Stosowanie ochron osobistych.

Dla uniknięcia nieszczęśliwych wypadków w nauczaniu ćwiczeń fizycznych stosuje się rodzaje ochrony ćwiczących:

a) pomoc, która „polega na bezpośrednim, czynnym współdziałaniu i kontakcie nauczyciela z ćwiczącym w celu ułatwienia wykonania trudnego ćwiczenia”.

b) podtrzymanie jest forma ochrony ćwiczących zaawansowanych i polega na utrzymaniu stałego kontaktu z ćwiczącym i gotowości do natychmiastowej interwencji w przypadku zaistnienia niebezpiecznej sytuacji w trakcie wykonania ćwiczeń. Asekurujący nie pomaga jednak ćwiczącemu ani nie zatrzymuje jego ruchu.

c) właściwa ochrona (asekuracja) polega na stałym czuwaniu nad bezpieczeństwem ćwiczących.

Ochrona powinna być szybka, zdecydowana i skuteczna. Formy zastosowanej ochrony powinny być niezawodne.

         Dla bezpiecznego prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkole nauczyciel przestrzegać powinien następujących zaleceń i wskazań:

1.  Należycie przygotować się do zajęć.

2.  Przestrzegać podstawowych zasad pedagogicznych w pracy z uczniami.

3.  Ściśle współpracować z  lekarzem, pielęgniarką szkolną.

4.  Uczyć bezpiecznego wykonywania ćwiczeń. Wdrażać stale zasady bezpieczeństwa ćwiczeń fizycznych.

5.  Bezustannie doskonalić swój warsztat pracy.

6.  Nie zezwalać na ćwiczenia bez nadzoru pedagogicznego, prowadzić zajęcia w grupach jednolitych pod względem sprawności fizycznej, nie wydawać uczniom sprzętu sportowego, którego samowolne użycie zagrażać może zdrowiu ćwiczących i bezpieczeństwu otoczenia.

7. Nie zezwalać na użytkowanie zniszczonych lub niesprawnych urządzeń, przyborów i przyrządów.

 8. Właściwie organizować zajęcia, prowadzić je według przemyślanego planu.

9. Stwarzać warunki do utrzymania higieny osobistej ćwiczących, odnowy organizmu po zajęciach.

10. Kontrolować okresowo stan bezpieczeństwa szkolnych urządzeń wychowania fizycznego.

11. Usuwać z miejsca ćwiczeń zbędny sprzęt i przyrządy.

12. Opracować niezbędne regulaminy zajęć na boisku, sali, pływalni itp. oraz wymagać ich przestrzegania.

13. Zapewnić właściwą dyscyplinę i pogodną atmosferę sprzyjającą odprężeniu psychicznemu ćwiczących.

14. Nie dopuszczać do zajęć uczniów chorych, niezdolnych do ćwiczeń, kierując ich na badania lekarskie.

 

  

LITERATURA:

1. Lewandowski Z.:” Zapobieganie urazom w sporcie”.

    Świerczyński Z.:” S i T, Warszawa 1970.

2. Łobożewicz   T.:” Bezpieczeństwo, higiena i ochrona zdrowia w sporcie w wychowaniu fizycznym i turystyce”. S i T, Warszawa 1978.

3. Ulatowski     T.:” Teoria i metodyka sportu”. S i T, Warszawa 1981.

4. Wasilewski   E.:” Wiek a uprawianie sportu”. KF, 1964. 5/6.

3*

PAŹDZIERNIK 2005

Obowiązki uczestników budowy w zakresie bhp

Budownictwo, obok górnictwa i rolnictwa, należy do działów gospodarki charakteryzujących się największą liczbą wypadków i zagrożeń. Wynikają one ze specyfiki prowadzonych robót: na otwartej przestrzeni, co wiąże się z niekorzystnym działaniem warunków atmosferycznych, na stale zmieniających się stanowiskach roboczych, na wysokości lub w wykopach. Utrudnia to, a niejednokrotnie uniemożliwia, zastosowanie urządzeń zapewniających bezpieczne i ergonomiczne warunki pracy, jakie mogą być tworzone na stałych stanowiskach pracy. Ocenia się, że robotnicy budowlani giną trzy razy częściej niż pracownicy innych działów gospodarki. W krajach Unii Europejskiej (przed rozszerzeniem), na 13 mln pracowników zatrudnionych w sektorze budowlanym, co stanowi blisko 8% ogółu zatrudnionych, notuje się rocznie 1300 wypadków śmiertelnych, natomiast koszty wypadków szacuje się na około 75 miliardów euro rocznie. Międzynarodowa Organizacja Pracy ocenia, że wypadki przy pracy stanowią w budownictwie, w krajach Unii, ponad 20% ogółu wypadków.
W Polsce wypadki ogółem w całej gospodarce kształtowały się na poziomie od ponad 80 tys. w 2002 r. do ponad 85 tys. w 2003 r. Natomiast wypadki w budownictwie wykazują tendencję malejącą. W 2000 r. zarejestrowano ich 11 254, a w trzech kolejnych latach: 9616, 7861, i 7304 w 2003 r. Zmniejszyła się również liczba wypadków śmiertelnych: z 112 w 2001 r. do 87 w 2003 r. Tendencje zmniejszania się liczby wypadków w budownictwie tłumaczy się, niestety, nie poprawą warunków pracy, ale ograniczaniem zatrudnienia i wzrostem "szarej strefy", ocenianej na około 30%, gdzie bardzo często nie rejestruje się wypadków.
Na liczbę wypadków w budownictwie mają także wpływ katastrofy budowlane. Zanotowano ich w Polsce: w 2001 r. - 327, w 2002 r. - 167 i w 2003 r. - 126. W tym ostatnim roku w katastrofach budowlanych zginęło 10 osób i ranne zostały 64 osoby.
Wypadki przy pracy, implikujące ekonomiczne i społeczne skutki, w pełni uzasadniają potrzebę szerokich działań i współdziałań organizacji pracodawców, Krajowego Związku Pracowników Budownictwa, Państwowej Inspekcji Pracy, zainteresowanych resortów i Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, a szczególnie nadania właściwej rangi sprawom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przez realizatorów procesu inwestycyjnego.

Obowiązki uczestników procesu inwestycyjnego w świetle przepisów
Obowiązki realizatorów inwestycji, jeżeli są pracodawcami, regulują przepisy kodeksu pracy i przepisy wykonawcze. Dotyczą one głównie przedsiębiorstw budowlanych. Natomiast Prawo budowlane, określa w sposób szczegółowy zadania inwestorów, projektantów, kierowników budów i inspektorów nadzoru budowlanego, ignorując w zasadzie wykonawcę budowlanego - przedsiębiorcę budowlanego, osoby podejmujące pracę na własny rachunek (np. operatorów z własnym dźwigiem lub koparką), a na większych budowach obecność generalnego wykonawcy robót budowlanych. Na budowie podmiotem mającym istotny wpływ na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia jest przedsiębiorca budowlany, reprezentowany, w myśl Prawa budowlanego, przez kierownika budowy, który wg kodeksu pracy jest osobą kierującą pracownikami. Obydwa te akty prawne nakładają na kierownika budowy różne obowiązki, także w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Pracodawca, stosownie do art. 15 i 207 k.p., ma zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a w szczególności ma obowiązek:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczeństwo i ochronę zdrowia podwładnym (pracownikom, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, studentom i uczniom niebędącym pracownikami, a odbywającym zajęcia na terenie zakładu pracy, a także innym osobom wykonującym prace na budowie),

• zapewnić przestrzeganie w przedsiębiorstwie przepisów i zasad bhp, wydawać polecenia usuwania zagrożeń i kontrolować wykonanie tych poleceń,

• zapewnić wykonanie poleceń, nakazów, wystąpień i decyzji organów nadzoru nad warunkami pracy, czyli:

  1. Państwowej Inspekcji Pracy,

  2. Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

  3. Urzędu Dozoru Technicznego,

  4. Państwowej Straży Pożarnej,

• zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy, działającego na podstawie odrębnej ustawy,

• odbyć szkolenie w dziedzinie bhp (art. 2373 § 21 k.p.), znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy i zasady bhp oraz przeszkolić w tym zakresie osoby kierujące pracownikami, jak i samych pracowników,

• informować pracowników o ryzyku zawodowym na danym stanowisku pracy oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

• dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia, np. kaski ochronne, okulary ochronne, ochronniki słuchu, środki ochrony dróg oddechowych, odzież i obuwie ochronne (np. dla spawaczy),

• dostarczyć pracownikom na budowie, nieodpłatnie, odzież i obuwie robocze.

Gdy na budowie roboty jednocześnie wykonują pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

• współpracować ze sobą,

• wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników pracujących w danym miejscu,

• ustalić zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. Ustanowienie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców od odpowiedzialności za bezpieczeństwo swoich pracowników. Na potrzebę ustanowienia koordynatorów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, i to niezależnie od tego ilu pracodawców realizuje budowę, zwraca uwagę dyrektywa nr 92/57.

Pracodawca ma także obowiązek, w terminie 30 dni od rozpoczęcia robót, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i inspektora sanitarnego o miejscu i rodzaju prowadzonych robót. Na wielu krótkotrwających budowach obecność inspektora pracy jest praktycznie niemożliwa.
Obowiązki nałożone na pracodawcę, w praktyce realizuje osoba kierująca pracownikami, czyli kierownik budowy lub kierownik robót. Obowiązki nałożone na osobę kierującą pracownikami sformułowane są szczegółowo w art. 212 k.p.
Inwestor, jako przyszły pracodawca, stosownie do wymagań art. 213 k.p. obowiązany jest zapewnić, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców. Również przebudowa obiektu budowlanego powinna uwzględniać poprawę warunków pracy. Na właściwe przygotowanie do bezpiecznej realizacji inwestycji kładzie nacisk art. 18 Prawa budowlanego, który zobowiązuje inwestora m.in. do zorganizowania procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności, m. in. do zapewnienia opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Dyrektywa 92/57 w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (�) na budowach, stawia ostrzejsze wymagania niż Prawo budowlane i zwraca uwagę na konieczność poprawy koordynacji działań różnych zespołów, zarówno na etapie przygotowania inwestycji, jak i podczas jej realizacji oraz zobowiązuje inwestora do wyznaczenia (zgodnie z art. 3(1) dyrektywy) "koordynatora do spraw bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na etapie przygotowania inwestycji" oraz co najmniej jednego "koordynatora do spraw bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na etapie realizacji inwestycji" na budowach, na których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne.
W przypadkach określonych w przepisach obligatoryjnie, lub, gdy uzna to za stosowne, inwestor powołuje inspektora nadzoru budowlanego. Jego obowiązki, w zakresie nadzoru nad sprawami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia nie są określone wyraźnie w art. 25 Prawo budowlane i dają możliwość interpretacji, że obowiązek kontroli zgodności realizacji budowy m.in. z "przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej" (pkt 1, art. 25) dotyczy także spraw bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Tym bardziej, że art. 26, pkt 1 Prawo budowlane uprawnia inspektora nadzoru do wydawania kierownikowi budowy lub kierownikowi robót, wpisem do dziennika budowy, polecenia "usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń".
Obowiązki i uprawnienia projektanta sformułowane są w art. 20 i 21 Prawo budowlane. Projektant ma obowiązek zapewnić, w razie potrzeby, udział w opracowaniu projektu osób (�) i skoordynować opracowania projektowe, wykonane przez te osoby, w celu zapewnienia uwzględnienia "zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy�"(art. 20, ust. 1, pkt 1a). Ponadto projektant ma obowiązek sporządzić informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, ze względu na specyfikę obiektu budowlanego, która jest uwzględniana w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, opracowywanym na polecenie inwestora lub kierownika budowy albo sporządzanym osobiście przez kierownika budowy. Projektant ma również obowiązek uzyskania wymaganych opinii i uzgodnień, m.in. w zakresie bhp, o których mówi k.p. Projektant ma również szerokie uprawnienia (art. 21, pkt 2a), może żądać, wpisem do dziennika budowy, wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia. A więc nie tylko w przypadku stwierdzenia zagrożenia, ale już w przypadku stwierdzenia możliwości jego powstania. Zagrożenie jest pojęciem szerokim i może odnosić się zarówno do katastrof budowlanych, jak i do zagrożenia zdrowia lub życia pracowników na budowie, a także osób postronnych. Tak więc uprawnienia projektanta w tym zakresie są większe niż uprawnienia inspektora nadzoru inwestorskiego.
Obowiązki kierownika budowy. Wśród licznych obowiązków kierownika budowy znajdują się także obowiązki zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Poza wymienionym wyżej obowiązkiem sporządzenia lub zapewnienia sporządzenia planu bioz, w oparciu o sporządzoną przez projektanta informację, kierownik budowy ma m.in. również obowiązek:

• zorganizowania i prowadzenia budowy w sposób zgodny z ( ) przepisami bhp,

• koordynowania realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:

  1. przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,

  2. przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów (wg brzmienia art. 22, pkt 3a Prawo budowlane),

• koordynowania działań zapewniających przestrzeganie, podczas wykonywania robót, "zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych przepisach" oraz w planie bioz (art. 22, pkt 3b Prawo budowlane),

• wprowadzania niezbędnych zmian w informacji oraz w planie bioz, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych (art. 22, pkt 3c) - a raczej z odstępstw od przyjętego projektu organizacji robót i harmonogramu robót (komentarz autora).

Powyższe sformułowanie obowiązków kierownika budowy, w zakresie koordynacji spraw związanych z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia pracowników jest niefortunną próbą wdrożenia postanowień dyrektywy w zakresie powołania koordynatora do spraw bioz na etapie realizacji inwestycji i przerzucenia zakresu jego obowiązków na kierownika budowy, co wydaje się być niezgodne z duchem Dyrektywy 92/57, podobnie jak przerzucenie na projektanta obowiązków koordynatora do spraw bioz na etapie przygotowania inwestycji.

Powinności uczestników procesu inwestycyjnego
Kodeks pracy kładzie nacisk na znajomość nie tylko przepisów, ale i zasad bezpieczeństwa pracy. Podobnie Prawo budowlane nakazuje stosowanie zasad, ale "zawartych w przepisach" (art. 22, pkt 3b), co jest nie tylko sprzeczne z logiką, ale i samym prawem (art. 5, ust. 1). Kodeks pracy zobowiązuje także do wykorzystywania osiągnięć nauki i techniki w rozwiązywaniu problemów bezpieczeństwa pracy (art. 207). Tak więc uczestnicy procesu budowlanego, do których należy zaliczyć także i przedsiębiorców budowlanych, powinni stosować się nie tylko do obowiązujących przepisów, ale i zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Poniżej przedstawiam siedem zasad, które pozwolą pracodawcom - przedsiębiorcom budowlanym oraz pozostałym uczestnikom procesu budowlanego - inwestorom, projektantom i kierownikom budów - na właściwe przygotowanie inwestycji i prawidłowe kształtowanie warunków pracy:

1. Przy wyborze środków bezpieczeństwa pracy należy preferować środki o działaniu zespołowym przed środkami o działaniu indywidualnym. Zbudowanie prawidłowego pomostu roboczego z barierami ochronnymi jest bardziej skutecznym zabezpieczeniem przed upadkiem z wysokości niż wydanie pracownikom szelek bezpieczeństwa z linką asekuracyjną. Prawidłowe pomosty robocze, lub rusztowania zapewniają bezpieczeństwo pracy, zwiększają wydajność i jakość pracy. Również, gdy pracownicy narażeni są na pracę w warunkach zapylenia lub hałasu, zamiast wydawać pracownikom ochrony dróg oddechowych lub ochronniki słuchu, lepiej jest hermetyzować proces produkcyjny, zapobiegając emisji pyłów oraz rozchodzenia się hałasu z maszyn i urządzeń.

2. Należy preferować bezpieczną technikę, zamiast środków bezpieczeństwa pracy wprowadzanych dla uniknięcia zagrożeń. Technika pozyskiwania oraz przetwarzania surowców, wznoszenia, remontów albo rozbiórki obiektów, może być bezpieczna z samej swej istoty lub mogą jej towarzyszyć zagrożenia życia lub zdrowia pracowników. W tych warunkach niezbędne jest stosowanie uzupełniająco środków bezpieczeństwa pracy. Za prawidłową będziemy więc uznawali, w myśl tej zasady, taką technikę (technologię), która nie będzie powodowała zagrożeń lub dla ich uniknięcia wymagała stosowania technicznych środków bezpieczeństwa pracy.

3. Bezpieczna technika powinna być przedkładana nad kształtowanie postaw człowieka do stosowania bezpiecznych metod pracy. Gdy osiąganie bezpiecznych warunków pracy wiąże się z kosztami, pracodawcy wybierają, często pozornie tylko tańszą, metodę dostosowywania człowieka do niebezpiecznych warunków pracy poprzez zakazy czy nakazy lub poprzez dobór pracowników pod względem cech psychofizycznych. Przesadne przywiązywanie znaczenia do czynnika ludzkiego w zapobieganiu wypadkom kryje niebezpieczeństwo zaniedbywania działań w obszarze bezpiecznej techniki. Nie oznacza to jednak, że nawet przy wysokim poziomie techniki można będzie zrezygnować z działań prewencyjnych w zakresie czynnika ludzkiego. W konkluzji należy stwierdzić, że technikę należy doskonalić tak dalece, jak pozwalają na to środki finansowe i aktualny stan wiedzy, zaś człowieka dostosowywać do warunków pracy tak dalece, jak to jest konieczne.

4. Bezpieczna technika i środki bezpieczeństwa pracy powinny działać niezależnie od woli i decyzji pracowników. Podejmowanie ryzyka pracy w warunkach niebezpiecznych przez wielu pracowników wynika z ich cech osobowościowych i przekonania, że określone czynności uda się wykonać z pominięciem technicznych środków bezpieczeństwa pracy. System organizacyjno-techniczny przyjęty w przedsiębiorstwie jako bezpieczny jest często modyfikowany przez pracowników na niekorzyść tego systemu. Aby nie był on pogarszany przez pracowników, powinien działać niezależnie od ich woli i błędnych decyzji. Ilustracją tej zasady może być rozwiązanie techniczne osłony - niebezpiecznych wirujących części urządzenia - sprzężonej z wyłącznikiem napędu w taki sposób, że zdjęcie osłony powoduje natychmiastowe zatrzymanie ruchu mechanizmu. Takie rozwiązanie jest zgodne z intencją, wpisanego do księgi zasad prawnych, orzeczenia Sądu Najwyższego, które brzmi: "Urządzenia zabezpieczające powinny być tak konstruowane, aby nie powstała nawet pokusa nierozważnego kroku".

5. Środki bezpieczeństwa pracy powinny być integralnie związane z procesem produkcyjnym. Tak, aby nie mogły być pomijane w operacjach technologicznych. Ilustracją tej zasady może być sposób zabezpieczania ścian wykopów wąsko- -przestrzennych przed oberwaniem się mas ziemi. W tradycyjnym sposobie obudowy, gdzie notuje się wiele śmiertelnych i ciężkich wypadków, deskowanie ścian zakładane jest w miarę pogłębiania wykopów. W gruntach spoistych udaje się czasem wykonywać roboty na dnie wykopu, bez obudowy, na głębokości większej niż dopuszczają przepisy, ale, niestety, często kończy się to wypadkami. Postęp techniczny, integrujący technologię ze sprawami bezpieczeństwa pracy sprawił, że obecnie wbijanie stalowej obudowy przed wybieraniem ziemi, lub zakładanie prefabrykowanej obudowy, w miarę pogłębiania wykopu, eliminuje zagrożenia występujące w tradycyjnej metodzie.

6. Montaż i demontaż urządzeń zabezpieczających nie powinien być bardziej niebezpieczny niż wykonanie operacji technologicznej bez takich urządzeń zabezpieczających. Przykładem ilustrującym tę zasadę mogą być prace na krawędziach zewnętrznych ścian wznoszonych budynków (ustawianie elementów prefabrykowanych lub deskowań dla konstrukcji wylewanych). Dla zabezpieczenia pracowników przed skutkami wypadnięcia na zewnątrz budynku, w wielu zagranicznych przedsiębiorstwach, a także i w Polsce, wdrażano stosowanie siatek ochronnych mocowanych pod stanowiskami pracy na zewnątrz budynku. W znanych dotychczas konstrukcjach wsporników i sposobach mocowania siatek obserwuje się daleko większe zagrożenia związane z ich montażem i demontażem niż przy pracach na krawędzi stropu. Nie jest więc celowe zastępowanie jednych zagrożeń, jakościowo innymi, lecz liczniejszymi.

7. Wyższość środków bezpieczeństwa pracy, chroniących przed wypadkami nad środkami chroniącymi przed ich skutkami. W tym opracowaniu przez wypadek należy rozumieć każde zakłócenie normalnego toku produkcji, stanu techniki (konstrukcji, maszyn, naczyń pod ciśnieniem itp.), które może być potencjalnym źródłem uszkodzenia ciała lub śmierci pracownika. W tym znaczeniu, kask nie zabezpiecza przed wypadkiem, lecz jedynie przed jego skutkiem, i to w zakresie spadających przedmiotów o niewielkiej masie. Podobnie szelki bezpieczeństwa - gdy linka asekuracyjna nie ogranicza dostępu do niebezpiecznej krawędzi, a dopuszcza możliwość spadania - chronią jedynie przed skutkiem upadku, zależnym od długości linki ograniczającej wysokość spadania.

Marian Tadeusz Szymański

Wykaz obowiązujących przepisów:

1. Kodeks pracy, ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity DzU z 1998 r., nr 21, poz. 94 z późniejszymi zm.).

2. Prawo budowlane, ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (DzU z 2003 r., nr 207, poz. 2016, zmiany: DzU z 2004 r, nr 6, poz. 41, nr 92, poz. 881, nr 93, poz. 888 i nr 96, poz. 959).

3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (DzU nr 120, poz. 1126).

4. Dyrektywa Rady 92/57 EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. dotyczącą wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach.

5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.(DzU nr 108, poz. 953).

6. Rozporządzenie Ministra z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywaniu robót budowlanych (DzU nr 47, poz. 401),

7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie rozbiórek obiektów budowlanych wykonywanych metodą wybuchową (DzU nr 120, poz. 1135).

*4

 

JAK ZACHOWAC BEZPIECZENSTWO UCZNIÓW NA ZAJECIACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO?

Kazdego roku w czasie zajec ruchowych zdarza sie wiele nieszczesliwych wypadków. Przewaznie sa to drobne urazy ciala, bywaja jednak wypadki powazne az do smiertelnych wlacznie. Kazdy wypadek laczy sie z cierpieniem dziecka, bulwersuje rodziców i srodowisko, zawsze dziala przeciwko wychowaniu fizycznemu i nauczycielowi. Pocieszajace jest jednak to ze na zajeciach prowadzacych przez nauczycieli rozwaznych odpowiedzialnych przewidujacych wypadki rzadko sie zdarzaja. Przewidywac potrafi ten nauczyciel, który dobrze zna psychike dziecka wie, w jakim momencie ochronic cwiczacego i w jaki sposób zabezpieczyc stanowisko cwiczebne, a takze zna cala game form organizacyjnych. U odpowiedzialnego nauczyciela nie zdarzaja sie wypadki, poniewaz zaleca on na lekcji zadania na miare indywidualnych mozliwosci uczniów, zgodnie ze wskazaniami metodyki wychowania fizycznego. Zadania powinny byc trudne, wyprzedzajace rozwój ucznia, bo tylko takie zadania interesuja mlodziez, ale metodycznie nastepujace po sobie, to znaczy, ze uczen nie powinien wykonywac np. kroku (zadania posredniego) drugiego, jesli jeszcze krok pierwszy nie zostal opanowany.

Ubezpieczanie cwiczacych jest jednym z podstawowych zadan nauczyciela na lekcji i we wszystkich zajeciach ruchowych. Nauczyciel odpowiedzialny jest za:

- wywieszenie, omówienie i skrupulatne przestrzeganie przepisów bezpieczenstwa (regulamin korzystania z sali gimnastycznej, boiska, plywalni),

- bezposrednie ubezpieczenie uczniów podczas wykonywania cwiczen i zadan ruchowych (moze takze wyznaczyc uczniów do ochrony wspólcwiczacych, lecz musza to byc uczniowie majacy szanse spelnic te role i odpowiednio poinstruowani o sposobach ubezpieczania),

- systematycznie szkolenie uczniów zakresie samo ochrony, o tym, jak uchronic cwiczacych przed urazami i wypadkami, czyli jakie czynniki przedsiewziac w konkretnych sytuacjach, mówi sie zazwyczaj podrecznikach metodycznych z zakresu poszczególnych dyscyplin sportu dzialów wychowania fizycznego. Tu nalezy podkreslic waznosc tych i odpowiedzialnosc nauczyciela za zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci oraz koniecznosc przewidywania sytuacji niebezpiecznych czasie prowadzenia zajec ruchowych. Nalezy mocno podkreslic, iz zabezpieczenie przed wypadkiem i urazami nie polega na unikaniu trudnych i niebezpiecznych sytuacji. Lecz na ubezpieczeniu cwiczacych w trakcie wykonywania zadan ruchowych i na profilaktyce aktywnej.

Przez profilaktyke aktywna rozumie sie, podobnie jak w higienie, uodpornienie jednostki na zagrazajace jej ze strony srodowiska zewnetrznego niebezpieczenstwa. Jesli np. wiadomo, iz wypadki i zwiazane z nimi urazy sa spowodowane glównie upadkami poszkodowanego, na zajeciach wychowania fizycznego nalezy czesto cwiczyc upadanie, aby nauczyc wszystkich uczniów ochrony przed urazami w róznych okolicznosciach sytuacjach.

Zagadnienie bezpieczenstwa mlodziezy na zajeciach wychowania fizycznego szczególowo badal A. Olszowski. Przedstawil te problematyke w pracy pl. " Niektóre problemy bezpieczenstwa dzieci i mlodziezy na zajeciach wychowania fizycznego": .

Dla potrzeb praktyki wychowania fizycznego przyczyny powstawania wypadków mozna podzielic na trzy grupy:

a) przyczyny powstale z winy prowadzacego,

b) przyczyny wyplywajace z osobowosci cwiczacego

c) przyczyny o charakterze technicznym

Przyczyny wypadków z winy nauczyciela

Wielu autorów zajmujacych sie problemami wypadków na zajeciach wychowania fizycznego na podstawie analizy przyczyn i okolicznosci ich powstawania wskazuje, ze znaczna ich ilosc powstaje z winy prowadzacego te zajecia. W organizacji zajec, w przygotowaniu merytorycznym, w doswiadczeniu zawodowym, w osobistej sprawnosci nalezy szukac srodków zapobiegawczych przed wypadkami.

Na podstawie dotychczasowych obserwacji mozna stwierdzic ze jedna ze slabszych stron prowadzonych zajec ruchowych jest sama organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego. W praktyce pedagogicznej zwykle najwiecej czasu przeznacza sie na przygotowanie metodyczne, na formy i metody pracy, wlasciwy dobór poszczególnych zadan, rozkazodawstwo itp., podczas gdy samej organizacji zajec poswieca sie zbyt malo czasu. Nie ulega zadnej watpliwosci ze dobra organizacja zajec, przemyslany i przygotowany sposób egzekwowania kazdego elementu lekcji, nie tylko moze zapewnic bezpieczenstwo cwiczacym, ale takze ulatwic i przyspieszyc nabywanie przez nich okreslonych umiejetnosci i sprawnosci ruchowych.

Z punktu widzenie bezpieczenstwa cwiczacych do najczesciej powtarzanych bledów w organizacji zajec naleza:

- przypadkowy podzial uczniów na zespoly lub brak takiego podzialu,

- rozmieszczenie cwiczacych zbyt blisko scian, kaloryferów i innych na Sali lub boisku Gest to szczególnie niebezpieczne przy grach i zabawach oraz grach sportowych),

- nieprzemyslany sposób przenoszenia przyborów i przyrzadów, - brak lub zla ochrona przy cwiczeniach trudnych i niebezpiecznych,

- zle przygotowanie do zajec sprzetu, przyrzadów obiektów,

- brak przegladu przyborów, przyrzadów pod katem ich niezawodnosci w kazdej sytuacji,

- nie ustalony sposób przychodzenia na zajecia i wychodzenia z zajec,

- brak dyscypliny.

W celu dobrego spelnienia zadania dotyczacego bezpieczenstwa, nauczyciel musi przed przystapieniem do lekcji dokladnie zapoznac dzieci z samoochrona oraz zorganizowac pomoc przy tych cwiczeniach, które beda wykonywaly, a które jego zdaniem zawieraja elementy trudne i niebezpieczne. Dzieci musza byc przekonane, ze nawet po ewentualnym upadku nic im sie nie stanie. Taka gwarancja pozwoli im na pewne wykonywanie wszystkich cwiczen. Wymaga to znajomosci kazdego dziecka. Nauczyciel juz przed danym cwiczeniem winien wiedziec, z czym sobie dziecko poradzi, a z czym nie. Kiedy dziecko upada, wtedy jest juz za pózno, aby zastanowic sie w jaki sposób nalezy je chronic. Dlatego prowadzacy musi wczesniej poznac dokladnie technike wykonywanego ruchu, te wszystkie jego podstawowe elementy, które winny byc opanowane juz przy pierwszym wykonywaniu. Sygnalem nieprawidlowosci przy wykonywaniu danego ruchu nie powinien byc upadek, lecz wystepujace w trakcie jego wykonania pewne nieprawidlowosci wynikajace ze struktury ruchu.

Do wypadku dochodzi najczesciej wtedy, gdy dziecko:

- nie zachowa w czasie cwiczen wlasciwej pozycji ciala: glowy,

tulowia, rak, nóg,

- zle rozlozy szybkosc ruchu w czasie,

- niedostatecznie uchwyci przedmiot, przybór,

- ma obawe przed wykonaniem calego ruchu lub jego czesci, - jest za slabo przygotowane do wykonania danego ruchu.

Czesto do wypadku dochodzi w wyniku reakcji ze strony prowadzacego zajecia na sytuacje, które zagrazaja cwiczacemu. W trakcie prowadzenia zajec nauczyciele zastanawiaja sie bardzo czesto, kiedy i w jakich okolicznosciach winni udzielic cwiczacemu bezposredniej pomocy, tak by z jednej strony stworzyc mu pelne warunki bezpieczenstwa, z drugiej zas nie ograniczyc samodzielnosci. Decydujacym kryterium w tym zakresie bedzie znajomosc psychofizycznych mozliwosci

ucznia. Przy nowych cwiczeniach dziecko skierowuje najczesciej uwage na tyle na prawidlowe wykonanie cwiczenia, ile na zapewnienie sobie bezpieczenstwa przed upadkiem.

Dodatkowej pomocy uzywamy takze wtedy, gdy dziecko zle rozlozy ruch w przestrzeni, gdy w obawie przed upadkiem utraci kontrole nad swoim polozeniem, albo wtedy, gdy poprzednio w czasie cwiczenia doszlo do upadku.

Przyczyny wypadków wynikajace z osobowosci ucznia

1. Brak dyscypliny

Przy wykonywaniu poszczególnych cwiczen. Uczen nie respektuje polecen nauczyciela, przechodzi dowolnie od cwiczen do cwiczen bez jego zgody. Czesto tez pokazuje ­ przed zespolem, jako demonstrator, cwiczenia przerastajace mozliwosci fizyczne dzieci.

2. Przezycia osobiste.

Jesli dziecko przezywa klopoty rodzinne, jest smutne, czuje sie zle, boli je glowa, jest po dluzszej chorobie, wówczas nie nalezy zwiekszac natezenia cwiczen. Równiez nadmierna radosc nie sprzyja bezpieczenstwu cwiczacych. Rozprezenie w wyniku nadmiernej radosci prowadzi czesto do podejmowania przez dziecko zadan przerastajacych jego mozliwosci fizyczne. Dziecko chce cwiczyc wtedy bez ochrony lub cwiczy z nieuzasadniona beztroska.

3. Brak rozgrzewki.

Rozgrzewka podwyzsza czynnosci procesów nerwowych, skraca dostosowanie sie do optymalnego wysilku, podnosi sprawnosc ukladu oddechowego, krazenia, termoregulacji. Uznajac znaczenie rozgrzewki, rzadko w praktyce przeprowadza sie ja wlasciwie, badz to z powodu nadmiernej ilosci zadan, jakie stawiane sa na kazdej jednostce lekcyjnej, badz z powodu nadmiernej pogoni za doraznymi efektami.

4. Znuzenia

Obnizenie samokontroli, które wyplywa ze znuzenia prowadzi do bledów, które moga byc przyczyna nieszczesliwych wypadków. Wykonanie kazdej pracy lub jej elementu zawiera w sobie mozliwosc popelnienia bledu, który w szczególnych okolicznosciach doprowadzic moze do wypadku. Okolicznosci

te to zadania ponad sily fizyczne, zadania o skomplikowanej, dotychczas nieznanej strukturze, wreszcie zadania, których realizacja natrafi na przeszkody, lub kiedy nalezy je wykonac w zmiennym rytmie.

5. Strach

Strach jest istotnym skladnikiem mechanizmów samo obronnych u ludzi. Jest uczuciem przykrym, co ma istotny sens biologiczny. Bez strachu nie byloby bohaterstwa, mestwa, dzielnosci, smialosci i sily charakteru. Strach jest zatem warunkiem istnienia zarówno odwagi, jak i tchórzostwa. Czlowiek ulega strachowi wobec trzech sytuacji: naglych i ostrych dzwieków, bólu fizycznego i wskutek zachwiania równowagi. Sa to elementy tzw. Instynktu strachu, które zauwazono juz u niemowlat w pierwszych dniach zycia. Natomiast tzw. "przejawy" strachu sa rezultatem nabytego doswiadczenia.

Jak zatem powinnismy postepowac na zajeciach w - f by przeciwdzialac powstawaniu nadmiernego strachu, który bardzo czesto paralizuje ruch cwiczacego, miesza rytm ruchu, uniemozliwia pelna koncentracje uwagi, nie pozwala na obiektywna ocene sytuacji. Wydaje sie, ze powinnismy wyjsc od srodków wywierajacych wplyw na mechanizm strachu, a wiec stwarzania takich sytuacji, które wymagaja od cwiczacego odwagi, ryzyka, wyboru odpowiadajacego motywom postepowania. Aby przygotowac cwiczacego do sytuacji trudnych, niebezpiecznych, budzacych strach, musimy przede wszystkim dazyc do ksztaltowania u niego wszechstronnej sprawnosci ruchowej oraz wytracenia ze swiadomosci mysli o trudnosciach, obliczu rzeczy nowych, trudnych i niebezpiecznych osoba wycwiczona bedzie sie wprawdzie bala, ale duzo latwiej jej bedzie mobilizowac sily obronne. Czlowiek silny nie mysli przesadnie o niebezpieczenstwie i trudach, jakie go czekaja. Czlowieka silnego i zdrowego cieszy mysl o pokonaniu trudów lezacych w granicach jego mozliwosci. Slabosc fizyczna pociaga za soba sklonnosc do leku w atmosferze, w której trudno o dokladna ocene niebezpieczenstwa. Nie powinnismy oczywiscie i nie mozemy unikac na lekcji trudnych, ryzykownych i niebezpiecznych. W przelamaniu strachu, leku, w wykonaniu cwiczen zawierajacych elementy ryzyka, w radosci pokonania trudów lezacych w granicach wlasnych mozliwosci tkwi bowiem podstawowa atrakcyjnosc zajec ruchowych.

6. Niehigieniczny tryb zycia.

Na pojecie niehigienicznego trybu zycia sklada sie caly kompleks zagadnien, których wplywu na stan zdrowia i sprawnosc fizyczna nie trzeba szerzej uzasadniac. W praktyce szkolnej do tego zagadnienia zaliczamy takze zle i nieregularne odzywianie sie oraz rozpowszechnione wsród dziewczat glodowanie w dazeniu do zachowania szczuplej i zgrabnej figury. Trzeba takze wspomniec o nadmiernym przeciazeniu dziecka praca w szkole i lekcjami w domu - jednym slowem o zachowanej równowadze miedzy praca a wypoczynkiem.

7. Pochopne lub nieprzemyslane cwiczenia.

Nalezy zawsze pouczac cwiczacych i wskazywac im na dalekosiezne konsekwencje, do których moze doprowadzic ich pochopnosc. Dopóki dziecko nie uprzytomni sobie ruchu i nie dokona jego analizy, nie zda sobie sprawy, co i jak ma wykonac, dopóty nie powinno przystepowac do wykonywania cwiczenia. U dziecka pochopnego niektóre czynnosci ruchowe nie sa pod scisla kontrola centralnego ukladu nerwowego. Stan taki sprzyja powstawaniu wypadku.

8. Uprzedzenia do wykonania cwiczenia.

Nie nalezy cwiczyc tych ruchów, do których dziecko ma szczególne uprzedzenie lub, jesli nie przekonalo sie, ze w danym cwiczeniu ten wlasnie ruch mu pomoze. Jesli dziecko ma uprzedzenie do cwiczenia, a cwiczy jedynie pod presja nauczyciela, latwo jest o wypadek.

9. Trema lub przedstartowa goraczka.

Nie tylko mlodziez, ale takze doswiadczeni sportowy maja treme przedstarwowa, przez co osiagaja czesto gorsze wyniki na zawodach niz podczas treningu. Objawem tremy lub goraczki przedstartowej sa mniej skoordynowane ruchy, pocenie sie (szczególnie dloni), drzenie miesni palców. Zadaniem nauczyciela jest zlagodzenie stanów przedstartowych, m. in. przez odwracanie uwagi cwiczacego od czekajacego go wysilku (szczególnie wtedy, gdy trzeba zbyt dlugo czekac na start) oraz rzeczowa analize sytuacji, które moga wystepowac w czasie zawodów itp.

10. Brak znajomosci zasad samoochrona.

Przed wypadkiem zabezpieczyc moze cwiczacego przede wszystkim umiejetnosc samoochrony. Umiejetnosci tej nalezy uczyc przed kazdym trudniejszym cwiczeniem. Samoochrona musi stac sie nieodlacznym skladnikiem samego cwiczenia. Swiadomosc samoochrony podnosi pewnosc i zwieksza wartosc cwiczen. Doswiadczalnie stwierdzono, ze te dzieci, które byly obeznane z zasadami samoochrony, latwiej pokonywaly uczucie strachu, latwiej orientowaly sie w danej sytuacji, szybciej opanowywaly okreslone zespoly zadan ruchowych. Samoochrona uczy przed lub w trakcie cwiczenia oraz na przykladzie nieudanych cwiczen.

11. Samoochrona

Pprzez umiejetnosc wlasciwego padania. W postepowaniu zapobiegawczym przeciw nieszczesliwym wypadkom na zajeciach, szczególna uwage nalezy zwrócic na przyswojenie cwiczacemu umiejetnosci wlasciwego padania. Od opanowania tej umiejetnosci w duzym stopniu uzaleznione beda skutki wypadków. Osoba, która przyswoi sobie umiejetnosc padania, nawet w sytuacjach nie przewidzianych, bedzie zawsze postepowala tak, jak uczyla sie tego na zajeciach ruchu.

Przyczyny wypadków o charakterze technicznym

Do przyczyn wypadków o charakterze technicznym zalicza sie w pierwszym rzedzie nieprzygotowane nalezycie do zajec obiekty sportowe, niedostateczne wyposazenie w sprzet i ubiór cwiczacego, zly stan rozbiegu, nieprawidlowe miejsce odbicia, nierówna nawierzchnia biezni, zly stan lodu, tras narciarskich, tepe lyzwy, brak ochraniaczy itp.

W trakcie przygotowania i przeprowadzenia zajec w grach i zabawach ruchowych oraz grach sportowych, w lekkiej atletyce, w gimnastyce, lyzwiarstwie oraz w atletyce terenowej prowadzacy w glównej mierze winien przestrzegac nastepujacych zasad:

Gry sportowe:

1. Nie dopuszczac do brutalnej gry, niepoprawnie grajacych usuwac.

2. Nie pozwalac na zwyciestwo za wszelka cene.

3. Podczas sedziowania scisle przestrzegac prawidel gry, nie pozwalac na najdrobniejsze przekroczenia przepisów.

4. Przed kazda gra sprawdzac przydatnosc boiska do gry, urzadzen, przyborów sportowych i ubioru grajacych.

5. Poziom grajacych winien byc wyrównany pod wzgledem sprawnosci fizycznej i techniki gry.

6. Do gry wlasciwej dopuszczac jedynie mlodziez zdrowa, sprawna i znajaca przepisy gry.

7. Specjalna uwage nalezy zwrócic na gre w koszykówke (m. in. przepisowa odleglosc tablic od sciany) oraz na pilke nozna, które to gry przysparzaja najwiecej wypadków wskutek brutalnosci objawiajacej sie podkladaniem nóg, zderzeniem, popychaniem, kopaniem, tracaniem przeciwnika, nastepowaniem na noge itp.

Lekkoatletyka:

1. Bieznia, skocznia, rzutnia powinny miec przepisowe wymiary i urzadzenia, jak równiez taki rozmieszczenie, aby cwiczacy wzajemnie sobie nie przeszkadzali.

2. Przybory do lekkoatletyki: jak kule, oszczepy, dyski, stojaki, poprzeczki, kolce, musza miec przepisowe dla danego wieku wymiary i nie moga byc uszkodzone.

3. Sposób obchodzenia sie z przyborami, jak równiez ich uzywanie musza byc przez nauczyciela szczególowo omówione i pokazane.

4. Ustawienie mlodziezy do cwiczen w lekkoatletyce, a szczególnie do rzutów musi byc dokladnie przez nauczyciela przemyslane, aby dawalo pelna gwarancje bezpieczenstwa.

L inie rzutów powinny byc wyznaczone kreda, odstepy wytyczone choragiewkami. Szczególnie czujnym i ostroznym musi byc nauczyciel przy cwiczeniach rzutów (oszczep, kula, dysk).

5. Na boisku nie moze znajdowac sie inna klasa lub przebywac bez celu inna mlodziez.

6. Uczniowie wykonuja cwiczenia pod scisla kontrola nauczyciela i tylko na jego rozkaz lub sygnal.

7. Pod zadnym pozorem nauczyciel nie moze wydawac uczniowi sprzetu na przerwie. Po zakonczeniu lekcji sprzet sportowy musi byc zabrany, przeliczony i odniesiony w obecnosci nauczyciela do magazynu.

8. Przynosic i odnosic sprzet moga tylko dyzurni lub wyznaczeni do tych czynnosci uczniowie.

9. Na lekcjach musi byc zachowana pelna dyscyplina, nie mozna pozwolic cwiczacym na najdrobniejsze wybryki lub nieuwage.

10. Do szkoly nie wolno przynosic wlasnego sprzetu do lekkoatletyki.

11. Do wlasciwych rzutów lub skoków nie mozna przystapic dopóty, dopóki nie przerobi sie cwiczen przygotowawczych i oswajajacych.

12. Skocznia musi byc wypelniona taka iloscia piasku, aby gwarantowala pelne bezpieczenstwo. Przed kazda lekcja piasek powinien byc przekopany, a przed kazdym skokiem i po kazdym skoku wyrównany.

Gimnastyka:

1. W czasie przerw i nieobecnosci nauczyciela sala gimnastyczna zastepcza winna byc zamknieta na klucz. Do sali wprowadza i wyprowadza mlodziez tylko ten nauczyciel, który ma lekcje.

2. W sali i w szatni nalezy utrzymac zawsze wzorowy porzadek. 3. W "zielonej sali" gimnastycznej wszelkiego rodzaju chwyty (lin, kólek, krat, drabinek itp.) winny by kontrolowane 1 - 2 razy do roku (czy nie sa uszkodzone lub rozluznione).

4. Uszkodzone przyrzady, np. podarte materace, zlamane czy ewentualnie zabezpieczyc, az do naprawy.

Nie wolno ich uzywac, nawet przy najprostszych cwiczeniach.

5. Nalezy nauczyc mlodziez przenoszenia przyrzadów oraz wymagac od niej umiejetnego obchodzenia sie z przyrzadami i przyborami.

6. Przyrzady do wykonywania skoków gimnastycznych nalezy tak ustawic do cwiczen, aby nie doszlo do wypadku, tzn. tak, aby bylo miejsce do rozbiegu, za materacem zas nalezy przewidziec 5 - 6 metrowa przestrzen wolna od sciany lub od innej stalej przeszkody.

7. Po ustawieniu przyrzadów nalezy je sprawdzic, czy wspieraja sie cala powierzchnia podstawy na podlodze i czy sa dobrze zlozone (skrzynie, koziol, kon, równowaznia, odskocznia, materac).

8. Kolumne cwiczebna nalezy tak ustawic, aby cwiczacy wzajemnie sobie nie przeszkadzali, przeszkadzali skrajne szeregi i rzedy nie byly zbyt blisko sciany, kaloryferów, przyrzadów itp.

9. Przy wykonywaniu cwiczen trudniejszych na przyrzadach nalezy zapewnic dobra asekuracje oraz uczyc mlodziez samoochrony, a takze uswiadomic ja o niebezpieczenstwie wynikajacych ze zlego wykonywania cwiczenia.

10. Nalezy ujednolicic ubiór cwiczacych, a szczególnie obuwie. Nalezy jednoznacznie ustalic czy obuwie ma byc na skórzanej, czy gumowej podeszwie.

11. Sale zastepcze o wymiarach ponizej 9x18 metrów nadaja sie do urzadzenia „wyscigów”.

Lyzwiarstwo:

1. Przy prowadzeniu zajec na lodzie nauczyciel musi miec gwarancje, ze lód nie zalamie sie, a jego powierzchnia jest cala i gladka.

2. Dzieci winny byc odpowiednio ubrane i zabezpieczone przed odmrozeniem (nóg, rak, nosa, uszy, policzków)

3. Lyzwy powinny byc w dobrym stanie i silnie przytwierdzone do butów.

4. Nalezy oswoic dzieci z lyzwami, lodem, utrzymywaniem równowagi i umiejetnoscia padania (siadanie na lodzie).

5. Nalezy pamietac o najczesciej spotykanych wypadkach na lodzie i o okolicznosciach, w jakich sie zdarzaja, aby im przeciwdzialac (np. usztywnianie nóg, przechylanie tulowia do przodu, krzyzowanie lyzew, nie przestrzeganie jednokierunkowego ruchu, zbyt szybka jazda, zle umocowane lyzwy, brak dyscypliny, popychanie sie, podkladanie nóg itp.). 6. Nauczyciel musi brac pod uwage temperature powietrza, pogode, wiatr i odpowiednio dozowac czas cwiczen, jak równiez ich rodzaj - nalezy pamietac nie tylko o hartowaniu mlodziezy, ale równiez o tym, aby jej nie przeziebic.

Cwiczenia, gry i atletyka terenowa:

1. Nauczyciel powinien znac doskonale teren i jego uklad, w którym bedzie przeprowadzac cwiczenia.

2. Wiedziec, ze podklad terenu jest zawsze korzystniejszy, jesli jest miekki, elastyczny, nie ma w nim niewidocznych dolów, ostrych kamieni, wystajacych z drzew suchych galezi itp.

3. Pamietac o tym, ze naturalne przeszkody, jak: rowy, potoki, skarpy, drzewa, moga zastapic czesciowo przyrzad gimnastyczny do wspinania, zwisów, cwiczen równowaznych. 4. Prowadzic sam od poczatku do konca cale zajecia, pokazywac sposób pokonywania danej przeszkody, ochraniac przy poszczególnych cwiczeniach wszystkich cwiczacych.

5. Zabierac na kazde cwiczenia terenowe apteczka podreczna.

Odpowiedzialnosc prawna nauczyciela wf z tytulu nieszczesliwych wypadków zostala opisana w Dziennikach Urzedowych Ministerstwa Oswiaty i m. in. przez Z. Zabielskiego w miesieczniku „Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna

6*

Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia na placu budowy

O bezpieczeństwie i ochronie zdrowia na budowie traktują ustawy prawne a w szczególności Kodeks pracy  i ustawa  - Prawo Budowlane oraz wiele innych rozporządzeń z których podstawowe przepisy są sformułowane w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych Obszerny ten akt (267 paragrafów w 20 rozdziałach) nor­muje wymagania bhp w odniesieniu do: .

•        przygotowania i prowadzenia robót budowlanych,

•        zagospodarowania terenu budowy,

•        miejsc pracy usytuowanych w bu­dynkach oraz w obiektach poddanych remontowi lub przebudowie,

•        .instalacji i urządzeń elektroenerge­tycznych oraz maszyn budowlanych i urządzeń technicznych,

•        rusztowań i ruchomych podestów roboczych i robót na wysokości,

•        robót ziemnych,

•        robót impregnacyjnych i odgrzybieniowych,

•        robót murarskich, tynkarskich, cie­sielskich, zbrojarskich, betoniarskich, robót montażowych, robót spawalniczych,

•        robót dekarskich i izolacyjnych,

•        robót rozbiórkowych,

•        robót budowlanych wykonywanych z użyciem materiałów budowlanych.

Wykonawcę budowlanego obowiązuje też rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpie­czeństwa i higieny pracy.
Istotnym uwarunkowaniem realizacji robót budowlanych jest wymaganie posiadania planu bezpieczeństwa i och­rany zdrowia.

Prawo budowlane naka­zuje opracowanie takiego planu na roboty budowlane:

•        których charakter; organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczegól­nie wysokie ryzyko powstania zagroże­nia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości,

•        przy prowadzeniu których występu­ją działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi,

•        stwarzających zagrożenie promie­niowaniem jonizującym,

•        prowadzonych w pobliżu linii wyso­kiego napięcia lub czynnych linii komu­nikacyjnych,

•        stwarzających ryzyko utonięcia pra­cowników,

•        prowadzonych w studniach, pod zie­mią i w tunelach,

•        wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrz­nych,

•        wykonywanych w kesonach, z at­mosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza,

•        wymagających użycia materiałów wybuchowych,

•        prowadzonych przy montażu i de­montażu ciężkich elementów prefabry­kowanych.

Uszczegółowienie tego zakresu robót znajdujemy w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bez­pieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdro­wia (Dz. U. nr 120, poz. 1126),

2. Aspekty bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowach

Zagadnienia bhp na budowie mają aspekt: socjalny; prawny; techniczny i technologiczno-organizacyjny ora; finansowy.

W aspekcie socjalnym bhp należy dążyć do stworzenia pracownikom budowlanym warunków pracy porównywalnych pod względem socjal­nym z każdym innym pracownikiem w Polsce. Można to uzyskać poprzez stworzenie dobrych warunków socjal­no-bytowych, przydzielanie właściwej odzieży ochronnej oraz zapewnienie zabezpieczeń i bezpiecznych warun­ków na stanowiskach pracy. Nie jest to zadanie łatwe. Osoby zatrudnione na budowach zmieniają swoje miejsce pracy; sami utrzymują porządek w miej­scu pracy; pracują na zmiennych stano­wiskach pracy; nierzadko zagrożonych wzajemnie.

Aspekt prawny bhp prowa­dzi do konkluzji, że warunki utrzymania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie muszą być unormowane przepisami prawa. I tak jest. Problem jednak w znajomości przepisów prawa i jego przestrzeganiu. Nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności. Doprowadzenie do nieszczęśliwego wypadku i stwierdzenie o winie jest aktem spóźnionym. Prawo powinno być respektowane dla uchronienia się przed takimi sytuacjami. Musi więc być sto­sowane jako działanie zapobiegawcze, ochraniające zdrowie pracownika.

Aspekt techniczny bhp jest najbardziej czytelny dla pracowników i kierownic­twa budowy. Sprowadza się on do:

•        realizacji zadań zgodnie z dokumen­tacją techniczną,

•        realizacji zadań zgodnie z zasadami organizacji robót,

•        przestrzegania zasad obsługi maszyn,

•        właściwego oświetlenia miejsc pracy,

•        zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym,

•        zabezpieczenia przed pożarem,

•        zabezpieczenia przed niebezpiecz­nymi materiałami, które są używane na budowie,

•        zabezpieczenia realizacji trudnych technologicznie prac budowlanych.

Bezpieczeństwo realizacji robót budow­lanych wynika bezpośrednio z prze­strzegania wymagań technologii i wła­ściwej organizacji robót. Rozwiązania teoretyczne są z zasady poprawne pod względem bhp. Są jednak uciążliwe i często upraszczane przez pracowni­ków. Każdy pracownik powinien znać techniczne, technologiczne i organiza­cyjne zasady realizacji wykonywanych przez siebie robót.

Przestrzeganie przepisów bhp na budowie powoduje poważne koszty. Są to koszty własne wykonawcy. W wielu sytuacjach sądzi się, że zmniejszenie nakładów na bhp prowadzi do obniżki kosztów własnych przedsiębiorstwa. Nic bardziej błędnego. Poczynienie "oszczęd­ności" na przestrzeganiu przepisów bhp powoduje straty dla samego pracowni­ka, przedsiębiorstwa i społeczeństwa. Pracownik może utracić zdrowie, ulec wypadkowi, jakościowo gorzej wyko­nywać swoją pracę lub też wykonywać pracę w zmęczeniu fizycznym bądź psychicznym, prowadzącym do obniżenia globalnej wydajności pracy.

Przedsiębiorstwo traci pod względem finansowym przy nie zapewnieniu warunków bhp z powodu:

•        .zmniejszenia się wydajności pracy; . obniżenia jakości pracy;

•         zwiększonej absencji chorobowej; . zwiększenia się liczby wypadków przy pracy;

•         zaangażowania się kierownictwa w konflikty i postępowania z tytułu wypad­ków przy   pracy; utraty zdrowia itp.

Ogólnospołeczne koszty nieprzestrze­gania zasad ochrony pracy są szcze­gólnie duże. Obejmują one wypłacanie rent, zasiłków, odszkodowań, udziela­nia pomocy socjalnej, leczenia, rehabi­litacji itp., i to przez wiele lat.

Istotnym elementem bezpieczeństwa pracy jest znajomość zasad i przepisów bhp. Osiągnąć to można przez inten­sywne upowszechnianie i szkolenia. Upowszechnianie to działania ogólne. 

W zakresie bhp są to:

•        książki, broszury; plakaty; ilustracje;

•        pozyskiwania do służby w obszarze bhp ludzi zaangażowanych, oddanych sprawie, z wyobraźnią.;

•        zaopatrywanie miejsc potencjalnie zagrożonych i niebezpiecznych w pla­katy bhp;

•        kontrole przestrzegania przepisów bhp;

•        przykładne przestrzeganie przepi­sów bhp przez kierownictwo budowy.

Najczęstszymi przyczynami nieprawi­dłowości w zakresie bhp, są:

•        niski poziom wiedzy z zakresu bhp, zarówno wśród pracowników jak i pra­codawców;

•        minimalizacja kosztów budowy poprzez oszczędzanie na wydatkach, które mogłyby zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa oraz angażo­wanie pracowników o niskich kwalifi­kacjach;

•        nieprzeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego i nieinformowanie o nim pracowników;

•        zbyt małe zainteresowanie pro­blematyką z zakresu bhp personelu sprawującego samodzielne funkcje techniczne na budowie (kierownik budowy; kierownicy robót, inspektor nadzoru inwestorskiego);

•        niski stopień zaangażowania osób pełniących funkcje służby bhp, które w małych firmach są z reguly zatrudniane w niepełnym wymiarze godzin lub na podstawie umów cywilnoprawnych, a ich praca przeważnie ogranicza się do udziału w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków oraz prowadzeniu dokumentacji potwierdzającej formalne spełnienie przez pracodawców wymo­gów prawa pracy w zakresie szkoleń badań lekarskich pracowników;

•        powierzanie wykonania robót bu­dowlanych jednoosobowych podmiotem gospodarczym, które nie przestrzegają przepisów bhp, nie ponosząc za to odpo­wiedzialności

•        brak właściwej koordynacji działań w zakresie bezpiecznego wykonywania robót przez większą liczbę podwyko­nawców (w tym szczególnie tzw. firm samozatrudniających się).

3. Bezpieczny plac budowy

Realizacja robót budowlanych przebie­ga na placach budowy. Ich urządzenie powinno zapewnić: właściwy przebieg procesów technologicznych, odpowied­nie warunki socjalno-bytowe dla załogi, izolować strefy realizacji prac budow­lanych od osób postronnych, zapewnić właściwe warunki zasilania budowy w materiały i media.

Plac budowy to teren wydzielony; na którym lokalizuje się:

•        ogrodzenie wraz z wejściem i bra­mami;

•        drogi tymczasowe i stałe oraz z oz­nakowaniem i parkingami;

•        urządzenia i budowle bezpośrednie­go zaplecza technologiczno-produkcyj­nego;

•        składowiska i magazyny;

•        zaplecze socjalno-bytowe;

•        zaplecze administracyjne;

•        tymczasowe sieci i instalacje zaopa­trzenia budowy w wodę, energię elek­tryczną, i inne media;

•        oświetlenie placu budowy;

•         urządzenia sygnalizacji, urządzenia bhp i przeciwpożarowe.

Bezpieczne prowadzenie prac budowlanych

Prace budowlane, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarzają ryzyko powstania zagro­żenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi zestawiono we wspomnia­nym już rozporządzeniu ministra infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Istotą zapewnienia bezpie­czeństwa prowadzenia tych robót jest przeciwdziałanie zagrożeniom. W Zagrożenia przy powszechnie występujących robotach budowlanych.:

1. Przy robotach ziemnych występu­ją zagrożenia:

•        utraty stateczności maszyn;

•        złej obsługi, bądź niesprawności maszyn;

•        utraty stateczności skarp budowli ziemnych;

•        od ruchu maszyn i ruchu organów roboczych;

•        występowania niewypałów, linii energetycznych;

•         zagrożenia dla operatorów maszyn (hałas, drgania).

2. Przy robotach montażowych wys­tępują zagrożenia:

•        porażenia prądem elektrycznym od linii energetycznych;

•        przewrócenia się żurawia;

•        uderzenia spadającym elemen­tem;

•        zmiażdżenia kończyn lub innych części ciała przez montowany ele­ment;

•        pęknięcia liny;

•        upadku montowanej konstrukcji;

•        uderzenia elementami przewraca­jącymi się na składowisku.  

Zagrożenia te dotyczą głównie bry­gady montażystów, ale nie tylko. Zagrożeniu podlegają i inni pracow­nicy, którzy realizują pracę w pobliżu strefy zagrożenia.

3. Przy robotach żelbetowych wystę­pują zagrożenia, przy robotach przy­gotowawczych jak i przy układaniu mieszanki betonowej. Są tu wykony­wane różne operacje technologiczne usytuowane nieraz w bardzo niedo­godnych miejscach (w wykopach, na wysokości itp.). Wykorzystuje się przy ich wykonaniu różne urządze­nia pomocnicze, które niosą również zagrożenia dla robotników budowla­nych. Tak więc, przy robotach zbrojar­skich występują zagrożenia skaleczeń, zagrożenia od maszyn, zagrożenia od spawania metalu, zagrożenia związane z montażem zbrojenia w deskowaniu. Układanie mieszanki betonowej też niesie pewien właściwy dla siebie zbiór zagrożeń. Są to zagrożenia od przenośników taśmowych, pomp do betonu, zasobników do betonu, transportu poziomego i pionowego taczkami. Przy wytwarzaniu mieszan­ki betonowej istnieje zagrożenie od betoniarki.

Demontaż deskowań jest szczególnie niebezpieczną czynnością. Występuje tu zagrożenie spadania konstrukcji, deskowań, uderzenia elementami itd.

4. Przy robotach murowych wystę­puje zagrożenie uderzenia odłamkami cegły (bloczków), zaprawy, zagrożenia spadnięcia z rusztowania, spadania narzędzi z wysokości 

5. Roboty wykończeniowe niosą w zależności od ich rodzaju bardzo wiele zagrożeń.

Na przykład:

•        roboty tynkarskie niosą zagrożenia podobne do robót murowych, a przy. Stosowaniu agregatu tynkarskiego - zagrożenie uderzenia zaprawą;

•        przy robotach malarskich naj­istotniejsze zagrożenia to wybuch par rozpuszczalników, zagrożenia dla oczu, zatrucia parami, no i oczywiście zagrożenia pracy na wysokości;

•        roboty dekarskie zagrażają upad­kiem z wysokości osób i materiałów, stosowaniem szkodliwych dla zdro­wia materiałów, niosą zagrożenie oparzeniem przy zgrzewaniu mate­riałów izolacyjnych, lutowaniu, sto­sowaniu podgrzewanych materiałów izolacyjnych.'

6. Przy montażu, eksploatacji i de­montażu rusztowań występują zagro­żenia :

•        spadnięcia montażysty z wysoko­ści;

•        uderzenia montażysty lub osoby przechodzącej pod rusztowaniem spadającymi materiałami lub narzę­dziami;

•         utraty stateczności przez ruszto­wanie;

•         przechylenie się rusztowania wiszącego lub jego zerwanie;

•         uszkodzenie rąk montażysty;

•        poślizgnięcie się montażysty na drabinie.  

Generalia w zakresie unormowań prawnych prowadzenia robót budow­lanych:

1.    Pracodawca jest zobowiązany zapewnić organizację pracy i stano­wisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia.

2.    Pracodawca powinien zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodu­jących takich zagrożeń.

3.    Pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz ustalić sposoby rejestracji nieprawi­dłowości i metody ich usuwania.

4.    Montaż, eksploatacja i obsługa maszyn i urządzeń, powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-­ruchową.

5.    Pracodawca powinien zapewnić obsługę maszyn przez osoby prze­szkolone i uprawnione do tego.

6.    Pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeń­stwa i higieny pracy przy wykony­waniu prac szczególnie niebezpiecz­nych, a zwłaszcza zapewnić:

•        bezpośredni nadzór nad tymi pracami;

•        odpowiednie środki zabezpieczające;

•        instruktaż pracowników obejmują­cy: imienny; podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach.

7.  Za przestrzeganie zasad bezpie­czeństwa i higieny pracy na budo­wie odpowiedzialny jest  kierownik budowy i .osoby funkcyjne zgodnie z planem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

4. Problemy związane z opra­cowaniem planu bezpieczeń­stwa i ochrony zdrowia (bioz)

Problemy bhp w realizacji robót budowlanych powinny być rozwią­zywane przed rozpoczęciem robót. Temu celowi służy plan bioz.

Jego opracowanie jest potrzebne, jako że bezpieczeństwo, ochrona zdrowia i życia pracowników jest nadrzędną wartością w jakiejkolwiek działalno­ści - a więc i budowlanej.

Rozporządzenie ministra infrastru­ktury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpie­czeństwa i ochrony zdrowia określa wymagania co do formy i treści przed­miotowego planu. Są to jednak okre­ślenia (skrótowa ich forma zawarta jest w tab.), których praktyczna implementacja prowadzi do bardzo różnych opracowań, szczególnie pod względem czytelności planu, jego odniesienia do przewidywanej organizacji wykonania procesów budowlanych i organizacji budo­wy. Praktycznie, każdy wykonawca budowlany ma swój wzorzec planu bioz, do którego dostosowuje każde, kolejne opracowanie tego typu.

Ważnym elementem każdego planu jest racjonalizowanie działania w ob­szarze planowanym dla osiągnięcia zakładanego celu. Celem planu bioz jest zapewnienie bezpieczeństwa na budowie i ochrona zdrowia załogi. Planować mamy wszystko to, co jest niezbędne (co należy czynić), aby ten cel osiągnąć. Będą to urządzenia zabezpieczające, czynności organi­zacyjne i kierownicze, przygotowa­nie zawodowe pracowników oraz procedury dla powtarzających się sytuacji, które należy przewidzieć i zaplanować. Nie jest to zadanie łatwe. Budowanie jest procesem zło­żonym tak pod względem struktury robót jak i organizacji czasowo-prze­strzennej. Stąd potrzebna jest meto­dyka planowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla budowy. Prace w tym kierunku trwają. Ogólnie dąży się do:

•        określenia przedsięwzięć (czyn­ności) bhp przez pryzmat zidenty­fikowanych zagrożeń do realizacji poszczególnych procesów roboczych (robót),

•        projektowania organizacji budowy (w wymiarze czasowo-przestrzen­nym) z uwzględnieniem zachowania warunków bezpieczeństwa.

Rzeczowe planowanie bioz w tym przypadku wymaga szczegółowego zaplanowania realizacji procesów budowlanych tak pod względem technologicznym jak i organizacyj­nym.

Wprowadzany plan bioz nakazuje opracowanie szczegółowego planu projektu zagospodarowania placu budowy, informowania o kolejności wykonania procesów pracy, stosowa­nych zabezpieczeniach, identyfikacji zagrożeń, itd.

Nieuzasadnione jest chronienie życia i zdrowia użytkowników budowli i inne traktowanie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w:

• organizacji placu budowy;

• realizacji robót (procesów) bu­dowlanych;

• organizacji prac na budowie.

W każdym z tych działów powinno się identyfikować możliwe zagroże­nia i określać dla nich przewidywane zabezpieczenia. Punktem wyjścia powinny jednak być opisy organizacji (urządzenia placu budowy, realizacji procesów budowlanych, organizacji robót budowlanych w całości - z har­monogramem). Stąd postulat o ko­nieczności opracowywania projektu organizacji budowy, a w nim zasad bhp. Nie można bowiem wymagać opracowywania zabezpieczenia bhp dla sytuacji, których dany wykonaw­ca nie zamierza stosować.

Plan bioz nie zabezpiecza przecież przestrzegania przepisów bhp. Jest tylko pierwszym elementem dzia­łalności zorganizowanej, która obej­muje: planowanie, przygotowanie działania, realizację i nadzór oraz kontrolę. Stąd dla zabezpieczenia bhp na budowie należy dokonywać odbioru niektórych stanowisk pracy, urządzeń, obiektów (np. dokonywać odbioru urządzenia placu budowy), nadzorować realizację prac (szcze­gólnie niebezpiecznych) i kontrolo­wać przestrzeganie zasad bhp.

 

Strona tytułowa identyfikująca: obiekt budowlany, inwestora, kierownika budowy, sporządzającego plan bioz.
Cześć opisowa:
•        zakres robót i kolejność realizacji obiektów, •        wykaz obiektów do adaptacji lub rozbiórki, •                    wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą stwarzać zagrożenia, •        informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót (skalę i rodzaj zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia), •        informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót, •         informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji szczególnie niebezpiecznych, •        określenie sposobu przechowywania i przemieszczania  materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych, •        wskazanie środków technicznych i organizacyjnych zapobiegających niebezpieczeństwom w strefach szczególnego zagrożenia, •         wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji (budowy, maszyn i urządzeń technicznych).

 

DR HAB. INŻ. ROMAN MARCINKOWSKI WAT, POLITECHNIKA WARSZAWSKA 
PRZEGLĄD BUDOWLANY LIPIEC/SIERPIEŃ  - WRZESIEŃ 2004  
Opracowała: Justyna Bartnik

7*