IDEE POLITYCZNE EUROPY NOWOŻYTNEJ I WSPÓŁCZESNEJ 30.03.2010r.

• Podstawowa zasada naturalnego porządku, art. 1 Deklaracji – Ludzie rodzą się wolni i równi wobec prawa; nie oznacza to, ze wszyscy ludzie muszą być równi w sferze majątkowej czy wykształcenia; różnice społeczne między ludźmi są właściwe, mogą występować; egalitaryzm – równość w sferze majątkowej, byłby sprzeczny z liberalna ideą indywidualizmu

• Państwo nie może stwarzać żadnych ograniczeń formalnych żadnemu człowiekowi od momentu jego urodzenia w urzeczywistnianiu jego prawa do wolności i równości;

zasada równości została wyrażona w art. 6 Deklaracji – prawo ma być jednakowe dla wszystkich, zarówno gdy chroni, jak i gdy karze;

• Każdy ma równy dostęp do dostojeństw, stanowisk i urzędów publicznych wedle swego uzdolnienia i bez żadnych innych wyróżnień

• Bogactwo, dążenie do jego powiększenia wg autorów Deklaracji stanowi wartość godną uznania i naśladowania, chociaż bogactwo nie powinno stwarzać żadnych przywilejów politycznych, nie powinno być cenzusów majątkowych, np. prawo do głosowania nie powinno być przyznawane ze względu na majątek; [wg Jakobinów obywatelem był ten, kto nie posiadał więcej dóbr, niż mu na to pozwala ustawa – jedna z charakterystycznych cech, które zmieniały się w ideologii rewolucjonistów]; wywłaszczenie może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach określonych przez ustawę i tylko wtedy, gdy wymaga tego potrzeba ogółu; przewidziane jest sprawiedliwe odszkodowanie za wywłaszczenie;

• Nie może być zabronione to, czego nie zakazuje ustawa

• Prawo nie działa wstecz -> lex retro non agit

• Prawo ma stać na straży naszej wolności, a nie ograniczać naszą wolność; jednocześnie prawo określa granice naszej wolności

• Deklaracja określa zadania państwa, liberalna zasada ograniczonej funkcji państwa; państwo ma przede wszystkim gwarantować realizację praw jednostek; władza jest ustanowiona dla pożytku ogółu, ponieważ władza państwowa pochodzi od narodu – art. 3

• Za zasadę przyjęto idee suwerenności ludu w ujęciu zaproponowanym przez J.J Rousseau – suwerenność nie przysługuje każdemu człowiekowi z osobna, nie każdy z obywateli jest suwerenem, tylko zbiorowość jest suwerenem; kompetencje stanowienia i znoszenia prawa, powoływania władzy przynależą ludowi, a nie poszczególnym ludziom; przynależność do narodu nie została obwarowana statusem majątkowym, wszyscy należą do narodu i wszystkich ludzi należy traktować na zasadzie równości wobec prawa bez względu na kwestie majątkowe

• Koncepcja podziału władzy, którą zapożyczono z doktryny Monteskiusza; w Deklaracji nie jest dokładnie zapisane, ze ma to być trójpodział, ale nawiązywano do doktryny Monteskiusza; podział władzy jest postrzegany jako sposób zabezpieczenia praw człowieka i obywatela, zwłaszcza przed ewentualną tyranią; podział władzy nie oznacza podziału suwerenności, cały czas jest nim lud; rządzący w imieniu ludu urzędnicy maja obowiązek zdawać sprawę ludowi z wykonywanych przez siebie czynności służbowych; w ten sposób została stworzona możliwość kontroli administracji ze strony obywateli, która jest bardzo istotna z punktu widzenia ochrony naszych praw;

• Jeśli zdarzyłaby się sytuacja, ze władza przekształci się w tyranie, to lud ma prawo do oporu przeciwko uciskowi i to zostało uznane nie za prawo obywatela, ale za prawo człowieka, żeby podkreślić jego rangę

• Z zasady suwerenności narodu autorzy wywiedli wolności polityczne, one odnoszą się przede wszystkim do sfery swobodnego działania jednostek w państwie; za jedno z najcenniejszych praw w tej dziedzinie uznano swobodną wymianę myśli i poglądów, polegającą na nieskrępowanym przemawianiu, pisaniu i drukowaniu, o ile nie stanowią one przewidzianego w obowiązujących ustawach nadużycia

• Zasada tolerancji religijnej, natomiast nie zasada pełnej wolności wyznania; religię uznawano za ostoje dawnego ustroju absolutystycznego i warunkiem stosowania tolerancji było nienaruszanie przez wiernych porządku publicznego

• W Deklaracji mamy zapisane również inne prawa obywatelskie, np. domniemanie niewinności, zakaz bezpodstawnego aresztowania, oskarżenia i uwiezienia, stosowanie tylko do przewidzianych prawem kar; te prawa obywatelskie są przesłanką budowy praworządności i ta idea jest zasadą określającą relacje między władzą a obywatelem; relacje między obywatelem a władzą są oparte na zasadach prawa

• Deklaracja nie wymienia obowiązków człowieka i obywatela, są tam zapisane tylko prawa; Deklaracja wskazuje, że istnieje związek człowieka ze społeczeństwem; pośrednio z tego związku wywodzi się fakt respektowania przez człowieka uprawnień zbiorowości – zbiorowość jest suwerenem, człowiek musi respektować prawo, które tworzy zbiorowość; obowiązek przestrzegania prawa jest pośrednio wywiedziony

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela jest uwieńczeniem koncepcji liberalnej praw człowieka i obywatela; wszystkie późniejsze akty normatywne zawierające prawa człowieka i obywatela, nawiązywały do koncepcji z XVII i XVIII w. oraz do pierwszej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789r.; Deklaracja ta stała się podstawą do przebudowy monarchii absolutnej do monarchii konstytucyjnej;

• Deklaracja była aktem politycznym Zgromadzenia Narodowego, a postanowienia Deklaracji nie doczekały się konkretyzacji w ustawach Zgromadzenia Narodowego, wcale nie realizowano tych wzniosłych idei, nie były wprowadzane w życie; proklamowana równość obywateli wobec prawa została pogwałcona w kolejnych ustawach Zgromadzenia, które podzieliły obywateli na czynnych i biernych od strony cenzusu majątkowego, nie zniesiono niewoli w koloniach francuskich, nadal funkcjonował zakaz zrzeszeń cechowych

XIX wiek uznany jest za okres dominacji pozytywizmu prawnego. Odrodzenie prawa natury nastąpiło po II WŚ. Po II WŚ pojawiła się konieczność ukarania zbrodniarzy hitlerowskich; hitlerowcy bronili się, że działali w granicach prawa, nie popełniali przestępstw. W procesach norymberskich odwołano się do prawa pozytywnego. Jeżeli chodzi o hitlerowskie Niemcy, naziści bardzo chętnie mówili o biologicznym prawie natury, które utożsamiali z darwinistycznym prawem walki o byt. W państwach bloku wschodniego ideologią dominującą był marksizm, wg niego prawo natury to ideologiczny wymysł burżuazji.

W latach 60-tych Radbruch sformułował tzw. formułę Radbrucha - jaskrawo niesprawiedliwe normy prawa stanowionego po prostu prawem nie są i nie obowiązują. Do tej formuły nawiązano, kiedy pojawił się problem strzelców strzelających do ludzi próbujących uciec przez mur berliński.

W Polsce w latach 1994-1997 toczyła się debata, jak Konstytucja ma wyglądać, istniał projekt społeczny, w którym prawo stanowione jest nadrzędne w stosunku do prawa natury – je utożsamiano z nauką kościoła katolickiego.

Prawo natury pojmuje się jako prawo człowieka, prawo naturalne, a z drugiej strony jako uniwersalne zasady sprawiedliwości. Po II WŚ przeprowadzono pozytywizację praw natury i praw naturalnych człowieka w aktach normatywnych. Badacze współcześni bez względu na światopogląd bazują nie na założeniach religijnych, lecz na rozumie ludzkim (odnośnie źródeł prawa).