Patrycja Prokop - ROZDZIAŁ 17: POCZĄTEK ZIMNEJ WOJNY

• Po wojnie należało ustalić nowy porządek, cele sojuszników z czasu wojny były nazbyt różne; USA i ZSRR stanęły naprzeciwko siebie w Europie;

• Dwie różne postawy prezydentów USA: Roosevelt był kosmopolitą, z wyższym wykształceniem i od początku przygotowywał się do roli prezydenta, Truman zaś wywodził się z wiejskiej warstwy średniej, w swej uprzedniej działalności nie wykazał się niczym, co zapowiedziałoby w jakiś sposób jego prezydenturę jako niezwykłą;

• Truman był „patronem” początków Zimnej Wojny i polityki powstrzymywania; popierał także Plan Marshalla i Program Czwartego Punktu, za których pośrednictwem Ameryka dostarczała środki i technologię konieczne do odbudowy i rozwoju odległych społeczeństw;

• Amerykańska natura Trumana odzwierciedlała jego wiarę, że nadrzędnym posłannictwem Ameryki było służenie całej ludzkości, mimo współdziałania z ZSRR w czasie wojny, patrzył na ten kraj z dozą ostrożności;

• Sytuacja powojenna: Francja-pobita, Wielka Brytania- zwyciężona, lecz wyczerpana, Niemcy- podzielone na 4 strefy okupacyjne, Stalin przesunął granice radzieckie od tysiąc km na zachód;

• Pierwszym odruchem Trumana było utrzymanie współpracy ze Stalinem, zwłaszcza, że amerykańskim szefom sztabu zależało na udziale ZSRR w wojnie z Japonią;

• Truman wierzył, że istnieje możliwość nakłonienia Stalina do utrzymania normalnych kontaktów, a nieporozumienia z Kremlem przypisywał „politycznej niedojrzałości”;

• Swoją prezydenturę rozpoczął z Myśla o realizacji koncepcji swojego poprzednika (Roosevelta)-> koncepcja Czterech Policjantów, dodatkowo utrzymywał przekonanie poprzednika, że sojusznicy z czasów wojny powinni utrzymać jedność w celu ustanowienia i utrzymania nowego porządku na świecie, siła zaś miałaby być używana jedynie w obronie prawa;

• Stalin zaś powrócił do swojego dawnego stylu prowadzenia polityki zagranicznej jakim było żądanie zapłaty za zwycięstwo w jedynej walucie jaką uznawał, czyli w zdobyczach terytorialnych, nie pojmował zaś zasad polityki opartej na wspólnej dobrej woli i prawie międzynarodowym, nie rozumiał dlaczego Amerykanie przywiązują tak wielką wagę do moralności i legalizmu, przez co Stalin zaczął doszukiwać się u nich ukrytych motywów działania;

• Churchill jako pierwszy przejrzał taktykę Stalina, która polegała na tym, że okopywał się na zajmowanych pozycjach i blefował, starając się przekonać przeciwnika, że prędzej ruszy na zachód niż się wycofa, dlatego chciał się mu przeciwstawić organizując szczyt trzech sojuszników wojny, przy czym alianci mieli zebrać jak najwięcej argumentów przetargowych;

• Amerykańska administracja z Rooseveltem na czele nie był przychylna brytyjskiej Realpolitik;

• Zgoda na zorganizowanie szczytu w Poczdamie w połowie lipca 1945r;

• Truman wysłał wcześniej emisariuszy do Londynu i Moskwy, do Moskwy-Harry Hopkins, a do Churchilla-Joseph Davies;

• Davies- zainteresowany kontynuacją współpracy amerykańsko-radzieckiej bardziej niż zbliżeniem anglo-amerykańskim. Jego zdaniem dyplomacja Wschód- Zachód nie dojdzie do niczego, jsli nie będzie oparta na założeniu, że Stalin jest politykiem dobrej woli, był niezadowolony z postawy Churchilla, który troszczył się przede wszystkim o narodowe interesy Wielkiej Brytanii;

• Hopkins (w Moskwie)- podkreślał przewagę harmonijnej współpracy nad konfrontacją. Uważał, że wszelkie nieporozumienia można załatwić w atmosferze zrozumienia i dobrej woli, czyli zasad, których nie bardzo rozumiał Stalin. Ostatecznie Hopkins nie zdołał przekonać Stalina, że Amerykanie w sprawie samostanowienia narodów Europy Wschodniej są bardzo poważni. Stalin zapewnił, że jest otwarty na sugestie takiego uformowania rządu Polski, by odpowiadało to amerykańskim zasadom. Sam fakt udziału kogokolwiek w rządzie komunistycznym nie był rzeczywistym przedmiotem sporu. Była nim sprawa wolnych wyborów;

• Departament Stanu przygotował dokument przed konferencją w Poczdamie zawierający tezy,których trzymała się amerykańska delegacja, m.in. stwierdzał, że ustanowienie stref wpływów byłoby największym zagrożeniem dla światowego pokoju, reprezentowałyby one bowiem oczywistą politykę siły;

• Szczegóły porozumień pokojowych należały do ministrów spraw zagranicznych, bowiem program konferencji był bardzo obszerny (np. sprawa reparacji, przyszłość Niemiec), Stalin dodatkowo poszerzył listę o postulat swobodnego tranzytu dla Rosji przez cieśniny, ustanowienia radzieckiej bazy militarnej nad Bosforem i otrzymania części włoskich kolonii;

• Stalin upierał się przy utrwaleniu swojej strefy wpływów,a Truman i Churchill bronili sowich zasad, każda ze stron uciekała się do prawa weta tam gdzie tylko było to możliwe;

• 25.07.1945-> zmiana w delegacji brytyjskiej, Churchill przegral wybory a jego miejsce zajął Clement Attlee;

• Na konferencji mimo wielu odrzuconych postulatów wypracowano kilka porozumień, np.: uruchomiono mechanizm postępowania czterech mocarstw wobec problemów Niemiec,każdy kraj otrzyma reparacje ze swojej strefy okupacyjnej , sprawa Polski-> USA i WB wyraziły zgodę na wykreśloną przez Stalina linię granicy na Odrze i Nysie, ale zastrzegły prawo do zrewidowania tej decyzji w późniejszym terminie; Stalin obiecał pomoc w wojnie z Japonią;

• Truman powiadomił Stalina o istnieniu bomby atomowej, co dzięki radzieckim szpiegom wiedział już dużo wcześniej, dlatego nie okazywał szczególnego zainteresowania;

• W praktyce rezultatem Poczdamu był początek procesu podziału na dwie strefy wpływów;

• Przełom września i października 1945r-pierwsze spotkanie ministrów spraw zagranicznych celem opracowania traktatów pokojowych z Finlandią, Węgrami, Rumunią i Bułgarią. James Byrnes9sekretarz stanu) domagał się wolnych wyborów, Mołotow odmawiał;

• Truman wygłasza przemówienie z apelem o radziecko-amerykańską współpracę, zapewnił, że USA nie zabiegają o obce bazy i terytoria;

• Stalin wysłał komisję do Bułgarii I Rumunii, aby doradzić rządom jak mogłyby rozszerzyć skład gabinetów włączając do nich osoby z kół demokratycznych; ustępstwa Stalina wyśmiał George Kennan;

• Do narodzin Zimnej Wojny przyczyniła się przepaść kulturowa dzieląca przywódców amerykańskich i radzieckich (radziecki przywódca myślał o porządku międzynarodowym, jakim miał być panslawizm umocniony ideologią komunistyczną), Stalin miał świadomość słabości swojego kraju-> liczba ofiar czystek =20mln,klęska głodu=20mln;

• Stalin w przemówieniu z 1946 roku stwierdził, że wojna zostala wywołana nie przez Hitlera a mechanizm systemu kapitalistycznego; nacisk kładzie na przemysł ciężki , kontynuowana będzie kolektywizacja rolnictwa, wewnętrzna opozycja zostanie zmiażdżona. W istocie absolutna kontrola Stalina nad Europą Wschodnią spotykała się z retorycznych sprzeciwem ze strony demokracji zachodnich, co jednak nigdy nie stwarzało ryzyka, które Stalin miałby potraktować poważnie;

• 05.03.1946 w Fulton- Churchill mówi o „żelaznej kurtynie”

• George Kennan- długi telegram- mowa o zahamowaniu budowy radzieckiego socjalizmu;

• Wrzesień 1947 Andriej Żdanow (uważany za najbliższego współpracownika Stalina) wyróżniał dwa rodzaje państw w grupie państw europy Wschodniej określanej mianem „frontu faszystowskiego”- 1) „nowe demokracje”-Jugosławia, Polska, Czechosłowacja ,Albania; 2)nie nadano nazwy- Bułgaria, Rumunia, Węgry i Finlandia ;

• Ameryka zaangażowała się w program pomocy dla Grecji i Turcji i trzech zachodnich stref okupacyjnych w Niemczech;

• Churchill z pewnością miał racje, iż najlepszym momentem na osiągnięcie politycznego porozumienia był okres bezpośrednio po wojnie;

• Ameryka opowiada się bardziej za jednością Zachodu niż negocjacjami Wschód-Zachód

• Główną doktryna polityki Zachodu stała się polityka powstrzymywania ( przez następne 40 lat).

Agata Drabik - ROZDZIAŁ 18: SUKCESY I TRUDY POLITYKI POWSTRZYMYWANIA

- Pod koniec 1945r. amerykańscy politycy nie wiedzieli co robić- Poczdam i konferencje ministrów SZ nie dawały rezultatów. Stalin narzuca swoją wolę Europie Wsch.

- 1946 polityka „twardej ręki” Trumana – domagał się by ZSRR opuścił Azerbejdżan Irański; odrzucił ideę równowagi sił; konfrontacja z ZSRR to spór między dobrem a złem, który nie ma nic wspólnego ze strefami wpływów politycznych (które i tak się pojawiły np. Włochy, Japonia, RFN stopniowo zbliżały się do USA)

- Kreml próbował zatrzymać proces konsolidacji Zachodu; trzeba było przeciwstawić się dalszej jego ekspansji

- George Kennan (ambasador USA w Moskwie): dokument „Długi Telegram”:

• USA nie mogą oskarżać siebie za radzieckie nieprzejednanie

• Źródła polityki rosyjskiej tkwią głęboko w samym systemie – jest to mieszanina celów komunistycznej ideologii i starego carskiego ekspansjonizmu

• Stalin zachodnie mocarstwa uważał za nieodwołalnie wrogie, obawiał się bardziej kompetentnych i lepiej zorganizowanych społeczeństw

• Od niepamiętnych czasów carowie dążyli do ekspansji terytorialnej

• Zasady i filozofia USA i Rosji są nie do pogodzenia

- Memorandum Freemana Matthewsa, będące przełożeniem poglądów Kennana na język działania polityki zagr. Wprowadzające kilka zastrzeżeń

• Ameryka dominuje na morzach i w powietrzu, Rosja – na lądzie. Postulat ograniczenia siły do rejonów, w których można swobodnie przeciwstawić się armii sowieckiej. Zagrożone są: Finlandia, Skandynawia, Europa Wsch., Śr., i Pd-wsch., Iran, Irak, Turcja, Afganistan, Sinkiang, Mandżuria. Żaden z nich nie leży w zasięgu działań sił USA.

• Apel do Wlk. Brytanii by była siłą równoważącą

• ZSRR będący największym zagrożeniem, był członkiem ONZ i miał prawo weta.

- Clark Clifford usunął z memorandum niejasności i ograniczenia.

• Przyznaje rację, że politykę Kremla można popchnąć na inne tory jedynie, gdy ich potęga znajdzie rzeczywistą przewagę: głównym elementem odstraszania ma być siła militarna USA

• Start do proklamowania globalnej misji na rzecz umocnienia bezpieczeństwa

• Odrzucił wszelkie podobieństwo pomiędzy wyłaniającą się polityką powstrzymywania a tradycyjną dyplomacją

• Napięcia były wynikiem moralnych niedostatków radzieckiego kierownictwa, dlatego celem amerykańskiej polityki było przeobrażenie radzieckiego społeczeństwa

• Konieczna była zmiana postaw i poglądów radzieckich oraz nowe kierownictwo

- dopóki ZSRR nie zmieni ideologii, negocjacje są bezcelowe

- 1947 Truman i Marshall przekonywali Kongres o konieczności pomocy dla Grecji i Turcji, wobec których ZSRR prowadził ekspansjonistyczną politykę, a których Wlk. Brytania przestała wspierać

- od przemówienia Achesona, nt. USA i ZSRR jako dwóch największych potęg; USA będą bronić własnego bezpieczeństwa, kiedy będą wspierać kraje zagrożone Zw. Radzieckim – poparcie dla pomocy dla Grecji i Turcji

- 1947 Doktryna Trumana

• Sprowadził problem do walki dwóch koncepcji życia: 1. Opiera się na woli większości i wyróżnia się istnieniem wolnych instytucji polit., gwarancjami wolności. 2. Opiera się na woli mniejszości siłą narzuconej większości.

• Ameryka rzuciła moralne wyzwanie, Realpolitik, wykluczono ustępstwa

- przemówienie Marshalla, w którym zaangażował USA w działanie na rzecz likwidacji warunków społ. I socjalnych sprzyjających agresji; Ameryka pomoże Europie w odbudowie w celu uniknięcia zaburzeń; rządy krajów w orbicie radzieckiej miały otwartą drogę do współpracy z USA

- program globalnej gospodarczej odbudowy opierającej się wyłącznie na własnych środkach – przeciwko klęsce głodu, nędzy i chaosu

- Artykuł „X” Kennana – „Źródła radzieckiego zachowania” – wyjaśnił, w jaki sposób wrogość wobec demokracji jest nieodłączna od struktur państwa radzieckiego; artykuł prezentował stare amerykańskie marzenia o pokoju osiąganycm poprzez nawrócenie przeciwnika; zbawienie ZSRR ostatecznym celem

- do polityki powstrzymywania włączono włączono przekonania z: „Nowego Ładu” (zagrożenia dla polit. Słabości wyrastału z rozbieżności między oczekiwaniami a rzeczywistością), IIWŚ ( najlepszym zabezpieczeniem jest posiadanie sił górujących nad przeciwnikiem)

- NATO to pierwszy sojusz wojskowy USA okresu pokoju

• Bezpośredni powód powołania: komunistyczny przewrót w Czechosłowacji w 1948

• Praga stała się symbolem zorganizowanej walki z totalitaryzmem

• Odejście od dotychczasowej polityki zagr.; idea równowagi sił umarła

• NATO broni zasad, a nie terytoriów, nie sprzeciwia się zmianom, jedynie próbom użycia siły dla ich dokonania; przeciwstawia się agresji, a nie określonemu państwu

- 1948 Pakt Brukselski – pakt obronny dla przeciwstawienia się każdej podejmowanej siłą próbie obalenia demokratycznych rządów

- przywództwo Ameryki w sojuszu gwarantowało, że nowy porządek międzyn. Uzasadniany będzie w kategoriach moralnych/mesjanistycznych np. dokument Narodowej Rady Bezpieczeństwa (NSC-68), który pełni rolę oficjalnej wykładni amerykańskiej strategii okresu zimnej wojny; historia ostatecznie będzie działać na korzyść Ameryki

• niechęć do użycia lub straszenia bronią jądrową, gdyż to przyniosłoby jedynie efekt przejściowy

- Krytyka polityki powstrzymywania ze strony:

1. realistów – prowadzi ona do nadmiernego zasięgu psycholog. i geopolitycznego co spowoduje drenaż amerykańskich zasobów

2. Churchill – sprzeciwiał się odkładaniu negocjacji do czasu osiągnięcia wystarczająco silnej pozycji, pozycja Zachodu nigdy nie będzie już taka silna

3. Henry Wallace – negował moralne prawo USA do prowadzenia tej polityki; radziecka strefa wpływów w Europie jest uzasadniona, a sprzeciw prowadzi jedynie do napięcia

4. Lippmann – militarne uwikłanie w tak odległych miejscach nie powiększy bezpieczeństwa i osłabi stanowczość, a ZSRR będzie mógł wybrać miejsce konfrontacji maksymalnie niewygodne dla USA; polityka zagr. Powinna być oparta na interesie państwa a nie uniwersalnych zasadach, powinna zmierzać do równowagi sił w Europie

5. Radykałowie, Henry Wallace – poczucie nieufności wobec UK; uważał ze Ameryka zatraciła poczucie moralności; idea że ponosi odpowiedzialność za stosunki Miedzyn. jest przykładem mocarstwowej arogancji a twierdzenia Trumana że konflikt to spór między dyktaturą a demokracją to fikcja; polityka radziecka motywowana była strachem, nie ekspansjonizmem; Ameryka nie ma prawa interweniowania w różnych punktach globu

- Kennan prawidłowo rozumiał komunizm, podkreślając jego słabości. Wzywał do cierpliwości, by pozwolić historii ukazać tendencje nie do uniknięcia. Lippmann trafnie przewidywał frustracje, jakie zrodzi polityka powstrzymywania. Zdawał sobie sprawę z niebezpieczeństwa przedłużających się napięć. Nawoływał do podjęcia dyplomatycznej inicjatywy w celu równowagi sił w Europie.

- Churchill myślał o negocjacjach jako taktyce dyplomacji opartej na sile. W ograniczonym zakresie był gotów do współistnienia z ZSRR, przy ograniczeniu ich strefy wpływów. Ameryka była przeciwna temu podejściu, chciano zniszczyć ich strefy wpływów.

- rezultatem polityki powstrzymywania było to, że w okresie największej potęgi USA ograniczały się do biernej dyplomacji. Zarzucano jej prowadzenie do wojny oraz zbytnią bierność

Katarzyna Błaszczak - ROZDZIAŁ 19: DYLEMAT POLITYKI POWSTRYZMYWANIA: WOJNA KOREAŃSKA

- 3 lata skutecznej polityki powstrzymywania

- cel: powstrzymanie komunizmu oraz agresji ze strony ZSRR na Europę Zachodnią (przede wszystkim chroniono Turcję i Grecję, jako najbardziej zagrożone tereny) oraz przed atakiem na USA

- plan Marchalla umacniał Europę Zachodnią

- 2 wady teorii powstrzymywania:

• USA nie rozważało możliwości innego agresora niż ZSRR

• Brak planu na działania militarne inne niż podczas wyżej wymienionych niebezpieczeństw (Europa Zach. I atak na USA)

- NATO powstało ponieważ obawiano się ataku ze strony ZSRR

- 25.06.1950 agresja ze strony Korei Północnej na Koree Południową

- decyzja ze strony Trumana, aby zmobilizować oddział, jako strategia lokalnej obrony, z jednostek w Japonii (USA nie zakładało takiego planu wcześniej)

- Korea Północna nie spodziewała się militarnej reakcji USA, jedynie protestów dyplomatycznych (porównano ich reakcje, do zaskoczenia Saddama Husajna, kiedy to USA zaangażowało się w wojnę w Zatoce Perskiej)

- zakładano, że USA nie przejmie się komunistami w tym rejonie, skoro pogodziły się z polityką komunistyczną w Chinach

- wojna koreańska zrodziła się na zasadzie nieporozumienia – Korea nie spodziewała się oddźwięku ze strony Amerykanów, a Amerykanie uznali, że bierne działania symbolizowałyby poddanie się komunizmowi

- wcześniej zakładano, że Korea znajduje się poza liniami obronnymi USA (1949) oraz wyrzekano się interwencji na kontynencie azjatyckim(1950)

- pomysłodawcą inwazji koreańskiej był Kim Ir Sen, a Stalin ją ostatecznie poparł

- USA uznało, że należy z zasady zatrzymać komunizm, a nie ze względów strategicznych

- 27.06.1950 – rozkaz Trumana, aby rozpocząć akcję bojową, a 30.06.50 do akcji przystąpiły jednostki lądowe, które wcześniej stacjonowały w okupowanej Japonii

- brak reakcji ze strony ambasadora ZSRR pozwolił Trumanowi na opór w rejonie koreańskim przy poparciu międzynarodowym (Rada Bezpieczeństwa ONZ)

- obrona uniwersalnych zasad, a nie interes USA, były przedstawione jako powód interwencji Amerykanów

- wojna ta była wojną ograniczoną, jej celem było:

• Wykonanie rezolucji Rady Bezpieczeństwa, czyli odrzucenie Korei Płn. Poza linię 38 równoleżnika

• Pokazanie, że agresja nie może ujść bezkarnie

- nie wiedziano jaką karę zastosować w stosunku do Korei Płn., aby w przyszłości zniechęcić następnych agresorów

- elementem strategii wojen ograniczonych jest możliwość podnoszenia stawki przez każdą ze stron

(wygrywa ta strona, która przekona drugą, że jest gotowa do największych poświęceń)

- kraje, które początkowo popierały USA w NATO, wycofały się później z tego, co ograniczyło w znacznej mierze możliwość USA

- wojnę koreańską uznano za zmobilizowany atak komunistyczny sił radziecko-chińskich mających zadziałać w przyszłości, gdyby nie interweniowano

- zwiększenie wojsk w Wietnamie oraz na Tajwanie, zostało odebrane przez Mao Tse-tunga jako strategię kapitalistycznego okrążenia, co według niego, jeśli nie powstrzyma Amerykanów na terenie Korei, może doprowadzić do walk na terytorium Chin

- w przypadku wojny ograniczonej ważne jest zsynchronizowanie celów politycznych i militarnych, aby żadnego nie było ani zbyt mało, ani zbyt dużo -> w Korei Ameryka wpadła w obie pułapki (i robiła za dużo militarnie i za dużo dyplomatycznie)

- dowódcą amerykańskich sił został generał MacArthur, który był najlepszym strategiem militarnym, ale niezbyt już politycznym, więc nie udało mu się wykorzystać swoich początkowych osiągnięć militarnych, aby powiązać je z celami politycznymi

- nie spodziewano się, że Armia Ludowa Chin zaatakuje, co spowodowało wycofanie się armii amerykańskich i oddanie Seulu (stolica Korei Południowej) -> wtedy to stracono cele polityczne („przeciwstawienie się agresji” ale bez wyraźnego sprecyzowania) i założono nowe – „zjednoczenie”

- Chinom cały czas przekazywano dobrą wiarę USA i uczciwe zamiary, w co najbardziej wątpił Mao Tse-tung, gdyż USA wciąż chroniło Tajwan

- po zrozumieniu, że Armia Ludowa działa tylko na zasadzie zaskoczenia, a nie dysponowała siłami równymi USA, wrócono do strategii „przeciwstawiania się agresji” – 30.11.50

- styczeń 1951 – Seul ponownie w rękach komunistów

- podobnie jak w przypadku zbyt wielkich militarnych aspiracji MacArthura, Chiny również napawając się zwycięstwami nie kierowały się celami politycznymi, naparły na oddziały amerykańskie i przegrały

- kwiecień 1951 – cel USA: unikanie ryzyka, ale jak się później okazało na błędnych założeniach (myśleli, że mają do czynienia z centralnie sterowanym komunistycznym spiskiem, mającym na celu podbicie całego świata)

- USA obawiało się, że ZSRR zaatakuje jeśli Amerykanie odniosą zbyt wielkie zwycięstwo w rejonie Chin i Korei, z drugiej strony w rzeczywistości Stalin poparł Kim Ir Sena, gdyż ten zapewniał go o braku możliwości wojny na dużą skalę (ZSRR miało gorsze siły powietrzne i więcej do stracenia niż USA)

- wojna sama w sobie jest sytuacją kiedy ponosi się ryzyko, więc podjęcie działań przez USA i wyznaczenie swojego celu jako unikanie ryzyka było bezsensowne i nielogiczne

- MacArthur był za podjęciem stanowczych kroków wobec Chin

- 04.1951 – publiczna dymisja niesubordynowanego dowódcy MacArthura oraz oficjalne zdefiniowanie „odparcia agresji”, jako ustabilizowanie linii ognia (gdziekolwiek by ona nie była, co dało pretekst Chińczykom do wzmożenia działań militarnych)

- gen. Bradley zaproponował 3 militarne opcje: wycofanie się, opuszczenie Korei Płd. albo przy użyciu małych sił rozstrzygnąć wojnę na podstawie warunków, jakie panuję w tym momencie albo zmierzać do większej wojny [wybrano drugą opcję]

- Dean Acheson potwierdził cel USA: uzyskanie sytuacji patowej – Stany obawiały się wygrać z Chinami ze względu na niebezpieczeństwo odwetu ze strony ZSRR, a równocześnie nie mogły sobie pozwolić przegrać, dlatego chciały uzyskać sytuacje, gdzie żadna z szali nie przechylała się

- przekonanie o tym, że ZSRR chce wojny otwartej i powszechnej pokazywało jak bardzo USA utraciło kontakt z rzeczywistością w zakresie układu sił na świecie, gdyż Stalin był na przegranej pozycji w razie wojny

- wiosną 1951 wyzwolono Seul i przekroczono 38 równoleżnik, zawieszono również działania ofensywne, aby pokazać Chinom, że Stany nie miały na celu osiągnięcia zwycięstwa

• USA w ten sposób chciały okazać dobrą wolę oraz sprawić by atmosfera negocjacji przybrały miłą atmosferę

• Działania te wytrąciły USA z rąk siły nacisków w negocjacjach, gdyż Chiny przestały się obawiać Amerykanów (zakończenie operacji) i nie podejmowały poważnych rozmów, w zamian za to przeciągając sytuację i starając się osłabić przeciwną stronę

• Chiny umocniły swoją pozycję w górach grając na czas w czasie negocjacji

• Nastąpiła wojna na wyniszczenie, która doprowadziła do równowagi sił (Amerykanie stracili wtedy więcej ludzi niż podczas najbardziej zażartych działań wojennych wcześniej)

- Wojna koreańska pokazała zarówno siły, jak i słabe strony polityki powstrzymywania

• Wojna ta pozwalała na wytoczenie linii demokratycznej, ale USA zrobiły z niej walkę dobra ze złem w imię wolnego świata

• Powstrzymywanie oscylowało pomiędzy procedurą a apokalipsą

• Pokazało to jak bardzo USA myliło się co do sił i intencji ZSRR

• Więcej poświęcano uwagi zwycięstwom, niż formułowaniu koncepcji bezpieczeństwa zbiorowego

- Kryzys koreański doprowadził do wzrostu sił w Europie i stworzenia NATO…

- …Niestety nauczyło przywódców a Azji Południowo-Wschodniej nowej taktyki wobec supermocarstwa (unikanie wielkiej wojny na rzecz nękania przeciwnika i osłabiania)

- Chiny przekonały się, mimo patu, że nie należy stawać do wali z USA

- Największym przegranym okazało się ZSRR – USA, które myślało, że to ZSRR jest inicjatorem wojny potroiły wydatki na zbrojenia, a NATO przeobraził się z koalicji politycznej w zintegrowaną organizację militarną (gdzie USA do dziś grają pierwsze skrzypce) i powzięto pierwsze wysiłki by zdemilitaryzować Niemcy [zmieniono drastycznie układ sił w Europie]

Magda Lis – ROZDZIAŁ 20: NEGOCJACJE Z KOMUNISTAMI: ADENAUER, CHURCHILL I EISENHOWER

1) III 1952- dyplomatyczne otwarcie Stalina -> stępienie ostrza Zimniej Wojny

• Brak możliwości wygrania wyścigu zbrojeń-> próba ratowania systemu komunistycznego

• Propozycja uznania wzajemnych stref wpływów zamiast rozwiązania konfliktu

2) Oczekiwania USA, że Stalin będzie przestrzegał postanowień z Jałty i Poczdamu

3) Blokada Berlina, przewrót czeski, inwazja na Koreę Południową jako reakcja Stalina na:

• 1947- Plan Marshalla

• 1949- założenie NATO

• Utworzenie RFN

4) Zbudowanie pasa bezpieczeństwa w Europie Wschodniej = rozszerzenie strefy słabości ZSRR vs potęga przemysłowa USA i Japonii (rozwinięcie potencjału wojskowego przez blok zachodni)

5) Błędna ocena ruchów obu stron:

• Wojna koreańska traktowana jako odwrócenie uwagi od ataku ZSRR w Europie

• Zbrojenie Zachodu odbierane jako prowokacja a nie obrona

6) Niechęć Stalina do konfrontacji z Zachodem-> zmiana kursu: wycofanie z Azerbejdżanu, odwołanie blokady Berlina. Cel: umocnienie wpływów radzieckich a nie rzeczywiste zagrożenie wojną

7) III 1952- nota pokojowa Stalina w sprawie Niemiec

• Zjednoczone, neutralne Niemcy

• Wolne wybory

• Własne siły zbrojne, brak wojsk obcych krajów

• Osłabienie kontaktów Niemcy- Zachód

8) Francja, UK, USA- odpowiedź na notę

• Brak otwarcia na negocjacje

• Zjednoczenie Niemiec tak, ale nie neutralnych

• Oprócz zasady wolnych wyborów wolność zgromadzeń i swoboda wypowiedzi

9) 1952- chęć Stalina do spotkania z prezydentem-elektem Eisenhowerem

10) Niemcy Wschodnie traktowane przez ZSRR jako karta przetargowa w negocjacjach z Zachodem

11) Impas w rozmowach:

• Przekonanie Stalina o braku konsekwencji poprzednich działań w rozmowach z blokiem zachodnim

• Dla USA ważne zasady moralne i zobowiązania prawne

12) Interpretacja noty pokojowej:

• Wojska USA wracają do kraju podczas gdy wojska radzieckie cofają się tylko za granicę z Polską (ok. 160 km)

• Demontaż NATO

• Dodatkowo obawa przed powstaniem silnych, zjednoczonych, nacjonalistycznych Niemiec

13) Adenauer kanclerzem RFN

• Odejście od koncepcji Bismarcka-> potężne Niemcy dryfujące między Wschodem i Zachodem są zagrożeniem dla innych, a przez to też dla siebie

• Konsekwentnie optuje na rzecz Zachodu nawet za cenę zjednoczenia

• Odrzucenie koncepcji neutralności

14) 1953- śmierć Stalina-> jego następcy chcieli zmniejszenia napięcia z Zachodem, ale:

• Brak autorytetu Stalina

• Brak jednego silnego przywódcy

• Walki wewnętrzne

• Strach przed wykorzystaniem sytuacji przez blok zachodni

15) Impas w negocjacjach: ani USA, ani ZSRR nie chciały dostosować się do zmian

16) Przedkładanie spójności Sojuszu nad konkretnymi inicjatywami wykorzystującymi śmierć Stalina

17) John Foster Dullas- sekretarz stanu w administracji Eisenhowera- unikanie negocjacji w oczekiwaniu na wewnętrzne przemiany ZSRR

18) UK vs USA-> negocjacje w celu lepszego współistnienia vs przemiana systemu radzieckiego. Brak porozumienia na linii Churchill – Eisenhower

19) UK- obawa o zagrożenie w ewolucji w ZSRR, USA- obawa o jedność NATO

20) Problem bloku zachodniego wg Churchilla: z jednej strony brak akceptacji dla systemu satelickiego ZSRR, a z drugiej brak chęci żeby ten system zlikwidować-> słabość polityki odprężenia- oczekiwanie aż system radziecki sam się zmieni

21) 1954- brak porozumienia na konferencji dotyczącej problemu Niemiec- umocnienie własnej strefy wpływów priorytetem

22) VII 1955- szczyt genewski-> próby znalezienia rozwiązań problemów Wschód- Zachód

• Propozycja „otwartego nieba” Eisenhowera- powietrzne rekonesanse każdej ze stron nad rejonami strony przeciwnej- odrzucona przez ZSRR

• Oddanie problemu Europy Środkowej w ręce ministrów spraw zagranicznych

• Wyrażenie potrzeby odprężenia przez blok zachodni

• Odczytywanie działań Chruszczowa jako sygnału zmian

• Odejście od konkretów na rzecz psychologicznej demagogii- pozytywnie odbierane przez media zachodnie

• Uznanie zimnej wojny jako rezultatu sowieckich działań nie retoryki, ale w dalszym ciągu brak chęci rozwiązania przyczyn

• Zamrożenie stref wpływów

• Zmiana kierunku dyplomacji- kontrola zbrojeń zastępuje dialog polityczny

23) Szczyt genewski pomimo pozytywnego odbioru na Zachodzie wprowadził zimną wojnę w najbardziej niebezpieczną fazę

• Wschód utwierdził się w przekonaniu, że Zachód ich nie zaatakuje; uważał że stosunek sił jest korzystniejszy dla nich; rozbudowa radzieckiego arsenału nuklearnego

24) Chruszczow rozpoczął zmiany, których nie ogarniał-> początek końca komunizmu

• Kryzys na Bliskim Wschodzie

• Zachęcał do narodowych wojen wyzwoleńczych

• Wprowadził rakiety na Kubę

25) 1955- wyłonienie powojennego porozumienia w Europie: uzbrojone obozy po dwóch stronach + masowe zaangażowanie USA

26) Chruszczow przesuwa punkty zapalne poza Europę-> kryzys sueski (1956)

Katarzyna Niemczyk - ROZDZIAŁ 21: SKOK PRZEZ BARIERĘ POWSTRZYMYWANIA: KRYSYS SUESKI

W połowie lat 50amerykańska strefa wpływów w Europie Zachodniej rozkwitała, a gotowość Amerykanów do militarnej obrony tej strefy odstraszała Kreml od radykalnych poczynań.

W 1955r (dwa miesiące po szczycie genewskim), Związek Radziecki zawarł z Egiptem transakcje: dostawa broni do tego kraju w zamian za bawełnę. Było to śmiałe posunięcie rozszerzające radzieckie wpływy na Bliskim Wschodzie. W tym momencie Chruszczow przeskoczył kordon sanitarny Stanów wobec ZSRR.

Dostawa tejże broni wznieciła konflikt między Iranem a Izraelem. W XX stuleciu Kanał Sueski stał się głównym szlakiem komunikacyjnym, który dostarczał ropę naftową dla Europy Zachodniej. Poważnie osłabiona w czasie II wojny światowej Wielka Brytania, uważała się nadal za czołowe mocarstwo na Bliskim Wschodzie. W 1945r A.Eden wylansował Ligę Arabską, która przeciwstawiała się obcej penetracji.

W 1951r premier Mossadek znacjonalizował przemysł naftowy Iranu i zażądał wycofania brytyjskim sił z tamtejszych terenów. Problemy te zniknęły po 2 latach, kiedy Stany zainspirowały przewrót, który obalił premiera. Niemniej jednak W. Brytania nie odbudowała swojej pozycji w Iranie. W 1952r. załamała się również jej pozycja w Egipcie. Grupa młodych oficerów, nacjonalistów dokonała przewrotu, a główną rolę odegrał NASER.

Truman i Eisenhower sprzeciwiali się brytyjskim poczynaniom militarnym w Iranie i Egipcie (nie chcieli być identyfikowani z brytyjskim kolonializmem). W końcu jednak Ameryka została wciągnięta w wydarzenia na Bliskim Wschodzie przez doktrynę powstrzymywania, która zakładała przeciwstawianie się ekspansji radzieckiej.

Naser nie widział przyszłości w identyfikowaniu się z Zachodem. Podczas gdy W. Brytania skłaniała go do akceptacji dominacji angielskiej, Stany usiłowały namówić go do polityki powstrzymywania. ZSRR dostrzegł okazję do zjednoczenia sobie nowych sojuszników wyniku zaopatrywania ich w broń. Najlepsza ripostą ze strony W. Brytanii i stanów było izolowanie Nasera. Im bardziej Waszyngton usiłował zjednać sobie Nasera, tym wyraźniej podstępny Egipcjanin grawitował i kierunku ZSRR, starając się wyciągnąć jak najwięcej od Stanów.

W. Brytania jako pierwsza musiała wyzbyć się swoich iluzji dot. Bliskiego Wschodu (opozycja Egiptu i brak poparcia Amerykanów). Administracja Eisenhowera nakreśliła koncepcję Północnego Węzła (sojusz Turcja, Irak, Syria i Pakistan, później Iran). Była to koncepcja bliskowschodniego odpowiednika NATO (cel: powstrzymywanie ZSRR i szerzenia komunizmu).

Koncepcja została uściślona w pakcie bagdadzkim (Turcja, Irak, Wlk. Brytania, Pakistan, Iran). Naser był zdecydowany rozbić ten pakt.

Przywódcy amerykańscy i angielscy skupili się na budowie tamy asuańskiej . Pierowym, który poprał pomysł budowy był przeciwnik Nasera, A. Eden. Później Naser ustanowił stosunki dwustronne z ChRL (uznał komunistyczne Chiny),

Francja była bardziej wrogo nastawiona do Nasera ( jej interesy tkwiły w Algerii i Maroko – walka o niepodległość, pomoc Nasera).

Eden i Mollet gwałtownie zareagowali na nacjonalizację Kanału Sueskiego (jeśli nie zareagowaliby stanowczo, byłby to koniec ich wpływów na Bliskim Wschodzie)

Francja była gotowa oddać swoje siły pod dowództwo brytyjskie i podjecie wspólnych działań przeciw Egiptowi.

Eisenhower stanowczo sprzeciwiał się użyciu siły, co Dulles poparł. Uważał, że wlk. Brytania i Francja nie odważą się podjąć działań bez Ameryki.

Dulles przyłączył się do apeli Wlki. Bryt i Francjii w sprawie zwołania konferencji dwudziestu czterech głównych użytkowników Kanału Sueskiego.

W 1956r. Wlk. Bryt i Francje doprowadziły do szału sugestie Dullesa, że Stany Zjednoczone na Bliskim Wschodzie definiowały swoje interesy w innym sposób niż europejczycy. Narastające sprzeczności między krajami Zachodzu zachęcały Kreml do podbijania stawki. ZSSR zaoferował pomoc przy budowie tamy asuańskiej oraz zwiększył dostawy broni na Bliski Wschód.

Opracowano 6 zasad, które stanowiły ostateczną szanse pokoju. Francuzi jednak wymyślili intrygę (Izrael podejmie inwazje na Egipt, wtedy zaatakuje Wlk. Bryt i Francja). Na realizacji tego fatalnego scenariusza stracili wszyscy.

29 października Izrael podjął Inwazje Synaju. Dzień później Wlk. Bryt i Francja zażądały wycofania się znad Kanału (inaczej podejmą interwencję militarna).

Wydarzenia te wywołały w Ameryce oburzenie. 30 października wniosły do RB tekst rezolucji, który nakazywał Izraelowi wycofania swoich wojsk. Nie potępiono terroryzmu popieranego przez Egipt, ani nielegalnej, arabskiej blokady Zatoki Akaba. 31 października Wlk Bryt i Francja włączyły się w konflikt.

2 listopada Zgromadzenie Ogólne podjęło rezolucję domagającą się położenia kresu działaniom wojennym. 5 listopada Wlk Bryt i Francja oznajmiły, iż ich siły zostaną wycofane, kiedy zostaną wprowadzone siły ONZ.

W liście do Eisenhowera Bułganin zaproponował podjęcie wspólnej, radziecko – amerykańskiej operacji militarnej w celu położenia kresu działaniom wojennym na Bliskim Wschodzie. (nawet III wojna światowa). Eisenhower odrzucił propozycje.

Brytyjsko – francuska ekspedycja została źle zaplanowana i przeprowadzona po amatorsku.

Karina Kubis - ROZDZIAŁ 22 : WĘGRY: WRZENIE W IMPERIUM

Porażka Węgrów z radziecką dominacją wynikała z rosyjskiego imperilizmu oraz ideologii, jak wróniwż węgierskiego nacjonalizmu. Stalin odzyskał wszystki carskie terytoria utracone pod koniec I wojny swiatowej- powstał system państw satelickich w Europie Wschodniej, okupowanej przez Armię Czerwoną i kontrolowanych przez narzucone z Moskwy rządy typu radzieckiego.

Radziecki system centralnego planowania był niewydolny w ZSRR, a w krajach satelickich pd początku był katastrofą. Komunizm został narzucony siłą, a tradycje narodowe uległy zduszeniu. Komunizowana Europa Wschodnia pochłaniała ogromną liczbę zasobów oraz wymagała uwagi, tym samym stając się bardziej ciężarem niż strategiczną wygraną.

Stalin uwarzał, że państwo satelickie można utrzymać jedynie przez sprawowanie totalnej kontroli ze strony Moskwy. Jednakże już w 1948 roku Tito (jedyny komunistyczny władca w EW) dał do zrozumienia, że Belgrad będzie kroczyć własnymi ścieszkami. Następcy Stalina nie byli jednak w stanie stosować represji w celu utrzymania władzy, a wygłoszone w 1956 roku przemówienie Chruszczowa na XX Zjeździe Partii jeszcze bardziej zdyskredytowało komunizm. Przywódcy krajów satelickich stanęli przez wyzwaniem- musieli udowodnić, że nie są marionetkami Kremla. Kiedy zahcodnie demokracje zajęte były Suezem, pozycja ZSRR w Polsce i na Węgrzech została poważnie zagrożona.

Zaczęło się od Polski. W czerwcu 1956 roku krwawo stłumiono rozruchy w przemysłowym Poznaniu. W październiku grupa przywódców, członków Komitetu Centralnego polskiej partii komunistyzcnej postanowiło się zjednoczyć z ruchem polskiego nacjonalizmu. Na I sekretarza wybrano Gomułkę. Radziecki marszałek Konstantin Rokossowski, który od 1949 roku był ministrem obrony i członkiem Biura Politycznego został zdymisjonowany. Początkowo Kreml rozwałaż plany interwencji militarnej, jednakże Chruszczow wycofał się w ostatnim momencie- oddziały radzieckie otrzymały rozkaz powrotu do baz, poparto wybór Gomułki na I sekretarza. ZSRR postąpił w ten sposób ze względu na to, że represje oznaczałyby próbę rozprawienia się z prawie 30mln narodem, którego wola do stawiania czoła obcej agresji była powszechnie znana. W tym samym jednak czasie, jeszcze groźniejsze wyzwanie rzuciły Kremlowi Węgry.

23 października w Budapeszcie zaczęlo wrzeć. Studenci upowszechnili lisę żądań znacznie wkraczających poza reformy, jakie przeprowadzono w Polsce. Domagano się wolności słowa, procesu Rakosiego (ortodoksyjny stalinowiec) i jego wspołpracownikow, wycofania wojsk radziecich, powrótu Nagya (znany jako komunista-reformator) do władzy. 24 października demonstracje uliczne przerodziły się w rewolucję na pełną skalę. Nagy został mianowany premierem. 28 października czołgi radzieckie zaczęły wycofywać się z Budapesztu, jednakże i to nie uspokoiło nastrojów tam panujących. Demonstrancie walczyli o ustanowienie systemy wielopartyjnego, wyprowadzenia z Węgier wojsk radzieckich i wycofania się z Układu Warszawskiego.

Polityka amerykańska zachowywała ostrożność. Przede wszystkim wydawało się, że chce uspokoić Związek Radziecki, jednakże jej oświadczenia były niemal tak samo podburzające, jak audycje wolnej Europy. Zachęcano do korzystania ze wzorów titoistowskich oraz do wystąpienia z Układu Warszawskiego. Eisenhower został jednak przekonany do konieczności przyjęcia tonu pojednawczego- probował zapewnić Kreml o tym, że USA nie mają ukrytych celów i nie patrzą na nowe rządy w Europie Wschodniej jak na potencjalnych militarnych sojuszników. Jednakże Kreml nie był w stanie zrozumieć zapewnień Amerykanów odżegnujących się od wszelkich motywów egoistycznych.

Tymczasem sytuacja w Budapeszcie wymknęła się spod kontroli nawet reformatorko nastawionych przywódców. 30 października rewolucjoniści zajęli siedzibę budapeszteńskiego komitetu partii i zmasakrowali znajdujących się tam ludzi, w tym jednego z najbliższych współpracowników Nagya. Tgo dnia Nagy ogłosił sformowanie nowego rządu na bazie politycznej z 1945 roku i podjął negocjacje z oboma wysłannikami Biura Politycznego żądając wycofania wszystkich wojsk radzieckich z Węgier. Wysłannicy odlecieli do Moskwy, a już 31 października pojawiło się oficjalne oświadczenie Kremla. W oświadczeniu stwierdzono, że stacjonowanie obcych wojsk w bratnim kraju komunistycznym wymaga wprobaty tego kraju i wszystkich państw Układu Warszawskiego. Na słowach tych Eisenhower oparł swoją niezwykle optymistyczną interpretację rządu radzieckiego, co uśpiło czujność Amerykanów.

Nagy 1 listopada ogłosił neutralność Węgier i wycofanie się ich z Układu Warszawskiego. Wykraczało to daleko poza wszystko, czego Gomułka domagał się dla Polski. Jednocześnie Nagy zwrócił się do ONZ z prośbą o uznanie neutralności Węgier. Na prośbę tę jednak nigdy nie otrzymał odpowiedzi. Ani USA, ani europejscy sojusznicy nie uczynili niczego, by nakłonić ONZ do natychmiastowego zajęcia się proklamacją Nagya.

4 listopada siły radzieckie uderzyły i zdusiły rewolucję węgierską. Nagy i Maletar (dowódca armii węgierskiej) zostali skazani na śmierć-egzekucję wykonano. ONZ zajął się sytuacją węgierską dopiero 4 listopada. Rezolucja RB ONZ wzywała ZSRR do wycofania się, przegłosowano rezolucję potwierdzająco prawo Węgier do niepodległości oraz wysłania na Węgry obserwatorów ONZ. Rezolucję węgierską uchwalono 50 głosami, przy 8 przeciwnych i 15 wstrzymujących się. Przeciwko głosowały delegacje krajów bloku radzieckiego, a powstrzymywały od głosu kraje niezaangażowane, jak Indie i Jugosławia, oraz wszystkie kraje arabskie. Rezolucja bliskowschodnia została zrealizowana, węgierską zignorowano.

Administracja Eisenhowera nie podjęła żadnych wysiłków, by Kreml za swoją interwencję miał zapłacić możliwie najwyższą cenę. Bardziej zdecydowana postawa Ameryki spowodowałaby, że radzieckie decyzje w sprawie interwencji byłyby mniej opłacalne. Można było ostrzec Kreml, że za represje wobec Węgier będzie trzeba zapłacić wysoką cenę polityczną i gospodarczą. Stanowisko Ameryki i ONZ wobec Węgier powinno wyraźniej współgrać z ich reakcją na Suez. Nie upłynęły nawet 3 lata od węgierskiego powstania, jak Eisenhower i Chruszcow świętowali narodzenie się ducha Camp David.

W latach 50 kraje tzw. grupa krajów niezaangażowanych zaprezentowała nowe podejście do sotsunków międzynarodowych. Bardziej obawiały się one ZSRR, niż USA, dlatego brały stronę komunistów i nie stosowały one wobec nich takiego samego rodzaju surowych zasad moralnych, jakie sotsowaly wobec USA. Ponadto kraje niezaangażowane nie chciały utracić poparcia ZSRR na forum międzynarodowym. W przypadku Indii- nie chcieli oni utracić potencjalnego dostawcy uzbrojenia, w sytuacji, gdy na ich granicach stali Chińczycy i Pakistańczycy, a sam ZSRR wcale nie był tak bardzo odległy.

Sprawa Węgier była rpoblemem skomplikowanym, gdyż mogła wymagać zastosowania siły. Amerykańscy przywódcy nie byli jednak skłonni do ryzykowania życia Amerykanów w spraiwe, która nie zagrażała bezpośrednio bezpieczeństwu Ameryki. Stosowano tzw. Realpolitk, gdyż upieranie się przy zasadach moralnych niosłoby za sobą ryzko wojny, być może nawet nuklearnej.

Równoczesne wystąpienie sprawy węgirskiej i kryzysu sueskiego zadecydowało o przebiegu kolejnej fazy zimnej wojny. ZSRR udało się utrzymać swoją pozycję w Europie Wschodniej. Pozycja demokracji zachodnich, w tym i USA, na Bliskim Wschodzie uległa osłabieniu. Jednakże nie należy zapominać, że imperialistyczna polityka ZSRR była dla Kremla obciążeniem finansowym. Wobec narastających słabości, na powstanie węgierskie zaczęto patrzeć jak na zwiastun bankructwa systemu komunistycznego. Pomimo tego, co się wówczas wydarzyło, w dziesięć lat później sytuacja wewnętrzna na Węgrzech stała się bardziej liberalna niż w Polsce, a polityka zagraniczna- bardziej niezależna od Związku Radzieckiego. A w 35 lat po tych wydarzeniach, ZSRR całkowicie utracił kontrolę nad przebiegiem wydarzeń.

Marlena Zygmunt – ROZDZIAŁ 23 : ULTIMATUM CHRUSZCZOWA: KRYZYS BERLIŃSKI 1958-1963

Na konferencji w Poczdamie trzej zwycięzcy podjęli decyzje, że Berlin będzie rządzony przez cztery mocarstwa okupacyjne- ZSRR, USA, Francję i Wielką Brytanie (wspólnie także będą administrować całymi Niemcami). Jednak już w 1949r. z zachodnich stref okupacyjnych utworzono Republikę Federalną Niemiec, a strefa niemiecka przekształciła się w Niemiecką Republikę Demokratyczną. Berlin nie należał do żadnej z tych części.

Dla Niemiec Wschodnich i ZSRR było jasne, że zachodnie sektory Berlina służyły za kanał mieszkańcom wschodnich Niemiec, którzy chcieli emigrować. Czteromocarstwowe miasto nigdy nie podjęło negocjacji w sprawie dostępu do Berlina. Chciał to w 1948r. wykorzystać Stalin, pod pretekstem remontu dróg, jednak po roku przywrócono dawny stan rzeczy.

Chruszczow szukał miejsca w którym można by zademonstrować trwałe przesunięcie się współzależności sił- wybrał Berlin. Mówił, że jeśli ktoś chciał nadepnąć na nogę Amerykanom, wystarczy zakłócić dostęp do miasta poprzez NRD.

John Foster Dulles- sceptyczny obserwator sceny radzieckiej- 1956- sam dostrzegł ‘’zasadnicze przesunięcie’’ w sowieckiej polityce.

Llwewellyn Thompson – 1957- donosił w swoim raporcie z Moskwy, że Chruszczow w rzeczywistości chce odprężenia w stosunkach z Zachodem, a nawet jest do tego zmuszony.

1957- wystrzelono Sputnik, a Chruszczow zinterpretował ten jednorazowy sukces jako dowód na to, że Związek radziecki prześcignął Zachód w naukach ścisłych, militarnie i w przemyśle.

listopada 1958- ogłosił, że ZSRR nosi się z przekazaniem kontroli nad dostępem do miasta swojemu wschodnioniemieckiemu satelicie, od tej pory pozostałe 3 państwa maja kontaktować się z NRD.

Styczeń 1959- przekazanie przez Chruszczowa Wielkiej Brytanii, Francji i USA projektu traktatu pokojowego, który zawierał nową definicję statusu zarówno Berlina, jak i Niemiec Wschodnich.

Miejsce ataku Chruszczowa było niebywale sprytne – chodziło o wschodnioniemieckie szlaki dojazdowe. Zachód miał dylemat- albo uznać wschodnioniemieckiego satelitę, albo wojna. Niemcy Wschodnie traciły setki tysięcy swoich obywateli. Okazało się, że Berlin był dziurą w żelaznej kurtynie. Niemcy Wschodnie okazały się najbardziej kruchym ogniwem radzieckiej strefy wpływów. Zachód rozwijał się, a Wschód – poprzez ciągły wyjazdy robotników mógł w przeciągu kilku lat przestać istnieć. Chruszczow myślał, że jeżeli przetnie drogę ucieczki to uratuje Wschodnie Niemcy. Ultimatum trafiło w sedno polityki Adenauera. Dla niego było to wyzwanie rzucone zachodniej orientacji Republiki Federalnej. Z jego punktu widzenia ultimatum Chruszczowa miało na celu izolowanie Republiki Federalnej. W zamian za jakiekolwiek ustępstwa Zachód otrzymał by to co już ma – czyli dostęp do Berlina, natomiast Wschód miał by prawo weta w sprawie zjednoczenia Niemiec, co doprowadziło by do impasu. Adenauer odrzucał wszystkie postulaty Chruszczowa. Domagał się by zachód swój plan zjednoczenia Niemiec oparł na wolnych wyborach. Anglo-amerykańscy sojusznicy nie chcieli ryzykować wystąpieniem wojny w sprawie stolicy pokonanego wroga, który także był odpowiedzialny za to, że Wielka Brytania straciła status wielkiego mocarstwa.

Eisenhower ponosił największą odpowiedzialność, to w jego rękach leżało brzemię decyzji o podjęciu wojny nuklearnej. Kryzys berliński spowodował także że USA inaczej zaczęło patrzeć na broń nuklearna. Wcześniej monopol- zapewniający bezpieczeństwo, teraz mogło dojść do wojny, która pociągnęła by za sobą więcej ofiar niż suma dwóch poprzednich. Eisenhower sprzeciwiał się wojny nuklearnej, sam ogłosił, że gotowość ryzykowania wojny w sprawie Berlina jest ograniczona.

Charles de Gaulle- prezydent, chciał udowodnić inaczej niż USA i Wielka Brytania, że Francja jest wiarygodnym partnerem Republiki Federalnej. Odrzucał propozycje ‘’rozmów sondażowych’’ – nie dostrzegał korzyści dla Niemiec z powodu tych sondaży (anglo-amerykańscy partnerzy się tego domagali). De Gaulle pozwalał sobie bardziej niż Eisenhower, bo to nie na nim spoczywała decyzja o wojnie nuklearnej.

De Gaulle chciał mieć sojusznika w Niemczech. Sam zauważył, że sojusze z Wielką Brytanią zarówno w I jak i w II wojnie światowej nie przyniosły rezultatów. Nie mieli dość sił by pokonać Niemcy. Kryzys Berliński mu w tym pomagał. Ukazywał jak ważna jest dla niego europejska tożsamość, że znał europejskie realia.

Dulles-1959-stwierdził, że wolne wybory byłyby naturalną metodą, nie twierdząc przy tym by była ona dobra. Dulles wyraźnie dawał do zrozumienia, że zjednoczenie można przenieść z sojuszników na samych Niemców. Adenauer nie zgadzał się z tym, przecież w polityce jego rządu chodziło o zjednoczenia poprzez sojuszników( poprzez Zachód).

Macmillan udał się na rozmowy sondażowe w lutym 1959-ponieważ Adenauer nie akceptował wszelkich rokowań, Macmillan musiał ograniczyć się do tradycyjnych apeli o pokój. Chruszczow zinterpretował tą wizytę jako potwierdzenie kolejnego dla ZSRR przechylenia w równowadze sił.

W lipcu 1959 Eisenhower znowu powrócił do sprawy ugody. W Camp David we wrześniu 1959r. powiedział Chruszczowowi, że Ameryka nie zamierza zostać w Berlinie na zawsze. Terminy Chruszczowa różnych zobowiązań mijały, a radzieccy przywódcy nie domagali się ich spełnienia. Doszło do spotkania ministrów spaw zagranicznych, jednak nic nie wniosło. USA zyskało tylko na czasie i zaproszono Chruszczowa. Newsweek opublikował, że liczba osiągnięć przewyższyła liczbę spraw niezałatwionych.

Głównym wynikiem Camp David była dalsza zwłoka. Eisenhower i Chruszczow zgodzili się na zwołanie spotkań 4 mocarstw. De Gaulle powiedział, że zjawi się tylko wtedy jeśli Chruszczow odwiedzi Paryż. Więc w 1960 miejscem spotkania był Paryż. Jednakże na dwa tygodnie przed spotkaniem ZSRR zestrzeliło amerykański samolot szpiegowski U-2. Chruszczow zerwał konferencje. Gdy wracał zatrzymał się w Berlinie- odroczył termin ultimatum, do czasu wyboru nowego prezydenta w USA.

Nowym prezydentem został Kennedy. W Wiedniu 1961 doszło do spotkania i Chruszczow ponowił ultimatum okresem 6-miesięcznym, otwierając okres najostrzejszych konfrontacji.

13 sierpnia 1961- mieszkańcy Berlina Zachodniego obudzili się dosłownie uwięzieni. Całe miasto otoczono murem. Kennedy- wzniesienie muru nie odpowiada amerykańskiemu pojęciu agresji i nie sprzeciwi się temu przy użyciu środków militarnych. Berlin i Republika Federalna przeżyła swego rodzaju szok. Podświadomie wiedzieli, że tak się stanie, ale nikt nie miał odwagi się przyznać. Kennedy wysłał do Berlina żołnierzy, sam także się udał. Kennedy szybko zrozumiał, że ZSRR nie dorówna USA w dziedzinie sił strategicznych. Podkreślał tym samym, ze nie chce wojny nuklearnej.

Sierpień 1961- doradca Kennedy’ego do spraw bezpieczeństwa narodowego- McGeorge Bundy, mówił: powinniśmy pójść w kierunku uznania NRD na granicy Odrze i Nysie, zawarciu paktu o nieagresji, a nawet dwóch traktatów pokojowych. Takie stanowisko zapowiadało nieuchronne separowanie się Waszyngtonu od Adenauera.

Kwiecień 1962- ujawniono w wyniku przecieku amerykański plan zakładający stworzenie Międzynarodowego Zarządu ds. Dostępu (do Berlina), komisji, która kontrolowała by ruch do i z Berlina. Ciało to składało by się z 5 przedstawicieli Zachodu (trzech mocarstw okupacyjnych oraz RFN i Berlina Zachodniego), 5 przedstawicieli krajów komunistycznych (ZSRR, Polska, Czechosłowacja, NRD i Berlin Wschodni) i przedstawicieli 3 krajów neutralnych (Szwecji, Szwajcarii, Austrii). Adenauer sprzeciwiał się bo nie chciał by Niemcy Wschodnie i Zachodnie działały na zasadzie równości. Był przekonany, że takie rozwiązanie nie będzie w stanie zastąpić obecności Amerykanów.

Maj 1962- odrzucił pomysł powołania Międzynarodowego Zarządu ds. Dostępu (do Berlina).

Chruszczow zmienił kurs- chciał zainstalować radzieckie rakiety średniego zasięgu na Kubie- nie podobało się to Amerykanom. Związek radziecki tracił przewagę.

Styczeń 1963- Chruszczow ogłasza, że ‘’sukces’’ jakim jest mur berliński sprawia, że niepotrzebny jest traktat pokojowy z Berlinem. Kryzy berliński skończył się.

Czterostronne porozumienie -1971- wolny dostęp do Berlina i potwierdzenie 4 mocarstwowego statusu miasta.

1989- obalenie muru.

Julia Klein - ROZDZIAŁ 24: POJĘCIE JEDNOŚCI ZACHODU: MACMILLAN, DE GAULLE, EISENHOWER I KENNEDY

……………………………………………………………

Kamila Lisowska - ROZDZIAŁ 25: WIETNAM: WEJŚCIE W GRZĘZAWISKO; TRUMAN I EISENHOWER.

WIETNAM – w latach 50tych Państwo Stowarzyszone Unii Francuskiej

Po II wojnie światowej Amerykanie przewodzili budowie nowego porządku międzynarodowego:

-przywrócenie do życia Europy

-Odbudowa Japonii

-inicjacja pomocy technicznej dla rozwijającego się świata

- zawiązywała pierwsze sojusze

Protekcja Amerykanów = trwały rozwój gospodarczy, stabilna sytuacja

INDIOCHINY – przeciwieństwo tego w jaki sposób dotychczas amerykanie budowali swój wizerunek;

Amerykańskie doświadczenia XXw. – istnieje bezpośredni związek między systemem wartości narodu, a ich osiągnięciami w świecie zbyt uniwersalne zastosowanie tego systemu wartości sprawiło że amerykanie zaczęli go kwestionować: Czy warto było przenosić go na Wietnam?

Richelieu – podstawowe zasady polityki zagranicznej:

1. Sprawa którą popieramy i siły które w to angażujemy powinny pozostac wobec siebie w proporcji geometrycznej

WIETNAM ( państwo dopiero przystępowało do budowy swojej państwowości) : skutki działan skrajnie różne od intencji (wyeliminowanie komunizmu)

Intencje wg. Prezydentów XXw. : powszechny pokój i postęp

Niemcy – nie zaangażowały się w wojen na Bałkanach, bo nie warto. USA nie interweniowała gdy w ’48 komuniści zdobywali Chiny w przypadku znacznie mniejszego kraju azjatyckiego – Wietnamu jednak zdecydowały się włączyc?

John Quincy Adams: XIXw. – nie zdobywajcie tkz. „odległych potworów”

Podejście Wilsonowskie – nie ma różnicy ze względu na pozycje, siłę kraju kiedy trzeba walczyc (odrzucił względną ważność różnych krajów). Na Ameryce ciążył obowiązek walki w słusznej sprawie.

Truman styczeń 1949:

- USA podejmuje działania na rzecz świata – nie ma egoistycznych pobudek

- państwa bd rządzić tak jak uznają za stosowne

- USA nie narzuca swojej woli, nie zabiega o ziemie, nie domaga się przywilejów których oni nie przyznaliby innym

- umacniają wolność w obliczu groźby agresji

- USA użyczy sprzętu wojskowego krajom które będą walczyc w imie bezpiezenstwa

- narodowy cel USA: wolność każdego niepodległego kraju

Eisenhower:

- obalenie imperiów i powstawanie nowych państw

- rola obrońcy wolności sprawowana przez USA ( nie ograniczona geografia i własnymi interesami)

- wszystkie kraje i narody traktowane jednakowo ( wszystkie rasy, narody sobie równe)

- polityka zagr. USA – wynika z moralnej odpowiedzialności, a nie z rachunku strat i ewentualnych zysków

- „altruizm” USA nie podlega ograniczeniom politycznym i geograficznym

Kennedy:

- rozwinął ideę amerykańskiego altruizmu

- jego administracja -USA strażnikiem wolności: będą pomagac każdemu przyjacielowi ale też tym którzy źle życzą Ameryce, nie pozwala by ludziom odbierano prawa

- zaangażowanie nie ma nic wspólnego z bezpieczeństwem USA, nie wyłącza żadnego kraju regionu

Palmerston – UK nie ma przyjaciół, tylko interesy u amerykanów odwrotnie – USA działa na rzecz wolności

Johnson:

- USA nikogo nie opuszcza; poświęca życie amerykanów i ich majątek w imie przekonań i zobowiązań;

Amerykanie: od I wojny światowej do 1991 i wojnie w Zatoce – przystępuje do nich bo uważa to za moralne zobowiązanie ( USA – powiernik zbiorowego przeciwstawiania się agresji)

- takie przekonanie bo wierzono, że jak nie odeprze się agresji gdy tylko się ona pojawia to później trzeba będzie stawić jej czoło w znacznie gorszych okolicznościach

Objęcie władzy przez komunistów w Chinach USA: zrobić wszystko aby zapobiec dalszej ekspansji komunizmu;

dokumenty Narodowej Rady Bezpieczeństwa

1. 1940 - Indochiny- kluczowy obszar Azji pd-wsch – zagraża mu bezpośrednie niebezpieczeństwo- Teoria domina – po upadku Indochin, upadnie też Birma i Tajlandia skutek: zaburzenie równowagi w Azji pd-wsch

2. 1951 – tam decydują się losy globalnego układu sił ( każde zwycięstwo ZSRR może zagrozić światowej równowadze sił (za duzo Kremla w świecie) – wg logiki USA Wietnam PN sterowny przez Pekin, a ten przez ZSRR)

Źródła zagrożeń dla amerykańskich interesów w ówczesnym świecie:

1. Europa – ZSRR

2. Azja – drugorzędne mocarstwa, surogaty ZSRR ( nie do końca przez nich kontrolowane)

WIETNAM – surogat surogatu ZSRR ( Moskwa steruje Pekinem Wietnam)

EUROPA – tradycja współdziałania na rzecz równowagi sił (odrzuciła teorie o rozlaniu się komunizmu i odmówiła pomocy w Indochinach)

AZJA PD-WSCH – państwa kształtowały swoją państwowość, pojecie równowagi sił obce

USA – zagrożenia w Azji pd-wsch i Europie, chociaż diametralnie różne wrzucili do jednego worka Zagrożeń globalnych (Np. Agresja Niemiec i Japonii to analogiczne)

Zaangażowanie USA problem moralny NATO dotychczas broniono demokracji Zach, zagrożenia utraty niezależności politycznej, a Wietnam to terytorium Francji

Konflikt na linii de Gaulle – Roosevelt USA chciał przekształcić Wietnam w terytorium powiernicze ONZ Truman porzucił ten pomysł (chciał poparcia przez FR w NATO), zdecydował że Ameryka od zasad antykolonializmu i poprze Fr w wojnie z Indochinami bo przejecie kontroli przez komunistów doprowadzi do zagrożenia bezp. Wolnego świata.

Kolegium połączonych Sztabów: USA wyczerpane bo NATO i wojna w Korei

Operacja w Indochinach: Operacja Skorupka od Jajka – rozumiano problemy, ale nie potrafiono ich rozwiązac

Cele: nakłonienie Francji do udzielenia niepodległości+ prowadzenia wojny antykomunistycznej

Problemy:

1. Dwustopniowa władza: z jednej strony to Francuska Kolonia z drugiej, Francja tworząc Państwa Stowarzyszone Unii Francuskiej nadała prawo do funkcjonowania tam miejscową władze

2. Komunizm w latach powojennych był dynamiczny doprowadziło to do jego przewartościowywania, jego klęska i słabości ujawniły się dopiero później

Acheson- skoro Chiny są zagrożeniem USA powinno zaatakować Pekin

Narodowa Rada Bezpieczeństwa 1952: (deklaracja NSC)

-instytucjonalizacja teorii domina – samo istnienie Chin komunistycznych sprawa zagrożenie dla Indochin; przejście państw Azji pd wsch na komunizm może rozszerzyć się na Bliski Wschód, a nawet Japonię

Eisenhower:

-nie kwestionował stanowiska Trumana, ale pogodzenie doktryny strateg. Z zasadami moralnymi presja na rzecz reform w Indochinach

-nacisk na Fr aby wyłonili kompetentnych przywódców aby prowadnic skuteczna walkę w Indochinach + deklaracje że zaraz po obaleniu komunizmu państwo uzyska niepodległ.

Sytuacja Francji:

-po co walczyc skoro i tak utracą kontrole nad tym państwem?

- udział w wojnie partyzanckiej – brak doświadczenia Francji (wojna konwencjonalna: walka o teren, partyzancka: bezp. Ludności walki są długotrwałe, partyzanci nawet przy uszczuplonych siłach mogą prowadzić długotrwałe działania nękające, ciężko wygrać z partyzantami, udało się na Majach i w Grecji udało się bo odcięci od źródeł zaopatrzenia)

Armie Francji i USA: zasady prowadzenia przez nich wojen:

- klasyczna, konwencjonalna wojna z wyraźnie zaznaczonymi liniami frontu

- przewaga ognia, dążąc do wyniszczenia

Wietnamczycy: cierpliwe działania, wyniszczanie przeciwnika, dążenie do wywołania presji na zakończenie konfliktu (stale wzrastała liczba ofiar)

Francja: 1/3 sił co USA, broniła 0,5 kraju usiłowała utrzymać cały wietnam– wojska były rozproszone (kiedy koncentracja wojsk wokół miast komuniści opanowywali wsie i odwrotnie)

-niedoceniali przeciwnika: np. 13.03.54 siły pn wietnamskie rozppoczęły zmasowany atak na Dien Bien Phu i niemal z marszu zajęły dwa zewnętrzne fronty, które osłaniały całą wyżynę (za pomocą dział od CHIN)

-rząd zmęczony sprawa Chin, przyjął zaproszenie na konferencje w Genewie z ZSRR w sprawie Indochin

Zapowiedź konferencji nasilenie aktywności komunistów w Indochinach administracja Eisenhowera musiala wybierać miedzy teoriami a możliwościami – Czy poprzeć teorie domina operacją wojskową (upadek Dien Bien Phu sprawiłby że komuniści zajęliby znaczną czesc Wietnamu, a Francja nie miala sił odpierać ataków)

29.03.1954 – Dulles – w przemówieniu wezwał do podjęcia wielostronnej operacji wojskowej aby uratować Indochiny przed komunistami, (jeśli nie podejmie się działań dziś jutro znacznie większa cena)

Zjednoczona Akcja- propozycja USA, UK, Francji,, Nowej Zelandi, Australi i państw stowarzyszonych

Zwolennik interwencji militarnej i zniszczenia komunizmu

Eisenhower: poparł zbiorową akcje, po to żeby ją wykluczyć, wiedział ze zorganizowanie akcji wielostronnej jest mało prawdopodobne: ważniejsze od bezp. Indochin było przekonanie o nie wspieraniu przez USA kolonialnych zapędów, pomimo to wraz z Dulles podjęli działania na rzecz stworzenia „zjednoczonej akcji”

Argumentacja dla UK: (Churchill odrzucił- nie akceptował domina, to że porażka 1 kolonii to nie znaczy że globalna katastrofa, wojna na peryferiach gdzie Rosjanie mają mocną pozycje, tamta sytuacja nie ma wpływu na społeczeństwo UK, )

- przejecie przez komunistów Indochin doprowadzi do zaburzenia równowagi w rejonie Azji i Pacyfiku efekt domina, zagrożenie dl Australii, Nowej Zelandii

-presja na Japonie – zostanie bez źródeł zaopatrzenia, rynków zbytu

USA: zmienia doktrynę militarną i przyjmuje zasadę zmasowanego odwetu – uderzenie w źródła agresji (wojna o Indochiny będzie wojną przeciw Chinom), amerykańscy dowódcy nie umieli wskazać ani celów ani przypuszczalnych skutków uderzenia odwetowego na Chiny

Układy Genewskie (54r.) Podział Wietnamu wzdłuż 17 równoleżnika, linia demarkacyjna – a nie granica- żeby to sprzyjało zjednoczeniu kraju, wycofanie obcych wojski z 3 krajów indochińskich, zakaz zakładania obcych baz wojskowych i wchodzenia w sojusze z innymi państwami – niejasne bo wielu sygnatariuszy różnych części, brak zbiorowych zobowiązań (USA odmawiały udziału, udzielając pry tym gwarancji ukłądowi którego podpisania odmówiły)

*ustalono to co można było, czekając przy tym na dalszy rozwój wydarzeń aby ustalic co należy

NOWA SYTUACJA:

- śmierć Stalina – ZSRR marginalnie traktuje Azje Pd-wsch z pkt widzenia własnych interesów

-rok po konflikcie w Korei Chiny obawiały się wojny z USA (doktryna zmasowanego odwetu)

-Francja wycofywała się z regionu

-W USA brak strategii i społecznego poparcia dla interwencji

-Komuniści w Wietnamie aby kontynuować walke potrzebowali zewn. Poparcia

Dulles: Cel USA w regionie: budowa integralności terytorialnej + niezależności politycznej pod stabilnymi rządami, ustanawiającymi warunki do rozwoju gosp. Sytuacja w Wietnamie podwójne zło: Kolonializm+Komunizm

System Bezpieczeństwa zbiorowego oparty na Organizacji Paktu Południowo-Wschodniej Azji SEATO ( USA, Pakistan, Filipiny, Tajlandia, Australia, Nowa Zelandia, Uk, Francja) jednak brak wspólnego celu i środków wzajemnego wsparcia – wsparcie FR i UK praktycznie niemożliwe, przystąpiły do SEATO gł po to aby mieć prawo veta w przypadku zbyt pochopnych decyzji

W pakcie brak kryteriów wspólnego zaangażowania w przypadku zagrożenia, nie tworzył mechanizmów wspólnego działania, realizował cele Dullesa – stworzenie prawnych ram obrony Indochin ; Protokół: Zagrożenie Kambodży, Laosu i Wietnamu Pd groźba dla pokoju i bezp. sygnatariuszy SEATO

Wietnam Pd nigdy nie był samodzielnym państwem; Nowy władca DIEM ( USA udzieliło mu pełnego poparcia we wrażaniu reform- do końca kadencji Eisenhowera Ameryka dla Wietnamu: 1500 pracowników, pomoc w wysokości 1mld$, ambasada w Sajgonei jedna z największych placówek USA w świecie) – wpływy Konfucjanizmu w DIEMIE: uznanie istnienia prawdy obiektywnej, hierarchiczny, elitarny w naturze, pod jego wpływem nie powstał sprawny system pluralistyczny, mandat sprawowanej władzy nie od ludzi ale z nieba, odrzucał koncepcję pełnoprawnej opozycji,

Osiągnięcia DIEMA: zwalczenie tajnych stowarzyszeń, względna stabilizacja w gospodarce, ustanowienie centralnej władzy – Opóźniał się natomiast w przypadku reform demokratyzujących kraj (wkrótce konflikt na linii USA a Wietnam Pd o system wartości )

- małe prawdopodobieństwo wykształcenia się demokracji w Wietnamie Pd ( zlekceważone przez USA- amerykanie walczyli o swoje swobody, swój ustrój w regionie tak rożnym pod względem tradycji od rzeczywistości USA – wszędzie chcieli przeszczepiać amerykański Tyl demokracji – nie wszędzie pasował)

WIETNAM: brak społeczeństwa obywatelskiego, opozycja może być traktowana jako zdrada, tendencje szczególnei nasilają się w czasach wojny partyzanckiej ( strategia partyzantów: niszczenie stabilności władzy)

Komuniści w Wietnamie po Układach genewskich: budowali system rządów na pn od 17 równoleżnika, mord na 50tys ludzi, 100 tys do obozów, Wietnamczycy uciekali do Wietnamu Pd,

1959- nasilenie walk partyzanckich, celem: początkowo- niedopuszczenie do wykształcenia się legalnych instytucji atakowali najgorszych – żeby zyskać przychylność społeczeństwa i najlepszych żeby doprowadzić do destabilizacji w państwie, ok. 2500 zamachów w skali rocznej

Główne problemy Amerykanów: wojsko, reformy polityczne wszystko chcieli wprowadzać na styl Amerykański, podczas gdy:

Amerykańskie siły zbrojne – przygotowane do działań w Europie, jedyne doświadczenia z krajów rozwijających się to z Korei gdzie walczyli z konwencjonalną armią Wietnam: brak wyraźnie określonych frontów, zaopatrywani przez Hanoi, niczego nie bronił,

Metody prowadzenia wojny przez USA w Wietnamie:

1. Działania na wyniszczenie – oparte na sile ognia (komuniści niczego nie bronili)

2. Mechanizacja

3. Mobilność

Pierwsze dni wojny: problemy armii niewyraźne, wojna partyzancka we wstępnej fazie rozwoju,

Koniec kadencji Eisenhowera Atak partyzantów na Laos- stworzenie słynny Szlak Ho Chi Mina Laos: centralny element teorii domina: zagrożenie dla Kambodży, Tajlandii Birmy Eisenhower traktował Laos jako kluczowy, gotowy był wałczyć w obronie jego niepodległości taka rada dla Kennediego kiedy przekazywał mu władze (61r.)

Okres zmiany administracji:

-działania USA włączone do obrony bezp. W regionie

- teoria domina – charakter sądu obiegowego; niezróżnicowania,

-główny problem w Wietnamie: czy słusznie ustalono granice na 17 równoleżniku, czy da się ustalić linie obrony nie na tym czy czoło trzeba stawiać komunizmowi właśnie w Azji i co stanie się w Indochinach po upadku Wietnamu

Wietnam – granica ekspansji komunizmu

Mateusz Chominiec - ROZDZIAŁ26: WIETNAM: NA DRODZE KU DESPERAACJI: KENNEDY I HOHNSON

……………………………………………………………

Mateusz Ryszawy – ROZDZIAŁ 27 : WIETNAM: WYJŚCIE;

Przed Nixonem postawiono zadanie wycofania wojsk amerykańskich z Wietnamu. Porównać to można było do działań de Gaulle'a który wycofał wojska francuskie z Algierii. Nixon obawia się, początkowo nie chce oddawać południa Wietnamu w ręce komunistów, chciał „honorowego” wyjścia. Obawiano się, że na nagłym wycofaniu ucierpi reputacja USA.

Społeczeństwo naciska an władzę aby szybko wycofać żołnierzy. Rewolucja obyczajowa lat 60 potęgowała nastroje antywojenne. Nixon wysyła do Hanoi propozycję pokoju, w odpowiedzi komuniści żądają bezwarunkowego wycofania wojsk amerykańskich.

Nixon ma 3 opcje:

1. wycofanie

2. większe zaangażowanie

3. przeniesienie ciężaru walk na Wietnamczyków z południa.

Większość środowisk politycznych w USA odradzała wycofania bez gwarancji bezpieczeństwa dla Południa. Obawiano się, jak zareaguje Wietnam Południowy w przypadku decyzji o wycofaniu. Obawiano się chaosu związanego z ewakuacją.

Nixon decyduje się na „wietnamizację” konfliktu. Polegającą na wycofaniu wojsk z jednoczesnym zintensyfikowanym wsparciem dla Wietnamu Południowego np. dostarczenie broni. Jednocześnie planowano negocjacje z Wietnamem Północnym.

Bez względu na plan, z czasem jasne stało się, że wycofanie się z Wietnamu jest tylko kwestią czasu. Wietnam Północny nie zgadzał się na żadne ustępstwa, negocjował tylko gdy Amerykanie wywierali presję np. poprzez bombardowania.

Negocjacje w Paryżu – USA, Wietnam Południowy, Wietnam Północny, Front Wyzwolenia Narodowego(Wietkong). Brak zgody na ustępstwa ze strony Północy. W obliczu niepowodzenia Nixon prowadzi tajne rozmowy z Wietnamem Północnym. Amerykanie żądali wstrzymania ognia oraz swobodnej rywalizacji sił politycznych w przyszłym państwie, Wietnamczycy żądali wcześniej konkretniej daty wycofania wojsk z Wietnamu. Toczono ciężkie, nierzadko całkowicie jałowe rokowania. Czas wydawał się grac na korzyść Wietnamczyków. Z czasem Wietnam Północny godzi się na pewne ustępstwa – nie żąda już usunięcia południowowietnamskiego rządu i zgadza się na przerwanie walk.

Mimo to wciąż jakiekolwiek ustępstwa uzależnione są od bezwzględnego wycofania amerykańskich wojsk. Tymczasem sprzeciw wobec wojny narasta wśród obywateli. Opozycja wobec wojny skupiona był głównie w organizacji – Ruch Pokoju, o ironio ich żądania były takie same jak komunistów wietnamskich – chcieli bezwzględnego wycofania wojsk. Nixon zmniejsza liczbę żołnierzy w Wietnamie.

Dochodzi wreszcie do zgody, w zamian za wycofanie wojsk zobowiązanie do zawieszenia broni, uwolnienia jeńców i zgody na dalsze wspieranie przez USA Wietnamu południowego. Wietnam Północny odstępuje od żądania likwidacji rządu południowowietnamskiego.

Problematyczna jest kwestia Kambodży, której terytorium wykorzystują komuniści. Nixon zdecydował się na bombardowania tego kraju w celu likwidacji ich baz, co poparł rząd Kambodży.

Nixon obawia się, czy komuniści uszanują porozumienie, gdy Amerykanie się wycofają. Gdyby tak się stało, można by kontynuować kampanię lotniczą. Jednak nawet w obliczu łamania porozumienia Kongres odmawia przyznania pieniędzy na działanie. Co więcej Kongres zmniejsza pomoc dla Wietnamu Południowego.

Z czasem komuniści zajęli Wietnam Południowy tworząc fasadowy rząd, nowy twór szybko jednak zjednoczył się z Wietnamem Północnym. Klęska ośmieliła innych rewolucjonistów na świecie na przykład Fidela Castro do śmiałych posunięć. Wojna podzieliła amerykańskie społeczeństwo. Dziś można stwierdzić, iż była nieprzemyślana, nie było odpowiedniej strategii.

Ameryka przystępując w przyszłości do wojny powinna wcześniej jasno sprecyzować cele oraz metody którymi chce je osiągnąć.

Patrycja Witkowska – ROZDZIAŁ 28: POLITYKA ZAGRANICZNA JAKO GEOPOLITYKA: TRÓJSTRONNA DYPLOMACJA NIXONA

Proces wyprowadzania Ameryki z Wietnamu to okres w którym:

• Ameryka nie miała już najsilniejszej pozycji na arenie światowej

• Traciła przewagę nuklearną i gospodarczą ( dynamiczny wzrost Europy i Japonii )

„Wietnam był w końcu sygnałem, że już najwyższy czas, aby

dokonać nowej oceny roli, jaką Ameryka spełnia w rozwijającym się

świecie, znaleźć złoty środek między nadmierną rezygnacją z działań

a zbytnim zaangażowaniem”

Richard Milhous Nixon obejmował rządy w okolicznościach bliskich wojnie domowej. Twierdził on, że przewodząca światu demokracja amerykańska nie ma prawa zrzucić z siebie odpowiedzialności tego zadania. Nie było wielu prezydentów o równie skomplikowanej osobowości co Nixon. Był on nieśmiały, a zarazem zdecydowany, niepewny, a jednocześnie stanowczy, nieufny wobec intelektualistów. To jemu przypadło w udziale przeprowadzenie Ameryki od dominacji do przywództwa.

Żaden inny amerykański prezydent nie posiadał większej wiedzy na temat spraw międzynarodowych. W sprawach polityki wewnętrznej ponosiły Nixona czasami ambicje i ciążył brak pewności siebie, ale w kwestiach międzynarodowych jego wielki talent analityczny i głęboka intuicja były zawsze skoncentrowane na amerykańskich interesach.

Nixon sądził, że równowaga sił gwarantuje stabilność uważał, że silna Ameryka ma zasadnicze znaczenie dla globalnej równowagi.

Paradoksalnie, spośród wszystkich swoich poprzedników Nixon - którego zasady dalekie były od wilsonizmu – najbardziej podziwiał właśnie Wilsona.

25 lipca 1969r. – Nixon przebywał w Guam ( pierwszy etap podróży dookoła świata, od Azji południowo wschodniej po Rumunię) Właśnie tam Nixon przedstawił główne punkty nowego podejścia do spraw międzynarodowych. Między innymi fakt, że Ameryka będzie się angażować za granicą. – Doktryna Nixona

Trzy kryteria, decydujące o ewentualnym zaangażowaniu Ameryki:

• Stany Zjednoczone dotrzymają zobowiązań traktatowych.

• Stany Zjednoczone „roztoczą tarczę nad krajami sojuszniczymi, których

wolności zagrażać będzie mocarstwo nuklearne i nad krajami,

których istnienie uznamy za istotne dla naszego bezpieczeństwa".

• W przypadkach agresji bez użycia broni jądrowej, Stany Zjednoczone

oczekiwać będą, że „kraje zagrożone same wezmą na siebie odpowiedzialność

mobilizując siły do obrony."

Chcąc wypracować „doktrynę", która pozwoliłaby uniknąć konfliktu typu wietnamskiego, administracja Nixona w istocie stworzyła doktrynę, która miała zastosowanie głównie w sytuacjach podobnych do Wietnamu, a więc do konfliktu, którego Ameryka zdecydowana była nie powtarzać.

Nixon w stosunku do Moskwy był znacznie bardziej zbilansowany aniżeli jego poprzednicy. Nie postrzegał stosunków ze Związkiem Radzieckim w kategoriach wszystko - albo – nic. Wszystkie wątki stosunków obu mocarstw starał się wpleść w jedną całościową politykę. Pomysł polegał na tym aby kłaść nacisk na obszary możliwej współpracy, a ze współpracy uczynić instrument, za pomocą którego będzie można wpływać na działania Moskwy w tych obszarach, w których oba mocarstwa brały się za łby. Tak właśnie, a nie jak pojawiało się ono- zniekształcone - w późniejszych debatach, administracja Nixona pojmowała słowo détente – odprężenie

polityka linkage (sprzężenie)- łączenie wpółpracy na jednym obszarze z postępem w obrębie innego obszaru.

Idea linkage spotkało się z niechętnym przyjęciem w środowisku zajmującym się polityką zagraniczną.

• Doktryna polityczna (powstrzymywanie) nie rozwiązywała kwestii wyścigu zbrojeń, a teoria strategiczna (kontrola zbrojeń) nie niosła ze sobą rozwiązań politycznych.

• Media i kongres wywierały nacisk na Nixona, żeby jak najszybciej rozpoczął rokowania z Moską w sprawie kontroli zbrojeń

• Wysiłki Nixona na rzecz związania rokowań w sprawie broni strategicznych z postępem w kwestiach politycznych pozostawały w sprzeczności z przekonaniami zwolenników kontroli zbrojeń

• 18 kwietnia 1969 r. na łamach „The New York Timesa" anonimowi „wysocy funkcjonariusze" określili porozumienia rozbrojeniowe ze Związkiem Radzieckim jako „główny cel Nixonowskiej polityki zagranicznej".

• Dwudziestego drugiego kwietnia tenże „Times" cytował opinię „amerykańskich dyplomatów", że już w czerwcu rozpoczną się rozmowy w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych SALT

• Wkrótce też z krytyką wystąpili analitycy nie związani z rządem.

• Trzeciego czerwca 1969 r. „The New York Times" określił koncepcję łączenia restrykcji handlowych z innymi kwestiami i określił je mianem self-defeating - działań, które wyjdą bokiem , które są związane z „polityką Zimnej Wojny" i „niezgodnych z teorią administracji Nixona, wedle której nadszedł właśnie czas, aby przejść od ery konfrontacji ku negocjacjom i kooperacji."

W końcu jednak Nixonowi i jego doradcom udało się stworzyć system współzależności między różnymi kwestiami politycznymi. Linkage zaczęło funkcjonować dlatego, że dokonując przełomowego otwarcia na Chiny, administracja stworzyła tym samym skuteczne zaangażowanie do umiarkowania Moskwy. Jedna z elementarnych zasad, jakie poznają adepci szachów, polega na tym, aby dokonując ruchu na szachownicy obliczać liczbę pól, które znajdą się w obrębie działania figury czy piona. Im będzie ich więcej, tym bardziej ograniczy się swobodę ruchów przeciwnika. Podobnie w dyplomacji, im więcej możliwości działania ma jedna strona, tym mniejszy wybór pozostaje drugiej. Musi ona wtedy ważyć każdy krok i działać niezwykle ostrożnie. W efekcie zaś sytuacja może rozwinąć się w taki sposób, że przeciwnik będzie musiał pójść na ugodę.

Pod koniec lat 60 poprawa stosunków Waszyngton Pekin stała się fundamentem strategii administracji Nixona wobec Związku Radzieckiego. Moskwa spostrzegła ze dobiegł końca stan wrogości pomiędzy najpotężniejszym i najludniejszym państwami świata. Kierownictwo Radzieckie postanowiło okazać więcej umiarkowania, bowiem polityka gróźb może jeszcze bardziej nasilić współpracę chińsko-amerykańską.

Pierwszymi politykami, którzy dostrzegli pewne możliwości wynikające z rozłamu między Moskwą a Pekinem, byli dwaj nestorzy europejskiej dyplomacji: Adenauer i de Gaulle. De Gaulle trafnie dostrzegł na początku lat sześćdziesiątych, że Moskwa ma poważne kłopoty na długiej granicy z Chinami, a przeto będzie musiała zdecydować się na współpracę z Zachodem. Ale, jak to de Gaulle, uważał, że przyczyni się to do odprężenia w stosunkach Moskwy z Paryżem. Mając kłopoty z Chinami, Moskwa przypuszczalnie rozpocznie negocjacje z Francją, co spowoduje zniknięcie Żelaznej Kurtyny i pozwoli na urzeczywistnienie wizji de Gaulle'a „Europy od Atlantyku po Ural". Tymczasem jednak Francja de Gaulle'a była za słaba, aby dokonać aż takiej rewolucji dyplomatycznej. Moskwa nie traktowała Paryża jako równoprawnego partnera w detente. Francuski pryzmat, przez jaki de Gaulle postrzegał świat, sprawiał, że jego polityczne recepty ulegały zniekształceniu. Jednak jego analiza była prorocza. Amerykańscy decydenci, oślepieni ideologicznymi uwarunkowaniami, nie dostrzegli strategicznych możliwości, jakie wyłaniały się z rozłamu chińsko-radzieckiego.

Poglądy w kwestii Chin układały się w Ameryce wedle wzoru znanego z czasów zimniej wojny:

• Grupa sinologów domagała się, aby Ameryka dała miejsce Pekinowi w Narodach Zjednoczonych i podjęła szerokie wzajemne kontakty

• Sowietolodzy od ponad 20-lecia domagali się podjęcia dialogu z Moskwą

W październiku 1967 r. na łamach „ForeignAffairs" Nixon pisał:

„W dalszej perspektywie nie powinniśmy pozostawiać Chin poza rodziną

narodów świata, na marginesie, gdzie snuć będą swoje fantazje, pielęgnować nienawiści i zagrażać sąsiadom. Na naszej małej planecie miliard potencjalnie najzdolniejszych jej mieszkańców nie może żyć w gniewnym odosobnieniu."

Nixon osiągnął swój cel, choć Chiny powróciły do światowej społeczności nie tyle na skutek możliwości podjęcia dialogu ze Stanami Zjednoczonymi, ile z obawy przed napaścią ze strony oficjalnego sojusznika Związku Radzieckiego. Administracja Nixona zrazu nie dostrzegała tego aspektu stosunków chińsko-radzieckich. Pojęła go dopiero za sprawą samej Moskwy. Nie po raz pierwszy i nie ostatni nieudolna polityka zagraniczna Kremla spowodowała coś, przed czym w istocie Moskwa żywiła największe obawy.

Nixon Uczynił największy krok w swojej prezydenturze - ostrzegł ZSRR, że Ameryka nie pozostanie obojętna gdyby doszło do napaści na Chiny.

Ameryka podkreślała, że zachowa neutralność w ewentualnym konflikcie między dwoma najważniejszymi ośrodkami komunistycznymi.

„Nie uczynimy niczego, co mogłoby zaostrzyć ten konflikt ani nie będziemy doń zachęcać. Absurdem jest wierzyć, że moglibyśmy wejść w porozumienie z jedną z jego stron przeciwko drugiej Nie możemy jednak pozwolić, aby komunistyczne Chiny albo Związek Radziecki dyktowały nam, jaką politykę mamy prowadzić wobec pozostałej strony (…) I Chiny, i Związek Radziecki oceniać będziemy wedle

czynów, a nie słów."

W lutym 1972 r. Nixon podpisał Komunikat Szanghajski, który wyznaczał kierunki rozwoju

stosunków chińsko-amerykańskich na następne dziesięć lat. Był to dokument bezprecedensowy z tego względu, że więcej niż połowę jego treści zajmowała lista rozbieżności dotyczących kwestii ideologicznych, spraw międzynarodowych, Wietnamu i Tajwanu. Na swój sposób jednak ów protokół rozbieżności podkreślał znaczenie spraw, w których obie strony wyrażały zgodny pogląd. Zgodzono się mianowicie na to, że:

„- rozwój normalizacji stosunków między Chinami a Stanami Zjednoczonymi leży w interesie obu stron;

- obie strony pragną zmniejszenia groźby wybuchu międzynarodowego konfliktu zbrojnego;

- żadna ze stron nie dąży do hegemonii w regionie Azji i Pacyfiku, obie przeciwstawiają się działaniom innych krajów lub grup krajów, które chciałyby ustanowić taką hegemonię; oraz

- żadna ze stron nie zamierza negocjować w imieniu strony trzeciej czy też wchodzić w układy czy porozumienia z drugą stroną wymierzone przeciwko innym krajom."

Komunikat Szanghajski i działania dyplomatyczne, w wyniku których komunikat stał się możliwy, pozwoliły administracji Nixona stworzyć coś, co być może nieco przesadnie nazwano nową strukturą pokoju. Gdy tylko nastąpiło otwarcie na Chiny, dotychczasowy wzór stosunków międzynarodowych uległ radykalnej zmianie. O stosunkach z Chinami mówiono później na Zachodzie jako o „chińskiej karcie", jakby rzeczywiście Waszyngton mógł kształtować politykę nieustępliwych władców z Zakazanego Miasta. W istocie to Chińczycy sami grali swoją kartą albo takiej karty w ogóle nie było. Rola amerykańskiej polityki polegała na ustanowieniu konstrukcji wzajemnych stosunków, w których obie strony gotowe były udzielić sobie poparcia tam, gdzie ich interesy były zbieżne. Wedle analiz Nixona i jego doradców tak długo, jak długo Chiny żywiły więcej obaw wobec Związku Radzieckiego niż wobec Stanów

Zjednoczonych, własny interes Chin będzie skłaniał je do współpracy z Ameryką

Większość ekspertów uważało, że poprawa stosunków z Chinami odbije się negatywnie na stosunki z Moskwą. Stało się jednak inaczej. Nixon był pierwszym prezydentem od czasów Roosevelta, który wyraźnie oparł swoją politykę zagraniczną na zasadzie interesu narodu .

Gdy osiągnięcia Nixonowskiej polityki zagranicznej przyjęto za oczywistość, a zagrożenia, których on uniknął, przestały istnieć, Nixonowskie podejście do spraw polityki zagranicznej stało się kontrowersyjne.

Niewykluczone, że gdyby nie doszło do afery Watergate, Nixon mógłby zyskać poparcie społeczne dla swojego stylu dyplomacji i wykazać, że był to najbardziej realistyczny sposób wdrażania w życie amerykańskiego idealizmu. Ale połączony efekt Wietnamu i Watergate sprawił, że nie mogło być mowy o nowym consensusie. Choć Nixonowi udało się, mimo tragedii indochińskiej, zapewnić Ameryce dominującą pozycję międzynarodową, to jednak w czasie jego drugiej kadencji zaczęła się niezwykle ostra debata na temat roli Ameryki w świecie, a zwłaszcza na temat jej stosunku do komunizmu.

Jakub Krzeszowski – ROZDZIAŁ 29: ODPRĘZENIE A MALKONTENCI

Administracja Nixona dążyła do stworzenia "struktury pokoju", zaczęto działania w ramach trójkąta USA-ZSRR-Chiny, które utorowały drogę do zakończenia wojny w Wietnamie, porozumienia w sprawie Berlina, radykalnego zmniejszenia wpływów radzieckich na bliskim wschodzie, rozpoczęcia arabsko-izraelskiego procesu pokojowego, i do KBWE.

Doktryna Hallsteina polegała na tym, że do wyboru Willy’ego Brandta na kanclerza RFN wszystkie ekipy rządzące uważały, że jedyny prawowity rząd Niemiec rezyduje w Bonn, oraz zrywały stosunki dyplomatyczne ze wszystkimi krajami które uznawały NRD. Polityka de Gaulle’a - detente, entente and cooperation – odprężenie, porozumienie i współpraca – badanie możliwości negocjacji z Europą wschodnią niezależnie od USA oraz uznanie Europy przez Moskwę za osobny podmiot w dyplomacji. Wejście radzieckich wojsk do Czechosłowacji w 1968 położyło kres inicjatywie de Gaulle’a ale stworzyło możliwości Brandtowi który po objęciu urzędu kanclerza RFN w 1969 wzywał do ocieplenia stosunków na linii Europa-ZSRR, uznania granic Polski, uznania NRD. Nazywało się to wszystko OSTPOLITIK. Nixon mimo wielu wątpliwości doszedł do przekonania, że lepiej poprzeć doktrynę Ostpolitik bo próba przeciwdziałania niesie ryzyko rozluźnienia więzi RFN z NATO i wspólnym rynkiem. Ponadto dzięki temu można było położyć kres całkowitej izolacji Berlina. W 1971 uzgodniono wolność Berlina zachodniego i swobodny wstęp do miasta dla zachodnich sojuszników. Owocami OSTPOLITIK były także traktaty o przyjaźni miedzy NRD a RFN, miedzy RFN a ZSRR oraz RFN z Polską.

Administracja Nixona podjęła działania na rzecz ograniczenia radzieckich wpływów w regionie Bliskiego Wschodu. USA blokowały każdy ruch krajów arabskich jaki wynikał z radzieckiego poparcia wojskowego lub pociągał za sobą radzieckie groźby militarne i stanęły na czele procesu pokojowego gdy rozczarowani impasem przywódcy arabscy odwrócili się od ZSRR i zwrócili się ku USA. Tak stało się po wojnie bliskowschodniej w 1973. W 1969 roku sekretarz stanu William Rogers przedstawił plan zwany – „planem Rogersa”. Polegał on na tym, że w zamian za generalne porozumienie pokojowe proponowano ustalenie granic Izraela z roku 1967 z „drobnymi korektami”. Jednak inicjatywę odrzucił i Izrael i kraje arabskie. W 1970 doszło do konfrontacji militarnych. Nad kanałem sueskim tłukł się Egipt z Izraelem. Egipt wsparło ZSRR swoimi instalacjami przeciwlotniczymi. Ponadto OWP uprowadziło samoloty w Jordanii, Syria najechała Jordanię, Izrael ogłosił mobilizację. Ogólnie zanosiło się na konkretny rozpierdol. USA wzmocniło flotę na morzu śródziemnym i dały do zrozumienia ze nie godzą się na interwencję z zewnątrz. ZSRR wycofało się nie ryzykując konfrontacji. Kryzys został zażegnany, okazało się ze USA jest siła bardziej liczącą się w kształtowaniu przyszłości regionu. W 1973 Egipt i Syria zaatakowały Izrael. Izrael zaczął wygrywać, wkroczył na terytorium Egiptu i zajął część Syrii. USA musiało poczynić kroki na rzecz pokoju. Prezydent Egiptu Sadat odwrócił się od Moskwy i zaczął prosić o pomoc USA w zaprowadzeniu pokoju. W 1979 Egipt i Izrael podpisały oficjalny układ pokojowy. Wcześniej doszło do wycofania wojsk izraelskich i gwarancji bezpieczeństwa dla obu stron. W latach ‘70 krytycy Nixona odnosili się lekceważąco do jego działań, uważali, że są ono tylko iluzorycznym osłabianiem napięcia. Działania Nixona jednak opierały się na rywalizacji geopolitycznej i na założeniu, że ZSRR będzie musiało odciąć się od arabskich radykałów albo pogodzić się z utratą wpływów w regionie. W czasie wojny bliskowschodniej utrzymywano codzienne kontakty z Kremlem w celu zredukowania groźby kryzysu wynikającej z nieporozumienia. Chciano uniknąć sytuacji, w której decyzje zapadają pod presja okoliczności lub na podstawie niepełnych danych. Tonujący wpływ na postawę Moskwy na Bliskim Wschodnie miały także rokowania w sprawie Berlina oraz KBWE. Krytykowano Nixona, że jego działania polegają na wzajemnych koncesjach, współpracy, polityce ustępstw wobec wrogiego bloku wschodniego. Kłóciło się to z dotychczasowym rozumowaniem polityki w kategorii bieli lub czerni, wroga i przyjaciela oraz zdobywania jednostronnych korzyści. W kategoriach nixonowskiej polityki zagranicznej świat jawił się jako zbiór niejasnych wyzwań i krajów powodujących się własnym interesem, świat podlegający stopniowym przemianom, który można uporządkować, ale nie da się zdominować ani odrzucić. Stawiano na wytrwałość i szukanie rozwiązań. Nie widziano sprzeczności między traktowaniem komunistów jako przeciwników a zarazem partnerów w działaniu. Opozycjoniści Nixona przedkładali rywalizacje ideologiczną nad geopolityczną, nie wierzyli w celowość negocjacji z ZSRR a kompromis utożsamiali z porażką. Opowiadali się za polityką siłową, traktując politykę zagraniczną nie jako strategię a krucjatę. Niezadowolenie wywołał także fakt, że Nixon ominął cały rządowy aparat biurokratyczny i przeniósł do białego domu zarządzanie amerykańską dyplomacją. Zarzucano mu podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących kreowania stosunków z ZSRR bez uzgodnienia z resztą yntelygencji.

W 1972 podpisano układ o ograniczeniu zbrojeń strategicznych SALT. Dotyczył redukcji systemów obrony przeciwrakietowej – ograniczono liczbę wyrzutni rakietowych do stu, a do sześciu liczbę stacji radiolokacyjnych. Krytykowano administracje Nixona za to, zarzucając mu, że układ naruszył równowagę strategiczną na korzyść ZSRR.

Administracja Nixona wniosła do dyplomacji problem emigracji Żydów z ZSRR. Wspominano o tych sprawach w nieformalnych kontaktach. Gdy stosunki radziecko-amerykańskie uległy poprawie liczba emigrantów rosła z roku na rok, biały dom regularnie przedstawiał kierownictwu radzieckiemu listę pokrzywdzonych osób , którym odmówiono wiz wyjazdowych, których rodziny zostały podzielone i tych co wylądowali w pierdlu. Większości z nich również umożliwiono emigrację. Wszystko to odbywało się w ramach milczącego targu, nieformalnej współpracy bez oficjalnych wniosków. Nie wspominano o tym na forum publicznym.

W 1972 ZSRR wprowadziło podatek emigracyjny jako zwrot kosztów kształcenia emigrantów. Żydzi zwrócili się o pomoc do Nixona bo obawiali się zastopowania możliwości wyjazdowych. Wtedy opozycjoniści zaczęli wywierać nacisk na podpisanie porozumienia przyznającego ZSRR klauzulę największego uprzywilejowania w stosunkach handlowych w zamian za załatwienie sprawy wojennych długów z tytułu programu LEND-LEASE. Chcieli jednak wprowadzenia poprawki, która zabraniała klauzuli uprzywilejowania krajom ograniczającym emigracje. Dzięki temu podatek zniesiono. Odbyło się to na forum publicznym. Krytycy Nixona byli zwolennikami załatwiania spraw w ten sposób a nie dyplomacji gabinetowej jeżeli chodzi o prawa człowieka. To tylko potwierdziło ich przekonanie, że zdecydowana postawa nacisku przynosi efekty w polityce zagranicznej. Zaczęto się domagać podwojenia emigracji żydowskiej, zniesienia ograniczeń wobec innych narodowości a także kampanii na rzecz praw człowieka oraz zamrożenia wymiany handlowej.

Ola Kleszczyńska Pajor - ROZDZIAŁ 30: KONIEC ZIMNEJ WOJNY: REAGAN I GORBACZOW

Reagan-
Nie był człowiekiem o wielkim wykształceniu. Wielu dziwiło się jakim sposobem, ten praktycznie aintelektualny człowiek zdołał zostać gubernatorem Kalifornii, a pózniej prezydentem USA. Jednak nikt nie podważał tego, że mimo braku wykształcenia ( był zawodowym aktorem, co pomagało mu w deklamowaniu poruszających przemówień) był niezwykle sprawnym graczem politycznym. Szczegóły polityki zagranicznej nudziły go, opanował tylko kilka podstawowych pojęć, ale były to sprawy o zasadniczym znaczeniu. Posiadał on jednak duże wyczucie kierunku i siłę własnych przekonań, co można uznać za zasadnicze czynniki przywództwa.
Jak każdy prezydent nie pisał swoich przemówień, powiada się,że był narzędziem w rękach osób piszących mu przemówienia, ale to nie prawda, ponieważ sam dobierał sobie autorów przemówień, a także wygłaszał je w sposób bardzo przekonujący i z głęboką wiarą. Miał szczególny talent jednoczenia społeczeństwa amerykańskiego. Ujmowala innych swoją prostotą i wiecznym dowcipkowaniem, które jednak było maską zabezpieczającą przed otoczeniem. Traktował amerykańską wyjątkowość w sposób dosłowny, jakby była receptą na codzienne kierowanie polityką zagraniczną. Reagan odrzucał "kompleks winy" utożsamiany z administracją Cartera i dumnie bronił osiągnięć Ameryki, jako "największej siły na rzecz pokoju w dzisiejszym świecie". Jego stosunek do ZSRR był oczywisty, uważał je za "imperium zła" i konsekwentnie negował jakiekolwiek działania Kremla. Retoryka poerwszej kadencji Reagana wyznaczała koniec okresu odprężenia ( 1979 rok radziecka agresja na Afganistan). Reagana wybrano bo głosił hasła wojowniczego antykomunizmu i słowa dotrzymał. Uważał, że można doprowadzić do poprawy stosunków z ZSRR, jeśli zacznie się on lękać nuklearnego Aramgedonu. Nie przekreślał jednak Rosji całkowicie, uważał, że ich zło opiera się na niewiedzy, myślał, że spór się zakończy kiedy przeciwnik się nawróci. Parokrotnie wysyłał do Breżniewa odręczne listy, jakby osobista perswazja mogła przekreślić siedemdziesiąt pięć lat komunistycznej ideologii. Problem polegał ma tym, że wysyłając taki list, opierał się na dialogu i założeniu, że cieszy się szczególnym zaufaniem adresata, natomiast parę tygodni wcześniej nazywał ZSRR najgorszym tworem historii. Nie widział potrzeby wyjaśniania takich sytuacji, może dlatego, że wierzył w podatność władz radzieckich na nawrócenie się. Po śmierci Breżniewa, napisał kolejny odręczny list, tym razem do Andropowa, ponownie odrzucając pomówienia o snucie planów agresji. Kolejno kiedy Andropow,zmarł, a chwilowo władzę w ZSRR objął Czernienko, prezydent zapisał w swoim pamiętniku: " Mam silne wrażenie, że chciałbym porozmawiać z nim o wszystkim, jak człowiek z człowiekiem, i przekonać go, że gdy ZSRR dołączy do rodziny narodów, to spłyną nań rożne korzyści materialne." 6 miesięcy pózniej z pierwszą w czasie administracji Reagana wizytą w Waszyngtonie, przybył Andriej Gromyko, najważniejsze było rozwianie podejrzeń radzieckich przywódców wobec Stanów Zjednoczonych. Wierzył, że radziecką podejrzliwość można rozwiać w czasie jednej rozmowy na szczycie. Co do Gorbaczowa, uważał, go za reformatora i "bratnią duszę". Cała jego administracja nie wierzyła ani w strukturalne, ani w geopolityczne przyczyny napięcia. Zabiegali o ostateczne rozwiązanie sporu. Myślał, że ma obowiązek uświadomienia Gorbaczowa, a także innych przywódców radzieckich, że filozofia radziecka jest błędem. Nie wierząc w sprzeczność i interesów narodowych, odrzucał w konsekwencji tezę, że między narodami spory są nierozwiązywalne. Niezależnie jednak od optymistycznego stosunku do ostatecznego rezultatu, cel zamierzał osiągnąć na drodze bezwzględnej konfrontacji. W sposób typowo amerykański uważał, że konfrontacja i pojednanie to kolejne etapy polityki. Reagan i jego doradcy poszli o krok dalej od swoich poprzedników i traktowali prawa człowieka jako narzędzie obalenia komunizmu i instrument demokratyzacji ZSRR, a więc jako klucz do pokoju światowego. Reagan prowadził swoistą krucjatę na rzecz demokracji. Chciał ją rozpowszechnić na cały świat  i uważał, ze USA powinny być strażnikiem demokracji. Dlatego wspierał państwa dążące do pozytywnych w jego myśleniu zmian i reform, natomiast krytykował, albo reagował siłą na te, które wartości te odrzucały. Celem Reaganowskiej ofensywy geostrategicznej było uświadomienie Moskwie, że poszła za daleko. Doprowadził do zniesienia oprawki Clarka, która nie pozwalała Ameryce udzielać pomocy siłom antykomunistczynym w Angoli, zwiększył poparcie dla partyzantki antyradzieckiej w Afganistanie, rozwinął szeroki program walki z komunistycznymi partyzantami w Ameryce środkowej, a nawet udzielił pomocy humanitarnej w Kambodży. Moskwie odebrano większość jej zdobyczy z lat siedemdziesiątych, z tym że wiele z tych odwrotów dokonało się dopiero w czasie administracji Busha Seniora. Administracja Reagana osiągnęła te sukcesy kierując się tzw.doktryną Reagana: USA udzielają pomocy antykomunistycznym ruchom, które chcą wyrwać swe kraje z orbity radzieckich wpływów. W latach 60. i 70. Moskwa inspirowała komunistyczne rebelie przeciwko rządom zaprzyjaźnionym z USA, a w latach 80. USA zaaplikowała Moskwie jej własne lekarstwo. Rozbudowa potencjału militarnego była głównym wyzwaniem Reagana wobec ZSRR. Decyzja dot.rozmieszczenia w Europie broni średniego zasięgu, miała w istocie charakter polityczny. Pojawiało się pytanie czy Europa Zachodnia może liczyć, ze USA użyją broni nuklearnej do odparcia ewentualnego ataku radzieckiego, jeśli ograniczyłby się wyłącznie do obszaru Europy Zachodniej? Rakiety wypełniały lukę w systemie odstraszania; obrona amerykańska i europejska zostały połączone, nie narażając się na ryzyko nie od przyjęcia, czyli powszechną wojnę nuklearną. Była to także odpowiedz na francuskie obawy przed neutralizacją Niemiec. Masowe demonstracje przeciwko rozmieszczeniu rakiet wstrząsnęły RFN. Kreml wyczuł możliwość osłabienia NATO, dlatego z opozycji przeciwko rozmieszczeniom rakiet uczynili zasadniczą kwestię radzieckiej polityki zagranicznej. Moskiewska machina propagandowa rozpętała wielką kampanię w całej Europie. Reagan zaoferował, że wycofają rakiety średniego zasięgu, jeśli Rosja wycofa radzieckie rakiety SS-20. Moskwa się wystraszyła, wycofała z wszystkich rozmów, co doprowadziło do rozmieszczenie rakiet średniego zasięgu i było jednocześnie wielkim zwycięstwem Reagana i kancelarza Niemiec Khola. Reagan poszedł o krok dalej wzywając naukowców do wynalezienia czegoś co przekreśli siłę broni nuklearnej. Arsenał nuklearny stanowił fundament radzieckiego statusu wielkiego mocarstwa, dlatego tym jednym technicznym zabiegiem Reagan zapowiadał przekreślenie wszystkiego co ZSRR, budował kosztem niemal całkowitego bankructwa. Tym samym Moskwa zdała sobie sprawę, że wyścig zbrojeń, który sami rozpoczęli, albo pochłonie wszystkie ich środki, albo przechyli szalę zwycięstwa na rzecz USA. Reagan stworzył system obrony USA SDI. Jednak miał o wielu przeciwników, którzy uważali, że rozmieszczenie systemu może trwać wiele lat , a także może to wpłynąć na zachwianie niepodzielności bezpieczeństwa sojuszu NATO. Prezydent nie przejmował się krytyką, ze względu na to, że nie postrzegał systemu SDI w kategoriach technicznych tylko strategicznych. Tym samym malował wizję świata bez broni nuklearnej, konsekwentnie realizując strategię odstraszania. SDI otworzyła drogę do kontroli zbrojeń. Był przekonany, że wykluczenie wojny nuklearnej jest obiektywnie sprawą tak doniosłą, iż każdy myślący człowiek zgodzi się z jego wizją, gotów był pójść ramie w ramię z Moskwą w kwestiach o fundamentalnym znaczeniu: w 1986 roku w czasie długich i burzliwych rozmów z Gorbaczowem, kiedy uzgadniali 50% redukcję arsenałów strategicznych w trakcie 5 lat; Reagan był gotów przyjąć propozycje Kremla, na co nie byli gotowi inni przywódcy światowi, jednak skończyło się to fiaskiem. Gorbaczow przecenił swoje karty; Reagan zwyczajnie wyszedł z obrad, co było na tyle dużym zaskoczeniem dla innych, że nie pozostawiło miejsca na jakąkolwiek reakcję. Na szczycie w Reykjaviku osiągnięto porozumienie o redukcji sił strategicznych, o zniszczeniu radzieckich i amerykańskich rakiet średniego zasięgu w Europie, a także rozpoczęto proces denuklearyzacji Niemiec. Sukces administracji Reagana można też niejako łączyć z okresem powolnego upadku ZSRR. Umiejętnie balansował na granicy kryzysu, możliwe, że udawało mu się to tak długo, wlasnie przez nieuchronnie zbliżający się koniec ZSRR.


Gorbaczow-
Dojrzewał politycznie gdy ZSRR przeżywał bezprecedensowy okres prestiżu i potęgi, ale przeznaczenie sprawiło, że za jego kadencji doszło do upadku imperium zbudowanego za ogromną cenę krwi i bogactw. Kiedy w 1985 objął władzę, ZSRR było w stanie gospodarczego i społecznego rozkładu. Gorbaczow należał do innej generacji niż jego poprzednicy, był bardzo inteligentny i uprzejmy w obejściu. Świat upatrywał w nim swoje nadzieje na zmianę wizerunku ZSRR, niemal do końca jego kadencji Waszyngton traktował Gorbaczowa jako niezastąpionego partnera w budowie nowego porządku świata. Utrzymanie Gorbaczowa przy władzy stało się celem zachodnich przywódców, którzy byli przekonani, że z każdym innym przywódcą nie będą w stanie się dogadać. Jednak gdy zaczął on już bardzo wyraźnie tracić poparcie społeczeństwa, które doprowadziło do puczu na szczycie władzy, Zachód równie szybko odwrócił się od Gorbaczowa i poparł Jelcyna. Doprowadził od jednak do do jednej z najbardziej znaczących rewolucji- zniszczył Partię Komunistyczną, w konsekwencji zrujnował imperium, które wznoszono mozolnie przez całe stulecia. Dążył do modernizacji, chciał aby Partia Komunistyczna przystosowała się do świata zewnętrznego. Obwiniany przez rodaków za ogrom klęski, która nastąpiła za jego czasów. W ciągu czterdziestu lat zimnej wojny zawiązała się i zaczęła funkcjonować luźna koalicja niemal wszystkich państw uprzemysłowionych wymierzona przeciwko ZSRR. Moskwie pozostały jedynie państwa satelickie w Europie Wschodniej, trzymane w ryzach zgodnie z doktryną Breżniewa, które jednak nie wnosiły niczego do radzieckich zasobów, a raczej je obciążały. Kiedy Zachód rozpoczynał rewolucję w dziedzinie superkomputerów i mikroprocesorów, Rosja popadała w technologiczne zacofanie. Na początku swojej kadencji wydawało się, że wierzy on w pobudzenie społeczeństwa poprzez oczyszczenie Partii Komunistycznej i wprowadzając pewne elementy gospodarki wolnorynkowej. Prawdopodobnie nie zdawał sobie sprawy z ogromu problemu jakie podejmował na płaszczyźnie wewnętrznej, ale rozumiał, że do ich rozwiązania konieczny jest okres międzynarodowego spokoju. Wnioski do jakich doszedł nie różniły się zbytnio od wniosków jego poprzedników, z tą różnicą, że Gorbaczow zdawał sobie sprawę że Związek Radziecki będzie potrzebował wielu lat do chociaż zbliżenia się poziomowo do stanu gospodarki USA. Aby "złapać oddech" zainicjował poważną reorientację radzieckiej polityki zgaranicznej: na XXVII zjeździe Partii w 1986 roku niemal zupełnie odrzucono ideologię marksistowsko-leninowską, Gorbaczow całkowicie odrzucił walkę klasową i proklamował współistnienie jako cel sam w sobie. Uznawał ideologiczne róznice między Wschodem i Zachodem, uważał, że muszą one ustąpić wobec konieczności międzynarodowej współpracy. Największym problem dla Gorbaczowa stanowił wyścig zbrojeń, który wykańczał radziecką gospodarkę, a negocjacje don't.kontroli zbrojeń zajmowały wiele czasu, którego Gorbaczow nie miał.  W 1988 roku w przemówieniu na forum ONZ ogłosił jednostronne zmniejszenie liczebności wojsk, a także eliminację 10 tysięcy czołgów, skierowanych głownie przeciwko NATO; zapowiedział wycofanie sporej części wojsk z Mongolii; miał nadzieje na podobną reakcję Europy Zachodniej i USA. Takie posunięcie świadczy albo o wielkiej pewności siebie, albo wręcz przeciwnie o wielkiej słabości, a że w tamtym okresie potęga ZSRR wyraźnie się zmniejszyła, wniosek jest prosty. Gorbaczow miał pecha: każda jego wielka inicjatywa, zostawali przyćmiona innymi weydarzeniami, które akurat działy się gdzieś na świecie. W latach 80. rozpoczęła się fala demokratyzacji i walki o wolność w krajach satelickich, a co za tym idzie, zgodnie z doktryną Breżniewa, wszelkie protesty winny być zabijane w zalążku. Gorbaczow nie mógłby jednak postąpić w ten sposób, ponieważ kłóciło się to kompletnie z jego poliytyką zagraniczną. Gorbaczow nie nadążali za biegiem wydarzeń. Ponad to rósł ponad możliwości Moskwy koszt utrzymania orbity satelickiej. Postawił on na liberalizację i przegrał. Kolejno upadał komunizm w Europie: sukces Solidarności, upadek muru berlińskiego etc. Próby reform w ZSRR zarówno społecznych jak i gospodarczych, załamały się pod ciężarem samego systemu. Jedyną grupą, która zdawał sobie sprawę z konieczności zmian, choć przyjmowała je bardzo niechętnie było KGB. W ostatnim roku swojego urzędowania przypominał człowieka, który przegrał życie. Jego reformy okazały się półsrodkami, co przyspieszyło upadek Związku Radzieckiego.

Klaudia Olbrycht - ROZDZIAŁ 31: ROZWAŻANIA NAD NOWYM PORZĄDKIEM ŚWIATA

Początek ostatniej dekady XX w. to triumf wilsonizmu, poprzez zniwelowanie zagrożenia jakim była komunistyczna ideologia i radziecka geopolityka. Bush oraz jego następca Clinton wyrażali nadzieję na nowy porządek świata w stylu klasycznego wilsonismu. Podkreślano sprawę zwiększenia obszarów demokracji. Po raz trzeci w stuleciu Ameryka obwieszczała zamiar budowania nowego porządku świata, odnosząc własne wartości do całego świata i po raz trzeci zdawała się górować na scenie politycznej. Po ziemnej wojnie Ameryka jest zdolna do interwencji w każdym miejscu na globie.

W systemie międzynarodowym, w którym jest pięć lub sześć mocarstw i mnogość mniejszych państw, porządek wyłoni się, ze ścierania i równoważenia rywalizujących interesów narodowych.

Trzy podstawowe pytania, które stanowią odpowiedź na nowy porządek świata. Co jest fundamentalną jednostką porządku międzynarodowego? W jaki sposób jednostki te mogą oddziaływać na siebie? Jakimi kierują się celami?

Typowe XIX wieczne państwo europejskie zasadzało się na wspólnocie językowej i kulturowej i to stwarzało poczucie bezpieczeństwa. Po ziemnej wojnie państwa te nie miały potencjału na spełnianie globalnej roli. Przyszłe znaczenie będzie wypadkową skonsolidowania UE. Zjednoczona Europa będzie wielkim mocarstwem, a podzielona stanie się drugorzędnym podmiotem sceny międzynarodowej.

Niepokoje dotyczące budowania nowego porządku świata. Trzy modele państw uznawanych przez siebie za narodowe.

1. Pochodne rozpadających się imperiów (państwa po rozwiązaniu Jugosławii i ZSRR)

Pretensje historyczne, obsesja własnej tożsamości, sprawy porządku międzynarodowego nie w ich obszarze zainteresowań.

1. Niektóre z dawnych kolonii (Francuska Afryka Zachodnia podzielona na 17 jednostek administracyjnych, Afryka belgijska-Kongo)

Granice jako niechciany spadek po kolonizatorach. Państwo najczęściej oznacza armię. Brak instytucji narodowych. Gdyby zastosowano tam wilsonowskie zasady doszłoby do zmiany granic o nieprzewidywalnych konsekwencjach. Alternatywą dla tych państw wobec statusu quo są brutalne konflikty wewnętrzne.

1. Państwa o charakterze kontynentów

Stanowić będą podstawowe jednostki przyszłego porządku światowego. Indie, które łączą wiele nurtów ideologicznych i religijnych. Podobna rzecz w Chinach- konglomeracie językowym, zjednoczonym na bazie wspólnego pisma, kultury i historii. Być może czymś takim stanie się Europa, gdy spełnią się nadzieje twórców UE.

Po zimnej wojnie powstał świat jednobiegunowy, ale to Stany Zjednoczone chcą dyktować porządek rzeczy. Istniał jednak kłopot wdrażania wilsonowskiej wizji powszechnego bezpieczeństwa zbiorowego. Owszem, społeczeństwa w miarę chętnie współdziałały w ramach utrzymania pokoju(peacekeeping), ale bez entuzjazmu do sprawy ustanawiania pokoju (peacemaking). Nawet Ameryka nie wypracowała koncepcji czemu będzie się przeciwstawiać.

W XXI wieku na skutek działania sił globalnych Ameryka straci na wyjątkowości. Zapewne przez długie lata pozostanie ona potęgą gospodarczą, ale pojawi się więcej ośrodków zamożności wraz z upowszechnieniem technologii generowania dobrobytu. Ameryka musi stawić czoło konkurencji. W tej zaś sytuacji amerykańskie poczucie wyjątkowości, które jest niezbywalną podstawą wilsonowskiej polityki zagranicznej, zacznie w nadchodzącym stuleciu tracić na znaczeniu. Ameryka nadal będzie dążyć do rozwoju demokracji i to pozostanie głównym kierunkiem jej działań.

Demokracja z wydaniu zachodnim: ograniczenie władzy centralnej, rozszerzanie swobód jednostki, dojrzewała w społeczeństwach kulturowo i historycznie jednorodnych, najpierw społeczeństwo a potem naród, a na końcu państwo, zakłada się istnienie consensusu, istnienie lokalnej opozycji

Demokracja w pozostałych regionach: najpierw powstało państwo, a potem naród, proces polityczny dotyczy trwałej dominacji a nie wymiany osób rządzących, rzadko występuję pojęcie lokalnej opozycji

Gdy zaistnieje równowaga między wartościami a koniecznością, formułowanie polityki zagranicznej należy rozpocząć od próby określenia tego, co stanowi żywotny interes-przeciwdziałanie wszelkim zmianom w otoczeniu międzynarodowym, które mogą zagrozić bezpieczeństwu międzynarodowemu, bez względu na formę i umocowania prawne.

Analizując politykę powstrzymywania, można powiedzieć że postawę Ameryki wobec porządku światowego kształtowało zagrożenie ze strony ZSRR. Postawa po zimnej wojnie kształtowana jest przez procesy reform Rosji. Gdy w Rosji zapanuje demokracja to będzie pokój. Główne zadanie to umocnienie rosyjskich reform.

Z upadkiem imperiów łączą się dwa rodzaje napięć: z działaniami krajów sąsiadujących oraz drugie wynikają z dążenia rozkładającego się imperium do odbudowy swojego panowania na peryferiach. Procesy te zachodzą w krajach byłego ZSRR, gdzie Rosja pod płaszczykiem misji pokojowych próbuje odbudować swoją pozycję, przy milczeniu Ameryki. Przyszłość demokracji w Rosji jest niepewna. Szczerzy reformatorzy postrzegają tradycyjny rosyjski nacjonalizm jako siłę jednoczącą. W Rosji demokratyzacja wcale nie musi oznaczać liberalnej polityki zagranicznej, dlatego teza że gwarantem pokoju są reformy wew w Rosji nie znajduje uznania w Chinach czy Europie Wschodniej.

W rosyjsko- amerykańskich stosunkach konieczny jest poważny dialog na temat problemów polityki zagranicznej, a nie traktowanie Rosji wyjątkowo, co dla niej samej jest niekorzystne. Włączenie Rosji do systemu międzynarodowego to kluczowe zagadnienie powstającego porządku świata-> dwa elementy w tym procesie: oddziaływanie na postawę Rosji oraz wywieranie wpływu na kalkulacje Moskwy. Jeśli Rosja ma być poważnym partnerem w dziele tworzenia nowego porządku świata, to musi być działać na rzecz stabilności, a nie tylko z niej korzystać.

NATO. Instytucja spajała geopolityczne i moralne cele Ameryki. Celem było zapobieżenie radzieckiej dominacji w Europie. Amerykę i Europę łączy sieć instytucji konsultacyjnych o skali i trwałości niespotykanej w historii koalicji międzynarodowych a NATO pozostaje głównym ogniwem łączącym te dwa kontynenty. Tymczasem od upadku komunizmu Ameryka innym regionom świata poświęca więcej uwagi, niż krajom podzielającym jej poglądy. Ze strony Europy więcej było przejawów współdziałania niż z innych regionów świata-> konflikt w Bośni, wojna w Zatoce Perskiej.

Dwie przesłanki na rzecz integracji europejskiej: jeśli Europa nie będzie jednością straci na znaczeniu oraz podzielone Niemcy nie mogą mieć pokus do manewrowania na granicy między blokami.

Upadek ZSRR i zjednoczenie Niemiec zachwiało fundamentami, na których budowano NATO i Unię.

Wielkim osiągnięciem było uznanie tezy, że jeśli Ameryka nie zwiąże się organicznie z Europą to w przyszłości będzie to musiała uczynić w sytuacji daleko niekorzystnej dla obu stron Wspólnoty Atlantyckiej.

Przyciąganie się Rosji i Niemiec nie leży w interesie żadnych państw. Zbliżenie może powodować kondominium, a spór groźne sytuacje kryzysowe.

Porządek postzimnowojenny stawia przed Sojuszem Północnoatlantyckim 3 zespoły problemów:

1. Stosunki wewnętrzne w ramach tradycyjnej struktury sojuszu

Wpływ zadawnionych stosunków Ameryki i Francji. Pod hasłem integracji Ameryka zdominowała NATO. Francja ukształtowała UE. Niezgoda wyraża się w dominującej roli Ameryki na płaszczyźnie militarnej, co nie sprzyja politycznej tożsamości Europy. Natomiast Francja, przywiązuje wagę do politycznej autonomii co nie sprzyja spójności NATO.

Francja realizuje politykę raison d’etat autorstwa Richelieu-> rachuba interesów i nie dbanie o harmonię, a Ameryka praktykuje wilsonizm-> fundamentalna harmonia.

1. Stosunki Sojuszu z byłymi państwami satelickimi ZSRR w Europie Wsch

2. Stosunki państw-sukcesorów ZSRR, zwłaszcza Rosji z krajami Sojuszu i Europy Wsch

Sojusz jak i UE to niezbywalne elementy konstrukcji nowego porządku. NATO jako zabezpieczenie militarne, a UE jako podstawa stabilności w Europie Srodkowej i Wsch.

Dwa największe europejskie wyzwania dnia dzisiejszego: integracja zjednoczonych Niemiec z Zachodem oraz stosunki Sojuszu Atlantyckiego z nową Rosją. Istnieje jednak problem w zastosowaniu sztuki rządzenia Richelieu(wzmaga nacjonalizmy co prowadzi do rozczłonkowania Europy) czy Wilsona(osłabienie poczucia tożsamości europejskiej w NATO).

Partnerstwo dla Pokoju-Clinton. Dla wszystkich państw-sukcesorów ZSRR i satelitów Moskwy w Europie Wsch. Nieokreślony system bezpieczeństwa narodowego. Nie jest to etapowa droga do członkostwa w NATO, ale alternatywa wobec NATO. W ramach tego programu nie da się rozwiązać podwójnego problemu: bezpieczeństwa Europy Wsch oraz integracji Rosji we wspólnocie międzynarodowej.

Ameryka-Azja. Propozycja Clintona o utworzeniu Wspólnoty Pacyfiku w 1993, z podkreśleniem, że wspólnota w Azji ma inne znaczenie niż w strefie Atlantyku. Kraje Azji nie życzą sobie żadnych instytucjonalnych ram. Wilsonizm w Azji nie ma poparcia, ponieważ nie myśli się tam kategoriami bezpieczeństwa narodowego czy współpracy na bazie uznawania wspólnych wartości. Znacznie ma równowaga sił i interes narodowy. Wzrost wydatków na wojsko w krajach azjatyckich. Chiny na drodze do bycia mocarstwem. Szukanie przeciwwagi dla Chin-> ASEAN. Z tych powodów ASEAN zabiega o obecność i zaangażowanie Ameryki w tym regionie. Ameryka jest obecna również w APEC. Kraje Azji są otwarte na wymianę idei z Ameryką, ale niechętne instytucjom.

Ścisłe więzy japońsko-amerykańskie będą odgrywać istotną rolę, jako czynnik umiarkowania Japonii i uspokojenia państw azjatyckich. Stosunki te mogą napotkać przeszkody w sporach dotyczących gospodarki czy przeszkodach natury kulturowej, co przejawia się w innych podejściach do procesów decyzyjnych - > Japonia-zasada consensusu, Ameryka - > prezydent, sekretarz stanu itp.

Stosunki japońsko-amerykańskie i chińsko-amerykańskie gdzie trwałość tych pierwszych zależy od tych drugich. Wycofanie się któregoś uczestnika łączy się wielkim ryzykiem. Kraje azjatyckie oczekują od Ameryki stworzenia stabilnych ram obejmujących i Chiny i Japonię. Chiny oczekują od Ameryki Strategicznego partnerstwa i przeciwwagi wobec silnych sąsiadów. Klucz do sukcesu tych stosunków to cicha współpraca na rzecz światowej a zwłaszcza azjatyckiej strategii.

Ameryka Łacińska. W czasie zimnej wojny rządy sprawowali dyktatorzy. Po latach 80. W Brazylii, Argentynie i Chile położono kres rządom wojskowym i ustanowiono system demokratyczny. Powstały nowatorskie inicjatywy: w 1990 za sprawą Busha inicjatywa Przedsięwzięcie na Recz Ameryk oraz NAFTA w 1993. NAFTA przyniesie dominującą rolę obu Amerykom.

­­­­­­­­­­___________________________________­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­____________________________________________

Główne zadanie Ameryki, gdy zabiera się do tworzenia nowego porządku świata, polega na znalezieniu złotego środka, a więc albo naprawić wszelkie zło i stabilizować, albo zamknąć się w sobie. W amerykańskiej tradycji kładzie się nacisk na prawdy uniwersalne, przekładanie podejścia multilateralnego nad narodowym. Nacisk na rozbrojenie, nierozprzestrzenia broni nuklearnej czy prawa człowieka a nie na sprawy o charakterze narodowym, strategicznym czy geopolitycznym. Nie można opierać nowego porządku tylko na równowadze sił. Wyłania się system o wiele bardziej skomplikowany.

Polityka zagraniczna musi być prowadzona zgodnie z systemem politycznym, kładąc nacisk na to co doraźne. Liderzy muszą komunikować się z własnym elektoratem, poprzez emocje i nastrój chwili, choć wymaga się przemyśleń priorytetów i analizy możliwości. Postępując racjonalnie Ameryka powinna podjąć próbę zbudowania równowagi na gruncie moralnego consensusu na rzecz demokracji, nie zapominając o analizie równowagi sił.

Dwa modele równowagi sił:

1. Model brytyjski – wyczekiwanie i gdy pojawia się zagrożenie układu sił angażowanie się po stronie słabszego. Wymaga on dystansu.

2. Model bismarckowski – wyzwaniom należy zapobiegać, budując system stosunków z wieloma stronami i tworzyć systemy sojusznicze oraz temperować żądań konkurentów.

Model ten jest bliższy amerykańskiemu podejściu.

Tradycyjny amerykański idealizm powinno połączyć się z głęboką analizą współczesnej rzeczywistości i na tej podstawie zbudować użyteczną definicję amerykańskiego interesu narodowego. Do wilsonowskich celów z amerykańskiej przeszłości takich jak pokój, stabilność, postęp i wolność dla całej ludzkości trzeba będzie dążyć, podejmując niekończącą się wędrówkę.