EKONOMIA POJĘCIA

EKONOMIA – nauka o procesach gospodarczych, o tym jak dokonywać wyborów w ramach ograniczonych zasobów.

MIKROEKONOMIA – dział ekonomii, który zajmuje się badaniem poszczególnych elementów tworzących gospodarkę. Przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, państwo.

MAKRORKONOMIA – bada procesy gospodarowania w skali całej gospodarki (produkt krajowy brutto). Bada m in. Czynniki wpływające na poziom i zmiany globalnej produkcji i konsumpcji w gospodarce, podaży globalnej produktów i usług, globalnego popytu.

DOBRA – odnoszony do czegoś co jest dla kogoś cenne, przedstawia dla niego jakąś wartość.

CZYNNIKI PRODUKCJI – PRODUKCJA JEST DZIĘKI NIM MOŻLIWA: PRACA, ZIEMIA, KAPITAŁ.

PROCESY GOSPODARCZE – procesy te zachodzą w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr. Powtarzanie się procesów gospodarczych wynika ze względu odnawialności i rozwoju ludzkich potrzeb.

PODMIOTY GOSPODARCZE – wyodrębnia się na ogół trzy typy, czyli uczestników procesów gospodarowania: przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe i państwo.

WŁASNOŚC – zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, inaczej praw własności jakimi właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu (podmiotu) własności.

WŁASNOSĆ W SENSIE EKONOMICZNYM - stosunek między ludźmi, który powstaje w związku z faktycznym korzystaniem przez ludzi z rezultatów działalności gospodarczej oraz dysponowaniem czynnikami produkcji.

PRAWA WŁASNOŚCI – uprawnienia, jakimi dany podmiot (właściciel) własności dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu (podmiotu) własności.

WŁASNOŚC W SENSIE FORMALNO-PRAWNYM – stosunek między osobą a rzeczą, który polega na wyłączności posiadania, użytkowania i rozporządzania rzeczą.

PODMIOT WŁASNOŚCI – jest to ten, który jest właścicielem danego obiektu. Właścicielem może być osoba, rodzina, grupa osób, ale również przedsiębiorstwo, gmina, państwo.

PRZEDMIOT WŁASNOŚCI – obiekt, który uznajemy za własny.

WŁASNOŚC PRYWATNA – zbiór uprawnień do określonych obiektów, w którym prawa własności poszczególnych jednostek są wyłączne i dobrowolnie transferowane. Można sprzedać prawo własności komu innemu.

WŁASNOŚĆ PUBLICZNA – zbiór, w którym prawa własności jednostek nie są ekskluzywne i dobrowolnie transferowane, np. prawo własności do ławki w parku. Nikt nie może komuś ograniczyć korzystania z owego zbioru uprawnień, ani nie może tego zbioru przekazać.

WŁASNOŚĆ SPÓŁDZIELCZA – wspólnie użytkowana przez spółdzielców określonych obiektów własności. Powstają spółdzielnie będące właścicielami i przekazują odpłatnie możliwość korzystania z lokali spółdzielcom.

KRZYWA TRANSFORMACJI – przedstawia zbiór ekonomicznie efektywnych kombinacji dóbr, jakie można wytworzyć w gospodarce. Inaczej nazywana krzywą możliwości produkcyjnych.

KOSZT ALTERNATYWNY - równowartość dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go w innym, możliwie najlepszym zastosowaniu.

ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA – dokonywanie wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań w procesie gospodarowania.

RACHUNEK EKONOMICZNY – porównywanie efektów działalności gospodarczej z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami, w celu wyrabiania możliwie najlepszych, czyli najbardziej efektywnych ekonomicznie wariantów.

PRAWA EKONOMICZNE – ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarowania. Opisują one stale powtarzające się zależności między elementami procesu gospodarowania.

KLAUZULA CETERIS PARIBUS – „przy innych warunkach niezmiennych”, oznacza następujące postępowanie badawcze: jeśli w sytuacji gdy jakaś wielkość określana jest przez kilka czynników, chcemy uchwycić zależność między zmianami tej wielkości a zmianami jednego z tych czynników, to przyjmujemy, że pozostałe czynniki nie zmieniają się. Stosowane jest to by uchwycić podstawowe zależności występujące w badanej rzeczywistości gospodarczej i uzyskać jej uproszczony, ale zarazem przejrzysty obraz.

MODEL EKONOMICZNY – uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej

ZASOBY – wyrażają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie.

STRUMIENIE – wyrażają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie czasu.

RYNEK – całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunki, w jakich transakcje przebiegają.

RYNEK DOSKONAŁY – charakteryzuje się spełnieniem następujących warunków: rozproszenie po stronie popytu i podaży, brak barier wejścia na rynek, przejrzystość oraz jednorodność dóbr i usług. Żaden z podmiotów nie może wpływać na kształtowanie się cen.

RYNEK MONOPOLISTYCZNY – przeciwieństwo doskonałego. Przy najniższym stopniu monopolizacji oznacza to sytuację, której występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność na produkcję i zbyt jakiegoś towaru. To przedsiębiorstwo kontroluje w pełni sytuację rynkową.

POPYT – ilość dobra jaką nabywcy SA w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

KRZYWA POPYTU -

EFEKT SUBSTYTUCYJNY - wzrost ceny jednego dobra czyni to dobro relatywnie droższym, co skłania nabywcę do zastąpienia go innym dobrem relatywnie tańszym.

PODAŻ – ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w danym czasie.

KRZYWA PODAŻY -

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena równoważąca popyt z podażą.

EFEKT DOCHODOWY ZMIANY CEN – zmiana dochodu realnego konsumenta pod wpływem zmiany cen. Im wyższa cena tym mniej dobra zostaje kupione.

PROSTA CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU – siła reakcji popytu na zmianę ceny.

$$E_{\text{CPP}} = \frac{P_{P}}{P_{P}} \div \frac{C}{C}$$

% zmiany popytu %zmiany ceny

MIESZANA CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU – reakcja popytu ba Doro X na zmianę ceny Dora substytucyjnego bądź komplementarnego (dobra Y). Jej miarą jest współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu.

$E_{\text{CMPP}} = \frac{P_{\text{PX}}}{P_{\text{PX}}} \div \frac{C_{Y}}{C_{Y}}$

% zmiana popytu na dobro X % zmiana ceny dobra Y pozostającego do dobra X

DOCHODOWA ELATYCZNOŚĆ POPYTU – jest to reakcja popytu na zmianę dochodu. Wzrost dochodów nabywców powoduje wzrost popytu.

$$E_{\text{DPP}} = \frac{_{P_{P}}}{P_{P}} \div \frac{D}{D}$$

CENOWA ELASTYCZNOŚC POPYTU – reakcja podaży na zmianę ceny.

$$E_{\text{CP}} = \frac{_{P_{D}}}{P_{D}} \div \frac{C}{C}$$

% zmiany podaży % zmiana ceny

NIETYPOWE KRZYWE POPYTU

CENA

POPYT

DOSKONALE NIEELASTYCZNY DOSKONALE ELASTYCZNY PARADOKS

EFEKT GIFFENA – dotyczy dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki i których substytuty są jeszcze droższe. Wzrost cen tych dóbr powoduje spadek dochodów realnych, implikuje to wzrost popytu a nie dobra. Efekt dochodowy jest silniejszy od efektu substytucyjnego. Nabywcy nie mogą zastąpić tych dóbr innymi.

EFEKT VEBLENA – popyt na dobra prestiżowe, których konsumpcja zaspokaja potrzeby demonstracji statusu materialnego nabywcy. Ten efekt rośnie wraz z ceną nabywanych dóbr. Wzrost popytu wraz ze wzrostem cen.

WFEKT SPEKULACYJNY – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości. Jeśli panuje przekonanie, że cena w przyszłości będzie nadal rosła, popyt rośnie mimo rosnącej ceny. Dotyczy to również spadku cen, przekonanie, że również w przyszłości ceny będą spadały wpływa na spadek bieżącego popytu mimo spadku ceny.

KRZYWE ENGLA – zmiana popytu wraz ze zmianą dochodów. CENA

Żywność mieszkanie, odzież meble, podróże, biżuteria

POPYT

DOBRA NORMALNE - dodatni współczynnik dochodowej elastyczności popytu

DOBRA PODRZĘDNE – ujemny współczynnik dochodowej elastyczności popytu

DOBRA PODSTAWOWE – współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest mniejszy od 1

DOBRA WYŻSZEGO RZEDU – współczynnik dochodowej elastyczności popytu większy od 1

DOBRA KOMPLEMENTARNE – dobra uzupełniające się w zaspokajaniu określonej potrzeby. Wzrost ceny danego dobra, powodujący spadek popytu na to dobro, implikuje więc spadek popytu na dobro komplementarne np. wzrost cen samochodów powoduje spadek cen paliwa.

DOBRA SUBSTYTUCYJNE – dobra zastępujące się w zaspokojeniu określonej potrzeby. Dlatego wzrost ceny jednego z substytutów podnosi popyt na drugi, który w tej sytuacji staje się relatywnie tańszy. Np. wzrost ceny masła powoduje wzrost popytu na margarynę.

PREFERENCJE KONSUMENTA – przy wyborze dóbr konsument daje wyraz swoim gustom i preferencjom.

FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI – klient wybiera ten produkt, z którego użytkowania będzie najbardziej zadowolony.

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI – ukazuje różne kombinacje dwóch dóbr dające ten sam poziom użyteczności całkowitej. Posuwając się wzdłuż krzywej konsument zastępuje (substytuuje) jedno dobro drugim, jednakże zachowuje ten sam poziom zadowolenia ze spożycia tych różnych kombinacji dóbr.

Ilość

dobra Y

Ilość dobra X

KOŃCOWA STOP SUBSTYTUCJI – informuje z ilu jednostek dobra Y konsument jest skłonny zrezygnować w zamian za dodatkową jednostkę dobra X przy zachowaniu tego samego poziomu użyteczności całkowitej.

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma zadowolenia (satysfakcji) z konsumpcji lub posiadania określonej konsumpcji dóbr.

UŻYTECZNOŚC KRAŃCOWA – przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o jednostkę.

PRAWO MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ – zjawisko zgodnie z którym w miarę wzrostu spożycia jednego dobra jego użyteczność krańcowa zmniejsza się.

LINIA BUDŻETU/LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO –jest zbiorem wszystkich kombinacji dóbr Xi Y osiągalnych dla konsumenta przy danych warunkach brzegowych tzn. danym dochodzie i danych cenach dóbr.

OPTIMUM KONSUMENTA- równowaga konsumenta, punkt w którym konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą.

I PRAWO GOSSENA – prawo malejącej użyteczności krańcowej. Użyteczność krańcowa kolejnych jednostek konsumowanego dobra lub usługi nie jest jednakowa. Na podstawie badań stwierdzono, że z reguły użyteczność kolejnych jednostek zużywanego w określonym czasie dobra lub usługi jest coraz mniejsza.

II PRAWO GOSSENA – mówi, że możliwa jest wymiana dwóch dóbr i będzie trwała do tego momentu dopóki przynajmniej z jednego z produktów wymieniających nie dojdzie do zrównania użyteczności krańcowej. W obrębie jednego produktu którego model konsumpcji wywołane rezygnacji z jednego dobra będzie kompensował wzrost konsumpcji dobra drugiego.

DOCHODOWA KRZYWA KONSUMPCJI – w miarę wzrostu dochodu rośnie konsumpcja dobra Y przy równoczesnym spadku popytu na dobro podrzędne X.

CENOWA KRZYWA KONSUMPCJI – zakładamy jedynie zmianę cen dobra X. Przy cenie C1 konsument jest w stanie równowagi gdy zakupi Q1 dobra X. Spadek ceny tego dobra powoduje, że konsument może nabyć dobro Q2. Dalszy spadek powoduje że konsument może kupić jeszcze dobro Q3.

KRZYWA PODAŻY PRACY – wzrost stawek płac sprawia, że ludzie chcą dłużej pracować, czyli efekt substytucyjny czas wolny zamienia się na czas pracy. Gdy osiągnie się odpowiednie dochody to spada podaż pracy.

KRZYWA PODAŻY OSZCZĘDNOŚCI –oszczędności oznaczają przeniesienie dochodów z okresu bieżącego na okres przyszły. Formy przeniesienia mogą być różne.