Nietrzeźwy pracownik może utracić prawo do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy

Stan nietrzeźwości lub odurzenia stanowi wyłączenie prawa do świadczeń przysługujących w związku z wypadkiem przy pracy. Warunkiem jest przyczynienie się ubezpieczonego pracownika - w stopniu znacznym - do powstania wypadku.

fot. Thinkstock

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) – dalej u.u.s.w.p. stanowi, iż świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. 
Przepisy u.u.s.w.p. rozszerzyły listę środków, których spożycie wywołuje negatywne skutki, zarówno w organizmie ubezpieczonego, jak i zdolności postrzegania przez ubezpieczonego zdarzeń i ich oceny oraz wyklucza czy też utrudnia podejmowanie racjonalnego działania. Tak więc, zgodnie z art. 21 ust. 2 u.u.s.w.p., ubezpieczonym, którzy w znacznym stopniu przyczynili się do wypadku, a znajdowali się pod wpływemśrodków odurzających lub substancji psychotropowych świadczenia nie przysługują.

Warunkiem wyłączenia prawa do świadczeń jest przyczynienie się ubezpieczonego pracownika, i to w stopniu znacznym, do powstania wypadku. Sam stan nietrzeźwości pracownika lub stan wynikający z zażycia środków psychotropowych bądź odurzających, nie jest wystarczającą przesłanką do pozbawienia go prawa doświadczeń przewidzianych w u.u.s.w.p., chyba że płatnik składek (pracodawca) na podstawie okoliczności zdarzenia ustali, że nastąpiło przerwanie związku z pracą.
W świetle art. 46 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 z późn. zm.) stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu we krwi wynosi powyżej 0,5‰ alkoholu albo w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³. Z kolei według ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii(tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 124) – dalej u.p.n. środkiem odurzającym jest każda substancja w każdym stanie fizycznym, która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używaną zamiast lub w takich samych celach, innych niż medyczne, jak środek odurzający lub substancja psychotropowa. Wykaz środków odurzających stanowi załącznik nr 1 do u.p.n. Substancją psychotropową jest każda substancja pochodzenia naturalnego (np. grzyby halucynogenne) lub syntetycznego, działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych. Wykaz substancji psychotropowych stanowi załącznik nr 2 do u.p.n.

W u.u.s.w.p. określono tryb postępowania w przypadku, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. W takiej sytuacji pracodawca powinien skierować pracownika na badania niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie. Pracownik jest obowiązany poddać się takiemu badaniu. Odmowa poddania się badaniu, czy też inne zachowanie uniemożliwiające przeprowadzenie badania powoduje pozbawienie prawa do świadczeń. 
Tak drastyczne skutki nie zachodzą wówczas, jeżeli ubezpieczony pracownik udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu. Koszty przeprowadzenia takich badań są zwracane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych płatnikowi składek, który kieruje na takie badania. Jeżeli przeprowadzone badania wykażą, iż ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości, bądź pod wpływem środków odurzających czy psychotropowych, a on sam przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku, wówczas koszty badań obciążają ubezpieczonego. 
Wyłączenie prawa do świadczeń z powyższych przyczyn nie dotyczy uprawnionych członków rodziny. Wobec tego, w sytuacji, gdy w wyniku wypadku przy pracy ubezpieczony pracownik zmarł, nawet gdy wypadek powstał na skutek przyczynienia się ubezpieczonego, będącego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających (psychotropowych), uprawnieni członkowie rodziny nie zostają pozbawieni prawa do przysługujących im świadczeń, określonych w u.u.s.w.p.