ETYKA ZAWODU PSYCHOLOGA - SYLABUS

TEMAT 1.

CZYM JEST ETYKA?

Tematyka	Czym jest etyka? Etyka normatywna a etyka deskryptywna. Etyka ogólna a etyka zawodowa
Literatura obowiązkowa	Tischner J. 1993, Sztuka etyki, w: Tischner J., Myślenie według wartości, wyd. Znak, Kraków

TEMAT 2.

PODSTAWOWE STANOWISKA W ETYCE.

POJĘCIE DOBRA.

Tematyka	Podstawowe stanowiska w etyce. Dobro jako zasadniczy przedmiot etyki. Pytanie o obiektywność dobra wobec wielości systemów etycznych w pluralistycznym społeczeństwie.
Literatura obowiązkowa	Ross W.D., 1999, O naturze dobra, Znak, 9, str.95-112

TEMAT 3.

ROZUMOWANIE ETYCZNE. ARGUMENTOWANIE W ETYCE.

Tematyka	Rozumowanie etyczne – jakie ma podstawy? Sprawdziany zdań etycznych – niesprzeczność i ogólność. Piętrowa struktura argumentacji etycznej. Czy etyka powinna szukać wsparcia w nauce? Rozumowanie oparte na autorytecie.

TEMAT 4.

MORALNE OCENY OSÓB I CZYNÓW. KWESTIA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA POGLĄDY.

Tematyka	Podstawy wyrażania ocen moralnych. Ocena osoby a ocena czynu. Uzasadnianie sądów moralnych. Wartościowanie w nauce. Psychologia jako nauka, w której nie ma pełnej zgodności co do obowiązującego paradygmatu. Wybór paradygmatu a odpowiedzialność za poglądy.
Literatura obowiązkowa	Galewicz W., Krótki dialog o inkwizycji i odpowiedzialności za poglądy, w: Galewicz W., Studia z etyki przekonań, Kraków

TEMAT 5.

TOŻSAMOŚĆ ZAWODOWA PSYCHOLOGA

Tematyka	Etyka zawodu psychologa jako obowiązująca psychologów, a zatem kogo (osoby posiadające wiedzę? wykształcenie poparte dyplomem? zatrudnione na stanowisku psychologa? posiadające określone cechy osobowe?). Zawód psychologa jako zawód zaufania społecznego (perspektywa kontraktu). Dokumenty normujące pracę psychologa w Polsce i na świecie .
Literatura obowiązkowa	Brzezińska, A., Appelt, K. (2000). Tożsamość zawodowa psychologa. W: Brzeziński, J., Toeplitz‑Winiewska, M. (red.), Etyczne dylematy psychologii. (s. 13‑44). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. [85-23].

TEMAT 6.

NADRZĘDNE NORMY I WARTOŚCI W PRACY PSYCHOLOGA.

Tematyka	Osoba ludzka jako pozostająca w obszarze oddziaływań psychologa. Wartość nadrzędna w pracy psychologa – dobro klienta (APA)? dobro drugiego człowieka (PTP)? Wolność i godność osoby ludzkiej. Vulnerable persons. Prawa i interesy osób trzecich: rodzice dziecka, pracodawca itp.
Opis przypadku	zabójca Andrzeja Z., badania Rosenhana
Literatura obowiązkowa	Rosenhan, D. L. (1978). O ludziach normalnych w nienormalnym otoczeniu. W: Jankowski, K. (red.), Przełom w psychologii. (s. 49‑82). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik. (tłum. A. Kołyszko) lub: Rosenhan, D. L. (2001). O normalnych ludziach w nienormalnych miejscach. W: Siuta, J. (red.), Konteksty ludzkich zachowań. (Źródła Współczesnej Psychologii 2). (s. 105-126). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (tłum. J. Siuta). [T-94].

TEMAT 7.

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

BADANIA NAUKOWE.

PROCEDURA BADAWCZA

Tematyka	Problemy etyczne związane z projektowaniem i prowadzeniem badań naukowych. Etyczna strona stawiania hipotez naukowych. Dobór uczestników badania – czy tylko względy metodologiczne? Zgoda uczestników badania na udział w nim. Problem okłamywania osoby badanej. Problem narażania osoby badanej na cierpienie lub dyskomfort. Alternatywa: strategia grania roli. Wynagrodzenie osób badanych za udział w badaniu. Badania z udziałem zwierząt.
Opis przypadku	klasyczne eksperymenty Zimbarda i Milgrama.
Literatura obowiązkowa	Zimbardo, P. G., Haney, C., Banks, W., Jaffe, D. (1978). Psychologia uwięzienia: deprywacja władza i patologia. W: Jankowski, K. (red.), Przełom w psychologii. (s. 27‑48). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik. (tłum. K. Jankowski). [por. Haney, Banks, Zimbardo, 2001]. Milgram, S. (2001a). Behawioralne badania nad posłuszeństwem. W: Siuta, J. (red.), Konteksty ludzkich zachowań. (Źródła Współczesnej Psychologii 2). (s. 89-104). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (tłum. E. Wesołek).

TEMAT 8.

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

BADANIA NAUKOWE.

WYNIKI BADAŃ

Tematyka	Wyniki badań naukowych – ich opracowanie, wyciąganie wniosków. Publikowanie wyników badań. Kwestia odpowiedzialności psychologa za dalsze losy jego badań. Prawa autorskie, własność intelektualna i jej poszanowanie.
Opis przypadku	Herbert Needleman

TEMAT 9.

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA.

Tematyka	Poznanie pacjenta/klienta a diagnoza psychologiczna. Cel diagnozy. Odpowiedzialność psychologa za dobór i zastosowanie metod diagnostycznych. Kontakt z osobą badaną i troska o jej dobro. Sytuacje szczególne: psycholog wobec ofiar przemocy, dzieci i osób ubezwłasnowolnionych. Zagadnienia etyczne związane z wydawaniem opinii i orzeczeń, ich udostępnianiem i przechowywaniem.

TEMAT 10.

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

TERAPIA I POMOC PSYCHOLOGICZNA.

Tematyka	Podstawowe normy etyczno-zawodowe psychologa w kontekście podejmowania terapii lub udzielania pomocy psychologicznej. Zagadnienie zgody świadomej. Granice w psychoterapii.
Literatura obowiązkowa	K. Jaspers, Istota i krytyka psychoterapii, s. 432-433, [w:] K. Jaspers, Filozofia egzystencji, Warszawa 1990. Kodeks Etyczny Psychoterapeuty. (2002). W: Chyrowicz, B. (red.), Etyczne aspekty ingerowania w ludzką psychikę. (Prace Wydziału Filozoficznego 92. Etyka i Technika 3). (s. 165-169). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

TEMAT 11.

TAJEMNICA ZAWODOWA

Tematyka	Tajemnica zawodowa – konieczność jej zachowania. Warunki, w jakich może być naruszona. Tajemnica zawodowa a ochrona pacjenta i osób trzecich. Konflikty powstające w związku z kwestią tajemnicy zawodowej.
Opis przypadku	Tatiana Tarasoff

TEMAT 12

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

NAUCZANIE PSYCHOLOGII.

Tematyka	Nauczanie psychologii jako jedna z form pracy psychologa. Praca w szkole wyższej – praca naukowa czy dydaktyczna? Standardy kształcenia psychologów – etyka a program studiów. Konieczność kształcenia się w zawodzie a brak uprawnień do jego wykonywania w przypadku studentów. Student psychologii jako (przyszły) psycholog.

TEMAT 13.

STANDARDY ETYCZNE ZAWODU PSYCHOLOGA:

NOWE FORMY PRACY PSYCHOLOGA

Tematyka	Poradnictwo internetowe – czy „diagnoza bez klienta”? Psycholog jako „ekspert” w mediach – komentarze do aktualnych wydarzeń, wyjaśnienia pewnych zjawisk społecznych itp. Rubryka „psycholog radzi” w popularnych czasopismach. Popularyzacja wiedzy psychologicznej – czy konflikt prawdy i użyteczności? Odpowiedzialność psychologa za obraz psychologii w oczach laika.
Opis przypadku	przykłady wypowiedzi psychologów w mediach (TV, czasopisma).

TEMAT 13

WIEDZA PSYCHOLOGICZNA

W ŻYCIU POZAZAWODOWYM PSYCHOLOGA

Tematyka

Psycholog jako osoba posiadająca wiedzę, możliwą do wykorzystania również w sytuacjach pozazawodowych. Udzielanie pomocy psychologicznej – możliwość czy obowiązek? Obowiązek udzielania pomocy a prawo psychologa do ochrony swojej prywatności. Wykorzystywanie swoich umiejętności w sytuacjach pozazawodowych. Życie prywatne psychologa a etyka zawodowa: czy drogowskaz musi iść w kierunku, który wskazuje?

LITERATURA OBOWIĄZUJĄCA

Do egzaminu obowiązują:

1. Teksty oznaczone w sylabusie (przy poszczególnych tematach) jako obowiązkowe.

2. Podręcznik: Brzeziński, J., Chyrowicz B., Toeplitz‑Winiewska, M., Poznaniak W.(red.), Etyka zawodu psychologa, wyd PWN, W-wa 2008

3. zestaw następujących dokumentów:

   1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

   2. Deklaracja Praw Dziecka i Konwencja o Prawach Dziecka

   3. Karta Praw Pacjenta

   4. Ustawa o Zawodzie Psychologa (w jej ostatniej postaci)

   5. Kodeks Etyczno – Zawodowy PTP

   6. Kodeks Etyczny Psychoterapeuty (Polskie Towarzystwo Psychiatryczne)

   7. Europejska Deklaracja Praw Dziecka w Szpitalu

   8. “Dobre obyczaje w nauce”. Warszawa, 2001 Polska Akademia Nauk. Komitet Etyki w Nauce. 

4. znajomość i posiadanie przy sobie na zajęciach kopii kodeksu PTP obowiązuje studenta począwszy od trzecich zajęć.

WARUNKI ZALICZENIA

Test jednokrotnego wyboru, ok. 60 pytań, próg zaliczenia: 50% +1