dr Przemysław Bury

Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Humanistyczno-Menedżerska Milenium

Wydział Pedagogiki (2008/2009)

PROGRAM ZAJĘĆ

Nazwa przedmiotu: Psychologia ogólna

Kierunek: pedagogika, studia niestacjonarne pierwszego stopnia

Rok studiów: pierwszy

1. SPOSTRZEGANIE I PERCEPCJA

1.1 Fizjologia odbioru (detekcja) wrażeń zmysłowych [poz.1, str.25-37; poz.2, str.9-23, 26-35; poz.3, str.77-136, 171-233].

1.2. Ogólna charakterystyka procesów spostrzegania (podejście informacyjne i ekologiczne) [poz.1, str.47-49, 52-54].

1.3 Bufor sensoryczny i jego właściwości [poz.1, str.36-41].

1.4. Analiza procesów spostrzegania w ujęciu:

- wyodrębniania cech (detektory cech, niezmienniki) [poz.1, str.41-45; poz.3, str.59-76];

- syntezy percepcyjnej (figura i tło, zjawisko grupowania percepcyjnego) [poz.1, str.45-47; poz.2, str.37-43; poz.3, str.154-170].

1.5. Dwustanowy model percepcji [poz.1, str.48].

1.6. Kwestia oczekiwań i kontekstu w spostrzeganiu i percepcji [poz.1, str.50-52; poz.2, str.53-56].

Literatura:

1. Falkowski, A. (2000). Spostrzeganie jako mechanizm tworzenia doświadczenia za pomocą zmysłów. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.25-55). Gdańsk: GWP.

2. Grabowska, A., Budohoska, W. (1992). Procesy percepcji. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom I (s.9-57). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u czlowieka (s.29-233). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN

Literatura uzupełniająca:

1. Moore, B. (2000). Wprowadzenie do psychologii słyszenia. Warszawa: PWN.

2. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.224-261,266-305). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Falkowski, A., Ścigała, E., Maruszewski, T. (1997). Procesy spostrzegania. W: M. Materska, T. Tyszka (red.) Psychologia i poznanie (s.200-223). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

2. PROCESY UWAGI

Uwaga jako mechanizm redukcji nadmiaru informacji.

2. 1. Istota procesów uwagi [poz.1, str.77-79; poz.2, str.362-71].

- pole uwagi a pole świadomości

- procesy przeduwagowe

- czynności automatyczne i kontrolowane a uwaga.

2.2. Funkcje uwagi [poz.1, str.80-85]:

- selektywność

- czujność

- przeszukiwanie

- kontrola.

2.3. Co decyduje o odrzuceniu z pola uwagi informacji uznanych za nieistotne? Teorie uwagi selektywnej [poz.1, str.86-92; poz.2, str.371-76]:

- model Broadbenta (teoria filtra uwagi)

- model Treisman (osłabiacza)

- model Deutschów

- model Johnstona

- model integracji cech.

2.4. W jaki sposób procesy uwagi nadzorują więcej niż jedną czynność w tym samym czasie? Teorie uwagi podzielnej [poz.1, str.92-95]:

- teorie modułów

- teorie zasobów.

Literatura:

1. Nęcka, A. (2000). Procesy uwagi. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.77-96). Gdańsk: GWP.

2. Lindsay, P. H., Norman, D. A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka (s.362-76). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.279-286). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

2. Kolańczyk, A. (1997). Uwaga w procesie przetwarzania informacji. W: M. Materska, T. Tyszka (red.) Psychologia i poznanie. Wyd. II (s.78-102). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza (s.95-112). Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.

3. UCZENIE SIĘ

A. Definicja i rodzaje uczenia się. Habituacja, reakcja piętna, warunkowanie.

3.1. Warunkowanie klasyczne: paradygmat i podstawowe pojęcia (wzmocnienie, powtarzanie, wygasanie, generalizacja, różnicowanie), znaczenie biologiczne [poz.1, str. 98-99; poz.2, str.105-07, 111-13].

3.2. Związki powstające podczas warunkowania klasycznego (teoria S-S, teoria S-R) [poz.1, str.99-100].

4. Znaczenie relacji czasowych w warunkowaniu klasycznym [poz.1, str.100-101].

5. Przestrzeń warunkowania klasycznego [poz.1, str.101-04].

3.5. Ewolucja definicji pojęcia wzmocnienie, koncepcja wzmocnienia Premacka [poz.1, str.110-11; poz.2, str.119-120].

B.

3.1. Warunkowanie instrumentalne: paradygmat i podstawowe pojęcia [poz.1, str.104-05; poz.2, str. 107-08]. Prawo efektu Thorndike’a [poz.1, str.104].

3.2. Typy relacji funkcjonalnych między zachowaniem a jego konsekwencjami [poz.1, str.105-106].

3.3. Przestrzeń zależności instrumentalnych [poz.1, str.106].

3.4. Pojęcie wyuczonej bezradności – rola kontroli sytuacji przez organizm [poz.2, str.127-28].

C.

3.1. Porównanie obu rodzajów warunkowania [poz.2, str.109-11].

3.2. Wpływ warunkowania klasycznego na reakcje instrumentalne [poz.1, str.106-109].

3.3. Rola kary w uczeniu się: awersyjna kontrola zachowania [poz.1, str.109-10; poz.2, str.121-23; poz.4, str.114-17].

Literatura:

1. Ostaszewski, P. (2000). Procesy warunkowania. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.98-115). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, J. (1992). Uczenie się. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.98-161). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P. H., Norman, D. A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii (s.471-498). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998). Psychologia i życie (s.93-131). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.310-337). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

2. Anderson, J. R. (1998). Uczenie się i pamięć. Integracja zagadnień. Warszawa: WSiP.

3. Włodarski, Z. (red.) (1998). Psychologia uczenia się. Tom I, II (Wyd.III). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Galloway, C. (1988). Psychologia uczenia się i nauczania. Tom I. Warszawa: PWN.

4. UCZENIE SIĘ POZNAWCZE

4.1. Uczenie się poznawcze: kognitywne podejście do procesów uczenia się [poz.1, str.118-21].

4.2. Nabywanie wiedzy:

1. uogólniony model uczenie się wg koncepcji przetwarzania informacji;

2. wiedza deklaratywna i proceduralna, reprezentacja wiedzy, wiedza ukryta, uczenie się indukcyjne, strategie uczenia się [poz.1, str.122-27; poz.2, str.140-41];

3. czynniki warunkujące efektywne uczenie się: związane ze sposobem uczenia się (prawo Josta), z materiałem, z rodzajem nastawienia [poz.2, str.152-59].

4.3. Nabywanie złożonych procedur działania (nabywanie umiejętności, wprawy)

[poz.1, str.127-28]:

1. stadia rozwojowe schematów poznawczych wg J.Piaget’a [poz.2, str.134-36];

2. nabywanie wprawy poprzez przyswajanie nawyków sensoryczno-motorycznych (pojęcie nawyku sensoryczno-motorycznego, krzywe uczenia się) [poz.2, str.137-40];

3. stadia nabywania wprawy (poznawcze, skojarzeniowe, autonomiczne) [poz.2, str.141-142];

4. czynniki wpływające na nabywanie wprawy (ćwiczenie, powtarzanie, transfer) [poz.2, str.142-48].

Literatura:

1. Ledzińska, M. (2000). Uczenie się wykraczające poza warunkowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.118-136). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, I. (1992). Uczenie się. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.98-161). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.338-347). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Czerniawska, E. (1999). Dynamika zachowań strategicznych w uczeniu się tekstów podręcznikowych. Warszawa: Wyd. UW.

2. Anderson J. R. (1998). Uczenie się i pamięć. Integracja zagadnień. Warszawa: WSiP.

3. Włodarski, Z. (red.) (1998). Psychologia uczenia się. Tom I, II (Wyd.III). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

5. Galloway, C. (1988). Psychologia uczenia się i nauczania. Tom I. Warszawa: PWN.

5. PAMIĘĆ

Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia.

5.1. Sposoby definiowania pojęcia „pamięć” [poz.1, str.137-41; poz.2, str.7-10]:

a. pamięć jako zdolność (cecha)

b. pamięć jako proces

c. podstawowe rodzaje pamięci.

5.2. Badania nad pamięcią [poz.1, str.141-43; poz.2, str.10-12]:

a. engram

b. pamięć „magnetofonowa”

c. pamięć „komputerowa”

d. zjawisko reminiscencji [poz.2, str.16-18]

e. interferencja retro- i proaktywna [poz.2, str.19-23].

5.3. Przetwarzanie informacji w procesach pamięciowych (koncepcja E. Tulvinga):

a. fazy procesu pamięciowego [poz.1, str.143-50]

b. cykle pamięciowe

c. relacje pomiędzy przypominaniem a rozpoznawaniem [poz.1, str. 148-50; poz.2,

str.27-35]

- plagiat nieświadomy

- minimum pamięciowe (paramnezja, zjawisko TOT)

- deja vu

- jamais vu

d. torowanie i zaoszczędzanie przy ponownym uczeniu się.

5.4. Magazynowe (blokowe) modele pamięci [poz.1, str.150-155; poz.2, str.35-44; poz.3, str.299-302,337-362]:

a. pamięć sensoryczna SIS (ikoniczna, typu echo)

b. pamięć krótkotrwała STM

c. pamięć długotrwała LTM.

5.5. Koncepcja poziomów przetwarzania Craika i Lockharta [poz.1, str.155-158; poz.2, str.47-49]:

- pamięć pierwotna i wtórna

- rola powtórek wewnętrznych.

5.6. Strategie pamięciowe i metapamięć [poz.1, str. 158-163].

Literatura:

1. Maruszewski, T. (2000). Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.137-164). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, I. (1992). Pamieć. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.7-97). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P. H., Norman, D. A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka (s.298-439). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Gorzelańczyk, E. J. (2000). Pamięć, świadomość, język. Poznań: Oficyna Wydawnicza MEDSYSTEM.

2. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.353-387). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Chlewiński, Z., Hankała, A., Jagodzińska, M., Mazurek, B. (1997). Psychologia pamięci. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Najder, K. (1997). Wprowadzenie do teorii pamięci. W: M. Materska, T. Tyszka (red.) Psychologia i poznanie (s.129-163). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

5. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998). Psychologia i życie (s.158-172). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

6. MYŚLENIE

Myślenie jako dwie klasy problemów: problem reprezentacji (A) oraz problem

procedur operacyjnych (B).

A. Spostrzeżenia, wyobrażenia, pojęcia jako elementy reprezentacji umysłowej (materiału myślenia) [poz. 3, str.96-99].

6.1. Pojęcia jako najbardziej złożona forma reprezentacji umysłowej i materiału myślenia [poz.3, str.96-104].

6.2. Rodzaje, podział i podstawowe funkcje pojęć. Uczenie się pojęć – znaczenie procesu abstrakcji.

6.3. Pojęcia wg poglądu klasycznego, probabilistycznego i egzemplarzowego. Zalety i wady tych podejść.

6.4. Pojęcia jako indywidualna teoria na temat świata [poz.1, str.223-27].

6.5. Pojęcia odnoszące się do stanów, zjawisk i procesów [poz.1, str.227-29].

B. Procedury operacyjne – sposoby dochodzenia do wniosków.

6.1. Rozumowanie dedukcyjne (tautologie logiczne).

6.2. Rozumowanie indukcyjne.

6.3. Rozwiązywanie problemów:

- podział problemów ze względu na ich strukturę: otwarte i zamknięte, konwergencyjne i dywergencyjne [poz.2, str.306-07; poz.3, str.121-122]

- strategie (algorytmy, heurystyki) [poz.3, str.110-12]

- fazy rozwiązywania problemów [poz.3, str.122-37]

- czynniki ułatwiające i utrudniające rozwiązywanie problemów [poz.3, str.143-46]

Literatura:

1. Lewicka, M. (2000). Myślenie i rozumowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.275-316). Gdańsk: GWP.

2. Maruszewski, T. (2000). Pojęcia. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.205-230). Gdańsk: GWP.

3. Kozielecki, J. (1992). Myślenie i rozwiązywanie problemów. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom I (s.91-154). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Zimbardo, P.G. (1999). Psychologia i życie (s.392-421). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

2. Tyszka, T. (1999). Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji. Gdańsk: GWP.

3. Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.

4. Chlewiński, Z. (1991). Kształtowanie się umiejętności poznawczych. Identyfikacja pojęć. Warszawa: PWN.

7. EMOCJE

7.1. Geneza mechanizmów emocjonalnych w strukturze psychicznej człowieka [poz.1, str.319-21].

7.2. Definicja procesu emocjonalnego i jego charakterystyka [poz.1, str.321-22; poz.4, str.12-15].

7.3. Wzbudzanie emocji:

a. podejście psychologiczne (rola oceny poznawczej) [poz.1, str.322-27]

b. podejście biologiczne (koncepcja P.MacLeana; neurochemia) [poz.1, str.329-37]

c. podejście integracyjne (cztery systemy aktywacji emocji wg Izarda) [poz.1, str.337-43].

7.4. Ekspresja emocji [poz.2, str.351-63; poz.4, str.35-38].

7.5. Emocje podstawowe i pochodne [poz.2, str.363-67].

7.6. Regulacja emocji [poz.3, str.381-94; poz.4, str.44-50]:

a. regulacja automatyczna

b. podmiotowa samokontrola emocji

c. strategie poprawiania nastroju.

Literatura:

1. Doliński, D. (2000). Mechanizmy wzbudzania emocji. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.319-349). Gdańsk: GWP.

2. Doliński, D. (2000). Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.351-368). Gdańsk: GWP.

3. Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.381-394). Gdańsk: GWP.

4. Reykowski, J. (1992). Procesy emocjonalne. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.7-58). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Ekman, P., Davidson, R. J. (red.) (2000). Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP.

2. Zimbardo, P. G. (1999). Psychologia i życie (s.473-482). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Maruszewski, T., Ścigała, E. (1998). Emocje – aleksytymia – poznanie. Poznań: Humaniora.

8. TEMPERAMENT

8.1. Sposoby rozumienia „temperamentu” jako konstruktu teoretycznego: temperament jako pojęcie ograniczone do sfery emocjonalnej, jako styl zachowania, temperament jako przejaw typu układu nerwowego, jako dziedziczny składnik osobowości, jako pojęcie odnoszące się do formalnych cech zachowania [poz.1, str.41-48; poz.2, str.690-91].

8.2. Definicyjne wyróżniki pojęcia „temperament” [poz.1, str.48-49; poz.2, str.692-93].

8.3. Temperament z perspektywy historycznej [poz.1, str.15-40; poz.2, str.684-89]:

- podejście spekulatywne

(typologia Hipokratesa-Galena, typy psychologiczne wg C.G.Junga),

- pierwsze badania empiryczne (podejście Heymansa, typologia Pawłowa),

- konstytucjonalne typologie temperamentu (teoria Kretschmera)

8.4. Wybrane współczesne teorie temperamentu.

a. teoria superczynników PEN Eysencka: źródła teorii, wymiary i struktury temperamentu (psychotyczność, ekstrawersja, neurotyczność) [poz.1, str.75-91; poz.3, str.248-252; poz.4, str.129-164].

b. behawioralno-genetyczna teoria EAS Bussa i Plomina: źródła teorii, podstawowe temperamenty (emocjonalność, aktywność, towarzyskość) [poz.1, str.117-126; poz.2, str.702-704].

8.5. Temperament a osobowość. Temperament – składnik czy synonim osobowości? Temperament a „wielka piątka” czynników osobowości [poz.1, str.52-72; poz.3, str.252-255].

8.6. Metody badania temperamentu – metoda kwestionariuszowa EPQ-R [poz.5, str.109-131].

Literatura:

1. Strelau, J. (2000). Temperament. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.683-719). Gdańsk: GWP.

2. Beauvale, A. (1999). Czynnikowe ujęcie osobowości. Struktura cech osobowości według H.J.Eysencka. Model wielkiej piątki. W: A. Gałdowa (red.) Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Tom I (s.235-256). Kraków: Wyd. UJ.

3. Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Drwal, R., Brzozowski, P. (1995). Zrewidowany Inwentarz Osobowości H.J.Eysencka (EPQ-R). W: R. L. Drwal (red.) Adaptacja kwestionariuszy osobowości. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

5. Drwal, R., Brzozowski, P. (1995). Zrewidowany Inwentarz Osobowości H.J.Eysencka (EPQ-R). W: R. L. Drwal (red.) Adaptacja kwestionariuszy osobowości. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

6. Sanocki, W. (1976). Kwestionariusze osobowości w psychologii (s.129-185). Warszawa: PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Oniszczenko, W. (1997). Genetyczne podstawy temperamentu. Warszawa: Wydział Psychologii UW.

2. Strelau, J. (1992). Badania nad temperamentem. Teoria, diagnoza, zastosowanie. Wrocław: Ossolineum.

3. Eliasz, A., Marszał-Wiśniewska, M. (red.) (1992). Temperament a rozwój młodzieży. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.

4. Strelau, J. (1990). Rola temperamentu w rozwoju psychicznym. Wyd.2. Warszawa: WSiP.

5. Strelau, J. (1985). Temperament, osobowość, działanie. Warszawa: PWN.

9. INTELIGENCJA

9.1. Inteligencja jako zdolność umysłowa – ujęcie definicyjne [poz.1, str.723-26; poz.2, str.83-89]. Ukryte teorie inteligencji – stanowisko Neisser’a [poz.1, str.726-27].

9.2. Czynnikowe (strukturalne) teorie inteligencji:

1. modele hierarchiczne

• dwuczynnikowa teoria Ch.Spearmana

• koncepcja inteligencji płynnej i skrystalizowanej R.Cattella [poz.1, str.727-30; poz.2, str.90-93]

1. teorie inteligencji oparte na czynnikach równorzędnych

• koncepcja L.Thurstone’a

• model J.Guilforda [poz.1, str.731-32; poz.2 str.94-97]

Modele hierarchiczne a modele czynników równorzędnych: porównanie, uwagi krytyczne [poz.1, str.733; poz.2, str.97-98]

9.3. Biologiczne koncepcje inteligencji. Szybkość przewodzenia nerwowego jako podłoże inteligencji [poz.1, str.735-37]. Związek sprawności i wielkości mózgu z inteligencją [poz.1, str.737-41]. Dziedziczność inteligencji [poz.1, str.741-42; poz.2, str. 128-35].

9.4. Poznawcze koncepcje inteligencji [poz.1, str.742-56]:

1. rozwojowa teoria inteligencji J.Piageta [poz.2, str.98-100; poz.4, str.493-98; poz.5, str.181-85]

2. triarchiczna teoria inteligencji R.Sternberga [poz.2, str.103-109]

9.5. Pomiar inteligencji: pojęcie wieku umysłowego i IQ, pojęcie dewiacyjnego ilorazu inteligencji [poz.1, str.723; poz.2, str. 111-14].

9.6. Omówienie i prezentacja wybranych testów badających sprawność funkcjonowania intelektualnego: WAIS-R(PL) D.Wechslera, TMP Standard J.C.Raven’a. [poz.2, str.115-22; poz.3, str.21-48].

Literatura:

1. Nęcka, E. (2000): Inteligencja. W: J. Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.721-760). Gdańsk: GWP.

2. Strelau, J. (1992). Inteligencja. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom IV (s.83-153). Warszawa: PWN.

3. Brzeziński, J., Hornowska, E. (red.) (1998). Skala inteligencji Wechslera WAIS-R. Wyd. II. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Zimbardo P.G. (1999). Psychologia i życie (s.559-568). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Strelau, J. (1997). Inteligencja człowieka. Warszawa: Wyd. Żak.

2. Seligman, D. (1995). O inteligencji prawie wszystko. Warszawa: PWN.

3. Nęcka, E. (1994). Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: O.W. Impuls.

4. Guilford, J.P. (1978). Natura inteligencji człowieka. Warszawa: PWN.

10. TWÓRCZOŚĆ

10.1. Pojęcie i kryteria twórczości (aktywność potencjalnie twórcza, kreatywność, talent twórczy, myślenie twórczy, twórcze dzieło, proces twórczy). Elitarne i egalitarne podejście do zjawiska twórczości [poz.1, str.783-85; poz.2, str.146-47; poz.4, str.211-14].

10.2. Systemowe ujęcie twórczości: koncepcja „inwestycyjna”, koncepcja transgresji, koncepcja Csikszentmihalyi [poz.1, str.786-88].

10.3. Proces twórczy i jego struktura:

1. koncepcja Weisberga, koncepcja interakcji twórczej, model genploracji [poz.1, str.789-92; poz.2, str.147-50]

2. poznawcze oraz emocjonalno-motywacyjne składniki procesu twórczego [poz.1, str.792-99]

3. rola wglądu w twórczości (eksperyment Köhlera) [poz.1, str.799-80; poz.2b, str.131-34].

10.4. Cechy twórczego umysłu [poz.2, str.150-51].

10.5. Metody pomiaru twórczości: metody psychometryczne, ocenianie wytworu, wywiad i rozmowa [poz.3, str. 82-92].

Literatura:

1. Nęcka, E. (2000). Twórczość. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.783-807). Gdańsk: GWP.

2. a. Kozielecki, J. (1992). Myślenie i rozwiązywanie problemów (s.146-153);

b. Kurcz, J. (1992). Uczenie się. Rola wglądu (s.131-134). W: T. Tomaszewski (red.). Psychologia ogólna. Tom I. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Sołowiej, J. (1997). Psychologia twórczości. Gdańsk: Wyd. UG.

4. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998): Psychologia i życie. Warszawa: Wyd. Naukowe

PWN.

Literatura uzupełniająca:

1. Nęcka, E. (1995). Proces twórczy i jego ograniczenia. Wyd. II. Kraków: O.W. Impuls.

2. May, R.J. (1994). Odwaga tworzenia. Poznań: Rebis.

3. Nęcka, E. (1994). TRoP... Twórcze rozwiązywanie problemów. Kraków: O.W. Impuls.

Psychologia ogólna – zagadnienia zaliczeniowe

PROCESY UWAGI

Uwaga jako mechanizm redukcji nadmiaru informacji.

1. Istota procesów uwagi [poz.1, str.77-79; poz.2, str.362-71].

- pole uwagi a pole świadomości

- procesy przeduwagowe

- czynności automatyczne i kontrolowane a uwaga.

2. Funkcje uwagi [poz.1, str.80-85]:

- selektywność

- czujność

- przeszukiwanie

- kontrola.

3. Co decyduje o odrzuceniu z pola uwagi informacji uznanych za nieistotne? Teorie uwagi selektywnej [poz.1, str.86-92; poz.2, str.371-76]:

- model Broadbenta (teoria filtra uwagi)

- model Treisman (osłabiacza)

- model Deutschów

- model Johnstona

- model integracji cech.

4. W jaki sposób procesy uwagi nadzorują więcej niż jedną czynność w tym samym czasie? Teorie uwagi podzielnej [poz.1, str.92-95]:

- teorie modułów

- teorie zasobów.

Literatura:

1. Nęcka, A. (2000). Procesy uwagi. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.77-96). Gdańsk: GWP.

2. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka (s.362-76). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

UCZENIE SIĘ

I.

1. Warunkowanie klasyczne (reaktywne): paradygmat i podstawowe pojęcia (wzmocnienie, powtarzanie, wygasanie, generalizacja, różnicowanie), znaczenie biologiczne [poz.1, str. 98-99; poz.2, str.105-07, 111-13; poz.3, str.487-88; poz.4, str.96-104].

2. Związki powstające podczas warunkowania klasycznego (teoria S-S, teoria S-R) [poz.1, str.99-100].

3. Znaczenie relacji czasowych w warunkowaniu klasycznym [poz.1, str.100-101].

4. Przestrzeń warunkowania klasycznego [poz.1, str.101-04].

5. Ewolucja definicji pojęcia wzmocnienie, koncepcja wzmocnienia Premacka [poz.1, str.110-11; poz.2, str.119-120].

II.

1. Warunkowanie instrumentalne (sprawcze): paradygmat i podstawowe pojęcia [poz.1, str.104-05; poz.2, str. 107-08; poz.4, str.104-22]. Prawo efektu Thorndike’a [poz.1, str.104; poz.3, str.476-80; poz.4, str.106-107].

2. Typy relacji funkcjonalnych między zachowaniem a jego konsekwencjami [poz.1, str.105-106].

3. Przestrzeń zależności instrumentalnych [poz.1, str.106].

4. Pojęcie wyuczonej bezradności – rola kontroli sytuacji przez organizm [poz.2, str.127-28; poz.3, str.481-82; poz.4, str.130].

III.

1. Porównanie obu rodzajów warunkowania [poz.2, str.109-11; poz.4, str.124-127].

2. Wpływ warunkowania klasycznego na reakcje instrumentalne [poz.1, str.106-109].

3. Rola kary w uczeniu się: awersyjna kontrola zachowania [poz.1, str.109-10; poz.2, str.121-23; poz.4, str.114-17].

Literatura:

1. Ostaszewski, P. (2000). Procesy warunkowania. W: J. Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.98-115). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, J. (1992). Uczenie się. W: T. Tomaszewski (red.). Psychologia ogólna. Tom III (s.98-161). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii (s.471-498). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998). Psychologia i życie (s.93-131). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

UCZENIE SIĘ POZNAWCZE

1. Uczenie się poznawcze: kognitywne podejście do procesów uczenia się [poz.1, str.118-21; poz.3, str.488-92].

2. Nabywanie wiedzy:

1. uogólniony model uczenie się wg koncepcji przetwarzania informacji;

2. wiedza deklaratywna i proceduralna, reprezentacja wiedzy, wiedza ukryta, uczenie się indukcyjne, strategie uczenia się [poz.1, str.122-27; poz.2, str.140-41];

3. czynniki warunkujące efektywne uczenie się: związane ze sposobem uczenia się (prawo Josta), z materiałem, z rodzajem nastawienia [poz.2, str.152-59].

3. Nabywanie złożonych procedur działania (nabywanie umiejętności, wprawy)

[poz.1, str.127-28]:

1. stadia rozwojowe schematów poznawczych wg J.Piaget’a [poz.2, str.134-36];

2. nabywanie wprawy poprzez przyswajanie nawyków sensoryczno-motorycznych (pojęcie nawyku i schematu sensoryczno-motorycznego, krzywe uczenia się) [poz.2, str.137-40; poz.3, str.471-76];

3. stadia nabywania wprawy (poznawcze, skojarzeniowe, autonomiczne) [poz.2, str.141-142];

4. czynniki wpływające na nabywanie wprawy (ćwiczenie, powtarzanie, transfer) [poz.2, str.142-48].

Literatura:

1. Ledzińska, M. (2000). Uczenie się wykraczające poza warunkowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.118-136). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, I. (1992). Uczenie się. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.98-161). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii (s.471-476). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

PAMIĘĆ

Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia.

1. Sposoby definiowania pojęcia „pamięć” [poz.1, str.137-41; poz.2, str.7-10]:

- pamięć jako zdolność (cecha)

- pamięć jako proces

- podstawowe rodzaje pamięci.

2. Badania nad pamięcią [poz.1, str.141-43; poz.2, str.10-12]:

- engram

- pamięć „magnetofonowa”

- pamięć „komputerowa”

- zjawisko reminiscencji [poz.2, str.16-18]

- interferencja retro- i proaktywna [poz.2, str.19-23].

3. Przetwarzanie informacji w procesach pamięciowych (koncepcja E. Tulvinga):

a. fazy procesu pamięciowego [poz.1, str.143-50]

b. cykle pamięciowe

c. relacje pomiędzy przypominaniem a rozpoznawaniem [poz.1, str. 148-50; poz.2, str.27-35]

- plagiat nieświadomy

- minimum pamięciowe (paramnezja, zjawisko TOT)

- deja vu

- jamais vu

d. torowanie i zaoszczędzanie przy ponownym uczeniu się.

4. Magazynowe (blokowe) modele pamięci [poz.1, str.150-155; poz.2, str.35-44; poz.3, str.299-302,337-362]:

- pamięć sensoryczna SIS (ikoniczna, typu echo)

- pamięć krótkotrwała STM

- pamięć długotrwała LTM.

5. Koncepcja poziomów przetwarzania Craika i Lockharta [poz.1, str.155-158; poz.2, str.47-49]:

- pamięć pierwotna i wtórna

- rola powtórek wewnętrznych.

6. Strategie pamięciowe i metapamięć [poz.1, str. 158-163].

Literatura:

1. Maruszewski, T. (2000). Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.137-164). Gdańsk: GWP.

2. Kurcz, I. (1992). Pamieć. W: T.Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.7-97). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

3. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka (s.298-439). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

MYŚLENIE

Myślenie jako dwie klasy problemów: problem reprezentacji oraz problem procedur operacyjnych.

I. Spostrzeżenia, wyobrażenia, pojęcia jako elementy reprezentacji umysłowej (materiału myślenia) [poz. 3, str.96-99].

1. Pojęcia jako najbardziej złożona forma reprezentacji umysłowej i materiału myślenia [poz.3, str.96-104].

2. Rodzaje, podział i podstawowe funkcje pojęć. Uczenie się pojęć – znaczenie procesu abstrakcji.

3. Pojęcia wg poglądu klasycznego, probabilistycznego i egzemplarzowego. Zalety i wady tych podejść.

4. Pojęcia jako indywidualna teoria na temat świata [poz.1, str.223-27].

5. Pojęcia odnoszące się do stanów, zjawisk i procesów [poz.1, str.227-29].

II. Procedury operacyjne – sposoby dochodzenia do wniosków.

1. Rozumowanie dedukcyjne (tautologie logiczne).

2. Rozumowanie indukcyjne.

3. Rozwiązywanie problemów:

- podział problemów ze względu na ich strukturę: otwarte i zamknięte, konwergencyjne i dywergencyjne [poz.2, str.306-07; poz.3, str.121-122]

- strategie (algorytmy, heurystyki) [poz.3, str.110-12]

- fazy rozwiązywania problemów [poz.3, str.122-37]

- czynniki ułatwiające i utrudniające rozwiązywanie problemów [poz.3, str.143-46]

Literatura:

1. Lewicka, M. (2000). Myślenie i rozumowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.275-316). Gdańsk: GWP.

2. Maruszewski, T. (2000). Pojęcia. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.205-230). Gdańsk: GWP.

3. Kozielecki, J. (1992). Myślenie i rozwiązywanie problemów. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom I (s.91-154). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

EMOCJE

1. Geneza i znaczenie mechanizmów emocjonalnych w strukturze psychicznej człowieka [poz.1, str.319-21].

2. Definicja procesu emocjonalnego i jego charakterystyka [poz.1, str.321-22; poz.4, str.12-15].

3. Wzbudzanie emocji:

- podejście psychologiczne (rola oceny poznawczej) [poz.1, str.322-27]

- podejście biologiczne (koncepcja P.MacLeana; neurochemia) [poz.1, str.329-37]

- podejście integracyjne (cztery systemy aktywacji emocji wg Izarda) [poz.1, str.337-43].

4. Ekspresja emocji [poz.2, str.351-63; poz.4, str.35-38].

5. Emocje podstawowe i pochodne [poz.2, str.363-67].

6. Regulacja emocji [poz.3, str.381-94; poz.4, str.44-50]:

- regulacja automatyczna

- podmiotowa samokontrola emocji

- strategie poprawiania nastroju.

Literatura:

1. Doliński, D. (2000). Mechanizmy wzbudzania emocji. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.319-349). Gdańsk: GWP.

2. Doliński, D. (2000). Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.351-368). Gdańsk: GWP.

3. Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.381-394). Gdańsk: GWP.

4. Reykowski, J. (1992). Procesy emocjonalne. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom III (s.7-58). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

TEMPERAMENT

1. Sposoby rozumienia „temperamentu” jako konstruktu teoretycznego: temperament jako pojęcie ograniczone do sfery emocjonalnej, jako styl zachowania, temperament jako przejaw typu układu nerwowego, jako dziedziczny składnik osobowości, jako pojęcie odnoszące się do formalnych cech zachowania [poz.1, str.41-48; poz.2, str.690-91].

2. Definicyjne wyróżniki pojęcia „temperament” [poz.1, str.48-49; poz.2, str.692-93].

3. Temperament z perspektywy historycznej: podejście spekulatywne (typologia Hipokratesa-Galena, typy psychologiczne wg C.G.Junga), pierwsze badania empiryczne (podejście Heymansa, typologia Pawłowa), konstytucjonalne typologie temperamentu (teoria Kretschmera) [poz.1, str.15-40; poz.2, str.684-89].

4. Wybrane współczesne teorie temperamentu. Teoria superczynników PEN Eysencka: źródła teorii, wymiary i struktury temperamentu (psychotyczność, ekstrawersja, neurotyczność) [poz.1, str.75-91; poz.3, str.248-252, poz.4, str.129-164]. Behawioralno-genetyczna teoria EAS Bussa i Plomina: źródła teorii, podstawowe temperamenty (emocjonalność, aktywność, towarzyskość) [poz.1, str.117-126; poz.2, str.702-704].

Literatura:

1. Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

2. Strelau, J. (2000). Temperament. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.683-719). Gdańsk, GWP.

3. Beauvale, A. (1999). Czynnikowe ujęcie osobowości. Struktura cech osobowości według H.J.Eysencka. W: A. Gałdowa (red.) Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Tom I (s.235-256). Kraków: Wyd. UJ.

4. Sanocki, W. (1976). Kwestionariusze osobowości w psychologii. Rozdz. III: Kwestionariusze osobowości H.J.Eysencka (s.129-185). Warszawa: PWN.

INTELIGENCJA

1. Inteligencja jako zdolność umysłowa – ujęcie definicyjne [poz.1, str.723-26; poz.2, str.83-89]. Ukryte teorie inteligencji – stanowisko Neisser’a [poz.1, str.726-27].

2. Czynnikowe (strukturalne) teorie inteligencji:

1. modele hierarchiczne

• dwuczynnikowa teoria Ch.Spearmana

• koncepcja inteligencji płynnej i skrystalizowanej R.Cattella [poz.1, str.727-30; poz.2, str.90-93]

1. teorie inteligencji oparte na czynnikach równorzędnych

• koncepcja L.Thurstone’a

• model J.Guilforda [poz.1, str.731-32; poz.2 str.94-97]

Modele hierarchiczne a modele czynników równorzędnych: porównanie, uwagi krytyczne [poz.1, str.733; poz.2, str.97-98]

3. Biologiczne koncepcje inteligencji. Szybkość przewodzenia nerwowego jako podłoże inteligencji [poz.1, str.735-37]. Związek sprawności i wielkości mózgu z inteligencją [poz.1, str.737-41]. Dziedziczność inteligencji [poz.1, str.741-42; poz.2, str. 128-35].

4. Poznawcze koncepcje inteligencji [poz.1, str.742-56]:

1. rozwojowa teoria inteligencji J.Piageta [poz.2, str.98-100; poz.4, str.493-98; poz.5, str.180-85]

2. triarchiczna teoria inteligencji R.Sternberga [poz.2, str.103-109]

5. Pomiar inteligencji: pojęcie IQ, pojęcie wieku umysłowego, pojęcie dewiacyjnego ilorazu inteligencji [poz.1, str.723; poz.2, str. 111-14; poz.3, str.15-48].

Literatura:

1. Nęcka E. (2000). Inteligencja. W: J.Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.721-760). Gdańsk: GWP.

2. Strelau, J. (1992). Inteligencja. W: T. Tomaszewski (red.) Psychologia ogólna. Tom IV (s.83-153). Warszawa: PWN.

3. Brzeziński, J., Hornowska, E. (red.) (1998). Skala inteligencji Wechslera WAIS-R. Wyd. II. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

4. Lindsay, P.H., Norman, D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii (s.493-498). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

5. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998). Psychologia i życie (s.180-185). Warszawa, Wyd. Naukowe PWN.

TWÓRCZOŚĆ

1. Pojęcie i kryteria twórczości (aktywność potencjalnie twórcza, kreatywność, talent twórczy, myślenie twórcze, twórcze dzieło, proces twórczy). Elitarne i egalitarne podejście do zjawiska twórczości [poz.1, str.783-85; poz.2, str.146-47; poz.3, str.211-14].

2. Systemowe ujęcie twórczości: koncepcja „inwestycyjna”, koncepcja transgresji, koncepcja Csikszentmihalyi [poz.1, str.786-88].

3. Proces twórczy i jego struktura:

1. koncepcja Weisberga, koncepcja interakcji twórczej, model genploracji [poz.1, str.789-92; poz.2, str.147-50]

2. poznawcze oraz emocjonalno-motywacyjne składniki procesu twórczego [poz.1, str.792-99]

3. rola wglądu w twórczości (eksperyment Köhlera) [poz.1, str.799-80; poz.2b, str.131-34].

Literatura:

1. Nęcka, E. (2000). Twórczość. W: J. Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s.783-807). Gdańsk: GWP.

2. a. Kozielecki, J. (1992). Myślenie i rozwiązywanie problemów (s.146-153);

b. Kurcz, J. (1992). Uczenie się. Rola wglądu (s.131-134). W: T.Tomaszewski (red.)

Psychologia ogólna. Tom I. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

1. Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1998). Psychologia i życie (s.211-214). Warszawa: Wyd.

Naukowe PWN.