Programowanie rehabilitacji

Diagnoza

Prognoza

+

Cele, zadania i zasady fizjoterapii

1 – potrzeba rehabilitacji
• Uraz, choroba prowadząca do niepełnosprawności
• Lub zagrożenie niepełnosprawności (zasada

wczesności, powszechności)

• Diagnoza
• Prognoza

Programowanie

Powinno uwzględniać etapy rehabilitacji,

z zachowaniem jej ciągłości

Etapy związane są z określeniem:
• Celów zadań i sposobów ich realizacji

długoterminowych - trudne

• Celów zadań i sposobów ich realizacji

etapowych - krótkoterminowych

Planowanie

krótkoterminowe

Aktualny etap usprawniania – doraźne

potrzeby pacjenta (konkretne zabiegi
fizykalne, ćwiczenia i inne niezbędne
środki)

Planowanie krótkoterminowe jest

dwuaspektowe:

• Aspekt kliniczny
• Aspekt funkcjonalny

Aspekt kliniczny planowania

krótkoterm.

• Okres ostry i przewlekły
• Okres zaostrzenia i remisji

(w schorzeniach przewlekłych)

• Okres przed- i pooperacyjny
• Okres unieruchomienia i po

zakończeniu unieruchomienia

• Podziały bazujące na dynamice

zmian klinicznych

Aspekt funkcjonalny planowania krótkoterm.

Dotyczy już zaistniałych lub przewidywanych

deficytów oraz możliwości ich likwidowania

bądź łagodzenia

Bazuje na wnikliwej analizie aktualnego stanu

pacjenta – etapowość postępowania,

przechodzenie na wyższe etapy usprawniania

(np. potrzeba zwiększenia zakresu ruchomości

stawu czy siły mięśniowej, zlikwidowania bólu,

operacyjne usunięcie przeszkody,

wyhamowanie patologicznej synergii

mięśniowej, etapy nauki chodu, usprawnianie

dzieci zgodnie z zasadą rozwojową)

Uwzględniać rehabilitację

kompleksową

Fizjoterapia już jest kompleksowa

(kinezyterapia, fizykoterapia, masaż)

Uwzględniać inne formy rehabilitacji np.:
• Pielęgniarstwo
• Psychoterapia
• Zaopatrzenie ortopedyczne
Rehabilitację kompleksową tworzyć w

zespole rehabilitacyjnym

Programowanie wymaga wiedzy i

doświadczenia

Włączanie nowych metod –

sprawdzonych praktycznie i
popartych wynikami badań
naukowych

Stosowanie tych metod wymaga:
• Zrozumienia
• Opanowanie techniki i doświadczenie
• Krytyczne spojrzenie na metodę

Dialektyczne ujęcie programowania

rehabilitacji

W procesie rehabilitacji następują różne

zmiany, zmieniają się realia.

Powinny one być kontrolowane.

Jest to podstawą do weryfikacji i modyfikacji

wcześniej przyjętego programu

Praktycznie o zmianie decyduje: jakość

wyników, niemożność osiągnięcia celu

pośredniego, powodzenie lub

niepowodzenie dotychczasowej rehabilitacji.

Błędy programowania: dogmatyczne i

schematyczne kontynuowanie rehabilitacji,

bez koniecznych modyfikacji

Program rehabilitacji

Regeneracja tkanek w pierwszej

kolejności, podstawa wyleczenia

Kompensacja już od początku – sterować

kompensacją od momentu zaistnienia
defektu – złagodzi to skutki schorzenia,
uniknie się niepożądanych skutków
kompensacji samoistnej

Adaptacja na końcu programu

rehabilitacji

Czas trwania rehabilitacji

1.

U osób z niepełnosprawnością przejściową:

• najpierw postępowanie rehabilitacyjne

• następnie dla doskonalenia sprawności

ogólnej – postępowanie sportowo-

rekreacyjne i profilaktyczne

2.

U osób trwale niepełnosprawnych:

• przy widocznej dynamice postępów

usprawniania – kontynuować

• przy braku postępów „plateau” – wyczerpuje

się potencjał rehabilitacyjny – podtrzymuje

się poziom sprawności czy wydolności

stosując adaptacyjną aktywność ruchową

(rekreacja ruchowa, sport

niepełnosprawnych)

Programowanie rehabilitacji -

pytania

• Na czym polega dysfunkcja ?

• Co chcielibyśmy uzyskać (co jest realne)?

• W jakiej kolejności i w jaki sposób

chcielibyśmy osiągnąć zamierzony cel ?

• Jakie są przeszkody dla osiągnięcia celu

doraźnego i dalszego ?

• Jak pokonywać powyższe przeszkody lub

jak je omijać ?

• Co zrobić gdy osiągnięcie celu jest

nierealne

• Jakie konkretne ćwiczenia i zabiegi

fizykalne wykonywać w danym momencie,

w jaki sposób i w jakiej kolejności ?

DIAGNOZA

ORDYNACJA

ŚRODKI

FORMY

METODY

CELE ETAPOWE

Parametry Cechy Umiejętności
Funkcje
sprawności sprawności ruchowe
motoryczne
i wydolności ruchowej

CELE ETAPOWE

Parametry Cechy Umiejętności
Funkcje
sprawności sprawności ruchowe
motoryczne
i wydolności ruchowej

CELE POŚREDNIE

Przywrócenie Kompensacja
Adaptacja
utraconych funkcji funkcjonalna do
zmienionych
funkcji
warunków

CELE POŚREDNIE

Przywrócenie Kompensacja
Adaptacja
utraconych funkcji funkcjonalna do
zmienionych
funkcji
warunków

NADRZĘDNY CEL REHABILITACJI

Maksymalna niezależność fizyczna i psychiczna

NADRZĘDNY CEL REHABILITACJI

Maksymalna niezależność fizyczna i psychiczna

OCENA FUNKCJONALNA

OCENA FUNKCJONALNA

DYSFUNKCJA

PRZEJŚCIOWA

(ODWRACALNA

DYSFUNKCJA

PRZEJŚCIOWA

(ODWRACALNA

DYSFUNKCJA STAŁA

(CZĘŚCIOWO

ODWRACALNA

DYSFUNKCJA STAŁA

(CZĘŚCIOWO

ODWRACALNA

CEL NADRZĘDNY

SAMODZIELNA SPRAWNA LOKOMOCJA

CEL NADRZĘDNY

SAMODZIELNA SPRAWNA LOKOMOCJA

PROBLEM FUNKCJONALNY

ZABURZENIA FUNKCJI CHODU

PROBLEM FUNKCJONALNY

ZABURZENIA FUNKCJI CHODU

DYSFUNKCJA STAŁA

NIEODRACALNA

DYSFUNKCJA STAŁA

NIEODRACALNA

DYSFUNKCJA STAŁA

NIEODWRAC.

POSTĘPUJĄCA

DYSFUNKCJA STAŁA

NIEODWRAC.

POSTĘPUJĄCA

REGENERACJA

LIKWIDACJA

SKUTKÓW

WTÓRNYCH

REGENERACJA

LIKWIDACJA

SKUTKÓW

WTÓRNYCH

LIKWIDACJA

SKUTKÓW

WTÓRNYCH

MAKSYMALNE

USPRAWNIANIE

LIKWIDACJA

SKUTKÓW

WTÓRNYCH

MAKSYMALNE

USPRAWNIANIE

MAKSYMALNE

USPRAWNIANIE

MAKSYMALNE

USPRAWNIANIE

SPOWOLNIENIE

ROZWOJU

DEFORMACJE MAX

USPRAWNIANIE W

OKRESACH REMISJI

SPOWOLNIENIE

ROZWOJU

DEFORMACJE MAX

USPRAWNIANIE W

OKRESACH REMISJI

POPRAWA

SPRAWNOŚCI

CHODU

POPRAWA

SPRAWNOŚCI

CHODU

KOMPENSACJA

ZABURZONEGO

CHODU

KOMPENSACJA

ZABURZONEGO

CHODU

ADAPTACJA DO

LOKOMOCJI W

ZMIENIONYCH

WARUNKACH

ADAPTACJA DO

LOKOMOCJI W

ZMIENIONYCH

WARUNKACH

ADAPTACJA DO

ŻYCIA W

ZMIENIONYCH

WARUNKACH

ADAPTACJA DO

ŻYCIA W

ZMIENIONYCH

WARUNKACH

PO

W

IK

ŁA

NI

E

PO

W

IK

ŁA

N

IE

PO

W

IK

ŁA

NI

E

PO

W

IK

ŁA

NI

E

DIAGNOZA : ZŁAMANIE KOŚCI UDOWEJ

przejściowa dysfunkcja odwracalna

CEL OGÓLNY :przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek,

przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny

CELE ETAPOWE:
1.

Uzyskanie pełnego zrostu kostnego

2.

Zapobieganie wtórnym skutkom

unieruchomienia

3.

Poprawa funkcji mięśni i stawów

4.

Przygotowanie do reedukacji chodu

5.

Przywrócenie normalnego chodu

6.

Przywrócenie pełnosprawnego chodu

Okres unieruchomienia

na zakończenie ocena funkcjonalna

Cel 1: uzyskanie pełnego

zrostu kostnego

Przyspieszenie regeneracji
Środki:

• Odpowiednia dieta

• Środki farmakologiczne

• Ćwiczenia ipsilateralne

Cel 2: Zapobieganie wtórnym

skutkom unieruchomienie

Zapobieganie przykurczom
Środki:

• ćw. izometryczne

• ćw. Ipsilateralne

Zapobieganie zanikom

mięśniowym

Środki:

• Ćw.izometryczne

• Ćw. ipsi- i kontralateralne

• Ćw. czynne w wolnych

stawach

• Odpowiednia dieta

Okres po zdjęciu unieruchomienia

/ faza odciążania kończyny /

Cel 3: Poprawa funkcji mięśni i

stawów

Przywrócenie pełnego zakresu

ruchów w stawie kolanowym

Środki:

• Wyciąg dwuetapowy

• Ćw. bierne

• Poizometryczna relaksacja

Przywrócenie siły mięśniowej
Środki:

• Ćw. w wodzie, czynne w

odciążeniu i z oporem

• Elektrostymulacja mięśni

• Ćw. z oporem

Profilaktyka osteoporozy

inwolucyjnej

Środki:

• Wczesne częściowe obciążanie

kończyny

Cel 4: Przygotowanie do

reedukacji chodu

Pionizacja
Środki:

• Pionizacja czynna,

częściowe obciążanie

kończyny

Właściwa nauka chodu (chód

z odciążaniem)

Środki:

• Nauka chodu w poręczach,

z balkonikiem i o kulach

• Ćw .ogólnokondycyjne

Okres po zdjęciu unieruchomienia

/ faza obciążania kończyny /

Cel 5: Przywrócenie

normalnego chodu

Poprawa parametrów

chodu

Środki:

• Ćw. Frenkla, PNF

• Inne ćw. w zależności

od potrzeb

Cel 6: Przywrócenie

pełnosprawnego chodu

Przywrócenie sprawności

chodu, doskonalenie

chodu

Środki:
• Chód z pełnym

obciążeniem kończyny

• Chodzenie po

schodach, pokonywanie

przeszkód, chód w

terenie

• Ćw. kondycyjne
• Gry i zabawy, sport

DIAGNOZA : URAZOWA AMPUTACJA UDA

przejściowa dysfunkcja odwracalna

CEL OGÓLNY : opanowanie samodzielnego w

protezie chodu

CELE GŁÓWNE: wytworzenie prawidłowego

stereotypu chodu w protezie, sprawna lokomocja

CELE ETAPOWE:
1. Przygotowanie do zaprotezowania
2. Przygotowanie do chodu w protezie
3. Właściwa nauka chodu w protezie
4. Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie
5. Doskonalenie pełnosprawnego chodu w protezie

Okres przed

zaprotezowaniem

Cel 1: Przygotowanie do

zaprotezowania

Przyspieszenie regeneracji,

kształtowanie i hartowanie

kikuta

Środki:

• Bandażowanie kikuta

• Masaż i szczotkowanie

kikuta

• Ćw. izometryczne i

kontralateralne

Cel 2: Przygotowanie do chodu

na protezie

Zapobieganie przykurczom
Środki:

• Odpowiednie ułożenie

• Ćw. bierne lub czynne w

pełnym zakresie

• Ćw. kontralateralne

Przygotowanie obręczy

barkowej do chodu o kulach

Środki:

• Ćw. czynne z oporem -

dynamiczne

Okres po zaprotezowaniu

/ proteza tymczasowa /

Cel 3: Przygotowanie do

chodu w protezie

Nauka zakładania i

zdejmowania protezy,

nauka techniki chodu

Środki:

• Ćw. w zakładaniu i

zdejmowaniu protezy

• Nauka obciążania,

przenoszenia i blokowania

protezy

• Ćw. równoważne

• Ćw. ogólnokondycyjne

Cel 4: Właściwa nauka

chodu na protezie

Właściwa nauka chodu
Środki:

• Nauka chodu w

poręczach i o kulach

• Nauka chodu bez

pomocy

• Nauka zmian pozycji

(np.siadania,

wstawania, kładzenia

się i podnoszenia)

• Nauka bezpiecznego

padania i podnoszenia

Okres po zaprotezowaniu

/ proteza definitywna /

Cel 5: Pełne opanowanie

sprawnego chodu w

protezie

Poprawa parametrów

chodu

Środki:

• Poprawa technicznych

parametrów protezy

• Eliminowanie błędó i

nieprawidłowości

chodu na protezie

• Poprawa sprawności

ogólnej

Cel 6: Doskonalenie

pełnosprawnego chodu w

protezie

Poprawa sprawności chodu,

doskonalenie chodu

Środki:

• Chód z pełnym

obciążeniem kończyny

• chód w różnym tempie,

zmiana tempa i kierunku

• Chodzenie po schodach,

pokonywanie przeszkód,

chód w terenie

• Ćw. Kondycyjne

• Gry i zabawy, sport

DIAGNOZA : URAZOWE USZKODZENIE

NERWU STRZAŁKOWEGO

CEL OGÓLNY : przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek,

przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny

CELE ETAPOWE:
1. Wspomaganie reinerwacji
2. Zapobieganie wtórnym skutkom urazu
3. Likwidacja niedowładów i ich skutków
4. Przygotowanie i właściwa reedukacja chodu
5. Przystosowanie do lokomocji w zmienionych

warunkach

Okres niedowładów

Cel 1: Wspomaganie

reinerwacji

Przyspieszenie regeneracji

Środki:

• Ciepło

• Leczenie ułożeniowe

(pomoce ortopedyczne)

Poprawa trofiki

Środki:

• Masaż klasyczny

• Elektroterapia

Cel 2: zapobieganie wtórnym

skutkom schorzenia

Zapobieganie przykurczom

Środki:

• Ćw. bierne lub czynne w

pełnym zakresie

• Leczenie ułożeniowe

(pozycje funkcjonalne)

Zapobieganie zanikom mięśni

Środki:

• Selektywne

elektrostymulacje mięśni

• Ćw. czynne w stawach

wolnych

• Ćw. ipsi- i kontralateralne

Okres cofania się

niedowładów

Cel 3: likwidacja niedowładów

i ich skutków

Przywrócenie pełnego

zakresu ruchów w stawach

stopy

Środki:

• Ćw. Bierne

Przywrócenie siły i właściwej

czynności mięśni

Środki:

• Selektywne

elektrostymulacje mięśni

• Ćw. czynne, ipsi- i

kontralateralne

• Ćw. czynne

• Metody reedukacji mięśni

Cel 4: Przygotowanie i

właściwa reedukacja chodu

Przygotowanie do chodu
Środki:

• Środki z poprzedniej grupy

• Nauka właściwego

obciążania i przenoszenia

kończyny

Właściwa reedukacja chodu
Środki:

• Chód z zaopatrzeniem

ortopedycznym

• Reedukacja chodu

• Ćw. eliminujące błędy i

poprawiające sprawność

chodu

• Doskonalenie chodu (różne

warunki terenowe, ćw.

kondycyjne)

Okres niedowładów trwałych

Cel 5: Przystosowanie do lokomocji w

zmienionych warunkach

Poprawa parametrów chodu
Środki:

• Chód w odpowiednim zaopatrzeniu

ortopedycznym (np.but ortopedyczny ze

sprężyną, wkładka pronująca, obrócony

obcas Thomasa)

• Doskonalenie chodu

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

(zmiany w stawach kolanowych)

(zmiany w stawach kolanowych)

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

(zmiany w stawach kolanowych)

(zmiany w stawach kolanowych)

1.

PODTRZYMANIE SPRAWNEGO CHODU FIZJOLOGICZNEGO
zachowanie pełnego zakresu ruchu czynnego. Środki:

•

Ćw. czynne z oporem (1/2 oporu max dla m.
czworogłowego uda)

•

Okresowe odciążenie kończyny w pozycji stojącej (kula,
laska)

•

Ułożenie relaksacyjne

OCENA FUNKCJONALNA

1.

PODTRZYMANIE SPRAWNEGO CHODU FIZJOLOGICZNEGO
zachowanie pełnego zakresu ruchu czynnego. Środki:

•

Ćw. czynne z oporem (1/2 oporu max dla m.
czworogłowego uda)

•

Okresowe odciążenie kończyny w pozycji stojącej (kula,
laska)

•

Ułożenie relaksacyjne

OCENA FUNKCJONALNA

2. PODTRZYMANIE SPRAWNEGO CHODU
Zachowanie pełnego zakresu ruchu biernego. Środki:

• Ćw. w wodzie, czynne, w odciążeniu z oporem

• Wyciąg dwustopniowy, nauka chodu o kulach

• Ćw. rozluźniające, ułożenie relaksacyjne i funkcjonalne
OCENA FUNKCJONALNA

2. PODTRZYMANIE SPRAWNEGO CHODU
Zachowanie pełnego zakresu ruchu biernego. Środki:

• Ćw. w wodzie, czynne, w odciążeniu z oporem

• Wyciąg dwustopniowy, nauka chodu o kulach

• Ćw. rozluźniające, ułożenie relaksacyjne i funkcjonalne
OCENA FUNKCJONALNA

3. PODTRZYMANIE MOŻLIWOŚCI LOKOMOCYJNYCH
Zabezpieczenie funkcjonalnej pozycji stawu. Środki:

• Ćw. czynne w odciążeniu, ćw. czynne w odciążeniu z oporem

• Chód o kulach (pełne odciążanie)

• Stabilizator stawu kolanowego
OCENA FUNKCJONALNA

3. PODTRZYMANIE MOŻLIWOŚCI LOKOMOCYJNYCH
Zabezpieczenie funkcjonalnej pozycji stawu. Środki:

• Ćw. czynne w odciążeniu, ćw. czynne w odciążeniu z oporem

• Chód o kulach (pełne odciążanie)

• Stabilizator stawu kolanowego
OCENA FUNKCJONALNA

4. LOKOMOCJA ZASTĘPCZA
Przystosowanie do życia w zmienionych warunkach. Środki:

•, Ćw. samowspomagane, ćw. czynno – bierne

• Chód z balkonikiem

• Nauka jazdy na wózku inwalidzki,

4. LOKOMOCJA ZASTĘPCZA
Przystosowanie do życia w zmienionych warunkach. Środki:

•, Ćw. samowspomagane, ćw. czynno – bierne

• Chód z balkonikiem

• Nauka jazdy na wózku inwalidzki,

CELE ETAPOWE

CELE ETAPOWE

PRZEBIEG CHOROBY

PRZEBIEG CHOROBY

Stan zapalny-ból-napięcie

mięśni

Stan zapalny-ból-napięcie

mięśni

Ruch w pełnym zakresie

Ruch w pełnym zakresie

Ograniczenie ruchu czynnego

Ograniczenie ruchu czynnego

Ograniczenie ruchu biernego

Ograniczenie ruchu biernego

Pierwotne przykurcze

mięśniowe

Pierwotne przykurcze

mięśniowe

Pierwotne przykurcze

torebkowe

Pierwotne przykurcze

torebkowe

R

E

M

IS

JA

R

E

M

IS

JA

S

PA

D

E

K

M

O

Ż

LIW

O

Ś

C

I

FU

N

K

C

JO

N

A

LN

YC

H

S

PA

D

E

K

M

O

Ż

LIW

O

Ś

C

I

FU

N

K

C

JO

N

A

LN

YC

H

R

E

M

IS

JA

R

E

M

IS

JA

DEFORMACJE I ZNIEKSZTAŁCENIA –

LECZENIE OPERACYJNE

DEFORMACJE I ZNIEKSZTAŁCENIA –

LECZENIE OPERACYJNE

Diagnostyka czynnościowa

• Stopień zaburzeń napięcia mięśniowego,
• Źródło ograniczeń ruchów w stawach
• Przyczyny zaburzeń wzorców ruchowych

i postawy

• Stopień sprawności układu oddechowego

i krążenia dla potrzeb usprawniania

• Wieloprofilowy sposób leczenia

usprawniającego