1.Jama ustna: podział, ograniczenia i zawartość

2.Przełyk: topografia, zwężenia, budowa ściany przełyku, unaczynienia i unerwienie

3.Żołądek: budowa makroskopowa, ściany żołądka, unaczynienie i unerwienie

4.Jelito cienkie i grube- części jelita cienkiego, cechy charakterystyczne, unaczynienie i unerwienie

5.Wątroba i trzustka: topografia, budowa makroskopowa, funkcja, unaczynienie i unerwienie

6.Otrzewna: narządy zewnętrzne, wewnętrzne

7.Topografia i budowa makroskopowa nerki

8.Wymień drogi wyprowadzające mocz

9.Pęcherz moczowy i cewka moczowa – topografia, budowa makroskopowa

10.Cewka moczowa- topografia męska i żeńska

11.Wymień narządy płciowe wewnętrzne męskie i żeńskie

1. Jama ustna to początkowy odcinek przewodu pokarmowego. Od góry jest ograniczona przez podniebienie twarde i podniebienie miękkie, po bokach - przez policzki, od dołu przez przeponę jamy ustnej (mięśnie żuchwowo-gnykowe). Ścianę przednią ograniczają wargi, a ścianę tylną - cieśń gardzieli. W jamie ustnej znajduje się podniebienie. Ma ono kształt łukowatego sklepienia i oddziela jamę ustna od jamy nosowej. Część przednia podniebienia to podniebienie twarde, zbudowane z wyrostków podniebiennych szczęk oraz blaszek poziomych kości podniebiennych. W części tylnej znajduje się podniebienie miękkie, które jest zbudowane z mięśni oraz blaszki łącznotkankowej. W jamie ustnej głównymi narządami są zęby. Ich zadaniem jest chwytanie, rozdrabnianie i miażdżenie pokarmu. Język to wał mięśniowy, który jest pokryty swoistą śluzówką. Położony jest na dnie jamy ustnej i zbudowany jest z trzonu i nasady. W jamie ustnej można znaleźć różne gruczoły ślinowe. Są one podzielone na małe i duże. Male gruczoły są rozsiane w ścianach jamy ustnej np. na wardze, języku czy podniebieniu. Gruczoły duże to ślinianka przyuszna, podżuchwowa i podjęzykowa. 

2. Przełyk (łac. esophagus) jest przewodem mięśniowym łączącym gardło z żołądkiem. Biegnie do tyłu od krtani i tchawicy, a do przodu od kręgosłupa. Rozpoczyna się na wysokości szóstego kręgu szyjnego (C6), kończy zaś na poziomie dziesiątego lub jedenastego kręgu piersiowego (Th10-11). Średnia długość przełyku to 25-30 cm. Ze względu na przebieg wyróżniono część szyjną, piersiową i brzuszną.

W odcinku piersiowym przełyk przylega do osierdzia, opłucnej oraz przyłączają się do jego przebiegu nerwy błędne. W odcinku brzusznym sąsiaduje z otrzewną i wątrobą. W przeważającej części przełyk zbacza na lewo od pośrodkowej osi ciała. W jego obrębie występują również przewężenia: górne w miejscu połączenia gardła z przełykiem, środkowe na wysokości rozdwojenia tchawicy oraz dolne powyżej wpustu żołądka.

Ściana przełyku, podobnie jak gardła, składa się z 4 warstw. Warstwa mięśniowa zawiera zewnętrznie położone włókna podłużne i wewnętrznie leżące okrężne. Odgrywają one rolę w transporcie płynów i kęsa pokarmowego oraz zapewniają napięcie przełyku.

Unaczynienie przełyku pochodzi od tętnicy podobojczykowej, aorty, tętnicy żołądkowej lewej i przeponowej lewej. Naczynia żylne łączą się tworząc sploty leżące pod śluzówką. Występuje tu połączenie układu żyły wrotnej i głównej górnej. Odpływ chłonki odbywa się do węzłów szyjnych głębokich oraz śródpiersiowych.

3.Żołądek leży wewnątrz otrzewnowo w nadbrzuszu i w podbrzuszu lewym. Posiada 2 powierzchnie przednią i tylną. Krzywizny: mniejszą i większą oraz wpust żołądka oraz trzon i część odźwiernikowa która odźwiernikiem łączy żołądek z 12-tnicą. Ściana żołądka składa się z błony śluzowej, mięśniowej i błony zewnętrznej. Unaczynienie żołądka pochodzi od pnia trzewnego i są to tętnice: żołądkowa lewa i prawa i odchodzące od nie gałęzie. Zadaniem żołądka jest wydzielanie soku żołądkowego zawierającego w swym składzie kwas solny i pepsynę trawiącą białka. 

4. Jelito cienkie jest najdłuższym odcinkiem całego przewodu pokarmowego. Jego długość wynosi około 4-5 m u osoby żywej. Z tego względu jelito cienkie podzielono na: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. U swego początku graniczy z częścią odźwiernikową żołądka, a na drugim końcu uchodzi do jelita grubego. Unaczynienie jelita cienkiego zapewnione jest przez tętnicę krezkową górną, tętnicę wątrobową wspólną. Krew odpływa do żyły krezkowej górnej a chłonka do węzłów chłonnych krezkowych. Unerwienie pochodzi ze splotu trzewnego, nerwu błędnego oraz włókien nerwów rdzeniowych.

Jelito grube jest odcinkiem przewodu pokarmowego połączonym z jednej strony z jelitem cienkim, z drugiej zaś z odbytem. Jego długość to 1,2 do 1,5 m.

Jelito grube zostało podzielone na jelito ślepe zawierające wyrostek robaczkowy, okrężnicę i odbytnicę. W okrężnicy ze względu na charakterystyczny przebieg wyróżniono wstępnicę, poprzecznicę, zstępnicę i esicę.

Do funkcji jelita grubego należą: wchłanianie wody, procesy gnilne, formowanie kału.

Unaczynienie jelita grubego pochodzi od tętnicy krezkowej górnej, krezkowej dolnej, biodrowej wewnętrznej, sromowej wewnętrznej. Krew żylna odpływa żyłą krezkową górną, dolną i żyły splotu odbytniczego. Odpływ chłonki odbywa się do węzłów trzewnych, biodrowych, krzyżowych, pachwinowych powierzchownych.

Włókna nerwowe pochodzą od nerwu błędnego, odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego. 

5. Wątroba należy do jednych z większych i istotnych dla życia narządów w organizmie. Jest narządem miąższowym położonym w górnej części jamy brzusznej, czyli nadbrzuszu oraz części podżebrowej prawej i nieznacznie lewej poniżej przepony. Ma około 25 cm długości i 15-20 cm wysokości.

Swoją powierzchnią górną wątroba przylega do przepony, stąd powierzchnia ta jest wypukła. Powierzchnia dolna jest spłaszczona i biegnie skośnie do przodu i dołu. Wątroba została podzielona na większy płat prawy, lewy oraz mniejsze czworoboczny i ogoniasty, które daje się wyróżnić tylko na jej zewnętrznej powierzchni.

Wątroba bierze udział w przemianie węglowodanów poprzez produkcję glikogenu magazynowanego w wątrobie oraz w razie zapotrzebowania uwalniania glukozy. 

Unaczynienie wątroby pochodzi od tętnicy wątrobowej właściwej oraz tętnic dodatkowych odchodzących np. od tętnicy krezkowej górnej czy nerkowej prawej. Największą ilość krwi do wątroby doprowadza żyła wrotna. Krew z wątroby odpływa żyłami wątrobowymi uchodzącymi do żyły głównej dolnej. Chłonka odprowadzana jest do węzłów trzewnych, śródpiersiowych lub lędźwiowych. Za unerwienie odpowiedzialny jest nerw błędny, splot trzewny i nerw przeponowy.

Trzustka jest gruczołem zarówno wewnątrz- jak i zewnątrzwydzielniczym położonym w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzusznej. Jej długość nie przekracza 20 cm, a wysokość 5cm. Ma podłużny kształt, nieco haczykowato zakrzywiony. Trzustka znajduje się w górnej części jamy brzusznej, do przodu od kręgosłupa na wysokości L1-2. Jej ułożenie jest poprzeczne do osi ciała, większą częścią (trzon i ogon) leży po stronie lewej. W budowie zewnętrznej można wyróżnić podział na głowę, trzon i ogon.

Głowa trzustki otoczona jest dwunastnicą a między obie struktury u dołu wciskają się naczynia krezkowe górne. Można nawet powiedzieć, że dwunastnica tworzy wgłobienie w miąższu trzustki. Na górnym brzegu trzonu biegną naczynia dla śledziony. Ogon skierowany w lewo i do góry kontaktuje się ze śledzioną i zgięciem śledzionowym okrężnicy. Od przodu do trzustki przylegają pętle jelita cienkiego, żołądek, od tyłu nerka lewa z nadnerczem, żyłą główna dolna i aorta.

Za unaczynienie trzustki odpowiada tętnica krezkowa górna, wątrobowa wspólna oraz śledzionowa. Krew żylna odpływa do żyły śledzionowej i krezkowej górnej, a chłonka do węzłów trzewnych. Unerwienie trzustki pochodzi z włókien splotu trzewnego, nerwu błędnego oraz nerwów rdzeniowych odcinka piersiowego.

6. Otrzewna jest błoną surowiczą pokrywającą wewnętrzną część jamy brzusznej i jamy miednicy oraz mieszczące się w nich narządy. Składa się z dwóch blaszek: zewnętrznej wyściełającej ściany jamy brzusznej - otrzewnej ściennej i leżącej bardziej do wewnątrz otrzewnej trzewnej pokrywającej narządy. Pomiędzy obu blaszkami tworzy się jama otrzewnej wypełniona niewielką ilością płynu surowiczego zmniejszającego tarcie między nimi tak, aby obie blaszki przylegały do siebie. Miejsca połączenia otrzewnej ściennej z trzewną nazywa się krezką lub więzadłem. Otrzewna unerwiona jest przez nerwy międzyżebrowe, nerwy splotu lędźwiowego, nerw przeponowy oraz nerwy poszczególnych narządów.

7.Nerki to parzyste narządy leżące w przestrzeni za otrzewnowej na tylnej ścianie jamy brzusznej na poziomie 2 ostatnich kręgów piersiowych i 3 górnych lędźwiowych. W budowie makroskopowej posiadają dwie powierzchnie przednią i tylną, brzeg boczny i przyśrodkowy oraz biegun górny i dolny. Na brzegu przyśrodkowym leży wnęka nerki a w niej żyła nerkowa, tętnica nerkowa i moczowód. Otoczona jest nerka torebką włóknistą która ją oddziela od nadnercza, na zewnątrz jest torebka tłuszczowa pokryta powięzią nerki. Miąższ nerki i rdzeń występuje w postaci od 10 do 20 piramid nerkowych których podstawa jest do kory zwrócona a wierzchołek do otworów brodawek nerkowych. Kora tworzy słupy nerkowe natomiast piramidy wraz z przylegającą częścią kory tworzą płat nerkowy. Podstawową jednostką morfologiczną funkcjonalną jest nefron. Liczba nefronów w każdej nerce to 1,5mln. Nefron składa się z ciałka nerkowatego i kanalików nefronowych. Ciałko nerkowe leży w korze nerki i składa się z kłębuszka naczyniowego. W ciałku nerkowym odbywa się przesącz surowicy krwi do światła torebki i do kanalika nerkowego. Obie nerki wydzielają ok200l moczu pierwotnego.

8.Drogi wyprowadzające mocz: rozpoczynają się cewkami zbiorczymi których początek jest w korze nerki a zasadnicze jej części są w obrębie piramidy nerkowej. Cewki zbiorcze łączą się w coraz to większe cewki aż powstają przewody brodawkowe. Przewody te uchodzą każdy oddzielnie na brodawce nerkowej. Z brodawek mocz ścieka do kielichów nerkowych mniejszych te łączą się w kielichy nerkowe większe które następnie przechodzą w miedniczke nerkową. Kielichy i miedniczka stanowią zatokę nerkową. Następnie moczowód, pęcherz moczowy i cewka moczowa.

Moczowód: Jest przedłużeniem miedzniczki nerkowej. Odcinki: brzuszny, miedniczny. Przewężenia: górne (przejście miedniczki w moczowód) środkowe (przejście do miednicy mniejszej) dolne (wejscie do pęcherza moczowego)

9.Pęcherz moczowy: leży w miednicy mniejszej. Pęcherz moczowy wypełniony posiada szczyt, trzon oraz dno pęcherza. Pojemność pęcherza ok.700l. ok. 300-400l moczu wywołuje uczucie parcia na mocz. Przy silnym rozciągnięciu pęcherza może on pomieścić do 1,5l moczu. W obrębie dna pęcherza leży trójkąt pęcherzowy u podstawy którego znajdują się ujścia moczowodów a wierzchołek stanowi ujście wewnętrzne cewki moczowej. Pęcherz pusty jest spłaszczony ma ściane górną i dolną oraz brzegi boczne. Ściana pęcherza zbudowana jest z błony śluzowej, mięśniowej i zewnętrzne. Unaczynienie pęcherza moczowego: tętnica pęcherzowa górna i dolna. Unerwienie: splot pęcherzowy który jest wtórnym splotem splotu miednicznego.

Cewka moczowa – końcowa część układu moczowego wyprowadzająca mocz na zewnątrz. Jest to przewód rozpoczynający się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u mężczyzn na końcu żołędzi prącia, u kobiet na brodawce cewkowej położonej w przedsionku pochwy

10.Cewka moczowa żeńska: Jest krótkim przewodem długości 3-5 cm, i średnicy 5-7 mm, który rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w trójkącie pęcherza moczowego i kończy ujściem zewnętrznym w przedsionku pochwy. U kobiety cewka moczowa służy wyłącznie do wyprowadzania moczu z pęcherza na zewnątrz.

Cewka moczowa męska: rozpoczyna się ujściem wewnętrznym cewki moczowej w dnie pęcherza moczowego i kończy się ujściem zewnętrznym na żołędzi prącia. Długość jej wynosi 17,5 – 20 cm. Przy wzwodzie prącia cewka odpowiednio się wydłuża. Ma trzy części: Część sterczowa – długości ok. 3 cm. przebija gruczoł krokowy. Część błoniasta – długości ok. 2 cm przechodzącą przez przeponę moczowo-płciową Część gąbczastą – 10-15 cm, przebiegającą w ciele gąbczastym prącia.

11.Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie:

Wargi większe to są wały skórne które są przedłużeniem zgórka łonowego i są odpowiednikiem moszny. Wargi mniejsze to są fałdy skórne pozbawione włosów, gruczołów potowych. Przedsionek pochwy jest to przestrzeń ograniczona więzadłami łechtaczki.

Łechtaczka długość około 2cm odpowiednik prąciu męskiemu i utworzona jest z 2 parzystych ciał jonicznych otoczonych błoną białawą. Obejmuje trzon, żołądź która pokryta jest napletkiem.

Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie:

Macica leży w miednicy mniejszej, jest narządem nieparzystym, długości 7-8cm. W budowie makroskopowej posiada 2 powierzchnie przednią pęcherzową i tylną – jelitową oraz 2 brzegi prawy i lewy. Części macicy to trzon, cieśń i szyjka. W obrębie trzonu leży jama macicy która zwęża się ku dołowi i przechodzi w kanał szyjki który otwiera się do pochwy.

Jajowód znajduje się w górnej części więzadła szerokiego macicy. Łączą jamę otrzewnową z jama macicy. Części: lejek (strzępki), bańka, cieśń, cz. maciczna (śródścienna)

Jajniki mają kształt migdałowaty znajdują się w dołkach jajnikowych, na tylnej powierzchni więzadła szerokiego macicy

Pochwa to przewód mięśniowo-błoniasty. Głównym zadaniem jest przyjęcie nasienia a w czasie porodu wyprowadzanie płodu na zewnątrz (długość 6-8cm) Ujście pochwy u dziewic jest prawie zamknięte błoną dziewiczą.

Narządy płciowe męskie zewnętrzne:

Prącie składa się z nasady, trzonu, żołędzi. Żołądź prącia posiada na wierzchołkach ujscie cewki moczowej a skóra która pokrywa trzon prącia tworzy podwójny fałd skórny zwany napletkiem. Prącie zbudowane z parzystych ciał kulistych i nieparzystego ciała gąbczastego na stronie dolnej prącia. Podczas wzwodu prącie ciała jamiste wypełnia się krwią przy czym odpływ krwi jest prawie całkowicie zahamowany poprzez ucisk błony białawej na żyły które odprowadzają krew z ciał jamistych.

Moszna zadaniem moszny jest utrzymywanie jąder w optymalnej, stałej temperaturze, nieco niższej niż temperatura ciała.

Ciało jamiste, żołądź, napletek, ujście cewki moczowej

Narządy płciowe męskie wewnętrzne:

jądro (wytwarzające komórki płciowe), najądrze, Powrózek nasienny, Nasieniowód, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, Przewód wytryskowy

Jądro: funkcja: plemnikotwórcza i dokrewna, Parzyste leżą w mosznie, Otoczone łącznotkankową torebką (błoną białawą), Powierzchnie: boczna i przyśrodkowa, brzegi: przedni i tylny, Końce: górny i dolny

Najądrze: Bezpośrednio sąsiaduje z jądrem, Pełni funkcję zbiornika nasienia Części: głowa, trzon, ogon

Nasieniowód: jest przedłużeniem przewodu najądrza, Najądrze przechodzi w nasieniowód na wysokości dolnego końca jądra, Przebiega w powrózku nasiennym, części: zewnątrzbrzuszna (cz. mosznowa i powrózkowa), pachwinowa, miedniczna (wewnątrzbrzuszna)

Przewód wytryskowy: Końcowa część nasieniowodu tworzy bańkę nasieniowodu, z którą łączy się przewód wydalający pęcherzyka nasiennego Z nich powstaje przewód wytryskowy, Prawy i lewy przewód wytryskowy łączą się i uchodzą w cz. sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym