Choroby zakaźne i cywilizacyjne

Choroby zakaźne jest to grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów. Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria) i małe stawonogi (np. wszawica). Obecnie te choroby nazywane są chorobami pasożytniczymi. Choroba zakaźna, która może łatwo przenosić się pomiędzy organizmami (czy to ludzkimi czy zwierzęcymi) w sposób pośredni lub bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej. Niektórym chorobom zakaźnym można zapobiec dzięki szczepieniom . Część z nich jest obowiązkowa co oznacza że każdemu dziecku w Polsce się je podaje . W Polsce obowiązkowe są szczepienia przeciw: Gruźlicy , tężcowi , różyczce , HBV , chorobie Heinego-Medina .

Choroby cywilizacyjne (zwane także chorobami XXI wieku) - globalnie szerzące się, powszechnie znane choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji. Częstotliwość ich występowania zależy od stopnia rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. Nie ma dokładnego podziału i nie można jednoznacznie powiedzieć czy dana choroba jest chorobą cywilizacyjną.

Sposoby rozprzestrzeniania się chorób :

* Kropelkowe , źródłem zakażenia są kropelki śluzu wydzielane podczas kaszlu i kataru , żeby uniknąć zakażenia należy ograniczać kontakt z chorymi osobami

*Pokarmowe , źródłem zakażenia jest zanieczyszczona woda , brudne owoce i warzywa oraz zakażone mięso , żeby unikać zakażenia należy myć owoce i warzywa przed spożyciem ,pić wodę przegotowaną , myć ręce przed każdym posiłkiem , oraz jeść wyłącznie mięso zbadane.

*Płciowe , źródłem zakażenia są kontakty płciowe , żeby uniknąć chorób tego typu należy , współżyć z jednym partnerem .

* Poprzez Krew , źródłem zakażenia jest transfuzja zakażonej krwi , ukąszenia przez pasożytnicze zwierzęta np. kleszcze , wszy , komary przenoszące drobnoustroje chorobotwórcze, używanie zanieczyszczonych strzykawek , oraz zakażenie ran , żeby uniknąć zakażenia należy tranfuzować tylko i wyłącznie krew zbadaną , używać jednorazowych igieł do strzykawek oraz stosować środki odstraszające owady .

* Przez Kontakt bezpośredni , źródłem zakażenia jest dotknięcie skóry chorego , używalnie wspólnych przedmiotów np. łyżki , kubka , ręcznika , szczotki do włosów , żeby uniknąć tego zakażenia należy stosować tylko i wyłącznie własnych środków higieny .

* Fekalno-Oralna – źródłem zakażenia jest przenoszenie rękoma .

Choroby Zakaźne Wirusowe :

* Grypa - Grypa przenosi się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową (np. podczas kichania), a największa ilość zachorowań występuje podczas sezonowych epidemii, powodując ostre objawy uniemożliwiające pracę osobom czynnym zawodowo. Epidemie grypy powodują znaczne koszty społeczne i niekiedy mają zasięg kontynentalny lub światowy, dlatego grypa wymaga globalnej koordynacji epidemiologicznej. W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, w części przypadków mogą występować powikłania i zdarzają się też przypadki śmierci, szczególnie u dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami.

* HIV (wywołujący AIDS)- Zespół nabytego niedoboru (rzadziej upośledzenia) odporności, AIDS. końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe (niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia płuc) mogące zakończyć się śmiercią pacjenta. W latach 1983-2008 na AIDS zmarło 25 mln ludzi; obecnie rocznie z tego powodu umiera 2 mln osób.

* Wirus choroby Heinego-Medina- Wirusowa choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio (wirus zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego), przenoszona drogą fekalno-oralną. Nazwa tej choroby wywodzi się od nazwisk dwóch uczonych, którzy tę chorobę opisali: Jakob Heine (w roku 1840 jako porażenie dziecięce) i Karl Oskar Medin (w roku 1890 jako ostrą chorobę zakaźną). Do XIX w. występowała sporadycznie, później nastąpiła pandemia, obejmująca głównie półkulę północną. Liczba zachorowań drastycznie spadła po wynalezieniu skutecznych szczepionek. W 2001 WHO uznała Europę za wolną od tej choroby (wcześniej były plany eradykacji do tegoż roku, później data została przesunięta do roku 2005). Obecnie w związku z tymi planami należy informować służby sanitarne danego kraju i WHO o każdym przypadku. Aby rozpoznać polio, należy wyizolować i zidentyfikować wirusa, czy jest to szczep dziki, czy to zakażenie poszczepienne wirusem po rewersji do pełnej wirulencji.

* Wirus Ebola -Do zakażenia dochodzi na drodze kropelkowej, pośredniego i bezpośredniego kontaktu (z czego te dwa ostatnie mają największe znaczenie). Najpoważniej zazwyczaj kończą się zakażenia wśród służb medycznych, które nastąpiły na skutek kontaktu z płynami ustrojowymi i kałem. Rezerwuar stanowią chorzy ludzie, prawdopodobnie także gryzonie i niektóre gatunki małp. Dodatkowo podejrzewa się, że naturalnym roznosicielem mogą być koczkodony saba.

* Wirus Dengi -Denga – potencjalnie śmiertelna wirusowa choroba odzwierzęca, przyjmująca postać gorączki krwotocznej występująca u ludzi i niektórych małp. Patogenem odpowiedzialnym za wywołanie choroby są wirusy dengi z rodziny Flaviviridae, przenoszone przez komary z rodzaju Aedes, głównie Aedes albopictus i Aedes aegypti. Do głównych objawów poza wysoką gorączką należą silne bóle i sztywność stawów. Występuje endemicznie w strefie subtropikalnej i tropikalnej. Ze względu na brak szczepionki i skutecznych leków antywirusowych możliwe jest tylko leczenie objawowe.

* Wirus opryszczki -Naturalnym gospodarzem HSV jest człowiek, ale in vitro mogą się one namnażać również w komórkach innych zwierząt. Źródło zakażenia stanowią wyłącznie ludzie, zarówno z opryszczowymi wykwitami, jak i w stanie bezobjawowego zakażenia. Może się rozprzestrzeniać poprzez kontakt bezpośredni, może też przechodzić z matki na płód lub na noworodka (zakażenie okołoporodowe). Największe znaczenie ma pierwsza droga szerzenia: w większości przypadków do zakażenia dochodzi w okresie do 2 lat od chwili narodzin lub w czasie porodu. Wirus opryszczki może przetrwać w komórkach nerwowych zakażonego organizmu (tzw. latencja wirusów). Aktywacja wirusa może nastąpić pod wpływem czynników zewnętrznych (stres, przeziębienie, miesiączka, osłabienie organizmu itd.), rzadziej spontanicznie. Wirus jest przyczyną głównie zmian zapalnych na granicy skóry i błony śluzowej (wargi i narządy płciowe), a także rzadziej zapalenia spojówki i rogówki, skóry lub opryszczkowego zapalenia mózgu. Wirusy opryszczki pospolitej mają też prawdopodobnie związek z rakiem szyjki macicy, ale nie stanowi on bezpośredniego, samodzielnego czynnika etiologicznego (chodzi tutaj głównie o HHV-2). Infekcja wirusem HSV-1 stanowi silny czynnik ryzyka w rozwoju choroby alzheimera[1]. W leczeniu cięższych zakażeń wirusem opryszczki stosuje się Acyklovir.

* Wirus odry -Wirus odry wywołuje u człowieka chorobę wysypkową wieku dziecięcego zwaną odrą.

* HAV- Zakażenie następuje poprzez przewód pokarmowy, przez kontakt z wydzielinami chorego lub produktami zakażonymi (epidemie mleczne, wodne itp.). Na uwagę zasługuje fakt, że HAV może przez długi czas utrzymywać się w środowisku przy dużej wilgotności. Czas wylęgania 2-6 tygodni (średnio 28 dni). Wirus namnaża się najpierw w przewodzie pokarmowym, następnie dochodzi do wiremii, po czym (prawdopodobnie) dochodzi do zakażenia wątroby i powstania objawów chorobowych. W wyniku tego zakażenia dochodzi do zapalenia wątroby.

*HBV – Wirus HBV w dużych mianach występuje we krwi i w wątrobie. Replikacja przebiega głównie w komórkach wątroby (w niewielkim stopniu prawdopodobnie także w limfocytach) – stąd schorzenia jakie wywołuje są różnymi postaciami zapalenia wątroby. Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi krew, i nie tylko podczas znacznie rzadszego kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela, jaki przenosi wirusa zapalenia wątroby typu C. Możliwe formy przenoszenia wirusa zapalenia wątroby typu B obejmują, m.in.: Naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami (tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne) , Zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki , Przetoczenia krwi i jej produktów ,Kontakty seksualne z nosicielem wirusa.

*HCV- HCV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C. Uznaje się go za przyczynę raka i marskości wątroby. Wirus HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV.

* HPV - Istnieje około 100 typów tego wirusa, z których część może być przyczyną łagodnych zmian w postaci brodawek na skórze, część powstawania łagodnych zmian w postaci kłykcin kończystych, a część nowotworów złośliwych jak rak szyjki macicy.

*Choroba Heinego-Medina - Do organizmu wirus dostaje się drogą fekalno-oralną, a potem przez nabłonek jelit, gdzie się replikuje. Czas inkubacji to 9 do 12 dni. Następnie atakuje pobliskie węzły chłonne i układ krwionośny. Jest to wiremia pierwotna. Na tym etapie może dojść do wytworzenia przeciwciał, co hamuje rozwój zakażenia. Jest to tzw. zakażenie poronne. U osób, które nie opanowały pierwotnej wiremii, występuje wiremia wtórna, która jest znacznie bardziej nasilona. Wirusy rozprzestrzeniają się po całym organizmie. Receptory dla nich znajdują się w wielu komórkach, w tym w komórkach ośrodkowego układu nerwowego głównie rogów przednich rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego i mostu.

Choroby zakaźne bakteryjne:

Choroby bakteryjne (bakteriozy) – choroby wywoływane przez bakterie. W zakażeniu bakteryjnym bakterie wnikają w sposób bierny lub czynny do organizmu roślinnego, zwierzęcego lub ludzkiego gospodarza, w obrębie którego rozmnażają się i wywołują reakcję obronną organizmu. Obraz kliniczny choroby zależy od rodzaju patogenu i od nasilenia inwazji bakterii. Choroby bakteryjne na ogół omawia się łącznie z tzw. jadzicami, w których objawy choroby spowodowane są wytwarzanymi przez bakterie substancjami przy nieobecnym zakażeniu bakteryjnym. Należą tu zatrucie jadem kiełbasianym i tężec. Choroby bakteryjne często utożsamiane są z chorobami zakaźnymi, co nie zawsze jest prawdziwe – jak w przypadku niektórych rodzajów trądziku.

*Płonica - jest ostrą chorobą zakaźną wieku dziecięcego wywołaną przez bakterię – paciorkowca grupy A. Źródłem zakażenia jest człowiek chory na zakażenie paciorkowcowe, ozdrowieniec lub nosiciel paciorkowca. Osoba dorosła, która choruje na anginę paciorkowcową, może być źródłem zakażenia dla dziecka. Zakażenie jest przekazywane na drodze kropelkowej. Wrota zakażenia: błony śluzowe gardła, uszkodzona skóra (płonica przyranna, jako nadkażenie) . Po bezobjawowym okresie wylęgania 2-5 dni choroba zaczyna się nagle. Do wstępnych objawów klinicznych zalicza się gorączkę, bóle brzucha, wymioty oraz ból gardła. Lekarz badający dziecko w tym okresie stwierdza anginę (stan zapalny gardła lub jamy nosowo-gardłowej) o różnym nasileniu oraz powiększenie węzłów chłonnych, głównie szyjnych. Wysypka pojawia się równocześnie z gorączką lub 24 godz. później. Jest ona drobnoplamista, czerwona, zlewająca się na tułowiu, w zgięciach łokciowych i podkolanowych. Najwyraźniejsza jest na piersiach, brzuchu, pośladkach i w pachwinach. Wysypka wygląda tak, jakby ktoś pokaleczył skórę uderzając w nią szczotką. Na policzkach jest rumień, jednak skóra wokół ust i nosa pozostaje blada (tzw. trójkąt Fiłatowa). Ponadto stwierdza się wzmożoną łamliwość drobnych naczyń, co wyraża się liniami Pastii w naturalnych fałdach (pachy, pachwiny, podbrzusze). Intensywność i czas trwania wysypki jest różny (od 24 godz. do kilku dni). Język początkowo obłożony (pokryty białym nalotem), potem przybiera wygląd "malinowy" (żywoczerwone, powiększone brodawki smakowe). Po kilku dniach od ustąpienia wysypki występuje grubo płatowe łuszczenie się skóry, najwyraźniejsze na stopach i dłoniach (gdy nie zauważono wysypki, to charakterystyczne łuszczenie się skóry pozwala na wsteczne rozpoznanie płonicy).Gdy przebieg płonicy jest bardziej toksyczny, to poza wysypką mogą wystąpić zaburzenia układu krążenia, zapalenie mięśnia sercowego, utrata przytomności, nad sercem stwierdza się szmer skurczowy; wątroba i śledziona powiększone. Zmiany zapalne w gardle są słabo wyrażone. Płonica o przebiegu septycznym charakteryzuje się dużymi zmianami w gardle, zapaleniem węzłów chłonnych szyjnych. Może dojść do martwicy tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga), bakteriemii i posocznicy.

*Błonica - najczęściej występująca u dzieci, wywoływana przez maczugowiec błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae). Głównym czynnikiem chorobotwórczym jest wytwarzany przez niektóre szczepy tych bakterii jad - toksyna błonicza. W Polsce wprowadzono obowiązkowe szczepienia ochronne (w postaci szczepionki Di-Per-Te, DPT/DTP). Błonica przenosi się głównie drogą kropelkową lub bardzo rzadko przy zakażeniach przyrannych. Wyróżnia się kilka postaci tej choroby : Błonnica Gardła, Krtani , Nosa , Spojówek oraz Oka . Przy jakichkolwiek podejrzeniach należy koniecznie wezwać lekarza, gdyż wczesne rozpoznanie i leczenie błonicy w dużym stopniu wpływa na wynik leczenia i życie chorego. Swoiste leczenie polega na wstrzyknięciu dawki surowicy (ilość zależy od ciężkości i dnia choroby), która zawiera antytoksynę błoniczą (surowicę przeciwbłoniczą).

*Krztusiec (dawna i potoczna nazwa koklusz) – ostra choroba zakaźna układu oddechowego, charakteryzująca się nawracającymi napadami kaszlu i przedłużającą się dusznością, wywoływana przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Przebycie krztuśca pozostawia długotrwałą odporność organizmu, ale powtórne zachorowanie jest możliwe. Dawniej choroba często kończyła się śmiercią, obecnie praktycznie nie występuje dzięki szczepieniom ochronnym (w Polsce stosowane są szczepienia szczepionkami skojarzonymi Di-Per-Te, które służą także do uodparniania przeciw błonicy i tężcowi). W jej przebiegu dochodzi - podobnie jak w przypadku cholery - do zaburzenia w przekazywaniu sygnału do komórki, odbywającego się przy udziale receptora metabotropowego i białka G.