Pat.isambhidā

Analityczna Znajomość lub Rozróżnianie, jest czworakiego rodzaju: analityczna znajomość Prawdziwego Znaczenia (attha-pat.isambhidā), Prawa (dhamma-pat.isambhidā), Języka (nirutti-pat.isambhidā), Spontanicznego Osądu (pat.ibhāna-pat.isambhidā). Alternatywne tłumaczenie czwartego terminu (pat.ibhāna) proponowane przez Bhikkhu Ñān.amoli to Przenikliwość (w wyrażaniu i wiedzy).
 

1. Analityczna znajomość Znaczenia (attha-pat.isambhidā) jest wiedzą odnośnie sensu.

2. Analityczna znajomość Prawa (dhamma-pat.isambhidā) jest wiedzą na temat Prawa.

3. Analityczna znajomość Języka (nirutti-pat.isambhidā) jest znajomością języka w odniesieniu do poprzednich dwóch rzeczy.

4. Analityczna wiedza Spontanicznego Osądu (pat.ibhāna-pat.isambhidā) jest znajomością (trzech powyższych) rodzajów wiedzy.

(1) "Attha (sanskryt artha, √ar: osiągać; rezultat, znaczenie, cel, prawdziwa substancja) w skrócie opisuje Owoc (phala) Przyczyny (hetu). Ponieważ owoc przyczyny powstaje dzięki przyczynie, jest dzięki niej osiągany i przez nią kształtowany, jest on nazywany Rezultatem (attha). W szczególności jednak pięć nastepujących rzeczy jest uważanych za attha:

• wszystko zależne od warunków,

• Nibbāna,

• znaczenie słów,

• rezultat kammy,

• funkcjonalna świadomość.

Gdy ktokolwiek rozmyśla nad tym znaczeniem, wszelka jego wiedza należąca do kategorii związanych ze znaczeniem (lub rezultatem) jest wiedzą analityczną." (Vibh. XV)

(2) Dhamma (sanskryt dharma, √dhar: podtrzymywać; podstawa, warunek, prawo, zjawisko, rzecz) jest w skrócie określeniem na warunek (paccaya)…. W szczególności jednak następujące pięć rzeczy jest uważanych za dhammy:

• każda Przyczyna (hetu) wytwarzająca rezultat,

• Szlachetna Ścieżka,

• mówione słowo,

• karmicznie korzystne,

• karmicznie szkodliwe.

Gdy ktokolwiek rozmyśla nad prawem, wszelka jego wiedza, która należy do kategorii odnoszącej się do prawa (lub przyczyny) jest analityczną znajomością prawa."

W Vibh. jest dalej powiedziane: „Znajomość cierpienia jest analityczną znajomością Prawdziwego Znaczenia (attha-pat.isambhidā), znajomość jego pochodzenia jest Analityczną Znajomością Prawa (dhamma-pat.isambhidā). Znajomość przyczyny jest Analityczną Znajomością Prawa (dhamma-pat.isambhidā), znajomość rezultatu przyczyny jest Analityczną Znajomością Prawdziwego Znaczenia (attha-pat.isambhidā)… To, że mnich zna prawo itd. jest nazywane Analityczną Znajomością Prawa (dhamma-pat.isambhidā), jeżeli jednak rozumie on znaczenie tych lub tamtych słów … jest to nazywane Analityczną Znajomością Prawdziwego Znaczenia (attha-pat.isambhidā).”

(3) "Znajomość języka odnoszącego się do tamtych rzeczy oznacza: język opisujący rzeczywistość i niezawodny charakter wyrażania w odniesieniu do prawdziwego znaczenia prawa."

(4) "Wiedza na temat rodzajów wiedzy jest znajomością, która ma za przedmiot i rozpatruje wszystkie te wiedze. Analityczna Wiedza Spontanicznego Osądu (pat.ibhāna-pat.isambhidā) oznacza znajomość wymienionych powyżej trzech rodzajów wiedzy, ze wszystkimi szczegółami, ich przedmiotami, funkcjami itp." (Vis.M. XIV)

Na temat siedmiu cech wiodących do osiągnięcia czterech analitycznych znajomości, patrz A.VII,37. Patrz Vis.M.XIV,21ff, Vibh.XV, Pts.M. Pat.isambhidā Kathā.

---