Demokracja. Wybory.
a)Definicja demokracji
Demokracja- (władza ludu, narodu, społeczeństwa); jest to forma ustroju polit. państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli za źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polit. gwarantujące sprawowanie tej władzy;
b)Demokracja wg starożytnych
Historia demokracji sięga starożytności greckiej. W Atenach w V wieku p.n.e. polegała ona na bezpośrednim udziale obywateli w procesie rządzenia, nie istniał podział na rządzących i rządzonych. Wszyscy obywatele (a było ich w ateńskiej polis ok. 40 tysięcy) mogli uczestniczyć w obradach ekklesii (zgromadzenia ludowego). Ekklesia zbierała się około czterdziestu razy w ciągu roku i mogła podejmować decyzje we wszelkich kwestiach, w tym w sprawach wojny i pokoju. Ponadto każdy obywatel po ukończeniu 30 lat mógł - w wyniku losowania - stać się członkiem Rady Pięciuset, będącej organem władzy wykonawczej. Historyk Morgans Herman Hansen twierdzi (w książce The Athenian Democracy in the Age of Demoshtenes), że około jedna trzecia obywateli Aten zasiadała w ciągu swojego życia w Radzie. Również sędziowie byli powoływani spośród ochotników w drodze losowania - było ich kilkuset. Taki model demokracji nazywamy demokracją bezpośrednią.
c)Nowożytne pojmowanie demokracji.
We współczesnym świecie ustrój demokratyczny przybrał formę demokracji pośredniej, zwanej też przedstawicielską. Władza państwowa sprawowana jest w niej nie bezpośrednio przez obywateli (tak jak to miało miejsce w demokracji starożytnej), lecz przez osoby wybrane w celu reprezentowania interesów obywateli. Szerokie rzesze społeczeństwa mają więc bezpośredni wpływ na politykę tylko w czasie wyborów oraz podczas referendum - jeżeli taka instytucja jest przewidziana w konstytucji danego kraju. W referendum mieszkańcy mają możliwość wypowiedzenia się w konkretnych sprawach dotyczących całego państwa bądź wspólnoty lokalnej. Wynik takiego głosowania może być wiążący dla sprawujących władzę (referendum obligatoryjne) bądź też pełnić jedynie funkcję opiniodawczą (referendum fakultatywne) - zależy to od uregulowań prawnych w konkretnym kraju.
d)Rola wyborów w demokracji.
Wybory, forma powoływania obywateli do pełnienia funkcji w organach państwa, a także w samorządnych organizacjach społecznych, za pomocą głosowania. Wybory są koniecznym elementem demokracji i powinny spełniać następujące warunki: powszechność - wszyscy pełnoprawni obywatele w określonym przez ustawę wieku (cenzus wieku jest uznawany za demokratyczny), równość - wszyscy obywatele mają równą liczbę głosów (najczęściej 1) i głosy te mają identyczną wagę, bezpośredniość - wyborcy głosują bezpośrednio na kandydatów, tajność - prawo do oddania głosu w sposób ukryty przed osobami trzecimi.
Prawo wyborcze czynne oznacza uprawnienie do udziału w głosowaniu, prawo wyborcze bierne - zdolność do tego, by móc zostać wybranym. Do początków XX w. zasada powszechności była ograniczona licznymi cenzusami (np. majątkowym, urodzenia, płci).
W zależności od sposobu ustalania wyników wyborów odróżnia się system większościowy - dla wyboru jest konieczne, aby kandydat uzyskał większość głosów: względną (np. w Polsce w wyborach do senatu) lub bezwzględną (co może łączyć się z przeprowadzeniem drugiej tury głosowania, np. w Polsce wybory prezydenckie) oraz system proporcjonalny - w okręgach wielomandatowych dokonuje się rozdziału mandatów pomiędzy konkurujące listy proporcjonalnie do odsetka uzyskanych głosów. Istnieje wiele arytmetycznych metod ustalania podziału mandatów, np. w Polsce w wyborach do sejmu stosuje się metodę d'Hondta.
W Polsce czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18 lat, nie ubezwłasnowolnionym i nie skazanym przez sąd na utratę praw wyborczych. Wybory organizują i nadzorują: Państwowa Komisja Wyborcza oraz okręgowe i obwodowe komisje wyborcze. Wybory do sejmu i senatu odbywają się łącznie, zarządza je Prezydent RP, ustalając tzw. kalendarz wyborczy, tzn. terminarz czynności, które muszą być kolejno dokonywane w celu przeprowadzenia wyborów. Ustala się wówczas obszar okręgów wyborczych i termin kampanii wyborczej. Kandydatury muszą być zgłaszane przez komitety wyborcze i poparte na piśmie przez określoną liczbę wyborców. Ważność wyborów do sejmu i senatu stwierdza Sąd Najwyższy.
e)Opinia publiczna
Opinia publiczna, ogół poglądów, ocen i sądów wyrażanych przez członków społeczeństwa lub znaczniejsze grupy, dotyczących funkcjonowania państwa i jego podstawowych instytucji.
Opinia publiczna kształtowana jest zwłaszcza przez środki masowego przekazu, wpływ na nią wywierają też partie i organizacje polityczne, związki zawodowe, przywódcy polityczni itp. Ze względu na fakt, że opinia publiczna wpływa na ludzkie postawy, motywacje i działania, wyraża akceptację lub dezaprobatę dla jakiegoś zjawiska, polityczne ośrodki decyzyjne muszą się z nią liczyć. Dlatego w demokratycznych społeczeństwach jest ona stale badana przez wyspecjalizowane placówki.
W Polsce badaniami opnii publicznej zajmują się m.in.: rządowe Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), radiowo-telewizyjny Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP), a także ośrodki prywatne, z których najbardziej znane to Sopocka Pracownia Badań Społecznych i Demoskop.
Największe zasługi w rozwoju teorii i badań nad opinią publiczną ma amerykański publicysta, politolog i socjolog W. Lippman.
f)Media-„czwarta władza”
Czwarta władza, wiodąca rola środków masowego przekazu oraz opinii publicznej w życiu politycznym państwa. Wywodzi się z monteskiuszowskiej teorii trójpodziału władzy. Czwarta władza ma nie mniejsze znaczenie od władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
W państwach totalitarnych media podlegają instytucjom władzy, która szczegółowo określa zasady ich działania, pozbawiając je niezależności. Spełniając głównie funkcje propagandowe, są narzędziem przekazywania oficjalnej ideologii i utrwalają przekonania o prawomocności istniejącego systemu politycznego. Zakres przekazywanych informacji jest ściśle reglamentowany przez cenzurę.
W państwach demokratycznych media są autonomiczne. Ich niezależności strzegą zabezpieczenia prawne (np. ustawa o radiofonii i telewizji, ustawa o ochronie zawodu dziennikarza) oraz instytucjonalne (w Polsce Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji). Cechą każdej demokracji jest wielość środków masowego przekazu, ich autentyczna niezależność, możliwość przekazywania różnych informacji i poglądów, a także wyrażanie rzeczywistej opinii publicznej.