Zagadnienie ergonomii

Co to jest ergonomia?
Ergonomia działalność naukowa i aplikacyjna zmierzająca do dostosowania maszyn, narzędzi, materialnego środowiska i organizacji pracy oraz życia i przedmiotów powszechnego użytku do możliwości i ograniczeń człowieka

Słowo ergonomia pochodzi z 2 greckich słów:

• ergon - oznaczające czyn, praca

• nomos - wiedza, prawo, zwyczaj

W dosłownym tłumaczeniu zatem ergonomia oznacza wiedzę o pracy ludzkiej:

ergon + nomos = wiedza o pracy ludzkiej

Wpływ środowiska pracy na człowieka

• Oddziaływanie na poszczególne narządy i układy, np. na analizator wzroku, słuchu czy dotyku, na układ mięśniowy czy układ krążenia.

• Oddziaływanie ogólne na ustrój, np. hałas oddziałuje nie tylko na organ słuchu, ale również na ośrodkowy układ nerwowy, ma układ wegetatywny (autonomiczny) itp.

Wpływ warunków materialnego środowiska odbija się zarówno na wydajności i jakości pracy, jak i na stanie zdrowia pracowników, przy czym niejednokrotnie oddziaływanie ogólne jest istotniejsze od oddziaływania na poszczególne narządy oraz układy.

Grupy czynników środowiska pracy

• czynniki fizyczne
  Do czynników fizycznych zaliczamy oświetlenie, hałas, mikroklimat (tj. temperaturę otoczenia, ruch i wilgotność powietrza, promieniowanie cieplne podczerwone - płaszczyzn i przedmiotów), drgania i wstrząsy, promieniowanie jonizujące i elekromagnetyczne (fale radiowe i radarowe) oraz pyły. Wszystkie te czynniki z wyjątkiem pyłów, których wpływem na organizm zajmuje się głównie higiena pracy, są przedmiotem bezpośredniego zainteresowania ergonomii.

• czynniki chemiczne
  Czynniki chemiczne obejmują gazy, rozpuszczalniki przemysłowe, materiały pędne, smary, polimery syntetyczne itp. Substancje mogące spowodować zatrucia i inne zachorowania. Ich negatywne oddziaływanie na organizm to domena patologii przemysłowej.

• czynniki biologiczne
  Czynniki biologiczne wykraczają poza zakres analizy ergonomicznej.

Pojęcie mikroklimatu
Mikroklimat w znaczeniu encyklopedycznym jest to klimat charakterystyczny dla małej części środowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących, np. wysokością i wahaniami temperatury, wilgotności, szybkością ruchu powietrza itp. Określonym mikroklimatem może się charakteryzować zarówno obszar geograficzny (np. miejscowość, kotlina, czy wąwóz), jak i twór sztuczny zbudowany przez człowieka (wnętrze samochodu, mieszkaniem, hala produkcyjna).

Czynniki kształtujące mikroklimat
Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć temperaturę powietrza, wilgotność, ruch powietrz, promieniowanie cieplne, ciśnienie atmosferyczne. Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu.

Ocena stanu warunków mikroklimatycznych
Każdy człowiek posiada wrodzone możliwości oceny stanu warunków mikroklimatycznych. Dlatego też jako miarę komfortu cieplnego coraz częściej przyjmuje się subiektywne odczucie temperatury przez człowieka (temperatury odczuwane lub rzeczywiste). Odczucia te są zależne od odporności organizmu, stanu zdrowia, wieku i przyzwyczajeń.

Światło
Światło, czyli promieniowanie optyczne lub widzialne, jest częścią promieniowania elektromagnetyczne, którego długości fal zawarte są w zakresie 380 - 780 nm. Dolna granica nadfiolet i górna podczerwień są dosyć płynne i zależą od indywidualnych cech obserwatora.

Wzrok
Wzrokiem odbieramy zdecydowaną większość (80-90%) informacji niezbędnych przy wykonywaniu różnorodnych czynności, w tym też zawodowych. Podstawowym czynnikiem środowiska pracy warunkującym prawidłowe działanie organu wzroku jest odpowiednie oświetlenie. Fakt ten wynika bezpośrednio z budowy oraz zasad funkcjonowania tego analizatora.

Proces widzenia polega na tym, że światło odbite od oglądanego przedmiotu pada na siatkówkę oka i pobudza związane z nią zakończenia nerwu wzrokowego, który bodźce te przekazuje do ośrodków widzenia w mózgu.

Projektowanie oświetlenia
Zapewnienie odpowiedniego oświetlenia stanowisk roboczych jest istotnym warunkiem sprawnej pracy, higieny wzroku oraz podniesienie estetyki wnętrza pomieszczenia. Aby działalność wzroku mogła dokonać się w warunkach optymalnych, warunki oświetleniowe muszą odpowiadać określonym wymogom psychofizjologicznym narządu wzroku, zależnie od rodzaju wykonywanej pracy.

Zadaniem dobrego oświetlenia jest zapewnienie wymaganej ostrości widzenia, szybkości postrzegania i odpowiedniej akomodacji. Praca powinna być wykonywana bezbłędnie, bez nadmiernego zmęczenia i z dobrym samopoczuciem.

Charakterystyka
Środowisko akustyczne, obejmuje ogół dźwięków i szmerów o różnej sile głośności, różnym przeznaczeniu, odbieranych przez nas w różnych sytuacjach. Hałasem stają się bodźce lub zespół bodźców działających akustycznie, a zarazem psychicznie:

• z nadmierną intensywnością, czyli głośnością dźwięków,

• z określoną częstością i długotrwałością występowania,

• z dużą różnorodnością pobudzeń słuchowych składających składających się na ogólne pojęcie hałasu.

Słuch
Hałas działa na analizator słuchu, który odgrywa ważną rolę w pracy, a zwłaszcza umysłowej. Organ słuchu podobnie jak inne analizatory składa się z trzech części: receptora, dośrodkowych dróg nerwowych od receptora do mózgu oraz ośrodka korowego.

Wpływ hałasu
Hałas działa na receptor słuchu, stwarzając niebezpieczeństwo uszkodzenia ucha wewnętrznego i ewentualnie błony bębenkowej oraz na układ nerwowy, utrudniając skupienie uwagi, drażniąc system wegetatywny, wprowadzając nadmierne pobudzenie lub wywołując apatie i przygnębienie oraz utrudniając sprawny przebieg czynności psychomotorycznych. Należy zatem hałas uznać za jeden z najbardziej uciążliwych czynników materialnego środowiska pracy. Ponadto znacznie trudniejsza jest ochrona przed hałasem niż np. nadmiernie silnym światłem.

Metody zwalczania hałasu

• Uniemożliwienie powstawania szkodliwego hałasu.

• Osłabienie rozprzestrzeniania się hałasu.

• Zastosowanie środków ochrony osobistej.

Projektowanie
Istotnym elementem dostosowania pracy do człowieka jest projektowanie prawidłowych stosunków przestrzennych na stanowisku pracy, tzn. zapewnienie człowiekowi pracy w dogodnym dla niego zasięgu rąk (obszar pracy) i w dogodnej pozycji ciała, tak aby mógł wykonywać ruchy swobodnie i bez zbytniego wysiłku.

Prawidłowo zaprojektowana struktura przestrzenna stanowiska pracy powinna być dostosowana do wymiarów ciała przynajmniej 90% populacji przyszłych użytkowników, innymi słowy powinna stwarzać bezpieczne i wygodne warunki pracy przynajmniej tym osobom, których wymiary mieszczą się między wartościami 5 i 95 centyla.

Wymiary antropometryczne
Do kształtowania stanowiska pracy pod kątem wygody użytkownika i funkcjonalności projektowanych elementów niezbędna jest znajomość wymiarów człowieka, zwanych wymiarami antropometrycznymi. Ich wykorzystanie umożliwia ustalenie wielkości przestrzeni pracy, adekwatnych rozmiarów powierzchni pracy i jej wysokości, rozmiarów siedzisk i urządzeń pracowniczych oraz optymalne rozmieszczenie wymienionych elementów, urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych względem siebie i względem użytkownika.

Rozmieszczanie
Wiele spośród projektowanych stanowisk pracy wymaga podjęcia decyzji dotyczącej lokalizacji dużej liczby urządzeń, obsługiwanych później przez człowieka. Sposób lokalizacji powinien zapewnić efektywne funkcjonowanie przyszłego systemu człowiek-maszyna.


Ocena rozmieszczenia
Tradycyjnie jako podstawę do oceny rozmieszczenia urządzeń w układzie człowiek - praca (człowiek-maszyna) stosuje się wiele różnych zasad i kryteriów. Na przykład Bonney i Wiliams (1977) wymieniają: typ populacji użytkowników, komfort obsługi, bezpieczeństwo, estetykę i modę, bliskość urządzeń dla ułatwienia obsługi, odpowiednią odległość urządzeń w celu unikania pomyłek, rozłożenie pracy na odpowiednie kończyny, wymiary antropometryczne oraz funkcjonalne zależności obsługiwanych urządzeń.

Charakterystyka
Każda praca stanowi dla wykonującego ją człowieka źródło obciążenia biologicznego, wpływa bowiem na zmiany czynnościowe w poszczególnych układach i w całym organizmie ludzkim.

Klasyfikacja postaci pracy według rodzaju obciążenia występującego podczas wykonywania pracy (kryterium fizjologiczne):

• obciążenie fizyczne - spowodowane pracą mięśniową,

• obciążenia psychiczne - będące wynikiem zaangażowania uwagi i procesów myślowych oraz nerwowe - wynikające z samej pracy lub psychicznych i materialnych warunków pracy.

Obciążenia rąk i nóg
Jako kryterium oceny obciążenia rąk i nóg przyjmujemy wartości wysiłku fizycznego (w KG) potrzebnego do poruszania odpowiednich urządzeń sterowniczych. Wartości te zamierzone (dla prototypu) lub założone przez konstruktora (ocena dokumentacji) należy porównać z wartościami optymalnymi określonymi w zależności od ustalonej populacji użytkowników, rodzaju ruchów oraz ich częstości. Należy pamiętać, że nadmierna jednostajność ruchów (monotypowość) nawet przy niewielkim wysiłku powoduje znużenie fizyczne i psychiczne.

Obciążenie innych części ciała
Obciążenie innych części ciała powodowane jest przeważnie niewłaściwym rozmieszczeniem urządzeń sterowniczych, co zmusza do pracy w niewygodnej pozycji, nadmiernych skłonów, wychyleń itp. Zwykle jest to wynikiem źle zaprojektowanej przestrzeni roboczej.

Ergonomia w pracowni komputerowej

Jest dużo przepisów na temat ergonomii pracy przy komputerze lecz gdybym miał wszystkie wypisać to by mi troszkę czasu to zajęło. Ale wybrałem kilka z nich i myślę, że chyba same najistotniejsze moim zdaniem:

1. Pierwszą istotną sprawą jest monitor. Powinien być postawiony na wysokości wzroku
pracującego na danym stanowisku. Jeśli nie jest to możliwe to rzeczą oczywistą było by
wyregulować sobie krzesło.
2. Drugą sprawą dosyć ważną będzie jasność ekranu. Powinna być na tyle duża, aby nie mrużyć oczu, a także nie może razić osoby pracującej.
3. Kolejną sprawą jest krzesło. Dość oczywista rzecz, ale musi być odpowiednia. Potrzebne by było
wygodne krzesło z dobrym oparciem dla pleców.
4. A tu następna rzecz tycząca się ekranu. Monitor powinien mieć doskonały kontrast i szeroki kont
widzenia.
5. Ekran powinien mieć miejsce żeby nim obracać, a nie się wyginać.
6. Ostatnią ale dość istotną sprawą jest regularne odchodzenie (przerwa w pracy) od komputera,
ponieważ długotrwałe patrzenie w ekran może nadwerężyć wzrok.

---