REKULTYWACJA GRUNTÓW ZAOLEJONYCH

Spis treści

Opracowano wg. Prof. Jana Siuty

• WSKAŹNIKI DEGRADACJI GLEBY

Silne zanieczyszczenie gleby ropopochodnymi substancjami powoduje daleko idącą degradację szaty roślinnej, aż do całkowitego jej zaniku włącznie. Jeżeli ropopochodne zanie­czyszczenie utrudnia wegetację roślin, to pokarmowa i technologiczna użyteczność plonów jest kwestionowana. Ich sanitarno-pokarmowa jakość plonów jest kwestionowana także wte­dy, gdy ropopochodne zanieczyszc2enie gleby nie osłabia wegetacji roślin, ale może wywoły­wać kumulację w nich węglowodorów.

Rozróżnia się następujące formy zanieczyszczenia (degradacji) gleby (biologicznie czyn­nej powierzchni ziemi):

• • odgórne zanieczyszczenie przez długotrwałe rozpraszanie płynnych i stałych ropopo­chodnych substancji,

• • odgórne zanieczyszczenie przez wylewy ropy lub jej pochodnych,

• • odgórne zanieczyszczenie przez wprowadzenie ropopochodnych i zaolejonych odpadów o stałej i ciekłej konsystencji,

• • oddolne zanieczyszczenie przez podsiąkającą ropę lubjej pochodne z podziemnych źródeł.

Biologicznie czynna powierzchnia ziemi może by~ zdegradowana w stopniu:

• • małym-brak ujemnego wpływu na wegetację roślin przy ewidentnej zawartości węglo­wodorów w powierzchniowej warstwie gleby;

• średnim-punktowe zamieranie roślinności darniowej, wyraźne osłabienie wegetacji roślin uprawnych;

• • dużym -płatowe zamieranie roślinności darniowej, spadek plonowania roślin upraw­nych o około 50%;

• bardzo dużym-zanikanie lub całkowite zamarcie roślinności darniowej, niemożliwa wegetacja roślin uprawnych bez zastosowania rekultywacyjnych zabiegów.

Nie ustalono jeszcze kryteriów odróżniania gleb mało zdegradowanych (zanieczysz­czonych) od gleb nie zdegradowanych (wolnych od ropopochodnych zanieczyszczeń). Stan zanieczyszczenia gleby przez skoncentrowane źródło emisji można łatwo określić na terenach rolnych i leśnych. Wtedy poziomem odniesienia jest zawartość węglowodorów w glebach na przyległym terenie - wolnym od zanieczyszczenia. Należy mieć jednak na uwadze, iż powszechnie występuje punktowe (płatowe) zanieczyszczenie gleby ropopo­chodnymi składnikami w wyniku mechanizacji rolnictwa i leśnictwa. Dokładne odróżnie­nie gleby słabo zanieczyszczonej ropopochodnymi składnikami od gleby nie zanieczysz­czonej nimi wymaga starannych i kosztownych analiz. Dla celów praktycznych przyjmuje się więc uproszczony sposób oceny, ustalając 0,04% jako górną granicę zawartości eks­traktu eterowego w glebach czystych. Glebę zawierającą (w poziomie próchniczym) po­nad 0,04% ekstraktu eterowego (lub czterochlorku węgla) uznaje się za zanieczyszczoną.

Istotnym kryterium w ocenie stopnia zdegradowania gleby jest stosunek zawartości wę­gla do zawartości azotu w próchnicznej warstwie gleby. Jest ono natomiast mało przydatne do odróżnienia gleby czystej od gleby słabo zanieczyszczonej węglowodorami i odwrotnie. Przy dużym i bardzo dużym zanieczyszczeniu gleby ropopochodnymi substancjami wartość ilo­ściowego stosunku C:N jest proporcjonalna do stopnia zanieczyszczenia gleby. W poziomie próchnicznym gleb uprawnych zawartość węgla jest przeważnie 10 razy większa niż zawar­tość azotu (stosunek C:N = 10). W glebach bardzo czynnych biologicznie (żyznych) stosunek C:N kształtuje się jak około 8:1. W glebach mineralnych o małej aktywności biologicznej (suche gleby piaskowe, podmokłe gleby o różnej granulacji) stosunek C:N może osiągać wartość 12 (12:1). W glebach trwale zadarnionych (łąki, pastwiska, murawy, trawniki pielę­gnowane) leśnych i bagiennych wartość stosunku C:N jest znacznie większa i zależy od wielu czynników. Z tego względu to kryterium jest mało przydatne do oceny stopnia zanieczyszcze­nia ropopochodnymi substancjami gleb nieornych.

W glebach mineralnych (w poziomie próchniczym) stosunek C:N kształtuje się następująco:

• • 8:1-10:1- gleba czysta,

• • 10:1-17:1 -gleba słabo zdegradowana,

• • 17:1-30:1 -gleba średnio zdegradowana,

• • 30:1-45:1 -gleba w dużym stopniu zdegradowana,

• • powyżej 4~:1 -gleba silnie zdegradowana.

Szata roślinna lub jej całkowity zanik odzwierciedlają poziom degradacji (zanieczyszczenia) gleby, ale nie ma wyraźnej zależności pomiędzy aktualną zawartością węglowodorów w glebie a wegetacją roślin. Gleba łatwo przepuszczalna i z natury uboga w składniki pokarmowe może całkowicie utracić produkcyjność, mimo iż nie kumuluje znacznych ilości węglowodorów. Nato­miast gleby o dużej pojemności sorpcyjnej i znaczącej zasobności w składniki pokarmowe zachowują biologiczną aktywność nawet przy dużej zawartości ropopochodnych substancji. Ponadto na glebie jednorazowo zanieczyszczonej, zawierającej nawet dużo węglowodorów może zachować się szata roślinna. Gleba stale zanieczyszczana może być zupełnie zdegradowana (bez roślinności) przy stosunkowo małej ilości węglowodorów. Stosunek węgla do azotu jest więc lepszym wskaźnikiem degradacji i gleby niż zawartość w niej węglowodorów.

• REKULTYWACJA GRUNTÓW ZAOLEJONYCH

Bezpośrednim celem rekultywacji gruntów zaolejonych jest przewrócenie im biologicznej aktywności i użytkowych walorów, a pośrednim-zlikwidowanie źródła zanieczyszczenia węglo­wodorami wód podziemnych i powierzchniowych oraz atmosfery i roślin. Zależnie od charakteru i stopnia zaolejenia oraz stanu roślinności, gleby wymagają rekultywacji i higienizacji (sanitacji).

1. Higienizacja gleb zaolejonych

Gleby zanieczyszczone ropopochodnymi składnikami w stopniu nie powodującym zniszczenia trwałej szaty roślinnej oraz umożliwiającym wegetację roślin uprawnych powinny być higienizowane przez sterowaną biodegradację węglowodorów. Gleby zanieczyszczone incy­dentalnie (w sposób nieciągły),jeżeli zachowują warunki do wegetacji roślin, mogą być po­zbawione nadmiaru węglowodorów w ciągu jednego lata. Gleby zanieczyszczane w sposób ciągły wymagają stałej profilaktycznej higienizacji (sanitacji).

2. Higienizacja gleb mineralnych ornych

W glebach mineralnych biodegradacja węglowodorów jest najłatwiejsza. Do intensyw­nej ich mineralizacji niezbędne są w glebie następujące warunki:

• równoważony stosunek węgla organicznego do azotu i fosforu,

• wymiana powietrza między atmosferą i glebą w celu dobrego natlenienia jej zaolejonej warstwy,

• wilgotność gleby umożliwiająca dużą aktywność mikroorganizmów,

• niekwaśny odczyn środowiska.

Wymienione warunki w glebie można osiągnąć agrotechnicznymi sposobami:

• optymalny stosunek C:N i C:P przez nawożenie mineralne (głównie azotowe i fosforowe),

• dopływ tlenu atmosferycznego przez uprawę mechaniczną,

• odpowiednią wilgotność gleby przez nawadnianie (deszczowanie) lub odprowadzanie nadmiaru wody oraz stosowanie odpowiednich zabiegów uprawnych.

Rośliny nie uczestniczą bezpośrednio w biodegradacji węglowodorów. ale pośrednio mają nią istotny wpływ. Rośliny motylkowate są w dużym stopniu niezależne od zawartości azotu w glebie, ponieważ pobierajągo z atmosfery. Tym samym nie powiększają deficytu azotu w glebie, a nawet wzbogacają ją w ten składnik. Ze względu na potrzebę spulchniania gleby korzystne jest sadzenie na higienizowanych glebach roślin okopowych (ziemniaków, buraków, kapusty) oraz kukurydzy. Gleby intensywnie zaolejonej lepiej nie uprawiać w pierwszym roku jej higienizacji. Zapotrzebowanie na azot, fosfor i wapno nawozowe należy określić na podstawie wyników ana­lizy zawartości węgla organicznego, przyswajalnych składników i odczynu gleby. Co się tyczy węgla organicznego, to trzeba ustalić jego ilość nie tylko w próchnicznej (ornej) części gleby, lecz w całej zaolejonej warstwie. Globalna dawka nawozu azotowego powinna być podzielona na kilka części (aplikacyjnych dawek), stosowanych w odpowiednich odstępach czasu.

Dla każdego terenu, którego grunt ma być higienizowany, należy opracować szczegółowy program zabiegów i harmonogram ich realizacji, z uwzględnieniem zmienności warunków meteorologicznych (glównie opadów atmosferycznych i temperatury).

1. Higienizacja gleb mineralnych zadarnionych

Gleby mineralne zadarnione można higienizować (oczyszczać z węglowodorów) w taki sam sposób, jak gleby orne lub z szatą roślinną. Na podmokłych łąkach i pastwiskach tempo biodegra­dacji węglowodorów nie może być duże ze względu na niedostatek tlenu. W glebach tych z natury występuje jego deficyt, który jest spotęgowany obecnością węglowodorów. Roślinność darniowa ponadto silnie konkuruje o azot i fosfor z drobnoustrojami glebowymi, w tym także z rozkładającymi węglowodory. Zachowując roślinność darniową nie da się szybko odkwasić gleby przez jej wapno­wanie. Jeżeli zanieczyszczenie trwałych użytków zielonych (łąk i pastwisk) spowodowało złą jakość paszy, należy zdecydować się na higienizację gleby w taki sposób, jak na gruntach ornych, tzn. likwidować darń i usunąć nadmiar węglowodorów przez biodegradację. Po tych zabiegach można odnowić roślinność trawiastą. Zależnie od stopnia zaolejenia gleby oraz intensywności agrotech­nicznych zabiegów zmineralizowanie węglowodorów trwa od roku do 3 lat. Duża zawartość sub­stancji organicznej (próchniczej i resztek roślinnych) utrudnia mineralizację węglowodorów. Trawniki i murawy nie będące pastwiskami i nie dostarczające paszy dla zwierząt mogąc ,

być higienizowane bez niszczenia darni, przez intensywne nawożenie azotem, fosforem i potasem. Bardzo pożądane jest deszczowanie, ponieważ roślinność darniowa czyni per­manentnym niedobór wody w sezonie o temperaturze optymalnej dla drobnoustrojów rozkładających węglowodorv.

2. Higienizacja gleb torfowych

Zaolejone gleby torfowe pochłaniają znaczne ilości węglowodorów, chroniąc je przed bio­degradacją. Spowodowane jest to bardzo dużą pojemnością sorpcyjną torfu, utrudnioną wy­mianą powietrza między torfem i atmosferą oraz bardzo dużym zapotrzebowaniem torfu na tlen. Gleby torfowe są przeważnie kwaśne. Biodegradację węglowodorów w zadarnionych glebach torfowych można skutecznie nasilić stosując intensywne nawożenie azotem, fosforem i pota­sem, które w pełni zaspokoi zapotrzebowanie na składniki pokarmowe roślin tworzących darń oraz drobnoustrojów rozkładających węglowodory i pewne składniki masy torfowej. Dawka potasu powinna odpowiadać maksymalnej ilości pobieranej przez rośliny, a dawka azotu powin­na być 2-krotnie od niej większą.

Zaolejonej gleby torfowej z zachowaną szatą roślinną nie należy spulchniać (orać) ze względu na zagrożenie pożarowe. Pożądane jest natomiast częste koszenie trawy oraz

deszczowanie w okresach niedoboru opadów atmosfervcznvch.

3. Rekultywacja gleb zdegradowanych przez odgórne zaolejanie

Gleby, które wskutek ropopochodnych zanieczyszczeń utraciły częściowo lub całkowicie trwałą szatę roślinną, a na gruntach ornych agrotechniczną sprawność muszą być poddane rekultywacji. poddane rekultywacji. Polega ona, tak jak jej higienizacja, na biodegradacji węglowodorów. Mamy tu jednak do czynienia z dużymi ładunkami ropopochodnych składników, przeważnie o różnorodnym składzie. Węglowodory ciężkie (o dużym ciężarze cząsteczek) są znacznie mniej podatne na biodegradację od węglowodorów lekkich. Szczególnie oporne na nią są składniki smarów, olejów silnikowych, przekładniowych i opałowych oraz chłodziw.

Grunty w otoczeniu baz składowania i dystrybucji paliw oraz smarów, warsz­tatów remontowych i myjni sprzętu technicznego, a także na poligonach wojskowych, w miejscach wycieków ropy naftowej, na szlakach transportu kołowego i kolejowego (zwłasz­cza w pobliżu awaryjnych wylewów ropopochodnych produktów) obfitują w ciężkie węglo­wodory. Składniki te zniekształcają nie tylko chemiczne, lecz także powietrzno-wodne właści­wości gleb i ich strukturę. Nasycone węglowodorami koloidy glebowe tracą zdolność do pochłaniania wody, sorpcji wymiennej kationów i gruzełkowatą strukturę. Gleby zwięzłe prze­kształcają się w bardzo silnie pylącą się masę.

4. Rekultywacja gleb zdegradowanych przez długotrwałe rozpra­szanie na powierzchnin ziemi ropopochodnych składników

Niezależnie od stopnia degradacji gleby (zaniku szaty roślinnej), można stosunkowo łatwo stworzyć w niej warunki do wegetacji roślin oraz intensywnej biodegradacji węglowodorów ropopochodnych. W tego rodzaju glebie znajdują się mikroorganizmy zdolne do mineralizacji węglowodorów. Agrotechnicznymi sposobami należy dostarczyć glebie składniki pokarmowe, zapewnić jej dostęp powietrza, odpowiednią wilgotność oraz odkwasić ją przez zwapnowanie.

Rekultywację można rozpocząć w dowolnej porze roku, ale najstosowniejszymi okresami, , ze względu na wilgotność gleby i atmosfery, są jesień i wiosna.

Pierwszym rekultywacyjuym zabiegiem, przeważnie niezbędnym (z wyjątkiem bardzo rzad­ko spotykanych gleb o odczynie alkalicznym, ph powyżej 7) jest wapnowanie gleby. Dawka wapna powinna być określona w projekcie rekultywacji. Nie można jej ustalić na podstawie kryteriów przyjętych powszechnie w agrotechnice. Musi to być dawka neutralizująca aktu­alną i potencjalną kwasowość w całej zaolejonej warstwie (co najmniej 30-centymetrowęj).

Nie należy obawiać się przewapnowania gleby. Ze względu na powolne działanie wapna korzystniejszy jest jego nadmiar w glebie niż niedobór. Orientacyjne dawki wapna nawo­zowego wynoszą:

• na glebach piaskowych słabogliniastych i glinach lekkich (gleby lekkie) około 5 t/ha,

• na glebach piaskowych gliniastych. mocnych i glinach piaszczystych (gleby średnio zwięzłe) około 8 t/ha,

• na glebach wytworzonych z glin średnich i ciężkich, pyłów ilastych oraz iłów (gleby ciężkie) powyżej 8 t/ha.

Na glebach należących do pierwszej grupy całą dawkę wapna stosuje się jednorazowo. W pozostałych przypadkach dzieli się ją na dwie jednakowe części. Wysiane wapno miesza się z wierzchnią warstwą gleby (w tym bezglebowego gruntu) za pomocą glebo­gryzarki. Na glebach piaskowych słabogliniastych i gliniastych lekkich wystarczy 3-krot­ne jej przejście. W miarę zwiększania się zwięzłości gleby trzeba zwiększyć liczbę przejść glebogryzarki. Zależy to także od agregacji i wilgotności gleby. Na silnie rozpylonej gle­bie ciężkiej można ograniczyć liczbę przejść glebogryzarki.

Po wymieszaniu wapna z glebą należy zastosować azotowe i fosforowe nawożenie (po 100 kg N i P₂O₅ na ha), a po upływie 3-4 tygodni średnio głęboką orkę (około 25 cm). Na glebach średnio zwięzłych i ciężkich wysiewa się drugą dawkę wapna, mieszając je z ziemią za pomocą glebogryzarki, tak jak poprzednio. Jeżeli pierwszy rekultywacyjny zabieg przeprowadzono w dru­giej połowie jesieni, to drugi powinno się wykonać dopiero wiosną następnego roku. Nawożenie azotowe, fosforowe i potasowe (100 kg N, 50 kg P₂O₅, 150 kg K₂O na ha) stosuje się bezpośrednio po orce na glebach lekkich oraz po glebogryzarce na glebach średniozwięzłych i ciężkich. Nawozy trzeba wymieszać z glebą za pomocą kultywatora lub brony talerzowej ciężkiej. Wiosną i latem, po upływie około 2 tygodni od drugiego rekultywacyjnego zabiegu, wysiewa się:

• mieszankę traw, jeżeli grunt ma być zadarniony, a nie jest łąką lub pastwiskiem;

• rośliny polowe przeznaczone do przyorania na miejscu lub na nawóz zielony dla przyle­głych terenów.

Zbierana z tych terenów masa roślinna nie może być przydatna na paszę, a tym bardziej do spożycia.

W drugim roku rekultywacji gleb zaolejonych można uprawiać na nich rośliny zbożowe i oleiste na nasiona. Wegetacyjne części tych roślin należy przeznaczyć na nawóz. Uprawa tych roślin, której towarzyszyć powinno nawożenie mineralne, ma na celu częste spulchnianie gleby.

W trzecim roku rekultywacji można oczekiwać przywrócenia pełnej produktywności gle­by i użyteczności plonów. Teza ta odnosi się do gleb silnie zdegradowanych. W przypadku degradacji i dobrze przeprowadzonej rekultywacji gleba może odzyskać agroekologiczną spraw­ność już w drugim roku wegetacji. Istotne znaczenie mają tu jednak warunki atmosferyczne. Niedostatek opadów atmosferycznych, powodujący suszę glebowy może znmiejszyć tempo biodegradacji węglowodorów. Stąd deszczowanie rekultywowanej gleby jest szczególnie wskazane w czasie upalnej pogody.

1. Rekultywacja gleb zdegradowanych przez awaryjne wypływy ropy i ropopochodnych produktów

Awaryjne wylewy ropy lub jej produktów pokrywają powierzchnię terenu i nasycają wierzchnią warstwę ziemi. Do najczęściej spotykanych zalicza się awaryjne wypływy z uszko­dzonych rurociągów i cystern oraz ze zbiorników produktów naftowych i basenów zaolejonych odpadów płynnych.

Skutki zaolęjenia gleby i rodzaj zabiegów rekultywacyjnych zależy od ładunku zanieczyszczeń, warunków terenowych i sposobu usuwania rozlanych produktów oraz od upływu czasu od wstąpienia awarii. Najmniej kłopotliwe do rekultywacji są grunty zanieczyszczone paliwami lekkimi. Wszystkie pozostałe produkty ropopochodne nasączają warstwę gruntu trudno rozkładającymi się węglowodorami ciężkimi. Ponadto nierzadko praktykuje się wypa­lanie nie zebranej z powierzchni gruntu pozostałości ropy lub jej produktów. Skutkiem tego jest zeskalenie (spetryfikowanie) ziemi, co bardzo utrudnia i wydłuża w czasie biodegradację węglowodorów. Zależnie od poawaryjnego postępowania rozróżnia się degradację:

• poawaryjną świeżą;

• zestarzałą, bez wypalania pozostałości

• zestarzałą, z wypalaniem pozostałości.

Rekultywacja gleby świeżo zaolejonej jest łatwiejsza niż rekultywacja gleb o zestarzałym zaolejeniu. Płynne pozostałości olejów na powierzchni należy usunąć bez wypalania. Zależ­nie od gruntowych i terenowych warunków, można zastosować tu różne sposoby, np. spłuki­wanie olejów do naturalnych lub ukształtowanych obniżeń (w tym rowów), a następnie ich ujmowanie oraz unieszkodliwianie. Pozostałe na powierzchniach gruntu maziste węglowodo­ry trzeba zebrać wraz z cienką warstwą ziemi i poddać je biodegradacji. Po wstępnym oczysz­czeniu gruntu z płynnych i mazistych węglowodorów można przestąpić do agrotechnicznej rekultywacji opisanymi już sposobami.

Rekultywacja gleb o zestarzalym zaolejeniu jest wykonywana w taki sposób jak po­przednio. Poważne utrudnienie stanowi tu jednak daleko idąca degradacja gleby, powodu­jąca bardzo intensywne jej pylenie gleby w czasie uprawy i wietrznej pogody. Dlatego też należy ograniczyć do niezbędnego minimum mechaniczne zabiegi uprawowe. Preferuje się tu siew wieloletnich traw i roślin motylkowatych. W tak zdegradowanych glebach występuje bardzo duży niedobór wody dla roślin i mikroorganizmów rozkładających węglowodory. Wynika stąd potrzeba deszczowania rekultywowanego gruntu. Gleby o zestarzałej degradacji nie obfitują w węglowodory labilne (czynne). Z tego względu rośliny są w mniejszym stopniu narażone na pobieranie węglowodorów, co stwarza możliwość paszowego użytkowania upra­wianych roślin już w drugim roku rekultywacji gleby.

Rekultywacja gleb o wypalonym, zestarzalym zaolejeniu wymaga zniszczenia zeskalo­nej przez smoliste i asfaltowe frakcje węglowodorów powłoki i jej bryłkowatej struktury. Przesycone węglowodorami bryły są bardzo trudne do mechanicznego rozdrobnienia ze względu na spoistość i plastyczność. Zawarte w nich węglowodory sąprawie niedostępne dla drobnoustrojów (z wyjątkiem cienkiej zewnętrznej warstwy). Zbrylone części gruntu utrudniają dostęp powietrza do pozostałej masy ziemi. Ograniczają lub uniemożliwiają też orne użytkowanie gruntu. Wszystko to sprawia, że zadrzewienie (w tym zakrzewienie) lub zadarnienie jest najłatwiejszym sposobem rekultywacji i zagospodarowania tego rodzaju gruntu. Rekomenduje się przeprowadzenie następujących zabiegów rekultywacyjnych:

• • mechaniczne rozkruszenie zeskalonej powierzchni i wymieszanie jej z niżej zalegającym gruntem do głębokości 30 cm;

• wysianie około 5 t nawozowego wapna na hektar;

• wysianie 100 kg N, 80 kg P₂O₅, 100 kg K₂O na hektar;

• wysianie mieszanki traw łąkowych.

Jeżeli wymienione zabiegi wykonano wiosną, to w połowie lata należy zastosować ponow­nie nawożenie w ilości 80 kg N i 80 kg K₂O na hektar. Jeżeli natomiast zabiegi te odbyły się latem, to następnej wiosny trzeba wprowadzić do gleby 100 kg N, 50 kg P₂O₅ i 100 kg K₂O na hektar.

Masy roślinnej nie należy zbierać ani na paszę, ani też na zielony nawóz. Pozostawia się ją: na miejscu. Po upływie 2-3 lat od rozpoczęcia rekultywacj i można sadzić na poddawanym jej gruncie drzewa i krzewy, jeżeli takie jest jego przeznaczenie. Można też oczekiwać naturalnej sukcesji drzew i krzewów. Jeżeli zeskaloną powłokę wcześniej rozkruszono i stwierdzono spontaniczną obecność roślin (traw, ziół, krzewów, drzew), zabiegi rekultywacyjne należy ograniczyć do wapnowania, nawożenia i dosiania roślin. Nie wykonuje się orki i nie niszczy istniejącej roślinności.

1. Rekultywacja gleb oddolnie zaolejonych

Wgłębno-gruntowe, podsiąkowe zaolejenie gleb jest bardzo trudne do zlikwido­wania, gdyż zawiera ona dużo węglowodorów. W przesyconej węglowodorami pod powierzch­niowej części gruntu występuje ostry deficyt tlenu, zawłaszcza przy płytkim zaleganiu wody gruntowej. Rekultywacja gleb oddolnie zaolejonych, polegająca na biodegradacji węglowodo­rów, może dać oczekiwany rezultat tylko wtedy, gdy jest wspomagana nastepującymi zabiegami:

• usunięciem ropopochodnych substancji z głębszych warstw gruntu technicznymi spo­sobami i napowietrzeniem tego gruntu,

• odpompowaniem lub drenażowym odprowadzeniem zaolejonych wód gruntowych,

• • beztlenową biodegradacją ropopochodnych składników w głębszych warstwach gruntu.

Drenaż jest też sposobem napowietrzania gruntu.

Rekultywacyjne zabiegi agrotechniczne na oddolnie zaolejonej glebie są takie same jak na glebie zaolejonej powierzchniowo. Okres rekultywacji może być jednak w tym przypadku wielo­krotnie dłuższy, ponieważ do powierzchniowej warstwy gleby (złoża tlenowej biodegradacji) będą ciągle przemieszczać się węglowodory z głębszych warstw gruntu. Usunięcie węglowodo­rów w płynnej postaci z tych warstw gruntu skróci okres niezbędny do ich mineralizacji w powierzchniowej warstwie gleby. Intensywne nawożenie mineralne należy prowadzić do czasu oczyszczenia gleby z ropopochodnych składników. Dotyczy to także regulowania odczynu gleby przez jej wapnowanie.

Najstosowniejszymi roślinami do uprawy na rekultywowanych terenach sątrawy, które zuży­wają duże ilości wody, wymuszając jej podsiąk z głębszych warstw gruntu. Razem z wodą prze­mieszczane są węglowodoty do warstwy biologicznej mineralizacji. Trawy powinny być koszone, ale pokos nie może być przeznaczony na paszę. Nadaje się natomiast do nawożenia innych gleb.

Rekultywacja gleb oddolnie zaolejonych stanowi bardzo złożone zagadnienie. Nie można określić skutecznego sposobu rekultywacji tych gleb bez rozpoznania stopnia zaolejenia głębszych warstw gruntu i stanu wód gruntowych.

Jeden ze sposobów rekultywacji gruntów zaolejonych oddolnie polega na usunięciu zanieczyszczeń zielni ornej i zapełnieniu powstałego wykopu ziemią czystą. Usuniętą ziemię należy oczyścić w drodze biodegradacji lub termicznego rozkładu ropopo­chodnych składników, względnie zdeponować bezpiecznie na składowisku.

REKULTYWACJA GRUNTÓW ZAOLEJONYCH

1

---