Pytanie nr 12

GRUPA RÓWIEŚNICZA W REFLEKSJI PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

WYCHOWAWCZY I PSYCHOLOGICZNY KONTEKST POJĘCIOWY „GRUPY”

Grupa jako zjawisko społeczne jest obecna w refleksji człowieka od czasów Arystotelesa.

Wychowawczy i psychologiczny kontekst pojęciowy „grupy” pojawił się w refleksji pedagogów wcześniej niż pojęcie to weszło w obszar zainteresowania badawczego
i analitycznego socjologów. Socjologia skierowała swoje zainteresowanie na grupę pod koniec XIX wieku, kiedy to rozszerzyła tradycyjne rozumienie o zróżnicowanej genezie, strukturze, wielkości i funkcjach. Ten polimorficzny obiekt analiz nazwano grupą, dla oznaczenia różnorodnych zbiorowości społecznych.

Szczególną postacią grupy w rozumieniu pedagogicznym są grupy rówieśnicze.

Wybitny teoretyk i badacz grup pierwotnych Charles H. Cooley tak oto definiuje pojęcie tej zbiorowości: Przez grupy pierwotne rozumiem grupy charakteryzujące się współpracą
i bezpośrednim kontaktem twarzą w twarz. Są one pierwotne pod wieloma względami, przede wszystkim jednak ze względu na swoją fundamentalną rolę w kształtowaniu społecznej natury i ideałów jednostki. Psychiczny rezultat bezpośredniego kontaktu stanowi tego rodzaju zespolenie się indywidualności w jedną całość, że wspólne życie i wspólne cele grupy, w pewnym przynajmniej zakresie, stają się treścią jaźni indywidualnej. W najprostszy chyba sposób można określić tę całość za pomocą zaimka „my”; zakłada on stopień sympatii oraz wzajemnej identyfikacji, którego naturalnym wyrazem staje się wyrażenie „my”. Człowiek żyje w poczuciu łączności z całością i to uczucie wyznacza głównie jego dążenia.

GRUPA RÓWIEŚNICZA PIERWOTNA

Grupa rówieśnicza jest przede wszystkim grupą pierwotną. Jednakże pedagogika społeczna nie może ograniczyć swojej uwagi do grup rówieśniczych pierwotnych, jako, że w procesie socjalizacji stowarzyszenia i organizacje młodzieżowe, spełniają formalny warunek rówieśnictwa wiekowego, odgrywają rolę wybitną. Bardzo często na terenie celowych grup młodzieżowych zawiązują się naturalne związki rówieśnicze, obejmujące wszystkich członków struktury celowej, lub ich części, lub też wyodrębnia się kilka grup rówieśniczych na terenie jednej organizacji.

GRUPA RÓWIEŚNICZA WTÓRNA

Zjawisko wtórnego kształtowania się więzi rówieśniczych często obserwuje się
w stowarzyszeniach, które powstają na płaszczyźnie związków ideowych lub religijnych, czyli w takich sytuacjach, gdzie motywacje przynależności są głęboko zinternalizowane, wypływają z pobudek ideowych i potrzeb emocjonalnych. Potwierdzają to obserwacje grup oazowych i innych stowarzyszeń młodzieżowych grupujących się wokół Kościoła.

ROLA I JAKOŚĆ WIĘZI W GRUPACH RÓWIEŚNICZYCH PIERWOTNYCH
I WTÓRNYCH:

Naturalna grupa rówieśnicza i intencjonalny zespół rówieśniczy organizacji młodzieżowej bardzo często krzyżuje się.

Jest naturalne i częste równoczesne istnienie lub równoczesny udział dzieci i młodzieży
w obu strukturach.

Grupa rówieśnicza zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności
i akceptacji.

Jeżeli dziecko nie doznaje poczucia przynależności i akceptacji we własnej rodzinie gwałtownie szuka go na zewnątrz. Dochodzi wówczas do szczególnie silnej identyfikacji członka z jego grupą.

WARUNKI ISTNIENIA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ:

DWIE CECHY KONSTYTUTYWNE:

1. Töniziesowska wspólnota;

2. arystotelejewska przyjaźń (więzi przyjaźni łączące członków).

Jest to więc organizm społeczny wyróżniony spośród innych, nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.

Jest to więc najczęściej grupa pierwotna, ale mogą występować formy instytucjonalne grup rówieśniczych, np. organizacje młodzieżowe.

Każdy człowiek tkwi niemal przez całe życie w kręgu jednej lub wielu grup rówieśniczych.

GRUPY PIERWOTNE	GRUPY CELOWE
Członkowstwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa.	Członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej .
Dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna (znajomość) osobista.	Dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych.
Powyższe określa niewielkie rozmiary grupy pierwotnej.	Możliwe wielkie rozmiary grupy o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej.
Członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia.	Struktura wewnętrzna sformalizowana z układem hierarchicznym.
Grupa ustala świat wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy.	Istnienie własnych celów i interesów dominujących nad interesami indywidualnymi.
Istnieje umowny system kontroli i doraźnie określone sankcje.	Posiadanie formalnych wzorów zachowań egzekwowanych formalnymi sankcjami.
Grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii.	Tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego.
Przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy.	Wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani przywódcy.

MECHANIZMY ODDZIAŁYWANIA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ:

Grupa rówieśnicza dzieci powstaje spontanicznie, bez zamysłu i ingerencji starszych i swą żywiołowością zagarnia każde dziecko, tworząc naturalne mechanizmy regulujące ich wzajemne zachowania, wewnętrzną organizację i pełniąc doniosłe funkcje wychowawcze wobec jej uczestników.

Dziecięca grupa rówieśnicza dąży głównie do zabawy, do spontanicznego i żywiołowego wyładowania energii.

Zachowania takiej grupy regulują aktualne i zmienne nastawienia członków grupy, którzy potrafią narzucić grupie swoje doraźne projekty. Cechuje ich ustawiczna zmienność form życia zbiorowego, zabawy, celów. Wynika to z krzyżowania się w życiu grupy zmiennych
i sprzecznych nastawień jej członków; przodownictwa, podporządkowania, rywalizacji, współdziałania.

W zachowaniach spontanicznych i zmiennych grupy dziecięcej przebija konflikt nastawień
i wzorów wyniesionych z domu rodzinnego a żywiołową potrzebą nieskrępowanej dzikiej zabawy.

Żądza zabawy i przygody bierze górę nad rygorami narzuconymi przez dom. Z tego konfliktu rodzi się bunt wobec świata dorosłych. Opozycja dziecka wobec świata dorosłych jest naturalnym składnikiem procesu socjalizacji.

ORGANIZACJA, STRUKTURA I FUNKCJE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ:

Dziecięcą grupę rówieśnicza cechuje prostota ustroju wewnętrznego.

Wyróżnia się trzy typy grup rówieśniczych:

1. dziecięce grupy zabawowe, bandy;

2. młodzieżowe paczki, kliki;

3. młodzieżowe grupy dewiacyjne, gangi, bandy przestępcze.

Struktura grupy zawiera co najmniej trzy elementy tworzące istotę stosunków społecznych grupy:

1. układ hierarchii wewnętrznej grupy;

2. układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych;

3. układ i rodzaj więzi miedzy członkami grupy.

FUNKCJE:

• KIEROWNICZA

1. PRZODOWNICTWO - charakteryzuje osoby, które z racji cech osobowych, pewnej charyzmy oraz właściwości opiekuńczych - obdarzone są przez grupę niewymuszonym, spontanicznym zaufaniem, pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i gotowością do współdziałania.

2. PRZYWÓDZTWO - jest zdobywane przy aprobacie członków grupy, a niekiedy mimo tej aprobaty. Może wynikać
   z kwalifikacji ogólno osobowych lub specjalnych właściwości, np. zamożność, osiągnięcia sportowe. Ma głównie sens organizacyjny
   i techniczny.

3. PANOWANIE (władza) - zdobywana jest głównie siłą. Pozbawiona jest więzi emocjonalnych, zaufania i poczucia bliskości. Występuje w zasadzie w dewiacyjnych grupach rówieśniczych.




3

---