Paralelizm i jego typy.
Paralelizm - <gr. paralellismus - `zestawienie, porównanie'>, to rodzaj powtórzenia.
wprowadzenie w ciąg elementów pod jakimś względem analogicznych, podobnie zbudowanych, realizujących wspólny schemat, równoległych pod względem formalnym lub znaczeniowym.
najbardziej elementarny chwyt twórczości słownej:
uniwersalny
pierwotny (tradycja poetycka)
może występować na każdym poziomie organizacji wypowiedzi.
Typy:
Paralelizm syntaktyczny - identyczność lub podobieństwo budowy zdań czy zespołów zdaniowych; znany z poezji ludowej.
oj zaszumiały chmiele Winogrady
ponuro ponuro
kiedy sypnęło lazurowym gradem
za górą
oj i pomknęły nadobne panienki
po ługu po ługu
zsunął się zężyk srebrzysty maleńki
po pługu
J. Czechowicz, pieśń o niedobrej burzy
Paralelizm intonacyjny - pochodna zbieżnych ukształtowań syntaktycznych; wynika z jednakowego porządku intonemów
A na wojnie świszczą kule
Lud się wali jako snopy
A najdzielniej biją króle
A najgęściej giną chłopy.
M. Konopnicka, A jak poszedł…
Paralelizm tematyczny - wprowadzenie odpowiadających sobie nawzajem motywów.
Piramidy, czy wy macie
Takie trumny, sarkofagi,
Aby miecz położyć nagi,
Naszę zemstę w tym bułacie
Pogrześć i nabalsamować,
I na późne czasy schować?
— Wejdź z tym mieczem w nasze bramy,
Mamy takie trumny — mamy.(…)
Piramidy, czy wy macie
Takie trumny zbawicielki,
Aby naród cały, wielki,
Tak na krzyżu, w majestacie
Wnieść, położyć, uśpić cały
I przechować — na dzień chwały?
— Złóż tu naród, nieś balsamy,
Mamy takie trumny, mamy.
J. Słowacki, Piramidy
Paralelizm kompozycyjny - kiedy w utworze równolegle narastają pewne rozbudowane całości kompozycyjno - treściowe, np. w Ślubach panieńskich Fredry.
nawrót
pierścień
refren