Starożytny bliski wschód.
Dokończenie poprzedniego tematu:
Przyczyny upadku Asyrii
wewnętrzna- w skutek przesiedleń stała się państwem aramejskojęzycznym o aramejskiej kulturze, i ludność tego państwa nie utożsamiała się z państwem.
wewnętrzne - elity polityczne tez nie utożsamiały się z państwem i walczyły o wpływy,
zewnętrzna- pod koniec V w .p. n. e. przeciwnicy Babilonia i Media były wówczas silniejsze,
614-609r. p. n. e. upadek Asyrii i koniec tradycji związanej z tym państwem. Większość ziem Asyrii została wcielona w granice Babilonu min. przez Nabuchodonozora.
539r. p. n. e. persowi podbijają Babilon.
Temat - powstanie państwa Izrael.
W wielu kutrach Europy władcą idealnym był mityczny król Dawid. Badania nad Izraelem trafiały na problem, którym jest fakt, że podstawowe źródło (biblia) nie może się mylić więc nie przeprowadzono krytyki źródła( taki dogmat Chrześcijan i Żydów).
Według dawnej narracji historycznej wynika, że Żydzi pojawili się w Kanaanie jako 12 plemion około XII w p. n. e. I przybyli z Egiptu.
Powojenne prace wykopaliskowe weryfikują stary testament. Wiliam Allbright (najsłynniejszy badacz starożytnej Palestyny -zasadniczo widział w wykopaliskach potwierdzenie wizji z biblii).
W latach 70 udoskonalono datowanie i okazało się że twierdzenia biblijne nie muszą być prawdą
Obecnie są 3 nurty:
tradycyjny oparty na biblii- dziś tezę tą podtrzymują min. Abraham Malamat
grupa modernistyczna (Nadaw Naaman i Firkenstein oraz Silberman) badacze ci twierdzą, że cała historia Dawida, Salomona i Saula została zmyślona od IV do VI w. p. n. e. Podczas niewoli babilońskiej i powstała po, to by pokrzepić Żydów wracających z niewoli babilońskiej. Według nich na początku od IX wieku p. n. e. istniał Izrael (założony przez Omriego) i Juda (założona obok Izraela i nie odgrywająca roli do 722 roku p. n. e. kiedy Izrael został najechany).
Szkoła umiarkowana uznaje Dawida i Saula za postaci historyczne a Izrael pojawił się wcześniej niż w IX w . p. n. e.( co prawda pierwsza wzmianka o Izraelu pochodzi z IX w).
Ludzie , którzy podważają Saula (niby XI w p. n. e.) Dawida ( przełom XI/IX w. p. n. e.) wskazują, że badania pokazują, że w tym okresie Jerozolima była mały miastem bez pałacu, murów i świątyni. Inne źródła archeologiczne ukazują, że wcale nie było podboju w wiekach XIII i XII. Wynikało by z tego, że ludność izraelska była ludnością autochtoniczną.
Jeśli chodzi o Jerozolimę to w XIV w. p. n. e. Była stolicą niewielkiego państwa wasalnego wobec Egiptu(zachowały się listy lokalnego władcy do faraona), czyli był tam jakiś dwór chociaż Jerozolima nie była większa w wieku X. Teza o braku podboju tez jest do podważania bo opiera się o napływ nowej kultury materialnej- więc możliwe, że porostu stara i nowa kultura się za bardzo nie różniły.
Dziś badacze sądzą, że w XII wieku Palestyna była wasalem Egiptu najeżdżanym przez ludy morza co spowodowało wycofanie wpływów Egipskich.
Uważa się też, że księga sędziów została spisana w czasach niewoli babilońskiej (by pokazać, że bez królestwa może istnieć państwo oparte na kapłanach-tak było tez od 587r. p. n. e. gdy upadła monarchia a zostali duchowni).
W połowie XII w. p. n. e po przejściu ludów morza z północy do delty Nilu wśród żydów nastąpiła przemiana ustrojowa. Elity próbowały wówczas stworzyć własne królestwa. I faktycznie powstało królestwo Izraela powstało. Okazuje się że właśnie na terenach wczesnego Izraela istniało dość zaludnione państwo, które opierało się ludom morza. w biblii piszą że Saul został królem bo reszta bała się Filistynów. Okazuje się jednak, ze wówczas Filistyni nie byli jednak w stanie zagrozić Izraelowi. Biblia podaje 3 wersje dlaczego Saul został królem
po bitwie pod betharon - porażka w wojnie z Filistynami na odstawie nakazu od boga.
Po bitwie pod bethoron wojownicy spodlali sie ze swoim duchowym przywódcą Samuelem i zarządzali namaszczenia nowego króla ( to podanie jest bardzo podobne do tekstów Mezopotamii).
Samuel wezwał lud do miasta Nicpa i tam dokonano losowania nowego króla.
Saul (nie wiadomo czy posta historyczna) nie założył dynastii. Dynastię założył jego następca Dawid. Dynastia ta rządziła w latach 1010 - 587 p. n. e. Historia powstająca za dynastii Dawida budowała mu wielki kult. Możliwe, że istniał konflikt między Dawidem a Saulem ale pro-dawidowi historycy nie oceniali Saula jakoś krytycznie (czyli pewien dobry wizerunek Saula musiał powstać przed rządami Dawida).
Biblia sugeruje, że państwa Saula i Dawida istniały jednocześnie i toczyły spór. Według innej wizji prawdopodobnie państwo Saula podjęło ekspansje na południe na obszar Szafery ( żyły tam ludy koczownicze), jednak miejscowi stawili opór a na ich czele miał stać Dawid( w celu walki z Saulem ogłosił się wasalem innego władcy). Sam Dawid stał się bohaterem ludowym południowego Izraela. Tezę te podpiera informacja z biblii że Dawid początkowo panował w Hebronie położony daleko na południe d państwa Saula.
I księga Samuela zdejmuje winę za śmierć Saula z Dawida, bo według niej Dawid, nie brał udziału w bitwie Pod Gibeą w 1002 roku p. n. e. w której walczyła koalicja przeciw Saulowi. Saul przegrał i popełnił samobójstwo. A Dawid ogłosił wtedy żałobę ( jest to wizja niewiarygodna).
Po śmierci Saula przez 2 lata panował jego syn o imieniu Iszba-al, jednak prawdopodobnie Dawid go pokonał ( chociaż stary testament mówi, że było inaczej, że Dawid chciał oszczędzić syna Samuela ale dowódca wojsk zabił konkurenta Dawida).
Jedynym tekstem pozabiblijnym mówiącej o Dawidzie jest Stella z Dan ( płyta opowiadająca o zwycięstwie jakiegoś króla nad Dawidem) Stellę tę odnaleziono na raty i część z imieniem Dawida może być falsyfikatem.
Według tradycji biblijnej Dawida ruszył d podbojów najpierw zwasalizował miast filistyńskie i otrzymał z stamtąd żołnierzy do gwardii przybocznej pochodzące od Filistynów(byli nie przekupni bo nie znali hebrajskiego). Podobnie formacje są znane dopiero z VI w. p. n. e.
Później Dawid zwasalizował Moab i zasiadł na tronie Ammonu.
Potem wybuchła woja między Dawidem a Damaszkiem i Dawid wygrał.
Dokonania te nie dają się w żaden sposób potwierdzić i są mało prawdopodobne.
Już w IX w p .n .e północny Izrael był związany z państwami Aramejskimi.
Stella Meszy z Moabu mówi o walkach Moabu z Izraelem z niej dowiadujemy się że faktycznie państwo to bywało podporządkowywane Izraelowi ( więc możliwe, że w domniemanych czasach Dawida też.)
Później jako następce Dawida Biblia pokazuje jego syna Salomona, jednak zjawiska archeologiczne nie potwierdzająca jego osiągnięć (np. budowy świątyni jerozolimskiej). Więc prawdopodobnie Salomon jest jakąś wizją religijna a nie historyczną. W księdze królewskiej opisany jest tez nierealny przepych dworu Salomona, które również nie są potwierdzone archeologicznie. Miał mieć łącznie 1000 żon i nałożnic. Salomon miał tez mieć za żonę córkę Faraona (ale faraonowie egipscy nigdy nie dawali swoich córek innym - jest więc to zabieg propagandowy).