Idee polityczne 18.05.2010r.
Marks na początku był zafascynowany filozofią Hegla. Marks nie przyjął później w swoim systemie myślowym jego systemu, przyjął od niego dialektykę, przekonanie, że siłą napędową rozwoju jest ścieranie się sprzeczności. Odrzuca natomiast idealizm, uważał, że idea jest pierwotna, a materia wtórna. Marks jest materialistą, uważa, że rzeczywistość ma strukturę materialną, materia jest jedynym realnym bytem [nie ma czegoś takiego jak jakikolwiek inny świat niż ten co istnieje]
Jeżeli świat ma strukturę materialną to te cząstki materii są w ciągłym ruchu i ten ruch polega na ścieraniu się sprzeczności. Materia przechodzi od tego co proste, do bardziej złożonego – tak następuje rozwój. Rozwój to przejście od zmian ilościowych do zmian jakościowych
Jak człowiek jest postrzegany w tym świecie? Człowiek jest cząstką przyrody; Marks nie neguje duchowej sfery duchowej człowieka, tego, że człowiek ma świadomość, tylko pamiętając, ż materia pierwotna, a duch jest wytworem materii, nasza świadomość jest też wytworem materii, jest czymś wtórnym, materia przeniesioną do głowy ludzkiej i przetworzoną w niej. Człowiek w swoim życiu nie może obyć się bez materii, nie może istnieć sam duch bez ciała i zmysłów i materialnych środków komunikacji międzyludzkiej. Świadomość i mowa wykształciły się z konieczności komunikowania się z innymi ludźmi. Świadomość jest wytworem społecznym. Gdyby nie było społeczeństwa, nie byłoby w zasadzie człowieka – bez świadomości i mowy bylibyśmy podobni do innych zwierząt. To kształtuje świadomość. Świadomość to nie jest coś abstrakcyjnego, nadanego z góry – jest jak najbardziej wytworem materii i powstaje w życiu społecznym.
3 elementy ( to co powoduje, że człowiek jest człowiekiem i co go wyróżnia) :
Człowiek sam zaczyna wytwarzać sobie środki do życia – nie jest tylko zwykłym produktem natury, ale jednostką która aktywnie przekształca naturę dla swoich potrzeb; praca doprowadziła do człowieczeństwa; praca jest tym elementem, który czyni nas ludźmi. [zwierzęta też produkują, ale produkują tylko to czego potrzebują bezpośrednio dla siebie i dla swojego potomstwa, produkują to aby przeżyć] człowiek nie pracuje tylko po to aby zapewnić sobie byt, aby przeżyć – on ma naturalną potrzebę wyrażania się twórczo przez pracę, przekracza swoje potrzeby fizjologiczne. Ta praca jest twórczością i nadaje jest wartość estetyczną
Praca wymaga uspołecznienia czyli nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi [bo łatwiej się pracuje wspólnie, więcej można wytworzyć] powstaje potrzeba wykształcenia mowy, a mowa jest podstawą myślenia, a myślenie tworzy nasze życie psychiczne, naszą świadomość. Człowiek uzewnętrznia swoje życie psychiczne poprzez mowę, pracę i poprzez uzewnętrznianie swojej świadomości kształtuje życie innych ludzi, ma wpływ na tych ludzi. Rozwój człowieka, rozwój jednostki jest silnie powiązany, z rozwojem innych ludzi, człowieka nie można oderwać od społeczeństwa bo nie byłby tym kim jest. Społeczeństwo to nie jest zbiór jednostek. Marks negował poglądy liberałów, jednostki nie istnieją przed społeczeństwem – odrzucił koncepcję umowy społecznej. To dopiero jednostka powstaje w ramach społeczeństwo, gdyż społeczeństwo kształtuje naszą świadomość. Społeczeństwo jest pierwotne w stosunku do jednostki, Człowiek jest przed wszystkim istotą społeczną.
Każda nasza działalność jest przejawem życia społecznego, nawet jeśli nam się wydaje, że dotyczy tylko nas.
Człowiek to nie jest żadna abstrakcja tkwiąca w jednostce, człowiek to dusza, wg Marksa człowiek to nie jest jakaś abstrakcja tkwiąca w jednostce, człowiek jako istota to całokształt stosunków społecznych. Człowiek wyraża swoją oryginalność poprzez pracę. [ aby być szczęśliwym to trzeba żyć w społeczeństwie]
Człowiek w kapitalizmie nie może się realizować ( przez to jest nieszczęśliwy) nie działa w sposób ? człowiek żyje życiem wyalienowanym, obcym jego istocie. Marks przedstawił teorię alienacji, teorie człowieka. (łac. Alenus- obcy)
Założenia teorii alienacji polegają na:
Faktyczne życie człowieka jest obce jego naturze [jego faktyczne istnienie jest obce jego istocie]
Faktyczne życie człowieka jest obce jego naturze, jego egzystencja jest obca esencji
Co jest przyczyną tego stanu rzeczy?
Co zrobić, żeby zlikwidować tą alienację?
Tę teorię można odnieść zarówno do człowieka jak i do społeczeństwa. Ten sposób myślenia pojawia się wtedy kiedy chcemy skrytykować rzeczywistość, pokazać.
Słabym punktem alienacji jest pyt, skąd wiemy jaka jest istota człowieka – nie ma obiektywnego kryterium jak rozsądzić o prawdziwej naturze, istocie człowieka. Jeżeli stwierdzimy jaką człowiek ma naturę to nie zawsze chcemy, aby człowiek zgodnie z tą naturą żył (np. człowiek z natury jest zły – rozpętałaby się wojna)
Ludzie doświadczają różnych form alienacji w tej rzeczywistości.
Formy:
Alienacja od pracy, od aktu produkcji – praca w kapitalizmie odbywa się pod przymusem ekonomicznym lub pozaekonomicznym, a jeżeli coś jest wykonywane pod przymusem to odbierane/ doświadczane jest jako cierpienie, słabość -> doprowadza to do alienacji człowieka od istoty, gdyż praca stanowi naszą istotę. Marks uważa, że w wyniku tego taka rzeczywistość redukuje człowieka do maszyny, który wykonuje pracę bo musi, a nie dlatego, że chce. Dowodem na to jest to, że człowiek czuje się swobodnie tylko poza pracą. Gdyby nie było przymusu to robotnicy od razu porzuciliby fabryki, uciekliby z nich; jeżeli czuje się dobrze poza pracą tylko wtedy to jako nieprzymuszony odczuwa tylko funkcje zwierzęce [natomiast w swoich funkcjach ludzkich, w pracy czuje się jak zwierzę] w kapitalizmie dochodzi do reifikacji (urzeczowienie) pracy i ludzi, pracę i ludzi traktuję się jako rzeczy.
Reifikacja w kapitalizmie polega na tym, ze zdolności umiejętności, indywidualność przekształca się w obiekt kupna – sprzedaży. Człowiek nie jest celem, jest środkiem
Alienacja od wytworu pracy - wytwór pracy nie należy do robotników, ale do pracodawcy, do właściciela fabryki. Towarzyszy temu fetyszyzm towarowy czyli ubóstwianie wytworów pracy ( człowiek podziwia produkt, a nie ludzi, który go stworzyli, staje się niewolnikiem produktu.)
Alienacja człowieka od człowieka – ludzie stając się wzajemnie wobec siebie wyobcowani, a człowiek jest istotą społeczną. W kapitalizmie praca nie ma charakteru społecznego ponieważ zachęca się jednostki żeby były egoistyczne, a więc alienuje się od innych.
Jeśli pieniądz jest najważniejszy w kapitalizmie to człowiek jest warty tyle ile ma pieniędzy. Siła pieniądza tworzy pseudoosobowość, a na pseudoosobowości nie tworzą się prawdziwe relacje między ludźmi, jedynie pseudorelacje. Własność prywatna wg Marksa uczyniła nas głupimi i jednostronnymi. Alienacja człowieka odbywa się w kapitalizmie na dwóch biegunach: dotyczy zarówno robotników, proletariatu jak i kapitalistów, właścicieli fabryk (EGZ!). Kapitaliści też się nie realizują – jeśli z pieniądze mogą mieć wszystko, to się nie rozwijają, a istotą człowieka jest twórczość, praca. Obalenie kapitalizmu leży w interesie całej ludzkość. Marks chce żeby ludzkość przeszła od stanu alienacji do stanu pełnej wolność. Wolność ma polegać na tym, że będą stworzone warunki, aby człowiek mógł się rozwijać swobodnie i twórczo. Należy znieść własność prywatną, a rewolucja polityczna i ekonomiczna ma stworzyć warunki dla rewolucji moralnej. Marks chce, aby człowiek żył zgodnie z własną istotą, naturą. Rewolucja, która musi nastąpić, to protest przeciwko odczłowieczeniu życia człowieka. Ustrój może hamować rozwój wybitnych jednostek. Marks krytykuje liberalną koncepcję wolności.
W jaki sposób ludzkość ma przejść od alienacji do pełnej wolności?
Wg Marksa odpowiedz leży w dynamice rozwoju historycznego, Rozwój historyczny jest nieuchronnym procesem i doprowadzi on ludzi do komunizmu. Historia to jest efekt działania ludzi natomiast występuje też wobec ludzi jako coś zewnętrznego (np. fakt, że żyjemy w danym ustroju) człowiek tworzy historię, ale też historia tworzy naszą świadomość (człowieka) tutaj Marks przeciwstawia się Heglowi – wg niego duch absolutny kieruje światem, a ludzie są tylko narzędziami w rekach ducha absolutnego.
Materializm historyczny - jeżeli go konkretnie odniesiemy do dziejów historii ; materializm dialektyczny zastosowany do praw życia społecznego, w odniesieniu do rozwoju życia społecznego; jest to metoda badania zjawisk społecznych, wyraża ogólne prawa funkcjonowania u rozwoju społeczeństwa