Obowiązki ZOZ w zakresie izolacji pacjentów z chorobami zakaźnymi
Jakie są regulacje prawne dotyczące organizacji izolacji pacjentów z chorobami zakaźnymi w zakładach opieki zdrowotnej?
Izolację często niesłusznie utożsamia się z kwarantanną. Są to dwie różne metody zapobiegania szerzenia się chorób zakaźnych. Kwarantanna może być stosowana wobec osób zdrowych, które były narażone na biologiczny czynnik chorobotwórczy, natomiast izolacja powinna być stosowana wobec pacjentów z już rozwiniętą chorobą. W przypadku chorób powszechnie występujących (np. grypa) nie ma uzasadnienia dla szerokiego stosowania izolacji. Jej wykorzystanie jest zasadne w przypadku chorób o wysokiej zjadliwości/śmiertelności i zakaźności.
Instytucjami odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa zdrowia publicznego przed chorobami zakaźnymi są zakłady opieki zdrowotnej, Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz wojewoda.
Zamów bezpłatny egzemplarz testowy "Serwisu Kadry Zarządzającej ZOZ". Teraz na 30 dni!
Kierownicy zakładów opieki zdrowotnej, które mają jednostkę organizacyjną udzielającą świadczeń z rodzaju opieki szpitalnej, mają obowiązek stworzenia i utrzymania systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych dla:
pacjentów z zakażeniem lub chorobą zakaźną,
pacjentów szczególnie podatnych na zakażenia szpitalne, np. z obniżoną odpornością organizmu po operacjach lub po terapii lekami immunosupresyjnymi stosowanymi po transplantacji - jeżeli ZOZ udziela świadczeń związanych z przeszczepami (ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi)
Odpowiednie warunki do izolowania pacjentów
Zakłady opieki zdrowotnej są zobowiązane do stworzenia warunków izolowania pacjentów zdiagnozowanych lub podejrzanych o zakażenie szczególnie niebezpiecznymi czynnikami biologicznymi. W zakładach lecznictwa stacjonarnego należy wyodrębnić pomieszczenia, w których mogą przebywać te osoby (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej). Szpitale mają obowiązek tworzenia izolatek.
Ważne
Izolatka jest zamkniętym zespołem pomieszczeń w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym do pobytu pacjenta. W jej skład wchodzi minimum:
pomieszczenie pobytu pacjenta o powierzchni co najmniej 8,0 m2,
pomieszczenie higieniczno-sanitarnego z węzłem sanitarnym,
śluza umywalkowo-fartuchowa między pomieszczeniem pobytu pacjenta a ogólną drogą komunikacyjną.
Zamów bezpłatny egzemplarz testowy "Serwisu Kadry Zarządzającej ZOZ". Teraz na 30 dni!
Izolatka powinna być wyposażona w wentylację wymuszoną działającą na zasadzie podciśnienia (ciśnienie w izolatce musi być niższe niż na korytarzu i w śluzie). W pomieszczeniach do izolacji zakażonych chorych i pomieszczeniach dla pacjentów o obniżonej odporności należy stosować wentylację nawiewno-wywiewną lub klimatyzację zapewniającą parametry jakości powietrza dostosowane do funkcji tych pomieszczeń.
W każdym oddziale szpitala musi być co najmniej jeden pokój jednoosobowy z węzłem sanitarnym lub izolatka.
Oprócz tego wymogu, określono również szczególne rozwiązania dla wybranych komórek organizacyjnych szpitala:
w oddziale przyjęć i pomocy doraźnej powinna być zapewniona możliwość krótkotrwałej izolacji pacjenta, u którego stwierdzono chorobę zakaźną lub z podejrzeniem zachorowania na chorobę zakaźną. Izolacja może się odbywać w oddzielnym pomieszczeniu, a w przypadku gdy dział składa się co najmniej z 3 gabinetów, w gabinecie, w którym przeprowadzono badanie pacjenta,
w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii powinna być urządzona izolatka dostępna z traktów komunikacji oddziału,
w oddziale dziecięcym bezwarunkowo powinna być co najmniej jedna izolatka,
w oddziale chorób zakaźnych należy zapewnić co najmniej 3 izolatki, z urządzeniami audiowizualnymi umożliwiającymi kontakt chorego z odwiedzającym, a wejście do oddziału powinno prowadzić przez śluzę.
Ważne
W oddziale chorób zakaźnych/chorób zakaźnych dla dzieci w tych placówkach, które ubiegają się o kontrakt z NFZ, trzeba wyodrębnić:
co najmniej 10% łóżek na potrzeby tworzenia izolatek,
co najmniej oddzielne pomieszczenie w izbie przyjęć szpitala zapewniającego możliwość krótkotrwałej izolacji pacjenta z chorobą zakaźną lub podejrzanego o zachorowanie na chorobę zakaźną (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 31 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego).
W oddziale dermatologii i wenerologii (dla dorosłych i dzieci) - również w tych jednostkach, które zamierzają starać się o kontrakt z NFZ trzeba zapewnić izolatkę w oddziałach udzielających następujących świadczeń:
przeszczep rogówki,
immunoablacja w leczeniu aplazji szpiku,
przeszczep nerki lub trzustki,
przeszczep komórek krwiotwórczych.
Kiedy należy izolować pacjentów
Osoby podejrzane o zachorowanie lub chore na chorobę zakaźną muszą być przyjęte do szpitala, który zapewnia skuteczną izolację - na podstawie skierowania lub bez skierowania - w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia chorego (ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
O umieszczeniu pacjenta w izolatce decyduje lekarz przyjmujący pacjenta do szpitala, w zależności od wyników badań diagnostycznych, wywiadu lekarskiego lub innych informacji wskazujących na prawdopodobieństwo, że pacjent został zakażony szczególnie niebezpieczną chorobą zakaźną. Pacjenci mogą również zostać umieszczeni w placówce na podstawie decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.
Zamów bezpłatny egzemplarz testowy "Serwisu Kadry Zarządzającej ZOZ". Teraz na 30 dni!
Lekarz przyjmujący pacjenta do szpitala ma obowiązek poinformować osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą lub narażoną na zakażenie i jej osoby najbliższe o przesłankach uzasadniających podjęte działania oraz dokonać odpowiedniego wpisu w dokumentacji medycznej. Ponadto lekarz ma obowiązek zawiadomienia o takiej hospitalizacji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.
W przypadku rozpoznania choroby szczególnie niebezpiecznej i wysoce zakaźnej poza zakładem opieki zdrowotnej umożliwiającym izolację i leczenie lekarz musi podjąć następujące działania:
skierować pacjenta do szpitala specjalistycznego zapewniającego izolację i leczenie tej osoby (informując o tym szpital),
zorganizować transport uniemożliwiający przeniesienie zakażenia na inne osoby,
pouczyć pacjenta lub opiekuna o prawach pacjenta oraz o możliwości zastosowania przymusowej izolacji (art. 5 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi),
niezwłocznie powiadomić państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o zaistniałym przypadku i podjętych działaniach.
Powiatowy inspektor sanitarny może w drodze decyzji nałożyć obowiązek izolacji, kwarantanny lub leczenia osobom z objawami choroby zakaźnej dotychczas nierozpoznanej w kraju. Za zapewnienie warunków izolacji lub kwarantanny przez zapewnienie odpowiednich pomieszczeń, wyposażenia oraz skierowanie do pracy osób mających odpowiednie kwalifikacje odpowiada wojewoda. W szczególnych przypadkach (np. epidemii) Minister Zdrowia może zlecić, w drodze umowy, realizację zadań z zakresu profilaktyki i leczenia chorób zakaźnych zakładom opieki zdrowotnej, które mogą zapewnić pacjentom izolację, leczenie i konsultację specjalistyczną.
Więcej porad znajduje się na stronie internetowej "Serwisu Kadry Zarządzającej ZOZ".
Podstawa prawna:
ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - Dz.U. nr 234, poz. 1570 ze zm.,
ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta - Dz.U. z 2009 r. nr 52, poz. 417 ze zm.,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej - Dz.U. nr 213, poz. 1568 ze zm.,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z 31 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego - Dz.U. nr 140, poz. 1143 ze zm.,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 maja 2010 r. w sprawie sposobu dokumentowania realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych oraz warunków i okresu przechowywania tej dokumentacji - Dz.U. nr 100, poz. 645,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń - Dz.U. nr 54, poz. 484,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z 17 października 2007 r. w sprawie rodzaju biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, wzorów formularzy zgłoszeń dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych, okoliczności dokonywania zgłoszeń oraz trybu ich przekazywania - Dz.U. nr 203, poz. 1467.
Dariusz Poznański
Departament Organizacji Ochrony Zdrowia, Ministerstwo Zdrowi