Pojęcia
Turystyka - obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem
Turysta- osoba udająca się na odpoczynek lub w celach poznawczych poza miejsce swojego stałego zamieszkania, z wyłączeniem celów zarobkowych, przebywająca poza stałym miejscem zamieszkania, co najmniej jedną dobę, korzystająca z bazy noclegowej.
Odwiedzający- osoba, która wyjeżdża poza granice swojego miejsca zamieszkania i przebywająca w miejscu docelowym powyżej jednej doby, lecz nie dłużej niż pół roku. Celem wyjazdu mogą być: wypoczynek, cele zdrowotne, pielgrzymki, wyjazd w sprawach służbowych, pomijając imigrację.
Ruch turystyczny - na ruch turystyczna składają się dobrowolne, niezarobkowe migracje, zazwyczaj dla przyjemności, związane z czasową zmianą miejsca pobytu.
Wycieczkowicz – to osoba odwiedzająca dany kraj, w którym spędziła mniej niż 24 h, i nie korzystała z bazy noclegowej tego kraju. Należy tutaj dodać, że osoba jest zaliczana do kategorii wycieczkowicza, nawet wtedy, kiedy przebywa w danym kraju kilka dni, ale korzysta z usług noclegowych na statku czy w pociągu.
Ekonomika Turystyki
M. Troisi- włoski ekonomista 1955r –pierwszy twórca teoretycznego opracowania dot. Ekonomiki, oto jego definicja: Turystyka to rynek, rozumiany, jako ogół sprzedawców i nabywców, którzy systematycznie dokonują między sobą wymiany.
Wg Aleksandra Kornaka ekonomika turystyki wyodrębniła się z nauk ogólnoekonomicznych, jako jedna z dziedzin ekonomii stosowanej. Rozumie on ekonomikę turystyki, jako naukę o stosunkach gospodarczych i społecznych. We współczesnym świecie oraz w prawidłowościach rządzących produkcją dóbr i świadczenia usług związanych z obsługą, ruchem turystycznym.
To nauka zajmująca się badaniem zjawisk i prawidłowości ekonomicznych występujących w turystyce, mająca na celu ustalenie metodami naukowymi najbardziej efektywnych instrumentów polityki turystyki i zarządzania, zmierzających do optymalnego zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb społecznych związanych z tą dziedziną.
Przedmiotem badań jest analiza zjawisk i procesów turystycznych. Ustalenie w jakim stopniu ruch turystyczny wpływa na dobrobyt społeczeństwa i zaspokaja jego potrzeby. Przedmiotem badań jest społeczeństwo. Obiektem szczególnych badań są usługi turystyczne, a także produkcja, ich ocena, koszt i poziom świadczeń.
Pojęcia
Rynek - ogół stosunków wymiennych między sprzedającymi oferującymi towary i usługi i reprezentującymi podaż, a kupującymi, zgłaszającymi zapotrzebowanie na określone towary i usługi (poparte odpowiednimi środkami płatniczymi) i reprezentującymi popyt.
Rynek turystyczny to ogół stosunków wymiennych, towarowych i pieniężnych podejmowanych przez osoby indywidualne, przedsiębiorstwa, organizacje i instytucje, które reprezentują podaż turystyczną oraz popyt na różne dobra i usługi turystyczne.
Mechanizm rynkowy – proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku, którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu i podaży, poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi
Popyt
Popyt turystyczny jest sumą dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen i określonym czasie
Popyt potencjalny oznacza pragnienie nabycia określonych usług turystycznych bądź gotowego produktu turystycznego w postaci wycieczki krajowej lub zagranicznej, niepoparte możliwościami dochodowymi.
Popyt efektywny jest to taki popyt, przy którym pragnienie nabycia określonych produktów opiera się na posiadaniu odpowiedniego ekwiwalentu.
Cechy i zmienne popytu
Sezonowość
Sezonowość popytu turystycznego związana jest z czynnikami przyrodniczych, lokalnymi walorami turystycznymi, uczestniczeniem danego obszaru w krajowym i zagranicznym ruchu turystycznym oraz z turystycznym zagospodarowaniem. Sezon turystyczny w miastach ciekawych historycznie i architektonicznie, jak i w uzdrowiskach trwa przez cały rok. W miejscowościach górskich wyróżniamy sezon letni i zimowy. W atrakcyjnych miejscowościach nadmorskich sezon turystyczny trwa ok. 2 do 3 miesięcy. Natężenie ruchu turystycznego nasila się także w święta oraz inne dni wolne od pracy. Częste są wyjazdy weekendowe.
Elastyczność dochodowa popytu
Popyt turystyczny cechuje wysoka elastyczność dochodowa popytu. Kształtuje się ona różnie, w zależności od wysokości dochodów, wraz z ich wzrostem wzrasta popyt turystyczny, wraz ze spadkiem popyt ten spada. Turystyka zagraniczna cechuje się wyższą elastycznością dochodową popytu, aniżeli popyt krajowy. Wyższą elastyczność dochodową popytu ma także popyt na podstawowe dobra turystyczne, niż popyt na dobra luksusowe.
Elastyczność cenowa popytu
Podstawowymi czynnikami kształtującymi wielkość popytu w branży usług turystycznych są ceny produktów i dochody konsumentów. Innymi czynnikami, których oddziaływanie na popyt turystyczny wzrasta są takie determinanty, jak industrializacja, zanieczyszczenie środowiska, dbałość o zdrowie, jakość życia oraz takie czynniki społeczne, jak gęstość zaludnienia, ilość czasu wolnego, preferencje, kultura, stabilizacja polityczna.
Standardowy pakiet usług turystycznych cechuje dosyć wysoka elastyczność cenowa popytu. Jeśli cena produktu turystycznego rośnie wielkość sprzedaży spada ( w przypadku produktu luksusowego), natomiast, jeśli cena ta spada to wielkość sprzedaży rośnie. Poprzez poziom zamożności danego społeczeństwa usługi turystyczne mogą być pojmowane jako dobro zwykłe w przypadku wyższych dochodów lub dobra luksusowego dla mniej zamożnych klientów. Tak więc, elastyczność cenowa popytu na produkty branży turystycznej spada w przypadku przechodzenia tych produktów ze sfery dóbr luksusowych do sfery dóbr zwykłych.
Substytucyjność
Substytucyjność popytu turystycznego możemy podzielić na substytucyjność zewnętrzną i substytucyjność wewnętrzną.
Substytucyjność wewnętrzna to zamiana jednej struktury produktu turystycznego na inną, wynikającą ze spadku dochodów.
Substytucyjność zewnętrzna natomiast występuje gdy na skutek spadku dochodów zanika popyt turystyczny, a wydatki związane z nim są przeznaczane na inne cele.
Komplementarność
Nabycie jednego dobra lub usługi turystycznej łączy się z koniecznością nabycia innych dóbr lub usług.
Mobilność
Popyt turystyczny skierowany jest w te miejsca, gdzie może być on realizowany, tzn. tam gdzie występują walory, dobra i usługi turystyczne.
W miarę tego jak popyt się demokratyzuje, rynek turystyczny staje się wobec zmian cen i dochodów coraz bardziej reaktywny.
Odnawialność
Zanik popytu nie występuje w krajach Europy Zachodniej i USA, gdzie turystyka jest bardzo dobrze rozwinięta.
Niejednorodność
Popyt turystyczny złożony jest z wielu cząstkowych popytów na dobra i usługi różnego rodzaju.
Czynniki kształtujące popyt
Czynniki ekonomiczne
Popyt na specyficzne usługi turystyczne jest dodatnio skorelowany ze wzrostem poziomu dochodów realnych ludności. Wraz ze wzrostem zamożności mieszkańców danego kraju, w tym ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego, rośnie skłonność do przeznaczenia wolnych środków finansowych na usługi turystyczne.
W krajach zamożnych obserwuje się, że turystyka staje się integralnym elementem modelu życia, a poziom dochodów realnych
w znaczącym stopniu wpływa na podjęcie decyzji wyjazdu, w tym m.in. określa wybór miejsca spędzenia czasu wolnego, terminu wyjazdu, okresu pobytu, rodzaju i miejsca zakwaterowania oraz rodzaju środka komunikacji i innych..
Przemysł turystyczny daje olbrzymie możliwości zatrudnienia. W 2002 roku co dziewiąta osoba na świecie znalazła zatrudnienie w sferze biznesu turystyczno-hotelarskiego.
Biznes w turystyce zachęca potencjalnych inwestorów niewielkimi początkowymi nakładami oraz relatywnie szybkim zwrotem kosztów z inwestycji. Długookresowe trendy pokazują iż sektor ten cechuje stały popyt na usługi turystyczne oraz wysoki poziom rentowności poniesionych wkładów finansowych.
Czynniki społeczne
Głównym czynnikiem społecznym wpływającym w znacznej mierze na popyt turystyczny jest upowszechnienie oświaty oraz zmiana w sferze obyczajów danego społeczeństwa. Wysoki poziom kultury społeczeństwa oraz duża świadomość potrzeby aktywnego wypoczynku wpływa dodatnio na popyt turystyczny.
Decyzje społeczeństwa odnośnie wyboru miejsca spędzenia czasu wolnego lub innych usług turystycznych zależą od istniejącej w społeczeństwie tradycji, nawyków oraz stereotypów. Czynniki te z kolei są zdeterminowane przez obyczaje i styl życia. Jak pokazuje hierarchia potrzeb wg Maslowa, mająca zastosowanie w turystyce, główne potrzeby turystów dzielimy na:
fizyczne
odpoczynek
relaks,
aktywność
przygoda
zdrowie
kulturalne
edukacyjne
historyczne / archeologiczne
naukowe / techniczne
sztuka
religia
handlowe
Czynniki polityczne
Polityka turystyczna, czyli proturystyczne nastawienie państwa, to w głównej mierze stwarzanie dobrych warunków do rozwoju tzw. gospodarki turystycznej.
Każde otwarte państwo prowadzi własną politykę proturystyczną. W dzisiejszych czasach na świecie istnieją państwa, których głównym źródłem utrzymania są wpływy z turystyki. Czynnikami, które w równie pozytywny sposób stymulują rozwój usług turystycznych danego państwa są:
stabilna polityka międzynarodowa
ruch bezwizowy
uproszczenie odpraw celnych
stabilna władza
odpowiednia polityka podatkowa
zrównoważona i bezkonfliktowa polityka państw
wysoki standard usług medycznych
Ponadto państwo chcąc zachęcić potencjalnych inwestorów branży turystycznej powinno stworzyć dla nich korzystną sferę polityczno - prawną (np. ulgi prawno - finansowe dla inwestycji w dziedzinie turystyki, zapewnienie samodzielności samorządom terytorialnym, itp.) co zaktywizuje podaż dóbr i usług turystycznych.
Czynniki techniczne
Stan infrastruktury technicznej, w tym rozwój środków transportu ( autostrad, dróg szybkiego ruchu, lotnisk, linii kolejowych) pozytywnie wpływa na popyt turystyczny.
Czynniki techniczne pozwalają na wzrost mobilności społeczeństwa, co ułatwia korzystanie z różnorodności usług turystycznych. Kolejnym czynnikiem technicznym jest poziom rozwoju technologii informatycznych. Internet jest obecnie nieodłącznym medium pośredniczącym w wyborze miejsca docelowego oraz konkretnej usługi turystycznej.
Czas przygotowania do podróży znacznie skracają zamawianie biletów, rezerwacje noclegów i płatności za pomocą komputera i Internetu.
Czynniki demograficzne
Struktura demograficzna społeczeństwa, która charakteryzuje się obecnie wysokim udziałem osób w wieku poprodukcyjnym, tj. emerytów i ludzi starszych, sprawia, że zwiększa się popyt na usługi turystyczne zrównoważone. Ważną determinantą popytu turystycznego jest także poziom wykształcenia społeczeństwa. Im jest on wyższy, tym większy udział w turystyce, zarówno w celach wypoczynkowych, jak i służbowych.
Mierniki popytu turystycznego
wielkość ruchu turystycznego i jego struktura
podstawowe metody badania ruchu turystycznego
metody badania i struktura wydatków turystycznych