Systemy Polityczne Europy Zachodniej

Rozdział 7: Polityka przetargów industrialnych. Między paradygmatem pluralistycznym a korporacyjnym.

1. Pluralistyczny stosunek między państwem a grupami interesu:

• Liberalizm – indywidualizm – idea bezpośredniego kontaktu obywatela z władzą publiczną – jakiekolwiek instytucje pośredniczące są niepotrzebne

• Grupy interesu odbiegały od tego ideału – włączyły się do procesu przetargów politycznych licząc na osiągnięcie swych celów

• Szkoła pluralizmu amerykańskiego – pionierski sposób postrzegania procesu politycznego, traktowanego jako rywalizacja zorganizowanych grup społecznych o przechwycenie kontroli nad państwowym procesem podejmowania decyzji politycznych (A.F. Bentley)
  - jednostka nabiera znamion efektywnie działającego homo politicus dopiero wówczas, gdy potrafi umiejscowić swe ambicje i postulaty w ramach szerszego nurtu interesu grupowego

• Grupy nie są w stanie utrwalić stałej dominacji bo:
  1) Sukces jednej grupy powoduje pojawienie się opozycyjnej, reprezentującej przeciwstawne interesy społeczne
  2) Grupy konkurencyjne, reprezentujące te same segmenty społeczeństwa
  3) Konsensus społeczny i demokratyczne zasady gry politycznej wśród grup

• Teoria pluralizmu elit – przetargi jedynie elit, pluralizm ograniczony. Elity polityczne w ramach grup tworzą politykę. Małe grupy dążą jedynie do osiągnięcia swych celów (korzyści>koszty), duże mają także wartości integracyjne i dbają o ogół społeczeństwa (koszty>korzyści) (Olson).

• Cechy pluralizmu (tego klasycznego jak i elitystycznego):
  a) mnogość grup interesu – żadna nie ma monopolu, rywalizują na rynku politycznym
  b) żadna grupa nie dysponuje monopolem reprezentacji – interesy tej samej grupy zwykle reprezentuje więcej niż jedna grupa interesu
  c) konstelacje interesów politycznych, z reguły nietrwałe – partie dobierają sobie grupy w zależności od programu, w razie zmiany ekipy rządzącej jest wymiana grup interesu u władzy
  d) dominuje raczej zjawisko rywalizacji niż konsensusu organizacyjnego i programowego – brak monopolu i sojuszy, efektem tego jest większy wybór ofert grup
  e) proces decyzyjny ma charakter zdecentralizowany

1. Korporacyjny model stosunków między państwem a grupami interesu:

• A. Shonfield, 4 cechy procesu ewolucji stosunków ekonomiczno-politycznych w powojennej Europie:
  - wzrost wpływu państwa na gospodarkę,
  - akceptacja funkcji socjalnych państwa – wzrost wydatków na te cele (welfare state)
  - złagodzenie destruktywnego wpływu praw rynku na funkcjonowanie sektora prywatnego – interwencjonizm państwowy
  - stworzenie spójnego systemu zarządzania sektorem prywatnym i publicznym – planowanie gospodarcze, ale z dużą autonomią sektora kapitalistycznego

• Przejmowanie przez państwo kontroli nad gospodarką ma zapobiec napięciom socjalnym (niestabilność kapitalizmu) oraz gwarantować obywatelom określony poziom dobrobytu

• Instytucjonalna koncepcja korporatywizmu – wprowadzenie w ramy procesu politycznego określonych instytucji i organizacyjnych rozwiązań, które mają zapewnić stały udział reprezentantów wielkich grup funkcjonalnych w procesie podejmowania decyzji politycznych

• 2 zasadnicze wymiary analityczne:
  - wymiana polityczna między państwem a grupami interesu w procesie tworzenia i wprowadzania w życie polityki państwa, zwłaszcza ekonomicznej, przedmiotem są zasoby polityczne obu stron
  - system koncentracji – instytucjonalizacja powiązań państwa z grupami interesu, stabilne formy kooperacji

• Korporatywizm jako typ strategii politycznej – reagowanie na konflikty socjalne, zwłaszcza te pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą w kwestii redystrybucji dochodu narodowego

• Cechy korporatywistycznego typu polityki, traktowanego zarówno jako strategia polityczna, jak i rozwiązanie instytucjonalne:
  - ekonomiczne grupy interesu kooperują ze sobą i państwem
  - formuła koncentracji – trzykierunkowość – państwo, związki zawodowe i organizacje pracodawców ustalają politykę. Czasami państwo jest bierne (np. Szwecja)
  - scentralizowany charakter powiązań grup interesów z państwem – zasadnicze decyzje na poziomie kooperacji elit, także monopol reprezentacji grupy społecznej przez grupe interesu
  - każdy uczestnik ma veto, negocjacje aż zgodzą sie wszyscy
  - grupy są autonomiczne i niezależne jeśli chodzi o wewnętrzny proces decyzyjny, ale muszą ustalić wspólne stanowisko reprezentowane przez daną grupę
  - dystrybucja dóbr zgodnie z zasadą proporcjonalności – każda grupa zainteresowana jest utrzymaniem wysokiego poziomu przyrostu dochodu narodowego
  - integracja grup interesu z systemem politycznym – zatarcie granicy między sferą kwestii publicznych a prywatnych
  - przedmiotem przetargów i negocjacji wiele kwestii problemowych np. Rozwój ekonomiczny, polityka płacowa i zatrudnieniowa, budżet, wydatki publiczne

1. „Policy Networks” jako sposób interpretacji grup interesu

• Grupy interesu tworzą układ stosunków opartych na wzajemnej zależności, którego zasadniczą treścią jest proces wzajemnej wymiany zasoboów pozostających w ich dyspozycji

• Państwo zyskuje poparcie i profesjonalne usługi, grupy interesu zyskują dostęp do agencji państwa i możliwość wpływania na jego decyzje

• Instytucje państwa dominują – mogą limitować dostęp grup interesu

• Rynek polityczny nie jest całkowicie otwarty – dostęp mają tylko grupy w zgodzie z rządem