Ergonomia. 2012.01.14

EGZAMIN – AULA C1 GODZINA 9²⁰ (TEST+UZUPEŁNIENIA+DEFINICJE) – OKOŁO 30 MINUT!!

CELEM PRACY jest ergonomiczna ocena stanowiska pracy nauczyciela w pracowni przedmiotowej chemii dla określenia występujących uciążliwości. Dla realizacji celu analizie poddano obciążenie pracą nauczyciela i jego narządu głosu oraz czynniki środowiska w zakresie mikroklimatu, oświetlenia i hałasu. Przy wykonywaniu pomiarów czynników środowiska posłużono się metodami badawczymi określonymi przez polskie normy. Do oceny obciążenia pracą i narządu głosu wykorzystano technikę wywiadu.

BHP – to minimalne warunki.

ERGONOMIA – optymalne warunki.

ZADANIA WYKONYWANE NA STANOWISKU NAUCZYCIELA:

- prowadzenie zajęć dydaktycznych;

- podnoszenie wiedzy merytorycznej;

- kształtowanie umiejętności i wspieranie rozwoju psychofizycznego uczniów;

- przeprowadzenie doświadczeń mających na celu zobrazowanie zagadnień;

- dbałość o pomoce dydaktyczne;

- zapewnienie bezpieczeństwa uczniom.

PONADTO NAUCZYCIEL POWINIEN:

- znać zasady BHP w szkole oraz podstawowe akty prawne z zakresu BHP;

- posiadać wiedzę dotyczącą ergonomicznych warunków pracy oraz umiejętność oceny zagrożeń czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w szkole;

- znajomość zagadnień przeciwpożarowych i zasad ewakuacji;

- wiedzieć jak postępować w razie wypadku i sytuacjach zagrożenia oraz umieć udzielić pierwszej pomocy.

CHOROBY ZAWODOWE NAUCZYCIELI – są to choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Są to :

- choroby narządu głosu (97,4%);

- choroby narządu słuchu (około 0,5 %);

- dolegliwości mięśniowo – szkieletowe (około 0,1 %).

CHOROBY ZAWODOWE NAUCZYCIELI W POLSCE (2005 rok):

- choroby narządu głosu (21%);

- pylice płuc (20,7%);

-choroby zakaźne lub pasożytnicze (18,9 %).

WYMAGANIA HIGIENICZNE PRACY NAUCZYCIELA:

- mikroklimat (wilgotność, zapylenie, ruch powietrza, temperatura);

- hałas;

- oświetlenie.

TEMPERATURA ( w sali lekcyjnej) – najniższa jest rano, potem wzrasta, (optymalna to około 20⁰C).

WILGOTNOŚĆ (w sali lekcyjnej) – największa jest rano, potem maleje (do godziny 11⁰⁰ jest najlepsza wilgotność – około 60 – 70 %).

OŚWIETLENIE – współczynnik oświetlenia dziennego powinien wynosić około 2% (czyli przynajmniej 2% tego oświetlenia co na zewnątrz).

TYPOWE ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z PRACĄ NAUCZYCIELA TO:

- fizyczne obciążenie narządu głosu – spowodowane jest nieprzestrzeganiem zasad higieny głosowej i brakiem umiejętności operowania głosem jako narzędziem pracy. Skutkiem tego zagrożenia jest choroba zawodowa gardła i strun głosowych, proponuje się wprowadzenie do programu nauczania nauczycieli szkoleń w zakresie pracy głosem.

- obciążenie psychiczne – związane jest z pracą wychowawczą i pedagogiczną oraz z odpowiedzialnością za zdrowie i życie uczniów.

- hałas – zagrożenie hałasem spowodowane jest przez uczniów rozmawiających i biegających w trakcie przerw, a także akustycznymi właściwościami budynku szkolnego. Skutkami narażenia na hałas jest pogorszenie ostrości słuchu, a tym samym głośniejsza rozmowa, a także znużenie i bóle głowy. Konsekwencją tych zagrożeń są najczęściej choroby gardła i strun głosowych. SŁUCH – ochrona i leczenie. HAŁAS – zwalczanie.

Działaniem profilaktycznym jest stałe podnoszenie świadomości i umiejętności, wykonywanie ćwiczeń zawsze według określonych instrukcji. Dla nauczyciela są wskazane: trening, rozwiązywanie problemów w grupie, asertywność, łagodzenie napięć, pokonywanie własnej agresji, negocjacji.

SCHEMAT OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO:

1.Przygotowanie do oceny stanowiska- ustalenie wymagań ogólnych dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika. Identyfikacja zagrożeń i stosowanych środków ochrony.

2.Karta pomiaru ryzyka zawodowego:

A/.szacowanie sumarycznej kategorii ryzyka w zależności od spełnienia wymagań ogólnych i stosowanych środków ochrony;

B/.porównanie sumarycznej kategorii ryzyka ustalonej przez pracodawcę z kategorią określoną przez ekspertów (twórców metody).

3.Dokumantacja programu naprawczego:

A/.opracowanie plany działań korygujących i zapobiegawczych;

B/.zapoznanie pracowników z wynikami oceny;

C/.ustalenie daty następnej oceny.

WYMAGANIA OGÓLNE DLA POMIESZCZENIA STANOWISKA PRACY PRACOWNIKA:

POMIESZCZENIA PRACY Z ZALEŻNOŚCI CZASU PRZEBYWANIA PRACOWNIKÓW DZIELĄ SIĘ NA:

- przeznaczone na stały pobyt pracowników (przebywanie w ciągu doby dłużej niż 4 godziny);

- przeznaczone na czasowy pobyt pracownika (od 2 do 4 godzin);

- nie przeznaczone na pobyt pracowników (łączny czas krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, np. WC)

Nauczyciel będzie pracowała zarówno w pomieszczeniu, klasie i na terenie całej szkoły.

POMIESZCZENIA SZKOLNE POWINNY ODPOWIEDAĆ NASTĘPUJĄCYM WARUNKOM:

1.Wysokość:

A/.minimum 3 metry, jeśli w pomieszczeniu nie występują szkodliwe czynniki;

B/.minimum 3,3 metry w świetle, jeśli występują substancje szkodliwe dla zdrowia;

C/.minimum 2,5 metra w świetle w przypadku odstępstw określonych w przepisach.

2.Podłoga:: - stabilna, niepyląca, równa, nieśliska i odporna na ścieranie oraz nacisk, a także łatwa do utrzymania w czystości.

3.Kubatura – minimum 13 m² wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika.

4.Powierzchnia robocza 0 minimum 2 m² wolnej powierzchni podłogi na jednego pracownika.

5.Rozmieszczenie szaf, innych urządzeń takie, aby przejścia między nimi wynosiły:

- 75 cm – w przypadku 1 – ego pracownika,

- 100 cm – w przypadku ruchu dwukierunkowego, np. przejścia między rzędami ławek.

6.Drogi ewakuacyjne – szerokość drogi ewakuacyjnej to 1,4 m (dopuszcza się zmniejszenie szerokości poziomej drogi ewakuacyjnej do 1,2 m, jeżeli jest ona przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób).

7.Oświetlenie:

A/.dzienne, najlepiej górne. W przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1:8 (czyli 1 m okna na 8 m podłogi);

B/.elektryczne – w zależności od rodzaju pomieszczenia pracy (minimum):

- ustępy, szatnie – 100 lx (Luksów);

- jadalnie, świetlice – 200 lx w całym pomieszczeniu, 300 lx w miejscu pracy;

- sale wykładowe, pracownie, laboratoria – 300 lx;

- sale gimnastyczne – 200 lx.

8.Wentylacje- naturalna w zależności od potrzeb, lecz nie mniej niż 0,5 wymiany w ciągu godziny albo łącznie mechaniczna i naturalna w zależności od potrzeb.

9.Temperatura – w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy nauczyciela powinno mieć temperaturę minimum 18⁰C.

STANOWISKO PRACY – przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty, w której pracownik lub zespół wykonuje pracę. Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie BHP.

Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewnić bezpieczne wykonywanie czynności.

NA WŁAŚCIWĄ ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY MA WPŁYW:

- prawidłowe rozmieszczenie urządzeń na stanowisku;

- usytuowanie i sposób rozmieszczenia pomocy naukowych w zasięgu rąk pracownika uwzględniając kolejność stosowania;

- kolejność i metody wykonywania czynności;

- rytmika i czas pracy;

- warunki środowiska oddziałujące na środowisko pracy.

WYPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY – do wyposażenia stanowiska nauczyciela będą należały, zależnie od potrzeb:

- stół, krzesło spełniające wymogi ergonomii;

- niezbędne pomoce naukowe;

- urządzenia nagłaśniające;

- szafy, regały;

- urządzenia, przyrządy stanowiące wyposażenie pracowni, laboratorium.

ORGANIZACJA PRACY – na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:

- obsługi urządzeń technicznych;

- postępowania z materiałami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia;

- udzielania pierwszej pomocy;

- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.

INSTRUKCJE POWINNY OKREŚLAĆ:

- czynności jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy;

- zasady i sposoby wykonywania danej pracy;

- czynności do wykonania po jej zakończeniu;

- zasady dla życia postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.

POMIARY CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH I UCIĄŻLIWYCH:

1.zgodnie z zakresem ustalonym przez pracodawcę, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności pracodawca na własny koszt jest zobowiązany do wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia;

2.badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeśli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 NDS/NDN, a w warunkach występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana;

3.w przypadku występowania w środowisku pracy czynnika szkodliwego dla zdrowia (innego niż rakotwórczy) badania i pomiary przeprowadza się:

A/.co najmniej raz w roku, jeśli krotność NDS, NDN jest większe od 0,5;

B/.co najmniej raz na 2 lata, jeśli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale od 0,1 do 0,5;

C/.w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.

Rejestry i karty przechowywane są przez 40 lat, a wyniki badań i pomiarów przez 3 lata.

INSTALACJA I URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE – instalacja elektryczna powinna być sprawna. Okresowo przeprowadzane pomiary ochrony przeciwpożarowej instalacji elektrycznej przez uprawnionych elektryków, powinny być nie rzadziej niż co 5 lat.

PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE PRACOWNIKA:

- dyplom (licencjat, magister);

- przygotowanie pedagogiczne;

- instruktaż ogólny w zakresie BHP;

- instruktaż stanowiskowy w zakresie BHP;

- pierwsze szkolenie okresowe do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy;

- wstępne badania lekarskie;

- okresowe badania lekarskie.

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEN NA STANOWISKU PRACY NAUCZYCIELA – omówienie wszystkich istotnych na stanowisku zagrożeń zawodowych:

- wypadki;

- choroby zawodowe;

- awarie.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE:

- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi;

- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi;

- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi;

- zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym.

CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE:

1.czynniki fizyczne: hałas, mikroklimat;

2.czynniki biologiczne: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki) i wytworzone przez nie toksyny i alergeny;

3.czynniki psychofizyczne:

- obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

- obciążenie psychonerwowe.

PRZEPISY PRAWNE WARUNKUJĄCE OCENĘ RYZYKA ZAWODOWEGO – do najważniejszych wymagań prawnych, które akcentują obowiązek oceny ryzyka zawodowego zaliczamy:

- dyrektywę ramową nr. 89/391/EWG;

- kodeks pracy;

- rozporządzenia (np. ministra pracy i polityki socjalnej, rady ministrów, ministra gospodarki i pracy, ministra zdrowia).

INFORMACJE POTRZEBNE DO OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO – do oceny ryzyka zawodowego potrzebne są informacje na temat:

- lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań;

- osób pracujących;

- stosowanych materiałów i środków pracy;

- wykonywanych czynności z uwzględnieniem czasu trwania i sposobu wykonywania;

- zagrożeń, ich środków i możliwych skutków.

ŹRÓDŁEM TEGO RODZAJU INFORMACJI MOGĄ BYĆ:

- dane techniczne wykorzystywanych maszyn i urządzeń;

- procedury technologiczne;

- instrukcje obsługi;

- wyniki pomiarów czynników szkodliwych, niebezpiecznych i uciążliwych;

- rejestry wypadków i chorób zawodowych;

- akty prawne i normy techniczne;

- literatura naukowa.

DO IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ WYKORZYSTUJE SIĘ:

- listy kontrolne;

- dokumentację techniczną;

- normy określające wymagania bezpieczeństwa pracy;

- dokumenty pomiarów czynników środowiska pracy.

SZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO – należy ustalić:

- jakie mogą być szkodliwe następstwa zagrożenia;

- jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia.

CIĘŻKOŚĆ SZKODLIWYCH NASTĘPSTW ZAGROŻENIA I PRAWDOPODOBIEŃSTW ICH WYSTĄPIENIA MOŻNA OKREŚLIĆ STOSUJĄC WSKAŹNIKI:

- do następstw o małej szkodliwości (stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, bóle głowy);

- do następstw o średniej szkodliwości (oparzenia II – ego stopnia na małej powierzchni ciała, alergie skórne);

- do następstw o dużej szkodliwości (oparzenia III-ego stopnia, amputacje, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenie słuchu, astma, zaćma);

- do mało prawdopodobnych zaliczamy następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej;

- do prawdopodobnych zaliczamy takie, które mogą wystąpić kilkakrotnie podczas całego okresu aktywności zawodowej.

WYZNACZENIE DOPUSZCZALNOŚCI RYZYKA ZAWODOWEGO – czy ryzyko zawodowe jest akceptowalne, czy nie? Jeżeli w wyniku oceny ryzyka zawodowego zostaje stwierdzone, że:

- spełnione są wymagania obowiązujących przepisów;

- uwzględniono wymagania norm;

- zasady ograniczenia ryzyka zawodowego są właściwie stosowane.

Wtedy uznaje się ryzyko za kontrolowane i dopuszczalne.

OGÓLNE ZASADY WYZNACZANIA DOPUSZCZALNOŚCI RYZYKA ZAWODOWEGO ORAZ ZALECENIA DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ WYNIKAJĄCYCH Z OCENY TEGO RYZYKA:

OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO	DOPUSZCZALNOŚĆ RYZYKA ZAWODOWEGO	NIEZBĘDNE DIZAŁANIA
DUŻE	NIEDOPUSZCZALNE	- trzeba natychmiast podjąć działania zmniejszające ryzyko; - praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego.
ŚREDNIE	DOPUSZCZALNE	- zaplanowanie i podjęcie działań w celu zmniejszenia ryzyka zawodowego.
MAŁE	DOPUSZCZALNE	Zapewnienie, że ryzyko pozostaje najwyżej na tym samym poziomie.

Podstawową zasadą, która kierujemy się podejmując działania zmierzające do ograniczenia zagrożeń jest eliminacja zagrożenia u źródła oraz stosowanie środków, które jednocześnie będą chronić jak najwięcej pracowników.

ŚRODKI OCHRONNE POWINNY BYĆ STOSOWANE W NASTĘPUJĄCEJ KOLEJNOŚCI:

- środki techniczne ograniczające lub eliminujące zagrożenie u źródła;

- środki ochrony zbiorowej;

- środki organizacyjne;

- środki ochrony indywidualnej.

PLAN DZIAŁAŃ KORYGUJĄCYCH I ZAPOBIEGAWCZYCH POWINIEN BYĆ ZAKOŃCZONY ANALIZĄ STWIERDZAJĄCĄ CZY:

- proponowanie działania doprowadzą do osiągnięcia zamierzonego celu;

- po zrealizowaniu działań nie powstaną nowe zagrożenia, jeśli powstaną to, czy ryzyko z nich wynikające będzie do zaakceptowania;

- można wybrać środki bardziej skuteczne;

- pracownicy zaakceptują podjęte działania i wynikające z nich zmiany.

CELE WYNIKAJĄCE ZE ZREALIZOWANEGO PLANU DZIAŁAŃ KORYGUJĄCYCH I ZAPOBIEGAWCZYCH UZNAJE SIĘ OSIĄGNIĘTE WÓWCZAS, GDY:

- zagrożenia zostaną zlikwidowane;

- ryzyko powodowane przez zagrożenie zostanie zmniejszone;

- zastosowane środki ochronne są odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy;

- dostosowane są środki ochrony osobistej, którymi pracownik zobowiązany jest posługiwać się po wcześniejszym przeszkoleniu;

- informacje zawarte w instrukcjach wykonywania pracy są wystarczające i zrozumiałe;

- użycie maszyn i urządzeń jest zgodne z ich przeznaczeniem;

- pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje, organizowane są odpowiednie szkolenia wraz z ich udokumentowaniem.