SLAJD 1

Termin emancypacja pochodzi od łacińskiego słowa „emacipatio”, co oznacza „uwolnienie spod władzy”. W prawie rzymskim emancypacja określała czynność prawną, którą było wyzwolenie się syna (kobiety lub wnuka) spod władzy ojcowskiej. W XVIII wieku pojęcie emancypacji przestało dotyczyć jedynie jednostki, a rozciągnęło się na klasy społeczne, grupy i narody. Współcześnie emancypacja definiowana jest jako „uwolnienie (się) od zależności, ucisku, przesądów”. Oznacza też równouprawnienie, usamodzielnienie i uniezależnienie.

SLAJD 2

Pedagogika emancypacyjna jest ruchem edukacyjnym zapoczątkowanym w latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. W swoich założeniach nawiązuje do teorii krytycznej, szkoły frankfurckiej, pragmatyzmu Dewey’a i marksizmu. Pedagogika emancypacyjna koncentruje się na krytyce istniejących stosunków społecznych i zmierza do ich zmiany poprzez zwiększenie wolności i sprawiedliwości wśród jednostek i grup społecznych.

SLAJD 3

Pierwsze koncepcje powstały w wyniku analiz konfliktów klasowych i wiązały się ze wskazywaniem czynników przyczyniających się do powstawania i podtrzymywania nierówności społecznej oraz hamowania dążeń wolnościowych. Kolejne koncepcje uległy poszerzeniu o refleksję nad modelem praktyki oświatowej i wychowawczej, który przyczyniałby się do stworzenia antyrepresyjnych form wychowania.

SLAJD 4

Można wyróżnić dwa nurty pedagogiki emancypacyjnej: polityczny i indywidualistyczno-anarchistyczny. Według pierwszego pedagogika emancypacyjna stała się głównie ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko jego ideologii oraz przeciwko stwarzanym szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym. Celem jakie stawiała sobie ta pedagogika było rozpoznanie jakie warunki uniemożliwianie jednostce bycie podmiotami. W nurcie indywidualistyczno-anarchistycznym celem jest umożliwienie jednostce bycia „wolną osobowością”, wolną od przymusów, jakie niosą za sobą państwo, religia, prawo i normy moralne.

SLAJD 8

Paulo Freire urodził się 19 września 1921, a zmarł 2 maja 1997 roku. Był brazylijskim prawnikiem i nauczycielem. W 1963 roku opracował Narodowy Program Alfabetyzacyjny. Był zaangażowany w politykę aktywnie współtworząc Partię Pracy. Od 1985 roku był honorowym przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Oświaty Dorosłych. W 1986 roku został uhonorowany nagrodą UNESCO za wychowanie dla pokoju. Jest przedstawicielem radykalnej pedagogiki emancypacyjnej.

SLAJD 9

Paulo Freire wskazuje na dwa aspekty emancypacji:

• subiektywny, polegający na opanowaniu umiejętności uczenia się poprzez dialog z nauczycielem, który stara się zrozumieć potrzeby czy aspiracje edukacyjne ucznia, oraz podejmuje z nim współdziałanie

• obiektywny, polegający na podjęciu walki politycznej przeciwko wszelkim formom zbytecznej dominacji.

SLAJD 10

Sprzeciwiał się strukturze społecznej w której garstka rządzących panuje nad resztą społeczeństwa. Ponadto, uważał, że alfabetyzacja jest środkiem do wyzwolenia społecznego i jednostkowego, które może dokonać się tylko we wspólnocie, a wyzwolenie jednostkowe jest jedynie jego konsekwencją. Edukacja wyzwalająca ma na celu wywołanie zmian organizacji społecznej, zniesienie klasy uciskającej oraz stworzenie warunków do powstania zupełnie nowej struktury społecznej. Był przeciwnikiem importowania obcych wzorów edukacji.

SLAJD 11

Występował przeciwko tzw. „edukacji bankowej”, krytykował szkoły jako instytucje degradujące uczniów i niszczące u nich procesy twórczości. Uważał, że podstawą programu edukacji powinna stać się wiedza funkcjonująca w kręgach kulturowych. Zadaniem rewolucyjnych wychowawców jest odkrywanie problemów, których nie uświadamia sobie zniewolony naród i formułowanie ich tak by zniewoleni mogli skonfrontować z nimi swoją sytuację. Podstawowym procesem międzyludzkim ma być dialog, który wymaga zniesienia dystansu między uczniami a nauczycielem, wychowankiem a wychowawcą, jako jednej z podstawowych barier skutecznej edukacji czy wychowania. Im bardziej są oni równi, tym bardziej zmniejsza się pomiędzy nimi społeczny dystans.

SLAJD 13

Ivan Illich urodził się 4 września 1926 roku, a zmarł 2 grudnia 2002 roku. Był austriackim myślicielem i krytykiem społeczeństwa. Uzyskał stopnie naukowe w zakresie filozofii, teologii i historii. Od 1956 roku był wicerektorem Uniwersytetu Katolickiego w Portoryko. W latach 1952-1969 był księdzem katolickim. W 1961 roku w Meksyku założył Centrum Dokumentacji Międzykulturowej, ośrodek badawczo-informacyjny, gdzie prowadzono badania nad szkodliwymi dla ludzi skutkami cywilizacji przemysłowej.

SLAJD 14

Illich nie akceptuje nadmiernego rozwoju jakichkolwiek instytucji, zarzucając im, że wtedy ich działanie na człowieka jest szkodliwe. Postuluje likwidację już rozrośniętych instytucji, co w odniesieniu do szkoły oznacza naukę dobrowolnych treści u dobrowolnie wybranego nauczyciela. Odrzucał szkołę jako właściwej formy edukacji. Spowodowane było to postrzeganiem szkoły jako instytucji podtrzymującej współczesne, przesadnie uprzemysłowione i nadmiernie konsumpcyjne społeczeństwo. Postulował zastąpienie szkół przez mniej sformalizowane ośrodki kształcenia i wychowania. Nauczyciela postrzegał jako „mistrza umiejętności”, który zapoznaje uczniów ze swoją dziedziną wiedzy. Nauczyciel ma pomóc uczniowi w określeniu jego możliwości, pomóc w doborze podręcznika, metod najodpowiedniejszych do osiągnięcia celu.

SLAJD 16

Noam Chomsky urodził się 7 grudnia 1928 roku. Jest amerykańskim lingwistą, filozofem, działaczem politycznym, profesorem lingwistyki w Instytucie Technologicznym w Massachusetts. Opracował klasyfikację gramatyk języków formalnych. Jest twórcą generatywnej koncepcji gramatyki. Według Social Science Citation Index jest najczęściej cytowanym żyjącym autorem. Znany z radykalnej krytyki układów społecznych we współczesnym świecie.

SLAJD 17

Noam Chomsky uważał, że prawdziwa nauka może dokonać się tylko poprzez proces samodzielnego odkrywania prawdy dla siebie, a nie poprzez narzucanie jednej oficjalnej prawdy dobrej dla każdego. Postrzegał edukację jako jedne z narzędzi klasy panującej do utrzymywania społeczeństwa w uległości. Klasę wykształconą nazywa „klasą specjalistów”.

SLAJD 18

Według Chomsky’ego szkoły są instytucjami, które indoktrynują i narzucają posłuszeństwo, a nauczyciele propagują fałsz, robią to czego się od nich oczekuje. Według niego uczniowie nie uczą się krytycznego myślenia lecz przyjmują gotową wiedzę, którą wykorzystują jedynie do rozwiązywania testów. Mówi o edukacji oswajającej, czyli o takim systemie oświatowym, który dostosowuje jednostki do doktryn i praktyk pożądanych przez elity władzy. Oznacza to zabijanie w ludziach samodzielnego myślenia, obywatelskiej inicjatywy, zdolności do krytycznej oceny faktów, odpowiedzialności i twórczego zaangażowania w inicjatywy wspólne.

SLAJD 21

Zbigniew Kwieciński w latach 80. stworzył tzw. seminarium czwartkowe, na którym spotykali się i aktywnie dyskutowali autorzy reprezentujący różne dyscypliny i środowiska naukowe. Seminarium było zatytułowane „społeczne aspekty wychowania”. Jego kontynuacją.było seminarium powstałe w latach 90., mające tytuł „Nieobecne dyskursy”, które było współprowadzone przez Z.Kwiatkowskiego i L.Witkowskiego. Stworzył pojęcie „racjonalności emancypacyjnej” zmierza do poszukiwania możliwości wyzwalania się z wcześniej stworzonego i zaakceptowanego świata. Według niego w perspektywie emancypacyjnej nauka staje się elementem życia codziennego, gdyż wyraża realne „interesy” i potrzeby poszczególnych ludzi i społeczności.

SLAJD 22

Pedagogika emancypacyjna zawiera w sobie innowacje czyli zmiany struktury systemu szkolnego w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym od istniejących systemów. I tak porusza ona takie obszary jak: praca nauczycieli i uczniów: jest inna niż w tradycyjnym systemie, nauczyciel jest jedynie przewodnikiem, a uczniowie uczą się poprzez działanie własne. Pedagogika emancypacyjna planuje reformy oświatowe. Zmierza do zmieniania obecnego stanu oświaty i edukacji, dąży do wyemancypowania jej.