Zakres obowiązywania prawa autorskiego i pokrewnego:
Terytorialność – prawo autorskie dotyczy podmiotów, które mają swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania w Polsce. Dotyczy dwóch płaszczyzn: państwa i jego obywateli. Powinien być dopasowany do porządku UE
Czasowość – dotyczy przedmiotowego ujęcia prawa autorskiego. Polega na tym, że prawo autorskie ewoluuje w czasie
Systemowość – jest niejako pochodną dwóch poprzednich kontekstów, ale odnosi się do wewnętrznego porządku prawnego.
Źródła prawa autorskiego
Obecnie problematyka własności intelektualnej i jej ochrony jest przedmiotem regulacji licznych obowiązujących aktów prawnych. Zasadnicze znaczenie mają regulacje zawarte w następujących aktach prawnych:
ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej
ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny;
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych
Wskazane wyżej akty prawne wraz z wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi oraz regulacjami unijnymi wyznaczają zakres prawa własności intelektualnej.
Powszechna konwencja o prawie autorskim
Konwencja Rzymska o Ochronie Wykonawców, Producentów Fonogramów oraz Organizacji Nadawczych
Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Ustalenie utworu – jest jego uzewnętrznieniem, nadaniem mu takiej postaci, również nietrwałej, która pozwala na zapoznanie się z utworem co najmniej jednej osobie poza samym twórcą, np. wygłoszenie wykładu lub przemówienia
Kategorie dzieł, które podlegają ustawie
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
plastyczne;
fotograficzne;
lutnicze;
wzornictwa przemysłowego;
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
muzyczne i słowno-muzyczne;
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
audiowizualne (w tym filmowe)
Wyłączenie z zakresu obowiązywanie ustawy
Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
Zbiory dzieł i dzieła zbiorowe
Zbiory dzieł - Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów
Dzieł a zbiorowe – utwory stworzone przez zespół autorów. Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie – ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.
Opracowanie cudzego utworu
Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja,
jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
Opracowanie cudzego utworu nazywa się „utworem zależnym”, który powstaje na bazie innego utworu i zawiera w istotnym stopniu jego elementy twórcze. Powstaje na skutek zaczerpnięcia w sposób twórczy pewnych elementów z utworu macierzystego.
Do opracowań takich można zaliczyć:
tłumaczenie, przeróbka, adaptacja
przeniesienie na inną technikę artystyczną, układ muzyczny
streszczenie, inscenizacja, aranżacja muzyczna, antologia, edycja krytyczna
przerobione logo
Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.
Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Utwór inspirowany
Utwór inspirowany jest to utwór samoistny, a więc nie mający charakteru opracowania (utworu zależnego), różniący się od utworu w pełni samoistnego tym, że twórca utworu inspirowanego kreuje go w nawiązaniu do istniejącego już, stworzonego wcześniej utworu, choć nie zachodzi w tym przypadku zjawisko przejmowania do utworu inspirowanego określonych elementów twórczych z dzieła, stanowiącego źródło inspiracji.
Ograniczenie przedmiotowego zakresu ochrony
Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4) proste informacje prasowe.
Treści praw podmiotowych
Na treść praw składają się prawa osobiste i majątkowe.
Prawa osobiste
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie (nierozerwalna więź za życia i po śmierci) i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
1) autorstwa utworu (oznaczenie utworu nazwiskiem i imieniem);
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania (nie można nic zmieniać w treści utworu)(dopuszczalne prawo do cytatu);
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności (autor mówi gdzie opublikować, musi wyrazić na to zgodę, następstwem zgody jest aspekt majątkowy);
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (autor ma prawo ustalać czy jego dzieło jest właściwie wykorzystywane przy np. adaptacjach).
Prawa majątkowe
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania (wiąże się z prawem własności) nim na wszystkich polach eksploatacji (coś co ustawodawca wprowadza rozdzielając jedno uprawnienie na tzw. podkategorie; zapewniają dopływ środków finansowych dla autora) oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. (aspekt ochronny w zakresie rozporządzania i korzystania z rzeczy)
Prawo do korzystania, rozpowszechniania utworu
Autorskie prawa majątkowe – uprawnienia majątkowe, chroniące materialne interesy twórcy, określone bardzo szeroko jako „wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. W doktrynie mówi się, że w Polsce od lat panuje tzw. własnościowa koncepcja majątkowego prawa autorskiego zgodnie z którym twórca ma wyłączne prawo do eksploatowania utworu w dowolny sposób, a jedynym wyjątkiem są tu przepisy dot. dozwolonego użytku.
Jednocześnie prawo do korzystania z utworu na nowo powstałym/wyodrębnionym polu eksploatacji (np. jak to było z Internetem czy DVD) przysługuje zawsze twórcy i w związku z tym nie można umówić się o przeniesienie praw na polach jeszcze nie znanych.
Pole eksploatacji jest to pewien odrębny od innych technicznie i ekonomicznie sposób korzystania z utworu (eksploatacji). np. drukowanie, zapisywanie w formacie cyfrowym, wprowadzanie do obrotu (w tym sprzedaż) egzemplarzy (nośników), publicznie wykonywanie, wyświetlanie, nadawanie itp. Pola eksploatacji są wskazane w ustawie jedynie przykładowo, nie ma ich zamknięto katalogu. Jednocześnie prawo do korzystania z utworu na nowo powstałym/wyodrębnionym polu eksploatacji (np. jak to było z Internetem czy DVD) przysługuje zawsze twórcy i w związku z tym nie można umówić się o przeniesienie praw na polach jeszcze nie znanych.
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem (oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym (udostępnianie online).
Czas trwania praw autorskich.
Autorskie prawa osobiste są nieograniczone w czasie i mogą być dochodzone przed sądem nawet po jego śmierci przez m.in. wyznaczone przez niego osoby/podmiot lub jego rodzinę czy też organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi której twórca był członkiem.
Autorskie prawa majątkowe – Ogólna reguła – 70 lat od śmierci twórcy. Jest również kilka wyjątków, a mianowicie, m.in. w przypadku utworów współautorskie, 70 lat od chwili śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych, od pierwszego rozpowszechnienia gdy twórca nieznany.
Wyczerpanie prawa do wprowadzenia utworu do obrotu
Wyczerpanie prawa to termin języka prawniczego, który w sposób obrazowy opisuje konsekwencje zgodnego z prawem wprowadzenia do obrotu, przez uprawnionego z tytułu prawa własności intelektualnej (w tym prawa autorskiego) egzemplarza utworu chronionego prawem autorskim.
Zgodne z prawem wprowadzenie do obrotu – wprowadzenie dokonane za zgodą autora lub innego podmiotu, do którego w danym momencie należą prawa autorskie;
Skutkiem wprowadzenia do obrotu jest włączenie możliwości uprawnionego do sprzeciwiania się dalszej odsprzedaży tego utworu. Podmiot uprawniony traci kontrolę nad odsprzedażą egzemplarzy utworów, jeżeli wcześniej wyraził zgodę na wprowadzenie do obrotu egzemplarzy tego utworu.
Omawiana zasada została wprowadzona w celu zapewnienia poszanowania prawa własności nabytych egzemplarzy utworów oraz pewności obrotu tymi egzemplarzami.
Wyczerpanie prawa następuje po spełnieniu następujących przesłanek:
1) Musi nastąpić wprowadzenie do obrotu egzemplarza utworu
2) Przeniesienie własności egzemplarza utworu
3) Rozstrzygnięcie przez uprawnionego (twórcę lub inny podmiot skupiający w swym ręku odpowiednie prawo) o miejscu wprowadzenia do obrotu
Reguła wyczerpania prawa nie obejmuje najmu i użyczenia. Oznacza to, że w tym zakresie kontrola sposobu korzystania, została pozostawiona twórcy.
Dozwolony użytek utworów chronionych
Dozwolony użytek stanowi ograniczenie treści autorskich praw majątkowych. Daje możliwość do korzystania z chronionego utworu bez zgody uprawnionego. Wyróżnia się dozwolony użytek osobisty i publiczny.
Są to przewidziane prawem sytuacje, w których możliwe jest korzystanie lub rozporządzanie utworem bez zezwolenia twórcy. Dozwolony użytek możemy podzielić na prywatny np. zrobienie sobie kopii zapasowej zakupione płyty CD oraz sprecyzowanie w przepisach przypadki dozwolonego użytku publicznego np. dozwolony cytat. Należy jednak pamiętać, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Eksploatacja dzieła jest odpłatna lub nieodpłatna. Unormowanie takie wprowadza się ze względów praktycznych i osobistych użytkowników utworów, a także ze względu na interesy publiczne.
Warunki dozwolonego użytku
Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu i godzić w słuszne interesy twórcy. Przykładowo Eksploatacja dzieła nie może prowadzić do ekonomicznej konkurencji z korzystaniem, które nie jest objęte dozwolonym użytkiem. Przykładem godzenia w słuszne interesy twórcy jest nieusprawiedliwione zmniejszenie jego dochodów.
Korzystanie z utworu wymaga podania autora i źródła, z którego korzystamy.
Prawo cytatu
Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych
utworów lub drobne utwory w całości we własnym utworze. Musi to być uzasadnione:
potrzebą wyjaśniania,
analizą krytyczną,
potrzebą nauczania (podręczniki)
prawami gatunku twórczości (kabaret, karykatura polityczna).
Nie ma ustalonego rozmiaru cytatu. W każdym przypadku kwestia ta podlega ocenie. Przy wykonywaniu prawa cytatu musimy oznaczyć go imieniem i nazwiskiem i wskazujemy źródło, z którego korzystaliśmy. Można zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów celach dydaktycznych w podręcznikach, wypisach i antologiach, przy czym tutaj należy się wynagrodzenie.
Publiczne używanie utworu
Wolno nieodpłatnie wykonywać publicznie rozpowszechnione utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.
Jeżeli publiczne udostępnienie utworu następuje w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, naruszenia odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia określonego umową.
Wolno w celu reklamy wystawy publicznej lub publicznej sprzedaży utworów korzystać z egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, w zakresie uzasadnionym promocją wystawy lub sprzedaży, z wyłączeniem innego handlowego wykorzystania.
Właściciel egzemplarza utworu plastycznego może go wystawiać publicznie, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych
Zniszczenie oryginału utworu plastycznego
W razie podjęcia decyzji o zniszczeniu oryginalnego egzemplarza utworu plastycznego znajdującego się w miejscu publicznie dostępnym, właściciel jest obowiązany złożyć twórcy utworu lub jego bliskim ofertę sprzedaży, jeżeli porozumienie się z nim, celem złożenia oferty, jest możliwe. Górną granicę ceny określa wartość materiałów. Jeżeli sprzedaż nie jest możliwa, właściciel jest obowiązany umożliwić twórcy sporządzenie kopii bądź – zależnie od rodzaju utworu – stosownej dokumentacji.
Umowy licencyjne i o stworzenie utworu
Umowa licencyjna jest to umowa, na podstawie której twórca uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu w określony sposób. Poprzez umowy licencyjne autor nie wyzbywa się autorskich praw majątkowych, a jedynie upoważnia do korzystania z utworu na określonym polu eksploatacji.
Umowy licencyjne dzieli się na:
umowy licencyjne wyłączne – licencjobiorca ma wyłączne prawo do korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, oznacza to, że licencjodawca nie może innym osobom udzielić licencji do korzystania z utworu w ten sposób,
umowy licencyjne niewyłączne- twórca może udzielać licencji do korzystania z utworu na danym polu eksploatacji więcej niż jednej osobie.
Licencja wyłączna musi być udzielona w formie pisemnej pod rygorem nieważności, natomiast ustawodawca nie przewidział, żadnej koniecznej formy do udzielenia licencji niewyłącznej.
Zatem licencja niewyłączna jest ważna niezależnie od formy w jakiej jej udzielono.
Treść umów licencyjnych można kształtować w dowolny sposób. Jednak konieczne jest zawarcie oznaczenia utworu oraz pól eksploatacji. Powinno się także uwzględniać w umowie miejsce i czas korzystania z utworu.
Domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości.
Prawo do wizerunku
Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych; osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Zakresem prawa do wizerunku objęta jest cała postać a nie tylko twarz. W ramach pojęcia wizerunku należy uwzględnić naturalne cechy człowieka, jak i to, co zostało do nich oddane, np. fryzura, makijaż, ubiór, o ile są one charakterystyczne dla tej osoby. Wizerunek wg ustawy oznacza wytwór niematerialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby. Podmiotem prawa do wizerunku jest osoba fizyczna, a prawo do wizerunku przysługuje osobie fizycznej – nie postaci fikcyjnej. Nie dopuszcza się możliwości istnienia wspólnego prawa do wizerunku. Osoba prawna nie ma wizerunku. Nie jest w szczególności jej wizerunkiem zdjęcie siedziby, czy osób wchodzących w skład organów osoby prawnej. Możliwość identyfikacji osoby na skutek przedstawienia jej wizerunku nie musi mieć charakteru powszechnego. Aby stwierdzić naruszenie wystarczy, że niektóre tylko osoby - na przykład członkowie rodziny, rozpoznają postać osoby. Konieczne jest uzyskanie zgody od osoby w celu rozpowszechnienia jej wizerunku. Naruszanie wizerunku polega na utrwalaniu, przekształcaniu lub rozpowszechnianiu.
Wizerunek osoby uznawany jest za jej dobro osobiste. Art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi natomiast, iż rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W przypadku braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Ochrona dóbr osobistych po śmierci twórcy
Ustawa wskazuje na upoważnionych do wystąpienia z powództwem o ochronę dóbr osobistych kolejno: małżonka twórcy a w jego braku dzieci (zstępnych) rodziców, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa. Z powództwem może wystąpić także stowarzyszenie twórcze właściwe dla rodzaju twórczości autora czy wykonawcy lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi, która zarządzała prawami tego twórcy.
Jak mówi ustawa autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu ani zbyciu więź twórcy z utworem. Oznacza to, że prawa osobiste nie gasną, lecz są „wieczne" - trwają tak długo, jak istnieje jakikolwiek przejaw utworu, choćby nie istniał już oryginał, a tylko jego kopie lub inne odzwierciedlenia. Jednym słowem autorskie prawa osobiste żyją dopóki utwór jest w obiegu kultury i możliwa jest jakakolwiek jego percepcja, czyli nawet po tysiącach lat.
Ochrona sposobu odtworzenia prawa autorskiego
Wykonanie artystyczne
Wg artykułu 85 artystyczne wykonanie to wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania. Dla jego powstania nie jest ważne wykształcenie oraz doświadczenie zawodowe artysty wykonawcy, a jedynie to, że przez jego zachowanie dochodzi do stworzenia artystycznego wykonania.
Każde artystyczne wykonanie objęte jest ochroną, bez względu na wartość, przeznaczenia czy sposób jego wyrażania. Artystyczne wykonanie może zostać stworzone przez kilka osób, w takiej sytuacji pieczęć nad jego reprezentacją praw – wg art. 91 - należy do tej osoby, która została powołana przez zespół jako jego kierownik.
Zależne prawa do praw pokrewnych (opracowanie cudzego utworu)
Niezwykle istotnym problemem w tematyce praw autorskich są tzw. prawa zależne. Całość problematyki praw zależnych uregulowane jest de facto w dwóch artykułach – art. 2 oraz art. 46 ustawy o prawie autorskim.
Art. 2 ust. 1 prawa autorskiego stanowi iż opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Przy czym zgodnie z ust. 2 tegoż artykułu rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
Oczywiście by mówić o opracowaniu jako przedmiocie prawa autorskiego musi ono spełnić ogólne przesłanki bycia utworem tj. samo opracowanie musi posiadać indywidualny charakter, być oryginalne, twórcze oraz ustalone w jakimkolwiek postaci. Prawo zależne potocznie można określić jako prawo do przerabiania utworu.
Prawem zależnym jest m.in. prawo do opracowania cudzego utworu.
Prawa majątkowe i osobiste
Prawa osobiste – to zespół uprawnień jakie przysługują twórcy utworu. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
1) autorstwa utworu;
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Ochrona praw osobistych
1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.
Prawa majątkowe
Prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Autor może uzależnić każdorazowe publiczne wykorzystanie swoje utworu od uiszczenia należnego honorarium. Prawa majątkowe są zbywalne. Autor może przenieść je na osobę trzecią, może także udzielić licencji na korzystanie z utworu
Ochrona własności intelektualnej dotyczy ochrony rzeczy niematerialnych
Pożytki : prawa (zarabianie na uprawnieniach) i naturalne (tym co wyprodukuje właściciel lub uprawniony na gruncie)
Pożytki cywilne generalnie przypadają właścicielowi praw autorskich lub jego spadkobiercom.
Elementy składowe prawa własności: twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania
z utworu i rozporządzania nim
Ochrona autorskich praw majątkowych
1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
1) zaniechania naruszania;
2) usunięcia skutków naruszenia;
3) naprawienia wyrządzonej szkody:
a) na zasadach ogólnych albo
b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
4) wydania uzyskanych korzyści.
Czas trwania autorskich praw majątkowych
Art. 36.
Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:
1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;
2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;
3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;
4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.
Art. 37.
Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.
Art. 39.
Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych w art. 36 i art. 37.
9.06.2000 wydłużono czas ochrony praw majątkowych do 70 lat
Czas ochrony liczy się od daty śmierci twórcy
Gdy autor nie jest znany czas liczy się od daty pierwszego rozpowszechnienia
Gdy prawa utworu przysługują z mocy ustawy innej osobie niż autor czas ochrony liczy się od daty rozpowszechnienia utwory, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustania
Utwór audiowizualny – 70 letni czas ochrony liczy się od śmierci osoby najpóźniej zmarłej spośród osób uznanych za współtwórców utworu audiowizualnego
Podmioty uprawnione do praw pokrewnych
Podmioty, dzięki którym dochodzi do powstania np. artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów , nadań, wydań krytycznych i naukowych itp. Uznaje się za podmioty praw pokrewnych. Wlicza się do nich: artystów, producentów fonogramu, nadawców, wydawców.
Art. 86
1. Artyście wykonawcy przysługuje, w granicach określonych przepisami ustawy, wyłączne prawo do:
1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:
2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji
3) wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania
Wyłączne prawo korzystania i rozporządzania, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, obejmuje prawo do:
1. utrwalania,
2. zwielokrotniania określoną techniką,
3. wprowadzenia do obrotu,
4. publicznego odtwarzania, chyba że jest ono dokonywane za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza,
5. najmu,
6. dzierżawy,
7. nadawania, chyba że jest ono dokonywane za pomocą wprowadzonego do obrotu
egzemplarza.
Dozwolony użytek utworów
Dozwolony użytek stanowi ograniczenie treści autorskich praw majątkowych. Daje możliwość do korzystania z chronionego utworu bez zgody uprawnionego. Wyróżnia się dozwolony użytek osobisty i publiczny.
Dozwolony użytek (ang. fair use) – w prawie własności intelektualnej ograniczenie monopolu właściciela praw autorskich lub patentowych polegające na zezwoleniu na korzystanie bez konieczności uzyskiwania jego zgody z już rozpowszechnionego utworu pod ściśle określonymi warunkami i w ściśle określonych sytuacjach.
Art. 25.
1. Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:
1) już rozpowszechnione:
a) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
b) aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione,
c) aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie;
2) krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów, o których mowa w pkt 1 lit. a i b;
3) przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych;
4) mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby;
5) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.
2. Za korzystanie z utworów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b i c, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Pozwolenie to jest umotywowane tym, że celem jest informowanie społeczeństwa o określonych faktach.
Dozwolony użytek w celach naukowych i oświatowych
Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z rozpowszechnionych utworów oraz utrwalać ich fragmenty w celach naukowych lub do prowadzenia własnych badań.
Biblioteki, archiwa i szkoły mogą udostępniać nieodpłatnie egzemplarze utworów rozpowszechnionych, udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych. Mogą zlecać sporządzanie egzemplarzy w celu uzupełnienia zbioru.
Karanie za nielegalne wykorzystanie praw
Art. 116.
1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.