Czesław Miłosz (1911 – 2004)
Twórczość: Traktat moralny, Traktat poetycki
Tomy: Światło dzienne, Gucio zaczarowany, Hymn o perle, Miasto bez imienia, Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada
Powieści: Dolina Issy, Zniewolony umysł, Ziemia Ulro.
Cechy twórczości
Katastrofizm (związek z Żagarami) we wczesnej twórczości.
Motyw Litwy – krainy dzieciństwa powraca w jego literaturze.
Piękno pejzażu.
Motyw emigranta tęskniącego za ojczyzną.
Poszukiwanie trwałych wartości etycznych w odwołaniu do kultury śródziemnomorskiej, sztuki i historii ludzkości.
Poeta i poezja mają do spełnienia wielką misję we współczesnym świecie: obronę najistotniejszych wartości ludzkich.
Sylwetka twórcza Czesława Miłosza
Twórczość Miłosza jest bogata – twórca nie ograniczał się do poezji, równie ważną domeną jego działań były też proza i przekłady.
Dwudziestolecie międzywojenne
Urodzony w Szetejniach w 1911 roku (na Litwie), w roku 1929 zdaje w Wilnie maturę i podejmuje studia na wydziale prawa. Wiąże się tu z grupą poetycką o katastroficznym programie – Żagary (1931–1934).
Wczesne motywy
• poglądy katastroficzne (wizja upadku świata, niepokoju)
• wiersze prorocze, tzw. profetyczne – przewidujące przyszłość, wojnę, emigrację (np. W mojej ojczyźnie, do której nie wrócę)
• utrwalenie litewskich krajobrazów, krainy dzieciństwa.
Twórczość okresu międzywojennego
Tmy poetyckie – Poemat o czasie zastygłym, Trzy zimy
Wojna
Miłosz działał w latach wojny w Warszawie, pseudonim konspiracyjny poety brzmiał Jan Syruć. Podziemie, walka, wojenny żywot przyniósł wiele obserwacji i doświadczeń: „Poeta ma być obiektywnym świadkiem swojej epoki.” Ten wniosek stał się mottem twórczości wojennej.
1950 – emigracja, wyjazd z Polski
Francja, a od 1960 – Berkeley w USA. Od tej pory był twórcą emigracyjnym, wliczanym w poczet „wrogów ustroju”, poetą, o którym się głośno w Polsce nie mówiło. Przełomem staje się rok 1980 – rok literackiej Nagrody Nobla przyznanej Miłoszowi. Zmarł 14 sierpnia 2004 roku.
Ważne cechy twórczości poetyckiej Miłosza:
poezja ta zakorzeniona jest w śródziemnomorskiej tradycji kulturowej; jej materią często są wartości pochodzące z kultury i historii antyku,
silna jest w poezji poety tradycja biblijna – zbiór zasad chrześcijańskich jako kodeks praw człowieka, zbiór przypadków opisanych w Biblii jako mądrość o człowieku,
Miłosz jest poetą natury. Obszary przyrody, pejzaż litewski jako święta kraina dzieciństwa są także źródłem poszukiwań prawdziwych wartości,
Czesław Miłosz – poeta kultury i poeta doctus – umysł renesansowy, a jednak współczesny – zajmował się w swojej twórczości człowiekiem, jego systemem wartości, sposobami na życie. Miłosz wciąż szukał wartości trwałych – poszukiwał ich w antyku, w Biblii, w tradycji romantycznej, w historii i we współczesności.
Wisława Szymborska (1923–2012)
Tomy: Dlatego żyjemy, Pytania zadawane sobie, Wołanie do Yeti, Sól, Sto pociech.
Wybrane wiersze: Dwie małpy Breughla, Radość pisania, Kobiety Rubensa, Obóz głodowy pod Jasłem.
Cechy twórczości
Indywidualne przypadki, zdarzenia, minifabułki są pretekstem do przesłania głębszych refleksji dotyczących życia ludzkiego.
Sceptycyzm wobec osiągnięć cywilazacji, poczucie jedności z naturą, poszukiwanie zagubionego humanizmu.
Motyw „niespełnionych”, „zaprzeczonych” wątków lub sytuacji ludzkiego życia.
Paradoks, żart, gra słowna, odwołanie się do dziedzictwa kultury – często bywają materią tej poezji.
Twórczość Wisławy Szymborskiej
Poetka zadebiutowała w roku 1945. Wiersze Szymborskiej cieszą się dużą popularnością, być może dlatego, że łatwo w jej utworach odnaleźć siebie, własne problemy, niepokoje, prawdę o naszym współczesnym świecie, który zagraża indywidualności jednostki, a o obronę swojego ja przed zawojowaniem wciąż walczy poetka.
Problematyka wierszy Szymborskiej jest bardzo różnorodna. Warto wyróżnić
protest przeciw wszechwładnej technice i materializmowi świata, wołanie o ocalenie wartości humanistycznych (Eksperyment),
świat zwykłych drobiazgów, który otacza człowieka, staje się jego światem, tym naprawdę ważnym, najprawdziwszym (Przy winie),
refleksja filozoficzna o człowieku i jego miejscu we wszechświecie (Eksperyment, Pomyłka, Sto pociech),
wydarzenia wielkiej wagi – refleksja nad historią, ojczyzną i czynami bohaterskimi (Obóz głodowy pod Jasłem),
poczucie jedności z naturą, z przyrodą, miłość do świata zwierząt (Przemówienie w biurze znalezionych rzeczy, Szkielet jaszczura),
cykl wierszy o „rzeczach i sprawach niespełnionych”. Można wykryć w poezji Szymborskiej skłonność do podejmowania tematu o kwestiach potencjalnych, które mogłyby się wydarzyć, lecz nie zaistniały. Nieprzyjazd, niewygłoszone nigdy przemówienie, niewysłany list, puste miejsce, które mógł ktoś zająć – są to sytuacje pobudzające wyobraźnię i w pewien sposób wywołujące pytanie o definicję życia i zdarzeń: dlaczego właśnie tak się potoczyły? (Z nie odbytej wyprawy w Himalaje, Recenzja z nie napisanego wiersza, Dworzec).
Mówiąc o technice poetyckiej Szymborskiej, należy wyróżnić cechy takie jak:
mistrzowskie operowanie puentą, konceptem, zaskakującym pomysłem na ukazanie myśli, nawet komizmem językowym,
wykorzystywanie możliwości języka – dwuznaczności, dowcipu, gry słów, mowy potocznej,
intelektualizm i „ascetyzm” emocjonalny. Poetka rzadko daje upust wylewnym uczuciom. Woli zaznaczyć swój pogląd przez użycie ironii lub drwiny,
operowanie metaforą, która wydaje się być ulubionym zabiegiem poetyckim Szymborskiej.