• Światłolecznictwo

• Jest to dział fizykoterapii, w którym wykorzystuje się promieniowanie podczerwone, widzialne i nadfioletowe

• Promieniowanie podczerwone

• Promieniowanie podczerwone jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali od 760nm ( nanometrów ) do 15 000 nm.

• Długość fali promieniowania podczerwonego zależy od temperatury ciała ogrzanego – im wyższa temperatura tym krótsza fala a im krótsza fala tym głębsza penetracja

• Promieniowanie podczerwone w zetknięciu ze skórą człowieka ulega w pewnym odsetku (ok. 1/3) odbiciu, a pozostała energia przenika w głąb tkanek.

• Zdolność przenikania w głąb jest zależna od długości fali.

• Im większa długość fali podczerwonej, tym przenikanie mniejsze.

• Podział promieniowania IR

• Promieniowanie krótkofalowe IR A o długości fali 770–1500 nm, wnikające około 30 mm w głąb tkanek, a pochłaniane głównie na głębokości 10 mm,

• Promieniowanie średniofalowe IR B o długości fali 1500–4000 nm, wnikające około 10 mm w głąb, a pochłaniane głównie na głębokości 3–5 mm,

• Promieniowanie długofalowe IR C o długości fali 4000–15 000 nm, penetrujące w głąb skóry zaledwie 0,5–3 mm,

• Promieniowanie „daleką podczerwienią” FIR (far infra red) o szczególnie długiej fali, dochodzącej do 25 000 nm.

• Biologiczne działanie IR - cieplne

• rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, co powoduje zwiększenie przepływu przez tkanki krwi tętniczej (lepsze odżywianie, usuwanie produktów przemiany materii)

• reakcje ze strony naczyń głębiej położonych, zgodnie z prawem Dastrea - Morata

• promieniowanie IR powoduje też zmniejszenie napięcia mięśni (ciepło rozluźnia mięśnie)

• podwyższenie progu odczuwania bólu (ma zatem działanie przeciwbólowe) – stymulacja wydzielania endorfin

• wzmożenie przemiany materii

• pobudzenie receptorów cieplnych skóry, a w następstwie tego, na drodze odruchowej narządów głębiej położonych

• Odczyn organizmu na promieniowanie IR

• Odczyn miejscowy – występuje w skórze w miejscu jej napromieniowania, obejmując jednak swym zasięgiem sąsiadujące z nim okolice.

• Polega on na rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry, co powoduje jej zaczerwienienie, skąd odczyn ten nazywa się rumieniem cieplnym.

• Cechy rumienia cieplnego

• zwiększenie przepływu krwi 5,6 krotnie

• występuje w trakcie naświetlania, a jego nasilenie wzrasta w miarę czasu oddziaływania promieni podczerwonych

• zaczerwienienie skóry jest nierównomierne i plamiste w wyniku rozszerzenia głębiej położonych naczyń krwionośnych skóry

• odczyn zanika po niedługim czasie od zakończenia naświetlania (czas utrzymywania się rumienia zależy od dawki promieniowania)

• podwyższenie ciepłoty skóry do 42°C, wzmożenie pocenia

• Odczyn ogólny:

• podwyższenie temperatury ciała

• przyspieszenie akcji serca ze zwiększeniem pojemności minutowej serca

• wzrost temperatury ciała o 1^O C powoduje przyspieszenie tętna o 20 uderzeń na minutę

• przyspieszenie i spłycenie oddechu

• czynność wydzielnicza nerek na skutek odwodnienia się zmniejsza

• czynność gruczołów potowych i łojowych się zwiększa

• następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodowych i zwiększenie szybkości przepływu krwi w obszarze poddanym zabiegowi

• obniżenie ciśnienia krwi

• rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich

• zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego (ogólne odprężenie)

• Intensywność odczynu IR

• Zależy od:

• mocy zastosowanego źródła promieniowania IR

• wielkości powierzchni, na którą działamy

• od czasu naświetlania

• od metodyki zabiegu

• od reaktywności organizmu

• Generatory świetlne – są to generatory emitujące promieniowanie podczerwone oraz promienie widzialne.

• Do tych generatorów zaliczany wszystkie żarówki.

• Używane w światłolecznictwie mają różną moc i wielkość.

• Szkło żarówki może być czerwone lub niebieskie co stanowi filtr dla promieniowania IR.

• W zależności od rodzaju żarnika dzielimy je na węglowe i wolframowe

• Żarówki węglowe – są słabej mocy od 60 do 70 W, generują promienie długofalowe, a ich szkło o barwie czerwonej lub niebieskiej pełni rolę filtra.

• Żarówki wolframowe – są dużej mocy od 200 do 1500W, wytwarzają promienie krótkofalowe.

• Ich szkło jest białe.

• Stosowane są w lampach Sollux

• Lampy typu Sollux

• Źródłem promieniowania podczerwonego i widzialnego jest żarówka.

• Lampa składa się z głowicy w kształcie walca, która stanowi obudowę promiennika oraz statywu.

• Może być stołowa lub statywowa.

• Lampy sollux wyposażane są w komplet filtrów ze szkła uwiolowego koloru czerwonego, niebieskiego lub białego. Wybór zastosowanego filtra zależy od żądanego efektu:

• filtr czerwony ( przeciwzapalne )

• przepuszcza promieniowanie podczerwone i widzialne czerwone.

• Stosuje się go do naświetlań:

• stanów zapalnych tkanek miękkich,

• bóle mięśni

• w leczeniu trudno gojących się ran,

• w przypadku wystąpienia nadmiernego odczynu rumieniowego po naświetlaniach promieniowania UV,

• w leczeniu odczynów skóry po terapii promieniami rentgenowskimi

• w celu zmniejszenia napięcia mięśni przed zabiegami kinezyterapeutycznymi i masażem

• filtr niebieski (przeciwbólowy)

• ogranicza działanie promieni podczerwonych (cieplnych):

• Stosowany jest:

• w stanach bólowych,

• przeczulicy,

• nerwobólach,

• odmrożeniach,

• stanach pourazowych,

• zaburzeniach naczynioruchowych

• filtr biały

• zabezpiecza pacjenta przed oparzeniem w przypadku pęknięcia żarówki

• Zasady obowiązujące podczas naświetlań lampą sollux

• Aparatura musi być skutecznie uziemiona

• Nie wolno umieszczać lamp w pobliżu urządzeń wodociągowych (zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym).

• Pacjent i terapeuta powinni mieć założone okulary ochronne

• Pacjent powinien odsłonić pole zabiegowe. Odzież nie powinna uciskać naczyń krwionośnych

• Pacjent powinien przybrać wygodną pozycję zapewniającą bezpieczeństwo zabiegu

• Zabiegi w obrębie głowy powinny być wykonywane w pozycji leżącej

• Z pola zabiegu należy usunąć wszystkie łatwopalne przedmioty

• Z okolicy zabiegowej pacjent powinien usunąć wszystkie metalowe przedmioty.

• Sprawdzamy czystość powierzchni zabiegowej (maści, kremy).

• Sprawdzamy czucie u pacjenta

• Nie włączamy lampy bezpośrednio nad pacjentem.

• Dążymy do prostopadłego padania promieni ponieważ promieniowanie padające na skórę pod kątem 90^O ma maksymalne natężenie.

• Zmniejszanie kąta padania promieni powoduje zmniejszanie natężenia

• Pacjenta należy pouczyć o tym , że w trakcie zabiegu nie może zmieniać pozycji ciała, dotykać lampy ani jej przesuwać

• W razie jakichkolwiek dolegliwości pacjent powinien wzywać personel

• W celu uniknięcia zaburzeń ortostatycznych w następstwie obniżenia ciśnienia krwi przez zabieg osoby starsze powinny powoli przybierać pozycję pionową

• Podczas zabiegu na niewielkiej powierzchni stosujemy tubus

• Czas zabiegu wynosi przeciętnie 15 – 20 minut.

• Podczas naświetlań okolicy głowy, a także u dzieci i osób starszych należy zaczynać od krótszych czasów

• Terapeuta podczas zabiegu powinien kontrolować stan pacjenta a po zakończeniu sprawdzić odczyn

• Zabiegi można wykonywać 2 razy dziennie – co 6 godzin

• Należy stosować zasadę, że im starszy wiek pacjenta oraz gorszy stan ogólny, tym bardziej powinno się ograniczać wielkość naświetlanej powierzchni.

• Promieniowanie podczerwone jest bardzo groźne dla oczu, przyspiesza bowiem zmętnienie soczewki.

• Trzeba chronić oczy pacjenta gazikami, natomiast personel powinien stosować okulary ochronne.

• Dawkę promieniowania podczerwonego określa się na podstawie subiektywnego wrażenia ciepła odbieranego przez pacjenta.

• Nie może występować uczucie parzenia podczas zabiegu

• Po zabiegu pacjent powinien pozostać w poczekalni przez ok. 20minut

• Wskazaniem do stosowania promieniowania podczerwonego są:

• stany po lokalnych urazach, szczególnie kończyn, jednak nie wcześniej niż po upływie 48 godz. od urazu,

• przewlekłe zapalenia stawów oraz tkanek miękkich kończyn,

• choroby reumatoidalne w okresie niewielkiej aktywności,

• nerwobóle oraz zespoły bólowe,

• zespoły przeciążeniowe stawów, ścięgien i mięśni,

• przewlekłe stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy,

• stany po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu i uszkodzeniu popromiennym skóry i tkanki podskórnej,

• przygotowanie do masażu, kinezyterapii oraz innych form fizykoterapii,np. elektrostymulacji.

• Zapalenie zatok przynosowych

• Nacieki po wstrzykiwaniu leków

• Zaburzenia troficzne skóry

• Kamica nerkowa i żółciowa

• Przewlekłe zapalenie przydatków u kobiet

• Przeciwwskazania do stosowania promieniowania podczerwonego.

• znaczne uszkodzenia układu naczyniowego, uniemożliwiające prawidłową reakcję naczyniową (zaawansowana miażdżyca)

• zagrożenia zakrzepicą ogólnoustrojową (choroba zakrzepowa żył kończyn dolnych),

• niewydolność krążenia

• stany wyniszczenia,

• czynna gruźlica płuc,

• ostre bakteryjne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

• zagrożenia krwawieniem (przewód pokarmowy, układ moczowy, narząd rodny, płuca),

• ciąża,

• nieustabilizowana choroba nadciśnieniowa,

• choroba nowotworowa, przed upływem 5 lat od wyleczenia.

• Zaburzenia czucia

• Zaburzenia świadomości

• Guzy skóry

• W sporcie przed zawodami, ponieważ powstające przekrwienie skóry wywołuje niedokrwienie mięśni.

• Metodyka zabiegów

• Zabiegi miejscowe – na miejsce zabiegowe

• wykonywane z odległości 30 – 40 cm,

• czas trwania 10 – 20 minut

• Naświetlanie ogólne – na całe ciało

• z odległości 1 – 1,2m,

• czas trwania 10 – 20 minut

• ODLEGŁOŚĆ ODMIERZAMY OD ŻARÓWKI

• Naświetlanie ogólne

• Pw – leżenie tyłem,

• Promień centralny – na pępek z odległości 100cm,

• Pw – leżenie przodem

• Promień centralny - na L₃

• Czas 10 – 20 min.- w połowie należy odwrócić pacjenta

• Dawka – 75 – 100%

• Naświetlanie pleców

• Pw – leżenie przodem

• promień centralny – TH₆

• odległość - 75cm

• Czas- 15 min

• -Dawka – 75 – 100%

• Naświetlanie odcinka C kręgosłupa

• Pw – leżenie przodem lub siad tyłem do lampy

• promień centralny – krąg C5

• odległość 50-40cm

• Czas 10- 15 min

• -Dawka – 50%

• Naświetlanie odcinka TH kręgosłupa

• Pw – leżenie przodem

• promień centralny – krąg TH6

• odległość 50-40cm

• Czas 10- 15 min

• Dawka – 75%

• Naświetlanie odcinka L - S kręgosłupa

• Pw – leżenie przodem lub siad tyłem do lampy

• promień centralny – krąg L3

• odległość - 50-40cm

• Czas - 10- 15 min

• Dawka -75%

  • Kończyna dolna:

• Pw – leżenie przodem

• Promień centralny – rzepka. Jeśli dwie kończyny to pomiędzy kolanami

• Pw – leżenie tyłem

• Promień centralny - szpara kolanowa

• Odległość – 75cm

• Czas – 10 – 20 minut

• Dawka -75-100%

• Staw kolanowy

• Pw – leżenie tyłem, mały tubus

• Promień centralny – środek rzepki

• odległość 50-40cm

• Czas 10 -15 minut

• Dawka – 75-100%

• Naświetlanie stopy:

• Pw – siad na kozetce, stopa na krześle

• Promień centralny – środek III kości śródstopia

• Odległość – 50 - 40cm

• Czas – 15 minut

• Dawka – 75 – 100%

  • Staw barkowy:

• Pw – siad, ręka na kolanie, mały tubus

• Promień centralny – główka kości ramiennej z trzech stron

• Odległość – 50 - 40cm

• Czas – 15 minut – 5 minut przód, 5 minut bok, 5minut tył

• Dawka – 75 – 100%

• Staw łokciowy:

• Pw – siad, ręka na udzie

• Promień centralny – wyrostek łokciowy

• Odległość – 50 - 40cm

• Czas – 15 minut

• Dawka – 50-75%

• Zatoki czołowe:

• Pw – leżenie lub siad przodem do lampy

• Promień centralny – nasada nosa

• Odległość – 30cm

• Czas – 5 – 10 minut

• Dawka – 20-50%

  • Ucho środkowe:

• Pw –leżenie lub siad bokiem do lampy

• Promień centralny – środek ucha

• Odległość – 30 cm

• Czas – 5 – 10 minut

• Dawka – 20 – 50%

• Nerwoból nerwu trójdzielnego

• Pw – lezenie lub siad bokiem do lampy

• Promień centralny – środek kości jarzmowej

• Odległość – 30cm

• Czas – 5 – 10 minut

• Dawka – 20-50%, Filtr niebieski