Temat: Liturgia Uczty.
Obrzędy komunii.
Ponieważ celebracja Eucharystii jest paschalną ucztą, wypada, aby zgodnie z nakazem Pana wierni należycie usposobieni przyjmowali Jego Ciało i Krew jako duchowy pokarm. Zmierza do tego łamanie oraz inne obrzędy przygotowawcze, które bezpośrednio prowadzą wiernych do Komunii świętej.
Modlitwa Pańska
Wezwanie kapłana do modlitwy (np. Pouczeni przez Zbawiciela...) i modlitwa Ojcze Nasz.
W modlitwie Pańskiej prosimy o codzienny chleb, który kojarzy się chrześcijanom zwłaszcza z chlebem eucharystycznym, a także błagamy o odpuszczenie grzechów, aby prawdziwie święci przyjmowali święte dary. Kapłan wypowiada zachętę do modlitwy, wszyscy zaś wierni zanoszą modlitwę razem z kapłanem. Sam kapłan dodaje embolizm, który lud kończy doksologią. Embolizm będący rozwinięciem ostatniej prośby modlitwy Pańskiej jest błaganiem o uwolnienie spod mocy zła całej wspólnoty wiernych.
Zachętę, samą modlitwę, embolizm i końcową doksologię śpiewa się albo głośno recytuje.
Embolizm: Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu, abyśmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjścia naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa.
Lud kończy modlitwę odpowiadając: Bo Twoje jest królestwo i potęga, i chwała na wieki.
Obrzęd pokoju
Następuje obrzęd pokoju, w którym Kościół prosi o pokój i jedność dla siebie samego i dla całej ludzkiej rodziny, wierni zaś okazują sobie trwającą w Kościele komunię i miłość, zanim przyjmą Najświętszy Sakrament.
(Jeśli chodzi o sam znak przekazania pokoju, winny go ustalić Konferencje Episkopatu zgodnie z mentalnością i zwyczajami ludów.) Wypada jednak, aby każdy z umiarem przekazywał znak pokoju tylko osobom najbliżej stojącym.
Znakiem pokoju w Polsce jest ukłon w stronę najbliżej stojących uczestników Mszy św. W małych grupach znakiem pokoju może być podanie ręki. Zgromadzenie nie wypowiada żadnej aklamacji. Tam, gdzie taki zwyczaj wprowadzono, należy go zaniechać. (ks. Berger)
Kiedy przekazuje się znak pokoju, można powiedzieć: Pokój Pański niech zawsze będzie z tobą lub Pokój z tobą. Na te słowa odpowiada się: Amen. (Nowe OWMR)
(Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak pozostając w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji.)
Łamanie chleba i Baranku Boży
Kapłan łamie chleb eucharystyczny. Spełniony przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy gest łamania, który w czasach apostolskich nadał nazwę całej akcji eucharystycznej, oznacza, że wierni choć liczni, tworzą jedno Ciało przez przyjmowanie Komunii z jednego chleba, jakim jest Chrystus umarły za zbawienie świata i zmartwychwstały (por. 1 Kor 10, 17). Łamanie rozpoczyna się po przekazaniu znaku pokoju i winno się odbywać z należnym szacunkiem. Kapłan łamie chleb i wpuszcza do kielicha cząstkę Hostii na znak zjednoczenia Ciała i Krwi Pańskiej w dziele zbawienia, to znaczy połączenia Ciała i Krwi Jezusa żyjącego i chwalebnego.
W tym czasie śpiewa się lub recytuje głośno błaganie Baranku Boży. Wezwanie to towarzyszy łamaniu i może być kilkakrotnie powtórzone, aż obrzęd się zakończy. Ostatnim razem wezwanie kończy się słowami obdarz nas pokojem.
Komunia Święta
Kapłan wypowiada modlitwę (po cichu): („Panie Jezu Chryste, Synu Boga Żywego, Ty z woli Ojca, za współdziałaniem Ducha Świętego, przez swoją śmierć dałeś życie światu, wybaw mnie przez najświętsze Ciało i Krew Twoją od wszystkich nieprawości moich i od wszelkiego zła; spraw także, abym zawsze zachowywał Twoje przykazania i nie dozwól mi nigdy odłączyć się od Ciebie.”) przygotowując się w ten sposób do owocnego przyjęcia Ciała i Krwi Chrystusa.
Kapłan przyklęka i trzymając nad pateną albo nad kielichem Chleb eucharystyczny, ukazuje go wiernym i zaprasza ich na Ucztę Chrystusa, mówiąc:
„Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata. Błogosławieni, którzy zostali wezwani na Jego ucztę.”
Razem z ludem dodaje: „Panie, nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja.”
Kapłan zwrócony do ołtarza mówi cicho: „Ciało Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.”
Po przyjęciu Ciała Chrystusa, bierze kielich i mówi cicho:
„Krew Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.”
Kiedy kapłan przyjmuje Najświętszy Sakrament, rozpoczyna się śpiew na Komunię. Ma on wyrażać duchową jedność komunikujących poprzez zjednoczenie głosów, ukazywać radość serca i w pełniejszym świetle objawiać „wspólnotowy” charakter procesji zdążającej na przyjęcie Eucharystii. Śpiew trwa, dopóki Sakrament jest rozdawany wiernym. Jeśli ma być śpiewana pieśń po Komunii, śpiew na Komunię należy zakończyć wcześniej.
Trzeba zadbać o to, aby i śpiewacy mogli dogodnie przystąpić do Komunii św.
Następuje rozdzielanie Komunii wiernym.
(Po ukończeniu rozdawania Komunii kapłan, diakon lub akolita oczyszcza patenę nad kielichem i sam kielich. Oczyszczone naczynia eucharystyczne ministrant zanosi na stół. Jeżeli naczyń jest wiele, można je zostawić na korporale na ołtarzu lub na stole i dokonać puryfikacji po Mszy.) Potem kapłan może wrócić na miejsce przewodniczenia.)
Po rozdaniu Komunii św. zależnie od okoliczności kapłan i wierni przez pewien czas modlą się w ciszy. Jeśli okaże się to stosowne, całe zgromadzenie może też wykonać psalm lub inną pieśń pochwalną albo hymn.
W liturgii, zanim przystąpimy do pożywania Ciała Pańskiego, ma być gest pokoju, gest pojednania. Dlatego najpierw modlimy się do Boga: "Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom". I dlatego modlimy się o pokój. Prosimy Baranka Bożego, żeby nas obdarzył pokojem. Cała liturgia Eucharystyczna nas do tego przygotowuje, żebyśmy weszli wewnętrznie w jedność z Bogiem i z braćmi. To musimy zrobić przedtem, bo komunia sakramentalna jest znakiem jedności już istniejącej w głębi naszej osoby. Komunia nie sprawia dopiero tej jedności, tylko ją jak gdyby potwierdza, wyraża zewnętrznie, pogłębia, umacnia. To, co jest istotą tego sakramentu, już musimy przynieść ze sobą: ja już muszę być w komunii, w jedności z Bogiem i z braćmi przez wiarę i miłość, że mogę uczestniczyć w sakramencie jedności, w Eucharystii. To są podstawowe, istotne sprawy naszego uczestnictwa w liturgii. Liturgia musi być znakiem zewnętrznym naszej jedności z Bogiem, naszej jedności z braćmi.
Ta jedność jest przygotowywana w nas najpierw przez obrzędy wstępne liturgii, poprzez liturgię słowa, poprzez liturgię miłości, kiedy składamy dary na rzecz biednych , na rzecz wspólnoty, aby wyrazić naszą gotowość służenia innym, dawania innym czegoś od siebie i z siebie. Po tych przygotowaniach następuje szczyt naszego uczestnictwa w Eucharystii, właśnie communio, czyli znak zewnętrzny tego, co już w sobie przynosimy, który jednakże ma ten skutek, że pogłębia, umacnia to, co już musi w nas być przedtem przygotowane.(ks. Blachnicki-„Liturgia dialogiem”)
Każdy sakrament jest znakiem pewnej rzeczywistości, znakiem skutecznym, który sprawia to, co oznacza. Eucharystia jest znakiem jedności, zjednoczenia. Communio, zjednoczenie w Eucharystii, we Mszy świętej zawsze posiada wymiar podwójny, jest to communio cum Christo et inter nos, to znaczy komunia z Chrystusem i pomiędzy nami.
Liturgia jest miejscem zbawczego dialogu z Bogiem, a potem z braćmi. W liturgii mamy nie tylko zjednoczyć się z Bogiem, ale zjednoczyć się pomiędzy sobą i przeżyć w znaku zewnętrznym tę prawdę, że jesteśmy wspólnotą, że jesteśmy Kościołem, ludem Bożym. I zależy to od nas, od naszego otwarcia się nie tylko ku Bogu, ale także ku braciom. Szczytowym wyrazem tej jedności jest wspólna Uczta Eucharystyczna: pożywamy ten sam Chleb, zasiadamy do tego samego stołu. Od początku ludzkości zasiadanie do wspólnego stołu i wspólne spożywanie posiłku było znakiem jedności, pokoju, miłości. A tymczasem jak to wygląda na naszych mszach świętych w parafiach?
W tym momencie, kiedy ma być szczyt, pełna forma wyrażenia jedności, wszystko właściwie się załamuje. Bo co to za znak jedności, co to za Uczta Eucharystyczna jeżeli na kilkaset obecnych ludzi w kościele tylko delegacja przystępuje do Komunii świętej. Większość ludzi w tym momencie się wyłącza z jedności. Przekreślamy wtedy zupełnie sens naszego uczestnictwa we mszy świętej. Bo Msza święta jest Wieczerzą Pańską. I co to za uczta bez spożywania? To jest tak, jak byśmy zaprosili do stołu gości z okazji jakiejś wielkiej uroczystości rodzinnej i przybyło tych gości kilkadziesiąt i wszyscy są przy stole, ale w pewnym momencie przynosi się potrawy i teraz wszyscy wstają od stołu i ustawiają się pod ścianami, czy w kątach, a tylko kilka osób pozostaje i spożywa posiłek. Czy jest to do pomyślenia? A myśmy to zrobili tu właśnie, w czasie Wieczerzy Pańskiej, taki nonsens.
A nawet, jeżeli wielu ludzi przystępuje do Komunii świętej, to jak to wygląda? Człowiek, przepychając się przez tłum, podchodzi, przyjmuje swojego Pana Jezusa i potem chowa się gdzieś do kąta i pogrąża się w milczeniu, modlitwie, żeby nikt mu nie przeszkadzał. A nawet uważa za przeszkodę jakiś wspólny śpiew, wspólne dziękczynienie w tym momencie. Załamuje się śpiew, załamuje się wspólna modlitwa, dla tych ludzi istnieje mój Pan Jezus. Chcą się zagłębić tylko w sobie i rozmawiać z Chrystusem, jak gdyby Chrystus mógł być oddzielony od wspólnoty, od Kościoła, od naszych braci.
Modlitwa po Komunii
Następnie kapłan, stojąc na miejscu przewodniczenie albo przy ołtarzu, mówi:
„Módlmy się”. Jeżeli poprzednio nie było milczenia, wszyscy razem z kapłanem modlą się przez jakiś czas w milczeniu. Potem kapłan z rozłożonymi rękami wypowiada modlitwę po Komunii, w której prosi o owoce celebrowanego misterium. Po jej ukończeniu lud odpowiada: Amen.
We Mszy świętej odmawia się tylko jedną modlitwę po Komunii, którą kończy się konkluzją krótszą, to znaczy:
- jeśli jest skierowana do Ojca: Przez Chrystusa, Pana naszego;
- jeśli jest skierowana do Ojca, ale pod koniec zawiera wzmiankę o Synu: Który żyje i króluje na wieki wieków;
- jeśli jest skierowana do Syna: Który żyjesz i królujesz na wieki wieków.
Obrzędy zakończenia.
Jeżeli trzeba, można podać ludowi krótkie ogłoszenia.
Następnie kapłan zwrócony do ludu, rozkładając ręce mówi: „Pan z wami.” Lud odpowiada: „I z duchem Twoim.” Kapłan błogosławi lud mówiąc: „Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, + i Duch Święty”. Lud odpowiada: Amen. (Pochylenie głowy na błogosławieństwo).
W niektórych dniach i okolicznościach tę formułę błogosławieństwa poprzedza zgodnie z przepisami inna, uroczysta formuła błogosławieństwa albo modlitwa nad ludem.
Potem diakon albo sam kapłan ze złożonymi rękami, zwrócony do ludu, mówi: „Idźcie w pokoju Chrystusa” (lub „Idźcie, ofiara spełniona”). Lud odpowiada: „Bogu niech będą dzięki”.
Kapłan na znak czci całuje ołtarz jak na początku Mszy i złożywszy razem z ministrantami należny ukłon, a przyklęknąwszy, jeśli na ołtarzu jest Najświętszy Sakrament, odchodzi.
Jeżeli bezpośrednio po Mszy następuje inna czynność liturgiczna, opuszcza się obrzędy zakończenia.
BŁOGOSŁAWIEŃSTWO PONTYFIKALNE
B. Niech imię Pańskie będzie błogosławione.
W. Teraz i na wieki.
B. Wspomożenie nasze w imieniu Pana.
W. Który stworzył niebo i ziemię.
B. Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, + i Duch Święty.
W. Amen.
Biskup może się posłużyć jedną z formuł uroczystego błogosławieństwa albo odmówić Modlitwę nad ludem.