Temat: Liturgia Słowa.
Części Mszy św.
Z jakich części składa się Msza św.?
Z liturgii Słowa, Eucharystii i liturgii Uczty.
Dwie części, z których w pewnym stopniu składa się Msza św., mianowicie Liturgia Słowa i Liturgia eucharystyczna, tak ściśle wiążą się ze sobą, że stanowią jeden akt kultu. Nie powinno się przystępować do stołu Chleba Pańskiego, jeżeli nie było się u stołu Jego słowa. (Instrukcja Inestimabile Donum).
Obrzędy wstępne.
Co dzieje się na Mszy św. zanim rozpocznie się właściwa Liturgia Słowa?
Obrzędy wstępne (Wejście, akt pokuty, (hymn) i kolekta).
Wejście
Co konkretnie rozpoczyna Mszę świętą?
Po zgromadzeniu się ludu, gdy wchodzi kapłan z asystą, rozpoczyna się śpiew na wejście. Ma on rozpocząć akcję liturgiczną, pogłębić jedność zgromadzonych, wprowadzić ich myśli w misterium okresu liturgicznego lub obchodu świątecznego oraz towarzyszyć procesji kapłana i asysty. Jest to akt liturgiczny całkowicie wspólnotowy, do którego każdy się włącza, aby utworzyć zgromadzenie eucharystyczne, niezależnie od możliwości artystycznych. Przez ten wspólny śpiew ma powstać między nami więź w adoracji i modlitwie, nawet, jeżeli nie znamy się osobiście. W końcu wszyscy jesteśmy braćmi i chwalimy jednego Boga!
Obrzęd procesji wejścia, wprowadzony po czasach Konstantyna Wielkiego, symbolizuje - jak każda procesja - wędrówkę narodu wybranego z niewoli egipskiej pod przewodnictwem Mojżesza i opieką Bożą. Jednakże jest symbolem także specyficznej - nowotestamentalnej - pielgrzymki: wędrówki pod przewodnictwem nowego Mojżesza - Chrystusa do nowej ziemi obiecanej - Królestwa niebieskiego. Pielgrzymki nowego ludu Bożego, czyli naszej.
Zbliżywszy się do ołtarza, kapłani i ministranci oddają należną mu cześć przez głęboki ukłon, a jeżeli znajduje się Najświętszy Sakrament, przyklękają.
Kiedy celebrans zjawia się pośrodku zgromadzenia, oznacza to, że Chrystus również staje się obecny. Każdy uczestnik procesji oddał Najświętszemu Sakramentowi, umieszczonemu w tabernakulum, hołd poprzez przyklęknięcie. Po wykonaniu tego gestu kapłan podchodzi do ołtarza, który jest znakiem Chrystusa i dziękczynnej ofiary, jaką złożymy i całuje go. Pocałunek w liturgii jest m.in. znakiem nadprzyrodzonej miłości i czci. Ów gest oddania hołdu ma nam przypomnieć, że wszystko odnosi się do Chrystusa, który jest ołtarzem, kapłanem i ofiarą. Dla podkreślenia tego gestu podczas niektórych Mszy, stosuje się okadzenie ołtarza. Następnie wszyscy udają się na przygotowane miejsca.
Gdy skończy się śpiew na wejście kapłan - przedstawiciel Chrystusa - zwraca się do wszystkich zebranych, pozdrawiając ich słowami: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego". To nasze pierwsze wyznanie wiary podczas Ofiary. Znak krzyża, czyniony równocześnie - jak każdy - nie powinien być czyniony machinalnie, rutynowo, ale pobożnie.
Całe zgromadzenie przyłącza się do tego wyznania, potwierdza je, odpowiadając Amen.
Już na samym początku Mszy świętej, po śpiewie na wejście, czynimy gest scalający nas we wspólnotę - wyznajemy wiarę w Trójjedynego Boga.
( Procesja wejścia dla służby liturgicznej:
pokłon lub przyklęknięcie ma miejsce w miarę dochodzenia kolejno, nie cała procesja naraz,
nie oddają czci przez pokłon lub przyklęknięcie ci, którzy niosą krzyż, świeczniki, księgę Ewangelii; robią to jednak po złożeniu przedmiotów na ołtarzu,
nie należy stosować podwójnego aktu czci: pokłonu i przyklęknięcia).
Po znaku krzyża kapłan zwraca się do wszystkich zgromadzonych - co podkreśla gestem rozłożenia rąk - z pozdrowieniem, używając jednej z formuł, na przykład: Pan z wami, oznajmiając wspólnocie obecność Pana. I nie jest to życzenie, ale fakt!
Gdy kapłan wypowiada te słowa, sam Bóg przemawia do swego Kościoła jego ustami. Dlatego celebrans nie mówi "Pan z nami", choć jego słowa odnoszą się także do jego samego. Dlatego musimy też pamiętać, że nie jest to błahe słowo kapłana, jak dzień dobry, czy szczęść Boże, ale słowa samego Boga, wypowiadane do nas w "czasie rzeczywistym".
Wszyscy odpowiadają: "I z duchem twoim", co znaczy tyle, co "i z tobą również".
Po pozdrowieniu ludu kapłan, diakon albo odpowiednio przygotowany ministrant może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzić wiernych w liturgię dnia. (Jeżeli w wyjątkowych okolicznościach wprowadzenie jest dłuższe, można polecić wiernym aby usiedli.)
Akt pokuty
Następnie kapłan wzywa wiernych do aktu pokuty, mówiąc zazwyczaj:
„Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli z czystym sercem złożyć Najświętszą Ofiarę”.
Nie chodzi teraz o przeprowadzenie błyskawicznego rachunku sumienia w chwili ciszy, która nastanie po wezwaniu - chodzi o to, by prosić Boga o łaskę uznania własnej grzeszności i łaskę żalu z tego powodu.
Następuje jedna z czterech form aktu pokuty ( 1 - Spowiedź powszechna, 2 - zaczerpnięta z psalmu, 3 - wezwanie skierowane do Chrystusa, kończące się słowami zmiłuj się nad nami, np. „Panie który zostałeś posłany...”, 4 - poświęcenie wody i pokropienie - aspersja (w niedzielę)).
Akt pokuty kapłan kończy prośbą o przebaczenie, czyli absolucją:„Niech się zmiłuje nad nami...”
Następują wezwania do Chrystusa, jeśli nie użyto trzeciej lub czwartej formy aktu pokuty: „Panie zmiłuj się nad nami...”.
Hymn
Chwała na wysokości jest bardzo starożytnym i czcigodnym hymnem, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym wysławia i błaga Ojca i Baranka. Hymn się śpiewa lub odmawia w niedziele, z wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu, w uroczystości i święta oraz podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter.
(Kto powinien rozpocząć śpiewanie hymnu? Kapłan, schola(organista) lub wszyscy wierni).
Następnie kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan odmawia modlitwę, tzw. "kolektę". Za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez aklamację Amen sprawia, że staje się ona jego modlitwą.
(Kolekta kończy się dłuższą konkluzją, która brzmi:
jeśli jest skierowana do Ojca: "Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków";
jeśli jest skierowana do Ojca, lecz przy końcu jej wspomniany jest Syn: "Który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków";
jeśli jest skierowana do Syna: "Który żyjesz i królujesz z Bogiem Ojcem w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków").
Liturgia Słowa.
Czytania, psalm, aklamacja przed Ewangelią i Ewangelia
Zasadniczą część liturgii słowa stanowią czytania z Pisma św. wraz z towarzyszącymi im śpiewami. Natomiast homilia, wyznanie wiary i modlitwa powszechna, rozwijają i kończą liturgię słowa. W czytaniach, które wyjaśnia homilia, Bóg przemawia do swego ludu, objawia mu tajemnicę odkupienia i zbawienia i podaje mu pokarm duchowy, a sam Chrystus przez swoje słowo obecny jest pośród wiernych. Lud przyswaja sobie to Boże słowo przez śpiew i łączy się z nim ściśle przez wyznanie wiary, a posilony nim zanosi w modlitwie powszechnej prośby w potrzebach całego Kościoła i o zbawienie całego świata.
Ponieważ według tradycji czytanie nie należy do przewodniczącego, lecz do usługujących, Ewangelię powinien zwykle czytać diakon, lub gdy go brak, inny kapłan. Natomiast inne lekcje niech czyta lektor.
Po pierwszym czytaniu następuje psalm responsoryjny, czyli graduał, który stanowi integralną część liturgii słowa. Kantor wykonujący psalm, spełnia swoją funkcję na ambonie lub innym odpowiednim miejscu. Całe zgromadzenie siedząc słucha wersetów psalmu i zwykle uczestniczy powtarzając refren.
Po drugim czytaniu następuje Alleluja lub inny śpiew, zgodnie z okresem liturgicznym.
Alleluja śpiewa się przez cały rok poza Wielkim Postem. Śpiew rozpoczynają wszyscy albo chór, albo kantor. Jeżeli śpiew ten wykonuje kantor to nigdy z ambony. W czasie śpiewu „Alleluja” bowiem ma być wniesiona na ambonę księga Ewangelii przez diakona lub kapłana i kantor nie może wtedy zajmować miejsca na ambonie.
Sama liturgia uczy, że czytanie Ewangelii należy otoczyć najwyższym szacunkiem, ponieważ wyróżnia je spośród innych czytań specjalnymi honorami: duchowny wyznaczony do głoszenia Ewangelii otrzymuje błogosławieństwo lub przygotowuje się przez modlitwę; wierni przez aklamację przyjmują i wyznają, że Chrystus jest obecny i do nich mówi; księdze Ewangelii oddaje się oznaki czci.
(Diakon, który ma głosić Ewangelię, pochylony przed kapłanem prosi o błogosławieństwo mówiąc półgłosem: Pobłogosław mnie, ojcze.
Kapłan półgłosem mówi: Niech Pan będzie w sercu twoim i na twoich ustach, abyś godnie głosił Jego Ewangelię, w imię Ojca i Syna, + i Ducha Świętego.
Diakon odpowiada: Amen.
Jeżeli nie ma diakona, kapłan pochylony przed ołtarzem mówi cicho:
Wszechmogący Boże, oczyść serce i usta moje, abym godnie głosił Twoją świętą Ewangelię.)
Diakon lub kapłan: Początek albo Słowa Ewangelii według świętego N.
Równocześnie czyni znak krzyża na księdze oraz na czole, ustach i piersi.
Wszyscy odpowiadają: Chwała Tobie, Panie.
Gdy stojąc słuchamy Ewangelii, to jest wyraz naszej czci. Wobec tych słów nie możemy już siedzieć, słowa te porywają nas w górę. (zwracamy się w kierunku Ewangelii)
Po Ewangelii diakon lub kapłan mówi: Oto słowo Pańskie.
Wszyscy odpowiadają: Chwała Tobie Chryste.
Po czym czytający całuje księgę mówiąc cicho: Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy.
(Gdy są świece po Ewangelii ministranci zostawiają je pod amboną lub na ambonie KSL).
Homilia
Homilia stanowi część liturgii. Jest bardzo zalecana jako nieodzowny czynnik zasilający życie chrześcijańskie. Należy ją głosić we wszystkie niedziele i święta nakazane; w inne dni jest zalecona. Zwykle homilię powinien głosić kapłan celebrujący (OWMR 42).
Wyznanie wiary
Podczas Mszy św. symbol nicejsko-konstantynopolitański, czyli wyznanie wiary, zmierza ku temu, by lud wyraził zgodę i dał odpowiedź na słowo Boże, które usłyszał w czytaniach i za pośrednictwem homilii, oraz by uświadomił sobie zasadnicze prawdy wiary, zanim rozpocznie sprawowanie Eucharystii.
Wyznanie wiary powinien odmawiać kapłan wspólnie z ludem w niedziele i w uroczystości; można je odmawiać także podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter.
W czasie credo na słowa: „I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem.” wszyscy się pochylają (pochylenie ciała), a w uroczystości Zwiastowania i Narodzenia Pańskiego przyklękają.
Modlitwa powszechna
W modlitwie powszechnej, czyli w modlitwie wiernych, lud, spełniając swój urząd kapłański, modli się za wszystkich ludzi. (Wypada, aby ta modlitwa odbywała się w każdej Mszy z udziałem ludu, by w ten sposób zanoszono prośby za Kościół święty, za tych, którzy nami rządzą, za tych, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych, za wszystkich ludzi i o zbawienie całego świata.)
Zwykle należy zachować następującą kolejność intencji:
- w potrzebach Kościoła,
- za władzę państwową i o zbawienie całego świata,
- za tych, którzy znajdują się w trudnościach życiowych,
- za wspólnotę miejscową.
Wyjątek mogą stanowić niektóre obchody o charakterze specjalnym, jak np. chrzest, bierzmowanie, pogrzeb, itp. Wtedy porządek intencji może w większym stopniu uwzględniać tę szczególną okazję.
Zawsze jednak do podanych wezwań należy dołączyć intencję danej Mszy św. (jako przedostatnią).
Zadaniem celebransa jest kierować modlitwą, wezwać do niej wiernych w zwięzłych słowach i zakończyć modlitwą końcową. Intencje niech podaje diakon, kantor czy też ktoś inny. Całe zaś zgromadzenie wyraża swe prośby albo w formie wspólnej inwokacji po intencjach, albo też modląc się w milczeniu.
Najbardziej odpowiednia liczba wezwań to zazwyczaj od 4 do 6.
Dobrze jest gdy wszystkie wezwania rozpoczynają się od tych samych słów (chyba, że stosuje się cytaty z Biblii) oraz gdy nie kończą się one słowami Ciebie prosimy, wysłuchaj nas Panie, jeśli ich początek brzmi: Módlmy się za....
Jedna z uwag dotycząca modlitwy wiernych podawana przez CPL to: „Zadbaj o odpowiedni strój liturgiczny (spódnica/garnitur).”
(Uwaga dla ministrantów:
Spotyka się czasem, że ministranci w czasie modlitwy powszechnej przygotowują ołtarz do liturgii eucharystycznej: przynoszą korporał, kielich, itp. W ten sposób dają zgorszenie wiernym, ignorując modlitwę jak gdyby byli sami „niewierni” i w dodatku przeszkadzają im w modlitwie.
Jest to jeden z największych nietaktów, jakie może popełnić służba lit. w czasie Mszy świętej).