Antropologia - nauka o człowieku.

Kultura - to co wytworzył człowiek; przekazuje się ją z pokolenia na pokolenie.

Kultura (mamy na to wpływ) a natura (nie mamy na to wpływu).

Antropologia - interdyscyplinarna dziedzina nauki na pograniczu nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych. Zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki w społeczeństwie w kontekstach historycznej zmienności, różnorodności, etniczności, struktur władzy czy płci kulturowej.

Antropologia kulturowa - dziedzina nauki badająca kulturoznawcze i kulturowe aspekty społecznej egzystencji człowieka. Wyspecjalizowany dział antropologii, korzystający z dorobku psychologii, językoznawstwa, historii, archeologii, socjologii, religioznawstwa, filozofii oraz innych nauk społecznych. Bada kulturę jako całość rządzącą się określonymi prawidłami, a także tworzące ją elementy: zwyczaje i wzorce zachowań, hierarchie wartości, normy, systemy pokrewieństwa i podziałów społecznych, wierzenia, instytucje, urzędy itp., starając się opisać ich naturę wewnętrzną oraz wzajemne związki genetyczne i strukturalne.

hierofania - objawianie się świętości, każde wtargnięcie sacrum w sferę profanum;

teofania- pojedynczy akt objawienia się Boga;

Teofania – w teologii pojedynczy akt objawienia się Boga. Teofanie mają umacniać wiarę ludzi, przypominać im o bliskości i dobroci Boga, a także o opiece jaką ich darzy. 

epifania- objawienie się, olśnienie, niezwykłe doznanie. akt objawienia się bóstwa

Dionizyjczycy:

-cenili sobie antyumiar,

-doświadczenia graniczne,

-dążenie do wizji,

-szamani:

Tradycyjnym sposobem uzyskania godności szamana było wyleczenie się z jakiejś choroby. Nie wszyscy wyleczeni zostawali potem szamanami, lecz tylko ci, którzy sami udawali się do domu w lasach, aby wyleczyły ich duchy. Jeśli istoty nadprzyrodzone przyszły tam do człowieka i dały mu imię i wskazówki, robił on potem to samo, co każdy uczestnik inicjacji zdobywający przywileje poprzez dziedziczenie. To znaczy, wracał opętany przez duchy i demonstrował nowo zdobyte przywileje. Ogłaszał swoje imię i okazywał swą moc, lecząc jakiegoś chorego. Następnie rozdawał posiadane dobra, aby potwierdzić swe nowe imię i rozpoczynał karierę jako szaman.

Dziedziczenie i nabywanie przywilejów mogło być nawet w praktyce Kwakiutlów sposobem do uzyskania przywilejów szamańskich, podobnie jak były to sposoby zdobywania wszystkich innych prerogatyw. Jest rzeczą oczywistą, że sztuczek szamanistycznych trzeba się było uczyć, a szamanom, którzy uczyli nowicjuszy, trzeba było płacić. Nie można powiedzieć, jak zazwyczaj dziedziczyło się moc nadprzyrodzoną. Niekiedy mężczyźni urządzali inicjację swych synów do grona szamanów. Ci przedtem udawali się na pewien czas do lasu, tak jak tancerze z bractwa Ludożerców. Wielki szaman Błazen, wymiotując usunął ze swego ciała kawałek kwarcu i kazał go połknąć synowi, który stał się przez to szamanem najwyższego stopnia. Oczywiście ojciec stracił przez to wszystkie prawa do praktykowania szamanizmu.

-poddawali się torturom itp., aby mieć wizję; wtedy mogli kandydować na te stanowisko,

-dziedziczenie szamanizmu (ojciec połykał kamień, wymiotował go, następnie syn go połyka; ojciec tracił wtedy prawo wykonywania zawodu),

-można zawód ten było zdobyć poprzez praktykowanie u szamana (można było zostać czeladnikiem szamana).

sposoby osiągnięcia wizji :

-tortury (zdzieranie skóry z ramion; zawieszanie na pasach),

-narkotyki,

-alkohol

Apolińczycy:

-cenili sobie złoty środek,

-jeśli ktoś był w czymś lepszy od innych - wykluczano go, ponieważ wygrana jednej osoby sprawiała, że reszta społeczności czuła się sfrustrowana,

-nie uznawali charyzmy, sił przywódczych,

-rzeczy mają "ducha",

-potlacz - (w języku czinuk znaczy "karmić", "spożywać"; ang. potlatch) – ceremonia plemion Indian Ameryki Północnej żyjących na północno-zachodnim wybrzeżu kontynentu, nad Pacyfikiem. Uczestniczący w tym obrzędzie oddawali innym lub niszczyli należące do siebie dobra materialne, aby zachować lub podnieść swój status społeczny.

Bezpośrednim, uświadomionym celem potlaczu było wywołanie u gości poczucia poniżenia. Ci mogli bronić się, składając gospodarzowi kontr-dary bądź niszcząc je. To z kolei nakręcało spiralę wymiany coraz liczniejszych i cenniejszych dóbr – głównie żywność, derki, olej i ozdobne miedziane płyty, ale także łodzie czy niewolników. W skrajnych sytuacjach potlacz kończył się spaleniem chaty gospodarza. Przed zniszczeniem zbyt dużej ilości dóbr chroniła zasada przesady, która zabraniała wodzowi uszczuplenia swojego majątku w stopniu mogącym zagrozić dobrobytowi wioski.

Maus - "ojciec" antropologii.

Okno Johari

-Twórcy tego modelu: Joseph Luft i Harry Ingham.

-Pojęcie z zakresu psychologii oraz psychiatrii.

-Narzędzie wykorzystywane do analizy postaci, działań grupowych.

-Okno Johari obrazuje sposób percepcji rzeczywistości i (samo)świadomość danej osoby oraz postrzeganie tej osoby przez zewnętrznych obserwatorów dzieląc go na cztery obszary:

*Obszar pierwszy - świadomy - Ja otwarte "Ja wiem, widzę, inni wiedzą, widzą". Oznacza aspekty rzeczywistości wiadome i dostępne wszystkim, również danej osobie.

*Obszar drugi - ukryty - Ja zamknięte. "Ja wiem, widzę, inni nie widzą, nie wiedzą". Oznacza obszar dostępny jedynie danej osobie, niewidoczny dla otoczenia.

*Obszar trzeci - niewidoczny - Ja ślepe. "Ja nie wiem, nie widzę, inni wiedzą, widzą". Oznacza aspekt rzeczywistości niewidoczny dla zainteresowanego/pacjenta, a widoczny dla otoczenia. W jego poznaniu może pomóc danej osobie informacja zwrotna.

*Obszar czwarty - podświadomość - Ja nieznane. "Nikt nic nie widzi, nie wie".

-Modelu percepcji w postaci okna Johari używa się w coachingu, w trakcie warsztatów psychologicznych służących samorozwojowi, a także w terapii psychiatrycznej (ciężkich nerwic), oraz w terapii uzależnień, podczas pracy w grupach terapeutycznych. Uświadamiają one zainteresowanym bądź pacjentom, iż żaden człowiek nie wie o sobie wszystkiego, a całkowita wiedza o nim samym składa się z wiedzy, którą posiada i tej, której nie posiada (wiedza innych o danej osobie, której ona sama nie posiada - przykładem takiej wiedzy są plotki, zazwyczaj nieznane zainteresowanemu).

STOSUNKI PRZESTRZENNE

1. Jeśli myślimy o czymś jako sacrum to jest to sacrum. Wchodząc do Kościoła katolik przekracza sferę sacrum (z profanum do sacrum).

2. My w centrum świata - patrzymy na świat w relacji "do"; wszystko odnosimy wobec siebie.

3. Teofania - pojedynczy fakt objawienia się Boga. Poprzez np.:

• uzdrowienie,

• cud,

• w Biblii (Krzew Gorejący, Tablica z Przykazaniami, Zwiastowanie).

Podobna do tego jest epifania - ogólne objawienie.

4. Rodzaje dystansów.

DYSTANS INTYMNY
BLIŻSZY
- fizyczne zbliżenie, - komunikacja mięśni i skóry, - z tej odległości widzi się z dużą dokładnością, - głos odgrywa małą rolę, - kontakt jest najbliższy, - bliskość miednic.

DYSTANS INDYWIDUALNY
BLIŻSZY
- 45 - 90 cm, - objęcia, - trzymanie za ręce,

DYSTANS SPOŁECZNY
BLIŻSZY
- 1,2 m - 2,1 m, - struktura skóry i włosy są wyraźnie widoczne, - dostrzegamy całą postać, - załatwianie spraw, - wrażenie dominacji.

DYSTANS PUBLICZNY
BLIŻSZY
- 3,6 m - 7,5 m, - głos donośny, ale nie wykorzystuje się jego pełnej siły, - język bardzo formalny, - ciało zaczyna tracić trójwymiarowość, - szczegóły mniej zauważalne.

Id jest najbardziej pierwotne i leży najgłębiej w psychice. To ono motywuje nas do działania. Zawiera w sobie popędy (agresywny i seksualny), które stanowią biologiczny motor naszego zachowania. Id działa według zasady przyjemności – jak niemowlę oczekuje natychmiastowego zaspokojenia bieżących potrzeb, nie zważając na to czy i w jakim stopniu jest to aktualnie możliwe. Czyli mówiąc prostym językiem – z id rodzi się złość, głód, pożądanie, nienawiść itp.

Ego jest mediatorem. Przekłada żądania id na realia rzeczywistości. Musi konfrontować impulsy typu „zaraz mu przywalę!” z praktycznymi ograniczeniami – „lepiej nie, bo to mój pracodawca, a jak mnie zwolni, to nie będę miał pieniędzy na zaspokojenie innych przyjemności/popędów”) oraz z zakazami superego („nie wolno bić ludzi!”). Rządzi się więc zasadą rzeczywistości.

Superego to zinternalizowane (włączone) wartości otoczenia, zwłaszcza opiekunów. Składa się z sumienia (czego nie wolno robić) i ideału ego (jakim chciałoby się być). Superego kieruje się zasadą moralności – łamanie jego nakazów prowadzi do poczucia winy, a ich spełnianie do poczucia ulgi i szacunku dla samego siebie.

W tym tercecie najtrudniejszą robotę odwala ego. Z jednej strony ciągle jest atakowane przez radykalne żądania id, z drugiej blokowane przez superego, a z trzeciej musi ustawicznie kombinować, jak by tu ten z trudem osiągnięty wewnętrzny kompromis przekuć na efektywne działanie.

KONFLIKT: Kiedy ego nie daje rady nad wszystkim zapanować (popędy okazują się przytłaczające, superego zbyt sztywne i surowe lub samo ego zbyt słabe), pojawia się lęk. Jest on nieprzyjemnym stanem, którego człowiek stara się prawie za wszelką cenę unikać. Wyjątkiem jest lęk obiektywny, zwany też strachem – to przystosowawcza reakcja ego na realne zagrożenia płynące z zewnątrz (boimy się psa, podobnego do tego, który nas pogryzł, więc unikamy sytuacji, w której mogłoby się to powtórzyć). Pozostałe typy lęków stanowią źródło problemów. Lęk neurotyczny wynika z konfliktów popędów i ograniczeń ego (gdy na przykład panicznie boimy się wystąpić publicznie, ale rzeczywistość nas do tego zmusza – konflikt między chęcią ucieczki, a zrealizowania celu zawodowego). Lęk moralny to rezultat konfliktu między id a superego (np. odczuwanie pożądania wobec osoby spoza stałego związku – konflikt między popędem seksualnym a zakazami moralnymi).

CIAŁO

Sposoby posługiwania się ciałem

1.Konserwacja trupa Śmierć jako proces abolicyjny: niszczy życie w rozkładzie jego ciała

(od. łac. abolitio czyli zniesienie, likwidacja). Konserwacja trupa we wszystkich jej przypadkach ma za zadanie, ochronę trupa przed zniszczeniem, dla podtrzymania, odnalezienia a nawet upiększenia wyobrażenia o zmarłym.

Sposoby:

tanatopraksja- odnosi się raczej do potomnych, bo trup w ten sposób konserwowany i tak zgnije.

mumifikacja, kriogenizacja- odnoszą się do zmarłego, przygotowują w ten sposób przyszłe odrodzenia.

Mumifikacja ma zapewnić życie wieczne, staje się jednocześnie jej odrzuceniem. Należy zatem pamiętać, że mumifikacja pojmowana jest w kategoriach metafizycznych, ma głębsze przesłanie.

Kriogenizacja- zamrożenie komórek bezpośrednio po śmierci klinicznej , w celu zapobieżenia ich rozpadowi. Jest to sposób na podtrzymywanie życia.

2. Rozkład trupa

a) egzokanibalizm – spożywanie obcego trupa ( nie ze swojej rodziny, klanu itp.) np.:

zjadanie jeńców wojennych ( Irokezi) w celu przekazania siły życiowej zmarłego na osobę, która go zjada.

Symbolizuje odrodzenie człowieka.

endokanibalizm – zjadanie ludzi wewnątrz grupy, ludzi powiązanych pokrewieństwem.

Ma na celu uchronić życie bliskich w ciele innych krewnych.

- Fatakalowie z Wysp Salomona zjadali , żeby uchronić przed napadem złych duchów

Zdarzało się , że uśmiercano członków rodziny np.: rodziców, noworodka , których zjedzono by odrodzili się w nowej, silniejszej postaci.

Kanibalizm podlega zawsze podziałowi na „swojego” i „obcego”.

W naszej kulturze kazirodztwo i kanibalizm są zawsze negowane.

„Kanibalizm rytualny, podobnie jak wszystkie obrzędy, nie jest niczym innym jak tylko aktualizacją mitów i wierzeń, odgrywanych na płaszczyźnie ruchowej i uczuciowej. Poza tym uzasadnieniem, które zakłada grę określonych postaw, grupa narzuca normy: nie jest się upoważnionym do zjadania jakiegokolwiek trupa, gdziekolwiek, kiedykolwiek, jakkolwiek i w obecności kogokolwiek…”.

b) kremacja

Rytualne spalenie odbywa się na wolnym powietrzu, jest stos ułożony w jakiś symboliczny sposób, kapłan. W wypadku wszystkich dawnych, rytualnych zachowań , spalenie nie jest doskonałe, pozostają szczątki, które później służą do jakiś symbolicznych rytuałów.

(tak się dzieje: Indie, Nepal, Tybet, Mongolia, Tajlandia)

Inaczej się dzieje na Zachodzie, gdzie krematoria np.: w Moskwie przypominają wielkie maszyny śmierci, w których dziennie dokonuje się 80 kremacji. Potem w obecności rodziny są przesypywane do urn.

c) Gnicie

-gnicie kontrolowane: np.: u Indian z Gujany, trupa wystawia się na wierze powietrze, by w całości zgnił. Chodzi o kontrolowanie rozkładu i przyspieszenie go, gdyż uważają oni żeby dusza mogła się uwolnić nie może istnieć żadne odrażające ciało.

-gnicie akceptowane i ukrywane- czyli zakopanie w ziemi.

TWARZ

Miejsce expresji, z niej odczytujemy reakcje kogoś na nas. Sposoby expresji są uniwersalne.

„Nagość twarzy” - po twarzy rozpoznajemy kogoś, jego emocje. Zasłaniana w kontaktach intymnych lub tajemniczych, np. kulty religijne. Mimika jest trudniej opanowywana od np. ruchów rąk. Stopień jej opanowana zależy od cech indywidualnych lub kultury (Chińczycy lepsi od Europejczyka, Anglik od Włocha). Zależy tez od roli społecznej (lider opanowany, lekarz pewny siebie i współczujący etc.)

Maska – przywdziewana w kontaktach z innymi, cienka wiec silny bodziec ją przełamuje. Reakcja emocjonalna szybsza od reakcji mimicznej, wiec zanim maska – juz reakcja. Maska społeczna Forma społecznej mimikry. Zdejmowana w samotności. Cel: zmyłka partnera kontaktu. Niedoskonała: język textu i podtextu. Oczy – true emocje etc.

Mimika:

-Elementy przejściowe – chwilowe, zmienne, zależne od zewnętrznej sytuacji. Zasada zwierciadła społecznego – śmiech wywołuje śmiech, lęk – lęk etc.

-Elementy stałe – utrwalone stereotypy mimiczne, nie znikają np. wyraz goryczy nie znika w chwilowej radości

Zwierciadło społeczne

Patrząc na kogoś widzimy siebie – w jego na siebie reakcji.

Oczy

-zwierciadło duszy, poza maską, trudniej rozpoznawalne elementy expresji, ale na ogół: wygląd oka, --położenie w oczodole i ruchliwość oraz najbliższe otoczenie oka. Np. wzrok w 1 pkt – u urojnieniowców i w transie hipnotycznym. Rozszerzone źrenice – lęk etc.

-Rozbiegane – roztrzepańcy

-Ukradkowe spojrzenia – u nieufnych

-Spuszczone – nieśmiali etc.

Powieki:

-np. szpara z gniewu, opadające ze zmęczenia – status quo, rozszerzone – orientacja – nowy bodziec

-Same oczy – poza kontrolą

-Interpretacja wyrazu oczu – na zasadzie doświadczenia pierwotnego, nie analizy.

-Duża rola społeczna spojrzenia, nawet do zabicia (potocznie i śmierć voodoo), pierwszy kontakt z otoczeniem społecznym, ocena moja i reakcji na mnie, postawa (człowiek z poczuciem winy czuje spojrzenia innych, nieśmiały ucieka przed wymianą spojrzeń)

Usta:

-pożeranie świata zewnętrznego, zaspokajanie popędów, przyjemność

-W mimice postawy wobec świata: pocałunek vs „wyszczerzone zęby”

-uczycie przyjemne – uniesione kąty, negatywne – odwrót (UWAGA! Całe ciało opada jak sad, unosi sie jak happy!)

-Postawa podboju świata, funkcja komunikatywna.

-Wyraz lubieżny – mowa kwiecista, bez treści. Usta ascetyczne – abstrakty, sucha mowa.

-Uśmiech – od 3 miesiąca, kontakt przyjemny ze światem lub ma „zniewolić” innego do przyjemniejszej do nas postawy

-Stały wyraz ust.

-Poznanie pierwszego typu (jak dziecko) – świat pokarmem. Poznanie drugiego typu – tworzywem, tu: ręce.

Czoło:

-Kontynuacja mimiki oczu. Skupienie - zmarszczka pionowa, przerażenie lub zdziwienie – poprzeczna.

-Rozchmurzone i zachmurzone czoło – analogiczne do roześmianych i smutnych ust.

-Poziom świadomości, czyli orientacji w świecie.

RĘCE

Twarz: vs ręka:

działa na człowieka na otoczenie

na odległość bezpośrednio

zmysły (na odległość np. węch)

pierwszy i ostatni element aktu poznawczego pośredni

(węch, smak itp.) (chwyt)

f. manipulacyjna, zmienia otoczenie

Funkcje ręki:

-chwytna

-stosunek do reality (miłość – ruchy pieszczotliwe, złość – zaciśnięte pięści, lęk – odpychanie i obrona)

-twórcza lub manipulacyjna

-charakter manipulowania światem i stopień jego opanowania (inaczej prace siłowe/precyzyjne, pewność/niepewność ruchów)

-komunikatywna

-stosunek do otoczenia społecznego np. przez uścisk dłoni

Gestykulacja zdradza status społeczny i stereotypy zawodowe (duchowny – gesty modlitwy, nauczyciel – podkreślając tok wykładu)

Gestykulacja zależna od grupy kulturowej, pozycji społecznej, zawodu, sytuacji (inne gesty od zwierzchnika/podwładnego, inne w knajpie/na egzaminie)

Gesty wyrażają to co niewyrażalne słowami. Raczej charakter internacjonalny. U rozmówców tego samego języka – uzupełniają język, głównie emocje.

Język mimiczno-gestykulacyjny wyraża emocje. Inne gesty szarego obywatela, inne człowieka na stołku, inne wśród przyjaciół, inne wśród wrogów etc.

1.potlacz to... + podaj przykład obrzędu 2. Cztery rodzaje przestrzeni z fazami bliższymi, dalszymi.

3. Antropologia kultury bada/zajmuje się. 4. Teofania to...+ podaj przykłady. 5 Uzupełnij zdanie: ponieważ ego reprezentuje ( świat zewnętrzny) to superego ( świat wewnętrzny).