WOJNY POLSKO-SZWEDZKIE W XVII WIEKU

1. Przyczyny wojen ze Szwecją

1. rywalizacja o panowanie nad Bałtykiem (o dominium Maris Baltici)

2. pretensje Zygmunta III Wazy do tronu w Szwecji, gdzie został zdetronizowany w 1598 r.

3. Szwecja posiadała mocną, bitną armię i dobrą flotę

4. brak ziem pod uprawę w Szwecji

5. Zygmunt III Waza, zgodnie z obietnicą zawartą w pactach conventach, włączył Estonię do Polski (1600 r.)

6. w połowie XVII w. Polska była krajem łatwym do zdobycia, wyniszczonym wojnami wewnętrznymi i starciami z sąsiadami

1. Wojny polsko-szwedzkie w pierwszej połowie XVII w.

1. 1600-1611

• Szwedzi pod dowództwem króla Karola Sudermańskiego zajęli Inflanty

• 1601r. - zwycięstwo hetmana litewskiego Krzysztofa Radziwiłła

• „Pioruna" i Jana Karola Chodkiewicza pod Kockenhausen

• oblężenie Rygi przez Szwedów

• sukcesy Jana Zamoyskiego, który odzyskał Inflanty

• po 1602 r. sukcesy Chodkiewicza

• zajął Dorpat, Biały Kamień

• zwyciężył pod Kircholmem (1605 r.)

• 1611r. - rozejm

• Polska odzyskała Inflanty

1. 1617 r. - zerwanie rozejmu przez Szwedów

• 1621 r.- zajęcie Parnawy i Rygi

• 1622 r. - rozejm w Mitawie

• Polska utraciła Inflanty po Dźwinę wraz z Rygą

1. 1626-1629

• atak wojsk szwedzkich pod dowództwem króla Gustawa Adolfa na Prusy Królewskie

• zdobył porty

• rozpoczął blokadę Gdańska

• 1627 r. - hetman Stanisław Koniecpolski odzyskał Puck

• 1627 r. - Polacy odnieśli zwycięstwo w bitwie morskiej pod Oliwą

• 1629 r. - polskie Zwycięstwo pod Trzcianą

• pod wpływem wojny 30-letniej w Europie, do której Francja chciała wciągnąć Szwecję, zawarto w 1629 r. rozejm w Starym Targu (Altmarku)

• wszystkie porty (bez Pucka, Gdańska i Królewca) przejęła Szwecja

• handel gdański obłożono 3,5-procentowym cłem na rzecz Szwecji

• Polska wykorzystała zaangażowanie Szwecji w wojnę 30-letnią w Europie Zachodniej i śmierć króla Gustawa Adolfa do zawarcia w 1635 r. rozejmu w Sztumskiej Wsi

• Polska odzyskała wszystko, co utraciła w Altmarku

1. Potop szwedzki 1655-1660

a) 1655 r. - atak Karola X Gustawa na Polskę

• klęska Polaków pod Ujściem (VII)

• ugoda w Kiejdanach (VIII)

• Janusz i Bogusław Radziwiłłowie poddali się Szwecji

• klęska wojsk polskich pod Żarnowcem i Wojniczem

• do października bronił się Kraków

• opanowanie kraju przez wojska szwedzkie

• ucieczka króla Jana Kazimierza do Głogówka na Śląsku Opolskim

• oblężenie Jasnej Góry (XI-XII 1655 L)

• obrona klasztoru przez przeora Augustyna Kordeckiego

• kontrybucje i wysokie podatki narzucone przez Szwedów, gwałty, grabieże

• rozwój partyzantki

• na Podhalu

• w Wielkopolsce (Krzysztof Żegocki)

• na Litwie wojska Pawła Sapiehy pokonały wojska Janusza Radziwiłła

• XII 1655 r. - powrót króla, przystąpienie hetmanów do wojny ze Szwecją

• wojna podjazdowa Stefana Czarnieckiego

• 29 XII 1655 r. - konfederacja w Tyszowcach uznała, że należy dążyć do usunięcia Szwedów z Polski

b) 1656 r. - elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm uznał zwierzchnictwo Karola Gustawa

• zwycięstwo Czarnieckiego pod Warką (IV)

• śluby lwowskie Jana Kazimierza (IV)

• obiecał poprawić położenie ludu i umocnić katolicyzm

• oswobodzenie Warszawy (VI)

• traktat w Radnot (lO XII 1656)

• próba rozbioru Polski między Szwecję, Brandenburgię, Radziwiłłów, Siedmiogród, Ukrainę

c) 1657 r. - niszczący najazd księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego od południa Rzeczpospolitej, a wojsk szwedzkich i brandenburskich od północy

• Polskę poparła Dania i Habsburgowie w obawie przed nadmiernym wzrostem Szwecji

• odwetowa wyprawa Jerzego Lubomirskiego na Siedmiogród

d) 1657 r. - traktaty welawsko-bydgoskie

• Fryderyk Wilhelm zgodził się na odstąpienie od Szwecji i poparcie Polski

• Polska zrzekła się prawa do lenna pruskiego

• elektor uzyskał

• suwerenność w Prusach Książęcych

• prawo przemarszu wojsk brandenbursko-pruskich przez Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie)

• w lenno ziemię lęborsko-bytowską

• obietnicę przekazania Elbląga oraz Drahimia

• na ostatni warunek sejm polski się nie zgodził

• elektor i tak zajął Drahim w 1668 r.

• w razie wygaśnięcia dynastii Hohenzollernów Prusy Książęce miały powrócić do Polski

e) pokonanie wojsk szwedzkich przez koalicję Polski, Austrii, Danii, Branden­burgii i Holandii

f) 3 V 1660 r. - pokój w Oliwie

• potwierdzał przynależność Inflant do Szwecji (Polska posiadała

• południowo-wschodnią część Inflant z Kurlandią)

• Szwedzi mieli zwrócić Polsce zagarnięte łupy (nie oddali)

• Szwecja gwarantowała wolność handlu na Bałtyku

• Jan Kazimierz zrzekł się praw do tronu w Szwecji

• potwierdzono traktaty we1awsko-bydgoskie

4. Skutki wojen

1. wyniszczenie ziem polskich

2. utrata Inflant

3. straty ludności

• po "potopie" szacowano straty na 30-35%

1. agraryzacja miast

2. chaos monetarny

3. głód

4. wpływ wojny 30-letniej, umocnienie potęgi Szwecji i Francji w Europie

5. uniezależnienie się Prus w 1657 r. (traktaty welawsko-bydgoskie), które stały się wkrótce groźnym przeciwnikiem Polski

6. wzrost znaczenia oligarchii magnackiej spiskującej przeciw królowi

• Radziwiłłowie, Jerzy Lubomirski, Hieronim Radziejowski, który zdradził plany obrony Polski

1. wzmocnienie katolicyzmu w Polsce i obietnica opieki nad chłopami zawarta w ślubach lwowskich Jana Kazimierza w 1656 r.

2. rozwój kontrreformacji

• wygnanie arian z Polski w 1658 r.

1. upadek gospodarczy (zmniejszenie eksportu zboża) polityczny Rzeczpos­politej szlacheckiej

2. słabość armii polskiej

POWSTANIE CHMIELNICKIEGO

1. Przyczyny wybuchu powstania

1. Kozacy byli siłą społeczną Ukrainy naddnieprzańskiej

• wywodzili się ze zbiegłych chłopów polskich rosyjskich, ludności

• ukraińskiej, zubożałej szlachty i mieszczan

• zasiedlali tereny nad Dnieprem

• zagrożeni przez Tatarów organizowali się na wzór wojskowy na czele z atamanami

• dowództwo znajdowało się na Zaporożu na Siczy (jednej z wysp na Dnieprze)

• zajęcia ludności naddnieprzańskiej:

• uprawa roli

• łowienie ryb rozbój

• organizowanie zbrojnych wypadów na ziemie Tatarów i Turcji

1. spory z magnaterią, która tworzyła na Ukrainie swoje "państewka" i chciała podporządkować sobie Kozaków jako pańszczyźnianych chłopów

2. Kozacy rejestrowi

• Zygmunt August i Stefan Batory utworzyli oddziały Kozaków rejestrowych (około 500 osób) do obrony granicy Polski za żołd i wolność osobistą

• dążenie Kozaków do zwiększenia rejestru, ponieważ pozostali traktowani byli jak chłopi pańszczyźniani

1. Władysław IV Waza dążył do wojny z Turcją, obiecując Kozakom zwiększenie rejestru

• od 1646 r. prowadzono zaciąg do wojska, ale sejm nie zgodził się na wojnę, więc Kozacy poczuli się oszukani

1. różnice wyznaniowe na Ukrainie

• w 1596 r. unia brzeska podporządkowała Kościół prawosławny papieżowi

• opór przeciwko kontrreformacji

• katolicyzm utożsamiany był z polską magnaterią

1. różnice językowe i obyczajowe

2. tradycje walki na Ukrainie od XVI wieku

• 1591-1593 - powstanie pod wodzą Krzysztofa Kosińskiego

• żądano zapłacenia zaległego żołdu, zwiększenia rejestru (w 1590 r. ustalono rejestr do l 000 osób)

• powstanie stłumiły prywatne wojska magnackie

• 1594-1599 - powstanie Semena Nalewajki przeciwko przywilejom magnaterii

• powstanie pokonały wojska pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego

• 1630-1637 - powstanie Tarasa Fedorowicza. w wyniku którego podniesiono rejestr do 8 tysięcy

• 1637-1638 - powstanie Pawła Pawluka

• zmniejszono rejestr do 6 tysięcy

• przystąpiono do represji wobec Kozaków, co wywołało kolejne nieudane powstanie pod wodzą Ostrzanina

• osobisty zatarg pisarza wojsk zaporoskich Bohdana Chmielnickiego z polskim podstarościm z Czehrynia, który zajął jego gospodarstwo i zabił syna

• wojna z Polską była wojną o wyzwolenie narodowe Ukrainy

• podpisanie porozumienia między Kozakami a Tatarami, którzy obawiali się wojny z Rzeczpospolitą o pograniczne tereny

1. Przebieg działań

1. 1648 r. - zwycięstwo Kozaków nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem " do niewoli dostali się hetmani Mikołaj Potocki i Marcin Kalinowski

1. śmierć króla Władysława IV

2. zwycięstwo Chmielnickiego pod Piławcami. gdzie _ szlachta polska uciekła z pola walki na wieść o zbliżających się wojskach tatarskich pod dowództwem Tuhaj-beja

• dotarcie wojsk kozackich pod Lwów i Zamość

1. podczas wolnej elekcji Jan Kazimierz został wybrany nowym królem polskim

2. wznowienie wojny w 1649 r.

• oblężenie twierdzy Zbaraż, w której zamknęła się załoga polska pod dowództwem Jeremiego Wiśniowieckiego

• pomoc wojsk pod wodzą Jana Kazimierza. k:tóry został osaczony pod Zborowem, gdzie zawarto ugodę Zborowską (l649 r.)

• wyodrębniono województwa ukraińskie (kijowskie, bracławskie, czernihowskie), na które nie miało wstępu wojsko polskie

• zwiększono rejestr do 40 tysięcy

• Bohdan Chmielnicki otrzymał buławę hetmańską

• tego kompromisu nie chciała przestrzegać żadna ze stron

1. wznowienie wojny

• VI 1651 r. - klęska Kozaków pod Beresteczkiem w starciu z wojskami królewskimi pod dowództwem Jana Kazimierza

• 1651 r. - ugoda w Białej Cerkwi

• ograniczono teren Kozaków

• zmniejszono rejestr do 20 tysięcy

1. wystąpienia chłopów na Podhalu

• Aleksander Kostka Napierski z chłopami opanował zamek w Czorsztynie

• powstanie stłumiono

1. 1652 r. - wyprawa Chmielnickiego na Mołdawię wbrew interesom polskim

• klęska armii polskiej dowodzonej przez hetmana Marcina Kalinowskiego pod Batohem

1. 1653 r. - zaskoczenie armii polskiej pod dowództwem króla przez oddziały Chmielnickiego pod Żwańcem

• na krótko powrócono do postanowień ugody zborowskiej

1. 1654 r. - ugoda Kozaków z Rosją w Perejasławiu oddająca Ukrainę pod władanie cara

• wojna z Polską

• armie rosyjskie wkroczyły na Litwę (zajęcie Wilna) i na Ukrainę

• 1655 r. - zwycięstwo Polaków w sojuszu z Tatarami pod Ochmatowem

• wraz z rozpoczęciem "potopu" szwedzkiego Rosjanie wycofali się z Rzeczpospolitej

1. próby rozbioru Polski w czasie "potopu"

• traktat w Radnot w 1656 r. przyznawał Chmielnickiemu Ukrainę

1. 1658 r. - ugoda w Hadziaczu

• nowy hetman, Jan Wyhowski otrzymał od Polski obietnicę utworzenia Księstwa Ruskiego (województwa kijowskie, bracławskie, czernihowskie) pod wodzą hetmana z własnymi urzędami, trybunałem i armią

• starszyzna kozacka miała otrzymać mIejsce w parlamencie Rzeczpospolitej (idea Rzeczpospolitej Trojga Narodów)

• powstanie przeciw Wyhowskiemu i Polakom

1. wznowienie przez Rosję wojny z Polską

• 1660 r. - zwycięstwo Stefana Czarnieckiego pod Połonką

• zwycięstwo Stanisława Potockiego i Jerzego Lubomirskiego pod Cudnowem

• wojska królewskie wyparły Rosjan z Litwy

1. wojnę zakończył rozejm w Andruszowie (1667 r.)

• do Rosji włączono ziemię smoleńską, siewierską, czernihowską, wschodnią część Ukrainy z Kijowem i Zaporożem

• warunki rozejmowe potwierdził pokój podpisany w Moskwie w 1686 r. przez Krzysztofa Grzymuhowskiego

3. Skutki powstania

1. osłabienie wewnętrzne i międzynarodowe Polski

2. wzrost znaczenia Rosji i Turcji - wykorzystanie wojny domowej przez obce państwa

3. 1666 r. - hetman kozacki Piotr Doroszenko oddał polską część Ukrainy w lenno Turcji

4. utrata wschodnich ziem, rokowania Kozaków - poddanych króla polskiego z Rosją, Szwecją i Siedmiogrodem

5. Iwan Mazepa poparł Szwecję w wojnie północnej

6. w 1775 r. Katarzyna II zlikwidowała ostatecznie Kozaczyznę zaporoską

7. wpływ na literaturę

8. Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem

9. malarstwo Ilija Riepnina, Kozacy piszący list do Sułtana

WOJNY POLSKO-ROSYJSKIE W XVII WIEKU

1. "Wielka smuta" w Rosji

1. 1598 r. - wygaśnięcie dynastii Rurykowiczów w Rosji po śmierci Iwana IV Groźnego i jego syna Fiodora

2. wystąpienie bojarów i chłopów przeciwko władzy bojara Borysa Godunowa

3. pojawienie się pretendenta do tronu w Moskwie, Dymitra Samozwańca

• podawał się za cudownie ocalałego syna Iwana IV

• uzyskał pomoc magnatów polskich (Jerzy Mniszech)

• w 1604 r. przy pomocy wojsk magnackich wyruszył na Moskwę (tzw. "dymitriada")

• po śmierci Godunowa w 1605 r. zajął Moskwę i został carem

1. zatargi z Kościołem prawosławnym, wystąpienia ludowe pod wodzą Iwana Bołotnikowa

2. po zabójstwie Dymitra (1606 r.) carem został WasylSzujski, któremu zagroził Dymitr Samozwaniec II, zajmując część Rosji (bez Moskwy)

• była to nieudana próba kolejnej "dymitriady"

1. 1608 r. - Wasyl Szuj ski zawarł układ z Polską, uwalniając jeńców polskich, a w 1609 r. układ ze Szwecją

• stało się to pretekstem do wojny polsko-rosyjskiej

1. Wojna polsko-rosyjska

1. próba rozbicia przez Polskę sojuszu cara Wasyla Szujskiego ze Szwecją, z którą Polska prowadziła w tym czasie wojnę o Inflanty

• Zygmunt III Waza dążył do zajęcia tronu w Moskwie

• Kościół katolicki chciał podporządkować sobie Kościół prawosławny

1. 1609 r. - początek wojny i oblężenie twierdzy Smoleńsk (do 1611 r.)

• 4 VII 1610 r. - zwycięstwo Stanisława Żółkiewskiego pod Kłuszynem nad armią rosyjsko-szwedzką

• zajęcie Moskwy

• usunięcie z tronu Szujskiego

• ugoda moskiewska

• obietnica oddania korony carskiej Władysławowi Wazie za cenę przejścia na prawosławie

• przywileje dla szlachty rosyjskiej i pokój bez aneksji (Rosja nie traciła ziem)

• Zygmunt III odrzucił te warunki, chciał sam zająć tron moskiewski

• powstanie narodowe w Rosji przeciw Polakom

w 1612 r. powstańcy opanowali Moskwę, wyrzucając Polaków, którzy wycofali się z Rosji

• nowym carem w 1613 r. został Michał Fiodorowicz Romanow

1. 1617-1618 - nieudana próba Polaków ponownego wkroczenia do Moskwy

• zakończyła się rozejmem w Dywilinie w 1618 r.

• obowiązywał od 1619 r.

• do Rzeczypospolitej włączono

• ziemię smoleńską

• ziemię siewierską

• ziemię czernihowską

1. 1632 r. - uderzenie Rosjan na Smoleńsk

• odsiecz Władysława IV i hetmana Krzysztofa Radziwiłła

• kapitulacja Rosjan

• podpisano pokój w Polanowie w 1634 r.

• Władysław IV zrzekł się pretensji do tronu w Moskwie za odszkodowanie pieniężne

• przy Polsce pozostały ziemie uzyskane rozejmem w Dywilinie

1. Walka o Ukrainę

1. ugoda Kozaków z Rosją w Perejasławiu w 1654 r. oddająca Ukrainę pod władanie cara

• wojna z Polską

• armie rosyjskie wkroczyły na Litwę (zajęcie Wilna) i na Ukrainę

• 1655 r. - zwycięstwo Polaków w sojuszu z Tatarami pod Ochmatowem

1. wraz z rozpoczęciem "potopu" szwedzkiego Rosjanie wycofali się z Rzeczpospolitej

2. 1660 r. - wznowienie przez Rosję wojny z Polską

• 1660 r. -zwycięstwo Stefana Czarnieckiego pod Połonką

• zwycięstwo Stanisława Potockiego i Jerzego Lubomirskiego pod Cudnowem

• wojska królewskie wyparły Rosjan z Litwy

1. w latach 1663-1664 Jan Kazimierz wkroczył na tereny Rosji

• Polska nie wykorzystała zwycięstwa ze względu na pusty skarb, brak armii

• wojnę zakończył rozejm wAndruszowie (1667 r.)

• do Rosji włączono

• ziemię smoleńską

• ziemię siewierską

• ziemię czernihowską

• wschodnią część Ukrainy z Kijowem i Zaporożem

• warunki rozejmowe potwierdził pokój podpisany w Moskwie w 1686 r. przez Krzysztofa Grzymułtowskiego

1. Skutki wojen

• zniszczenie ziem Rzeczpospolitej

• utrata wschodnich województw

• wzrost znaczenia Rosji, która po okresie "wielkiej smuty" stała się groźnym przeciwnikiem Polski

WOJNY POLSKO-TURECKIE W XVII WIEKU

1. Geneza wojny z Turcją

1. rozkwit Imperium Osmańskiego

• w XVI w. zajęło tereny Węgier i zagrażało państwu Habsburgów

• uzależniło Mołdawię i Wołoszczyznę

1. ścieranie się interesów Polski i Turcji w Mołdawii

• w 1595 r. Jan Zamoyski w wyprawie zbrojnej na Mołdawię osadził na tronie swojego kandydata, Jeremiego Mohyłę

• w 1600 r. pokonał hospodara Wołoszczyzny i osadził lennika Polski, Szymona Mohyłę

• Zamoyski był przeciwnikiem Habsburgów, dlatego Turcja tolerowała polskie wpływy w Mołdawii i Wołoszczyźnie

• zmiana nastąpiła po śmierci hetmana, gdy o wpływy na tym terenie zaczęli ubiegać się zwolennicy Zygmunta III Wazy i Habsburgów, czemu sprzeciwiła się Turcja

1. zbliżenie polityki polskiej i habsburskiej niepokoiło Turcję

2. wyprawy Kozaków na miasta tureckie (spalenie Warny przez Kozaków) często były inspirowane przez dyplomację Habsburgów

3. najazdy Tatarów, lenników Turcji, na ziemie Polski

4. w czasie wojny 30-letniej książę Siedmiogrodu (lennik Turcji) Gabor Bethien oblegał Wiedeń

• Zygmunt III Waza, związany z katolickimi Habsburgami, wysłał oddziały lisowczyków dowodzone przez pułkownika Aleksandra Lisowskiego na tereny Siedmiogrodu

• zmusiło to Bethiena do odstąpienia od Wiednia

• była to tzw. pierwsza odsiecz wiedeńska w 1619 r.

1. Pierwszy etap wojen z Turcją

1. wyprawa hetmana Stanisława Żółkiewskiego do Mołdawii

• pod Cecorą w 1620 r. armia polska spotkała się z wojskami turecko­-tatarskimi

• wśród Polaków wybuchła panika i chaos

• śmierć hetmana na polu walki

1. uderzenie Turcji na pogranicze nad Dniestrem

• obrona Polaków w twierdzy Chocim pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza i hetmana kozackiego Piotra Konaszewicza Sahajdacznego

• 9 X 1621 r. - pod murami twierdzy podpisano pokój

• obie strony zobowiązały się powstrzymywać najazdy swoich poddanych Kozaków i Tatarów

• w Mołdawii sułtan miał powoływać hospodarów przychylnych Rzeczpospolitej

• dzięki zaangażowaniu Turcji w wojnie z Polską Habsburgowie rozgromili Czechów w 1620 r. w czasie wojny 30-letniej

1. ciągłe walki na pograniczu pomiędzy Tatarami a Kozakami

2. plany wojny z Turcją Władysława IV, który chciał wykorzystać Kozaków

• sejm nie zgodził się na wojnę - początek powstania Chmielnickiego (1648 r.)

1. Wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w.

• przyczyny

• ekspansja terytorialna Turcji za panowania sułtana Mehmeta IV

• w 1666 r. hetman kozacki Piotr Doroszenko uznał się lennikiem Turcji

• Polska była osłabiona licznymi wojnami

• 1672 r. - atak Turcji i zajęcie Kamieńca Podolskiego, wojska tureckie podeszły pod Lwów

• rozejm w Buczaczu

• Polska utraciła województwa: podolskie, bracławskie, resztki kijowskiego

• miała zapłacić haracz

• sejm uchwalił podatek na armię, nie uznał hańbiącego rozejmu

• 1673 r. - zwycięstwo hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem

• nie wykorzystano tego zwycięstwa

• szlachta udała się na wolną elekcję po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego

1. 1674 r. - wybór Sobieskiego na króla Polski

2. 1675 r. - ponowny atak wojsk tureckich na ziemie polskie

• 1676 r. - rozejm w Żórawnie

• potwierdzał tylko włączenie Podola i Ukrainy do Turcji

1. 1675 r. sojusz Jana III Sobieskiego z królem Francji, Ludwikiem XIV w Jaworowie

• zwolennicy Habsburgów przygotowywali detronizację króla

• Sobieski wycofał się więc z układu z Francją na rzecz podpisanego w Warszawie w 1683 r. układu z Habsburgami

1. 12 IX 1683 r. - połączone siły polskie pod dowództwem Sobieskiego (przybyłem, zobaczyłem, a Bóg zwyciężył), cesarskie (Leopold I) i książąt Rzeszy pokonały pod Wiedniem wojska wezyra Kara Mustafy

Wezyr tak uciekł od wszystkiego, że ledwo na jednym koniu i w jednej sukni. Jam został jego sukcesorem, bo po wielkiej części wszystkie mi się po nim dostały splendory, a to tym trafunkiem, że będąc w obozie w samym przedzie i tuż za wezyrem postępując, przedarł się jeden pokojowy jego i pokazał namioty jego, tak obszerne, jako Warszawa albo Lwów w murach. Mam wszystkie znaki jego wezyrskie, które nad nim noszą chorągiew mahome­tańską którą mu dał cesarz jeno na wojnę i którą dziś jeszcze posłałem do Rzymu Ojcu Świętemu.

(Jan III Sobieski)

1. zawiązanie Świętej Ligi w 1684 r.

• papiestwo

• Austria

• Wenecja

• Polska

• od 1686 r. Rosja

• długotrwałe wojny z Turcją, wyparcie z Węgier

• zwycięstwo hetmana Feliksa Potockiego nad Tatarami pod Podhajcami (1698 r.) -

• pokój w Karłowicach w 1699 r.

• Rzeczpospolita odzyskała utracone tereny województw podolskiego, bracławskiego i kijowskiego

• do Austrii włączono Węgry i Siedmiogród

• Rosja zajęła Azow

• Wenecja otrzymała Dalmację i Moreę (Peloponez)

1. Skutki wojen

1. wyniszczenie południowych ziem polskich

2. straty ludności

3. upadek gospodarczy i polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej

4. słabość armii polskiej

5. brak zainteresowania, poza stronnictwem króla Jana III Sobieskiego, możliwością włączenia do Rzeczpospolitej Prus w czasie wojny Szwecji z Brandenburgią

• tym samym Polska utraciła pozycję nad Bałtykiem

1. po zwycięstwie nad muzułmańską Turcją Polskę nazywano przedmurzem chrześcijańskiej Europy