Polonez – muzyczna forma taneczna oparta na tańcu polonez.

Typowy rytm poloneza

Poloneza charakteryzuje ostinatowy rytm, metrum nieparzyste 3/4, dostojny charakter, umiarkowane Tempo.

Historia tańca i formy tanecznej [edytuj]

Polonez jest obok mazura i krakowiaka najstarszym polskim tańcem. Istnieje przekonanie wśród znawców tańca, iż wywodzi się on z czasów przedchrześcijańskich i nie miał na początku związku z muzyką, a jedynie z odprawianiem rytuału egzorcyzmowania mieszkań przez wołchwów poprzez obchodzanie go przy specyficznym ("polonezowym") rytmizowaniu. Istnieje tutaj związek i możliwie jest to przekonanie wiarygodne. Jednym z dowodów jest pierwsza jego nazwa - chodzony. Najstarszy zbiór polonezów pochodzi jednak z 1728 roku (co nie wyklucza istnienia wcześniejszych). Polonezowo-oberkowe rytmy dostrzeżono w pieśniach średniowiecznych i renesansowych Śląska Cieszyńskiego. Jego rytmika wedle romantycznych wizji wyłoniła się z antycznej rytmiki greckiej, co w istocie ma swój sens. Charakter Poloneza jest przez to dostojny, "nadziemski" i mistyczny. Nazywa się go tańcem elegijnym i heroicznym (epopeicznym). Wielką tajemnicą pozostaje polonez Bacha, który prawdopodobnie nie był w Polsce, a zdołał wpisać rytm poloneza w utwór charakterystycznie menuetowy. Późniejsze Polonezy to Polonez z Krakowiaków i Górali Jana Stefaniego. Polonez począł ujawniać się manifestacyjnie w Polskiej kulturze właśnie po upadku Rzeczypospolitej. Polonezy są ważnym elementem twórczości Józefa Elsnera. Jest to element niezwykle ważny- zainspiruje Chopina. Jedna z pierwszych polskich kompozytorek- Maria Szymanowska również zainspirowana polonezami Elsnera będzie komponować polonezowe utwory. I oczywiście Karol Kurpiński, który choć nadużywał fraz Mozarta i innych klasyków wiedeńskich w swoich operach umieścił również rytmy Poloneza. Mania na punkcie Poloneza wkroczyła wreszcie do literatury - monumentalnym przykładem jest tu polonez z księgi XII "Pana Tadeusza" - "Kochajmy się" Adama Mickiewicza. Widoczna jest tam hierarchia obowiązująca przy Polonezie - dostojniejsze pary szły przodem, figury odzwierciedlały stosunki społeczne. Uczestnicy tego Poloneza również nie są przypadkowi- generał Dąbrowski, znane postacie ukazane poprzez aluzje, szlachta i Żyd kochający Polskę jako swoją ojczyznę. Taki obraz sugeruje bardzo szeroki obraz zróżnicowanego społeczeństwa Polaków mistycznie złączonych historią (którą opowiada Żyd Jankiel na cymbałach) i muzyką, a pozbawionych upragnionego państwa. To wizja mesjanistycznego nowego narodu wybranego. Wreszcie Fryderyk Chopin - jako siedmiolatek na publiczny debiut wybrał własny Polonez g-moll. "W przeciągu wieczora grał na fortepianie młody Chopin, dziecię w 8. roku, obiecujące, jak twierdzą znawcy, zastąpić Mozarta"- pisała Aleksandra Tańska, świadek koncertu. Unikalność stylu, mistyczność i subtelność gry Szopena, a przede wszystkim jego geniusz pozwoliły mu doprowadzić technicznie Poloneza do formy ponadnarodowej i najwyższej. Z początku polonezy Szopena nie były jednak lubiane- zarzucano im "przesubtelnowanie", "salonowość" i ponury charakter. Jednym z tych przeciwników był na początku Norwid. Brakowało mu w polonezach mitycznej, starosłowiańskiej, antycznej heroiczności i epopejowości, którą dostrzegł w polonezie Michała Kleofasa Ogińskiego (Pożegnanie Ojczyzny). Zdanie Norwida miało diametralnie się zmienić po usłyszeniu wykonania poloneza samego Chopina. Od tamtego czasu zaznaczał nawet w Promethidionie, iż Chopin jest "najlepszym u nas artystą". Norwid zainteresowany polskimi tańcami napisał o nich noty. Oto nota o polonezie w Tańcach polskich dla Wojciecha Grzymały:

POLONEZ, kreacja już nie prowincjonalna, pojedynczego elementu, ale cało-narodowa, mogąca się rozciągnąć od religijnego rytmu aż do jej poważnej mimiki chórów lub tryumfów starożytnych, które na bareliefach greckich i rzymskich spotykamy. Jako powaga rytmu tej jest wartości i to miejsce zajmuje u Polaków co np. (w rozwijaniu się pieśni u Greków) Epopeja.

Jednym z najbardziej popularnych polskich polonezów jest "Pożegnanie Ojczyzny" Michała Kleofasa Ogińskiego. Inne znane polonezy:

• Franciszek Karpiński i Karol Kurpiński - Kolęda "Bóg się rodzi"

• Fryderyk Chopin - Polonez As-dur op.53

• Fryderyk Chopin - Polonez A-dur op. 40 nr 1

• Stanisław Moniuszko- Polonezy w "Halce", "Strasznym Dworze", "Hrabinie" i innych operach.

• Henryk Wieniawski – Polonez D-dur op. 4

• Tadeusz Sygietyński - Polonez warszawski

• Wojciech Kilar – polonez z filmu Pan Tadeusz

• Zygmunt Noskowski – Polonez elegijny

• Karol Szymanowski – Polonez z tańców polskich

Polonezy znajdują się również w dorobku obcych kompozytorów, pisali je: Jan Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Michaił Glinka, Piotr Czajkowski, Nikołaj Rimski-Korsakow.