Demokryt z Abdery

Żył w latach ok. 460-350 r. p.n.e., filozof grecki, zajmował się fizyką, medycyną, matematyką, architekturą, etyką. Żadne z jego dzieł nie przetrwało w całości, zachowały się jedynie niewielkie fragmenty. Jego myśli kontynuowali Lukrecjusz i Epikur. W wiekach późniejszych- Galileusz i Giordano Bruno. Uważany za twórcę atomizmu (pogląd, wg którego wszelkie całości (układy złożone) dadzą się wyjaśnić przez prawa i twierdzenia dotyczące ich elementów składowych). Pierwotne znaczenie słowa "atom" oznaczało nie tylko najmniejszą i niepodzielną cząstkę substancji, lecz również jednostkę ludzką. Nic w świecie nie dzieje się przypadkowo. Atomy poruszają się po wyznaczonych torach, zderzając się i łącząc tworzą mniej lub bardziej trwałe struktury. Przypadek jest wynikiem niewiedzy.

Diogenes Laertios pisał:"Poglądy jego zaś były następujące: Początkiem wszechrzeczy są atomy i próżnia. Wszystko inne jest tylko mniemaniem. Istnieje nieskończenie wiele światów, które rodzą się i giną. Nic nie może powstać z niebytu ani w niebyt się obrócić.

Atomy są nieskończenie pod względem wielkości i ilości, a poruszają się we wszechświecie ruchem wirowym; w ten sposób powstają wszystkie ciała złożone, jak ogień, woda, powietrze, ziemia; albowiem i one są konglomeratami określonych atomów. Atomy dzięki swej masywności nie podlegają jakiemukolwiek oddziaływaniu i są niezmienne. Słońce i księżyc składają się z atomów gładkich i okragłych, podobnie jak dusza.

Dusza jest tym samym co umysł. Widzenie powstaje wskutek wpadania do oczu podobizn. Wszystko dzieje się wskutek konieczności, bo ruch wirowy jest przyczyną wszelkiego powstawania rzeczy; to nazywa on koniecznością. Najwyższym celem jest pogoda ducha, nie pokrywająca się bynajmniej z rozkoszą, jak to niektórzy fałszywie interpretują, lecz będąca stanem spokoju i równowagi wewnętrznej, w którym dusza jest wolna od strachu, zabobonów i innych podobnych doznań; stan ten nazywa się albo dobrym samopoczuciem, albo innymi określeniami. Jakości mają istnienie tylko umowne, rzeczywiście istnieją tylko atomy i próżnia."(M. Łojek, Teksty filozoficzne dla szkół średnich, Warszawa 1987, s.42-43).

Demokryt uważa, że są rodzaje poznania: poznanie rozumowe i zmysłowe, poznanie pierwsze nazywa prawdziwym, drugie-fałszywym. W rzeczach naprawdę istnieje atom i próżnia, reszta wynika z błędnego mniemania. W codziennych czynnościach Demokryt zalecał kierować się rozumem, widząc w nim "nieśmiertelne rozkosze". Zmysłowo postrzegane rzeczy takie jak zapach, barwa, temperatura, nie istnieją naprawdę, są one tylko wynikiem tego, w jaki sposób je postrzegamy.