Makroekonomia – to nauka o gospodarce jako całości bada związki zachodzące w całej gospodarce(np. popyt konsumpcyjny, popyt inwestycyjny w całej gospodarce)Podstawowe zagadnienia stanowiące przedmiot makroekonomicznej analizy to inflacja, bezrobocie i wzrost gospodarczy-zaś mikroekonomia zajmuje się popytem na konkretne dobro lub analizuje rynki konkretnych dóbr. Makroekonomia – nauka zajmująca się badaniem głównych problemów makroekonomicznych oraz wskaźników makroekonomicznych. POLITYKA FISKALNA- działania państwa(rządu) w zakresie podatków. POLITYKA PIENIĘŻNA- prowadzi bank centralny , oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza POLITYKA DOCHODOWA – kształtowanie się cen i dochodu ZAGRANICZNA POLITYKA HANDLOWA- oddziaływuje na eksport , import, kurs walut PRODUKCJA RZECZYWISTA- występuje przy danym wykorzystaniu czynników wytwórczych PRODUKCJA POTENCJALNA- produkcja maksymalna (maiłaby miejsce wtedy gdy wykorzystalibyśmy wszystkie czynniki wytwórcze) PROBLEMY MAKROEKONOMICZNE: - stabilizowanie gospodarki(produkt jak najwyższy) - osiąganie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego - Maksymalizacja zatrudnienia - ograniczenie bezrobocia - zahamowywanie inflacji - bilans płatniczy(rachunek między krajem a gospodarką musi być zrównoważony) 4 NAJWAŻNIEJSZE CELE MAKROEKONOMII: - produkcja (wysoka stopa wzrostu) - zatrudnienie (wysoki poziom zatrudnienia , niskie bezrobocie) - stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych - bilanse zagraniczne (równowaga eksportu, stabilność kursu walut) FUNKCJE MAKROEKONOMII: 1.FUNKCJA DIAGNOSTYCZNA(POZNAWCZA)- dostarcza pewnej wiedzy o zjawiskach gospodarczych , analiza i ocena tych zjawisk 2.FUNKCJA PROGNOSTYCZNA- wykorzystanie pewnej wiedzy o związkach przyczynowo-skutkowych do przewidywania (prognozowania tego co będzie się działo w przyszłości 3.FUNKCJA APLIKACYJNA- to co ustaliliśmy , wnioski, opis rzeczywistości powinno być wykorzystywane przez podmioty gospodarcze do podejmowania decyzji gospodarczych PROBLEMY MAKROEKONOMICZNE: wzrost gospodarczy, bezrobocie, inflacja, bilanse zewnętrzne(zagraniczna polityka gospodarcza) WZROST GOSPODARCZY – stale zwiększająca się zdolność do ulepszania dóbr i usług , a to powoduje wzrost produktu w danym kraju Mierzymy go w PKB albo PKB na jednego mieszkańca. Zależy od : Ujęcie historyczne (zmiany w zakresie pracy , kapitału ziemi) Ujęcie modelowe ( czynniki bezpośrednie i pośrednie Czynniki systemowe, społeczne, rynkowe WAHANIA GOSPODARCZE: 1.WAHANIA KONIUNKTURALNE(CYKLICZNE)- powtarzają się w określonym rytmie , dotyczą PKB , bezrobocia , inflacji 2.ZMIANY TRENDU- zmiany wywołane zmianami czynników wytwórczych 3 WAHANIA PRZYPADKOWE. (nieregularne)- wywołane czynnikami losowymi , niewłaściwą polityką państwa 4.WAHANIA SEZONOWE- np. pory roku, moda, zwyczaj PKB- suma wielkości produkcji nowo wytworzonej w danym kraju w danym czasie FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO: FAZA DEPRESJI (trwa od kilku miesięcy do kilku lat , stabilizacja produkcji na niskim poziomie, zahamowania spadku PKB , zatrudnienia Faza ożywienia (wzrost produkcji, spadek bezrobocia, pełne zatrudnienie) Faza Bum – rozkwit Faza kryzysu (nadprodukcja globalnej podaży nad globalnym popytem MIARA WZROSTU GOSPODARCZEGO: G = $\frac{\mathbf{\Delta}\mathbf{y}}{\mathbf{y0\ }}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{y}\mathbf{1 - y}\mathbf{0}}{\mathbf{y}\mathbf{0}}$ y- przyrost produkcji między okresem końcowym a wyjściem y 0 – wielkość produkcji w okresie wyjścia y1- wielkość produkcji w okresie końcowym RODZAJE CYKLI KONIUNKTURALNYCH: - KLASYCZNY - WSPÓŁCZESNY (faza spadkowa,wznosząca) CZAS PEŁNEGO CYKLU: - krótki Kitchina - średni Junglera - długi Kondratiewa ZASIĘG GEOGRAFICZNY: - cykl światowy - regionalny cykl koniunkturalny - narodowe cykle koniunkturalne DOPŁYWY RUCHU OKRĘŻNEGO: - inwestycje - wydatki rządowe - eksport ODPŁYWY RUCH OKRĘŻNEGO: - oszczędności - podatki -import

POMIAR INFLACJI *w oparciu o CPI (Consumer Price Indeks)-indeks cen dóbr i usług konsumpcyjnych-koszyk ponad 2000 dóbr i usług najczęściej kupowanych przez przeciętnego Polaka *w oparciu o delator PKB- mierzy zmiany przeciętnego poziomu cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB(relacja nominalnego PKB do realnego PKB*100) *PPI(Producer Price Indeks)-indeks cen dóbr produkcyjnych-w Polsce najczęściej używane rodzaje PPI: indeks cen produkcji sprzedanej przemysłu, indeks cen produkcji budowlano-montażowej *Inflacja bazowa(netto)-6 wskaźników obliczanych przez NBP aby wyeliminować jednorazowe, przypadkowe, sezonowe np. zmiany cen *Inflacja średnioroczna a inflacja miesiąc do miesiąca STOPA INFLACJI KONSUMPCYJNEJ (w%) Stopa inflacji=$\frac{\mathbf{CPIbiezacy - CPIubiegly}}{\mathbf{CPIubiegly}}$ PKB- suma wielkości produkcji nowo wytworzonej w danym kraju w danym czasie PKB- suma wielkości produkcji wytworzonej w danym kraju i w danym czasie Skutki Inflacji: Każda inflacja niesie negatywne skutki dla rozwoju gospodarki: *komplikuje i zakłamuje poziom rachunku ekonomicznego *inflacja osłabia skłonność do oszczędzania *wpływa na prawidłową redystrybucję dochodu narodowego i pod jej wpływem redystrybucja jest przypadkowa i niekontrolowana *jeżeli inflacja się nasila to następuje niekontrolowany przepływ dochodów między grupami społecznymi GŁÓWNE TEORIE INFLACJI: -z punktu widzenia zewnętrznego czynnika inflacjogennego możemy sprowadzić inflacje do teorii: *popytowej *keynesowska teoria inflacji popytowej(dem and-pull inflation)przyczyny –D>S z powodu wzrostu wydatków budżetowych + spadku podatków *monetarystyczna teoria inflacji M. Friedmana przyczyny D>S spowodowane wzrostem ilości pieniądza w obiegu. SKUTKI INFLACJI – komplikuje i zakłamuje ona poziom rachunku ekonomicznego , osłabia skłonność do oszczędzania , wpływa na prawidłową redystrybucję dochodu narodowego i pod jej wpływem redystrybucje jest przypadkowa i niekontrolowana , jeśli inflacja się nasila to następuje niekontrolowany przepływ dochodów między grupami społecznymi PKB- suma wielkości produkcji nowo wytworzonej w danym kraju w danym czasie METODY OBLICZANIA PKB - sumowania produktu (suma wartości dóbr i usług finalnych: $$\sum_{\mathbf{j = 1}}^{\mathbf{n}}\mathbf{Pj*Qj}$$ Gdzie: Pj- ceny dóbr finalnych Qj- ilość dóbr finalnych Suma wartości dodanej- przyrost wartości dóbr i usług na danym etapie produkcyjnym) - sumowania dochodów (płace, renty, procenty, zyski, - sumowanie wszystkich dochodów powstających przy produkcji dóbr i usług) PKB= W+DW+PR+DR+Dr W- wynagrodzenia i płace = w*L stawka płac w ilości pracy L Dw- dochody z prowadzonej działalności gospodarczej na własny rachunek Pr – zysk przedsiębiorstw DR- dochody z lokat kapitałowych i oprocentowania bankowego Dr- dochody z czynszów - sumowania wydatków: PKB= C+I+G+NX C- wydatki na konsumpcję I – inwestycje G- wydatki rządowe NX- eksport netto = eksport – import PKB w cenach rynkowych : PKBmp= $\sum_{\mathbf{j = 1}}^{\mathbf{n}}\mathbf{Pdj*Qj}$ Pd- ceny rynkowe poszczególnych dóbr finalnych: Pd = Ps + te Ps- ceny na poziomie czynników produkcji Te- Sawka podatku pośredniego od danego dobra PKBfp w cenach czynników produkcji $$\mathbf{PKBfp =}\sum_{\mathbf{j = 1}}^{\mathbf{n}}\mathbf{Psj*Qj}$$ Suma podatku pośredniego TE: Te=PKBmp−PKBfp Lub $$\mathbf{Te =}\sum_{\mathbf{j = 1}}^{\mathbf{n}}\mathbf{tej*Qj}$$ Suma podatku pośredniego jest iloczynem stawek podatku pośredniego na poszczególne dobra i ilości dóbr finalnych PKB a PNB – PNB jest sumą PKB powiększonego o dochody netto z tytułu własności za granica . Dochody te ozn. Dnz. Możliwe są 3 sytuacje: - Dnz= 0 to PNB=PKB -Dnz>0 to PNB> PKB -Dnz<0 to PNB< PKB Gdy przyjmujemy strukturę wydatków: PNB = C+I+G+NX+Dnz AMORTYZACJA (A) – to zużycie środka trwałego w określonym czasie PNN= PNB-A PKN=PKB-A DN=PNN fp

Bezrobocie-jest to zjawisko na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym zdolnej do pracy i gotowej do jej podjęcia pozostaje bez pracy mimo prób jej znalezienia Bezrobocie -zasoby siły roboczej są sumą zatrudnienia i bezrobocia(Sr=Z+B).Natomiast współczynnik aktywności zawodowej wyraża się wzorem: Az=$\frac{\mathbf{\text{Sr}}}{\mathbf{\text{lp}}}$ gdzie lp oznacza liczbę ludności w wieku produkcyjnym. -Bezrobocie możemy określić wzorem: B=Az(lp-Z) -Obok tych miar absolutnych występują też miary relatywne do których zaliczamy stopę bezrobocia: b=$\frac{\mathbf{B}}{\mathbf{\text{Sr}}}$ *100 Rodzaje bezrobocia z punktu widzenia przyczyn bezrobocia: Bezrobocie frykcyjne – jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce. Powstaje ono w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku. W dynamicznej gospodarce ustawicznie pojawiają się niedopasowania(frykcje)między wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą gdyż ciągle zachodzą procesy dotyczące tworzenia i likwidacji miejsc pracy napływu i odpływu siły roboczej z rynku pracy oraz zmiany miejsc pracy przez pracowników. Jest to bezrobocie krótkotrwałe(do kilku tygodni) Bezrobocie strukturalne-powstaje z powodu niedostosowania kwalifikacji pracowników i zapotrzebowania pracodawców w sytuacji kiedy struktura popytu i produkcji nieustannie się zmieniają NP. konsumenci nudzą się jednym rodzajem dobra a zaczynają poszukiwać innego. Nowe technologie zastępują dawne rozwiązania. W rezultacie niektórzy pracownicy są zadowoleni a ponieważ nowe dobra i nowe technologie wymagają innych umiejętności niż stare ich kwalifikacje już nie wystarczają by zdobyć pracę gdzie indziej. Bezrobocie cykliczne(koniunkturalne)-pojawia się gdy niedostateczny poziom popytu zagregowanego sprawia że miejsc pracy nie wystarcza dla wszystkich którzy szukają zatrudnienia. Bezrobocie to wiąże się z wahaniami koniunktury określanymi jako cykle koniunkturalne. Uprzemysłowione gospodarki kapitalistyczne podlegają wahaniom w których okresy dobrej koniunktury przeplatają się recesjami. Recesje te charakteryzują się wysokim poziomem bezrobocia. Bezrobocie sezonowe – w procesach gospodarowania wahania produkcji występują nie tylko z przyczyn społeczno-ekonomicznych lecz również z powodów naturalnych np. w rolnictwie, budownictwie, transporcie, turystyce. W okresach natężenia pracy pojawia się dodatkowy popyt na siłę roboczą a w okresach ich zmniejszenia następuje redukcja tego popytu i pojawia się bezrobocie sezonowe. Bezrobocie technologiczne – powodem jest postęp technologiczny i techniczny. Wielu specjalistów zajmujących się rynkiem pracy zwraca uwagę iż postęp techniczny ma obecnie charakter kapitałowo chłonny i silnie praco oszczędny . Mechanizacja procesów produkcyjnych a obecnie automatyzacja i komputeryzacja powodują likwidacje wielu dotychczasowych miejsc pracy. Wprawdzie równocześnie powstaje wiele nowych miejsc w szczególności w usługach jednak bilans miejsc pracy pozostaje ujemny gdyż zmiany w kwalifikacjach nie nadążają za zmianami wynikającymi z postępu techniczno-organizacyjnego. W Polsce są stosowane dwie metody szacowania wielkości bezrobocia: 1)METODA SZACUNKOWA-którą przeprowadza Urząd Pracy i zalicza do bezrobotnych: *osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia *osoby pozostające bez pracy i nie uczące sięw szkole z wyłączeniem szkół wieczorowych i zaocznych *osoby zarejestrowane w Urzędzie Pracy 2)METODA BAEL(badanie aktywności ekonomicznej ludności)-według niej do osób bezrobotnych zaliczamy te osoby które spełniają warunki: *aktywnie poszukują pracy *w okresie badanego tygodnia nie pracują *są gotowe podjąć prace w danym tygodniu lub tygodniu następnym BŁĘDY: *Między jedną a drugą metodą wystąpiły rozbieżności i tak w 1994 roku oszacowano że wg metody BAEL bezrobocie wynosi 2,7mln osób *Można stwierdzić że zmiana bezrobocia jest różnicą pomiędzy wielkością napływu a odpływu siły roboczej. LUKA PNB $\frac{\mathbf{Yp - Yr}}{\mathbf{\text{Yr}}}$ = 2,5 – 3,5%(b-bn) Yp- dochód potencjalny Yr – dochód rzeczywisty B – stopa bezrobocia BN – stopa bezrobocia naturalnego LUKA PNB- jeżeli naturalna stopa bezrobocia odpowiada tendencjom rozwojowym w PNB to mówimy że mamy do czynienia z produktem potencjalnym . Jest to najwyższy poziom PNB do którego utrzymania zdolna jest dana gospodarka bez wywołania inflacji Prawo Okuna – dla każdego procenta wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia ponad stopę naturalną luka PNB powiększa się o 2,5 – 3,5%

PRODUKCJA POTENCJALNA- to produkcja w której można by wykorzystać racjonalnie wszystkie czynniki wytwórcze głównie pracę PRODUKCJA FAKTYCZNA- to taka sytuacja gdy wytwarzamy produkcję przy danym wykorzystaniu zasobów ZAGREGOWANY POPYT- to łączna ilość dóbr i usług , który nabywcy chcą kupić przy stałych cenach zagregowane wydatki (AE) ZAGREGOWANA PODAŻ- to łączna ilość towarów jaką producenci decydują się wytworzyć MODEL KETNESOWSKI Dotyczy krótkiego okresu kiedy ceny i płace są stałe a moce wytwórcze nie są w pełni wykorzystane (produkcja faktyczna jest niższa od produkcji potencjalnej co ozn. Że faktyczna stopa bezrobocia jest wyższa od tzw. Naturalnej stopy – w gospodarce występuje bezrobocie Poziom produkcji faktycznej zależy od rozmiarów globalnego popytu tzn sumy wydatków na dobra finalne wszystkich podmiotów – im wyższe wydatki tym wyższa produkcja finalna Model ten lepiej tłumaczy przyczyny kryzysów (przyczyna to zbyt niski poziom popytu globalnego w gospodarce ) natomiast nie wyjasnia inflacji w warunkach nie pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych Rola państwa- rząd powinien prowadzić ekspensywną politykę fiskalną i pieniężną aby pobudzić popyt globalny i przybliżyć gospodarkę do poziomu pełnego zatrudnienia (zlikwidować bezrobocie przymusowe) Opłacalność oszczędzania – oszczędności zależą od poziomu bieżącego dochodu natomiast inwestycje są autonomiczne (niezależne od dochodu) co powoduje, że nie ma w gospodarce autonomicznego mechanizmu który przekształcałby przyrost oszczędności w przyrost inwestycji – paradoks oszczędzania – w krótkim okresie nie opłaca się więcej oszczędzać ponieważ powoduje to spadek popytu globalnego i produkcji , rośnie poziom bezrobocia przymusowego MODEL KLASYCZNY Dotyczy długiego okresu kiedy ceny i płace są doskonale elastyczne a moce wytwórcze są w pełni wykorzystane (produkcja faktyczna jest na poziomie produkcji potencjalnej co ozn. Że w gospodarce nie ma bezrobocia przymusowego – faktyczna stopa bezrobocia jest na poziomie stopy naturalnej) Poziom produkcji faktycznej zawsze jest równy produkcji potencjalnej której poziom zależy od możliwości produkcyjnych gospodarki a te od zasobów czynników wytwórczych oraz efektywności ich wykorzystania Model ten lepiej tłumaczy przyczyny inflacji (przyczyna to nadwyżka popytu globalnego nad globalną podażą w gospodarce) natomiast nie wyjaśnia kryzysów – zakłada że moce są zawsze w pełni wykorzystane Rola państwa- nie ma uzasadnienia aktywna rola państwa w gospodarce – prowadzi to tylko do wzrostu cen i innych wielkości nominalnych nie ma natomiast wpływu na wielkości realne czyli poziom produkcji i zatrudnienia Opłacalność oszczędzania – zarówno oszczędności jak i inwestycje zależą odtego samego czynnika : - od poziomu stopy procentowej -przyrost oszczędności prowadzi autonomicznie do przyrostu inwestycji a to powoduje przyrost zasobu kapitału i tym samym możliwości produkcyjnych w gospodarce