P. Szczaniecki Gest modlitewny w późnym średniowieczu

- słowo z łac. Gest ( ale spolszczone) oznacza ruch ciała; którh towarzyszy mowie i ja podkreśla;

- modlitwa we wszyskich występ. Religiach posługuje się gestem;

- szeroka baza źródłowa, wzmianki już za Bolesława Chrobrego, późniejsze teksty hagiograficzne,

- o modlitwie opowiadaja koscioły, klasztory i ich reguły;

- religijny człowiek chce porozumiec się z Bóstwem, w ten sposób uzasadnia się modlitwa i gest modlitewny; wszystkie podreczniki do modlitwy zawierają „ aby stanac na czach bozych”; aby uswiadomoć obenosc niewidzialnego, który patrzy, wstawiano mozaike, fresk, albo rzeźbe; ( szeroko otwarte oczy- w związku z e. baroku.- „ oko opatrzności”) do tego patrzacego odnosi się modlitwa;

- gest pojawia się wraz ze slowem – jak w teatrze;

- gesty w formie prostej i rozbudowanej; zarówno złożenie rąk jak i obchodzenie ołytarzy na kleczkach, śpiew i muzyka także wchodzą w rcahubę;

- w średniowieczu wprost teatralne urządzenie wnetrza kośioła; na dziedzincu i krużgankach odbywaly się akcje pokazowe, wtedy budynek słuzył za tło, istnieje także zwyczaj przystrajania wnetrz na czas uroczysstości; modlący wystepują w kostiumach: biskupi i kler- w szatach odp. Do stopnia w hierarhi, bractwa – kapy z kapturami; obok strojów występ. Rekwizyty: koronka, choroągwie i osiolek (wydrwiwany przez Reja), nad prawidlowym wykonaniem czuwał mistrz, zbiory rubryk, objasnienia z podziałem ról- skojarzenie pewnych form modlitwenych z teatrem stajeje się nieodparte

- LITURGIA PIERWOTNA- szereg gestów pokłony, prostracji, wzoszenie rąk na posadzce wisickiej,

- we wszesnym średniowieczu, przejawy były jaskrawe- Gertruda w Xiw. Klęcząc czyniła pokłon i bila się w piersi;

- publiczne modły o wyzdrowienie królowej Jadwigi- opowiedział Stanisław ze Skarbimierza ilesmy płakali, a glosy nasze az niebios sięgały (…), łzy wylewali, robili procesje, składali wota

- u schyłku sredniowiecza utrwalił się zwyczaj modlitwy na klęczkach ze zlozonymi rekoma;

Gest ten powtarzają wielokrotnie pieczęcie z XIII wieku najsłynniejsza Leszka Czarnego, który klęcze ze złozonymi rękoma i uczestniczy w liturgii;

-często modlitwę fundatora obrazu popiera jego patron, pojawia się nowy gest modlitewny;

- jeśli na portrecie pojawia się cała rodzina, malarz starannie odłącza męzszczyzn od kobiet, zwyczaj kościelny,

- modlący przybierali stroje odświętne, stosowne do reprezentowanegego stanu; męzczyzn, w użytek wchodzą modlitewniki w miejsce dawnych koronek;

- Gest odiarny:

- gest ofiary dotyczy człoweka i oddaje go Bogu na własność, ten gest, który uzupełnia modlitwę, rozbudował się znacznie w epoce średniowiecza, najbardziej dramatyczne formy podczas pogrzebów królewskich; Pogrzeb KAZIMIERZA WIELKIEGO ( opisał Janko z Czarnokowa)- obrzęd jako procesja do katedry, przedmiotem ofiary były zarówno koń zmarłego monarchy i jego zbroja, ale takrze sprzęty, tkaniny i złoto.

- gest ofiarny składano w okreslony sposób, w okreslonych dniach i miejscach, tam gdzie rozwinął się kul świetych;

- przedmiotem ofiary może być metalowa bądź woskowa figura Gall Anonim- w zwiąku z narodzinami Boleslawa Krzywoustego, biskup Franko doradził zrobić posąg ze zlota wielkosci dziecka i wysłać je do św. Idziego,

- w XIII w. przybywa zwyczaj składania wodkowych figurek, które uzmysławiają przedmiot prosby lub wdzięczności;

- w XVw. Ytrwala się zwyczaj wieszania na grobie i iołtarzu woskowych przedmiotów, grób św. Jana Kantego w kościele św. Anny w Krakowie;

- głębszy sens tego gestu wyjasnia się później, w 1525r. zachowała się inskreycja tłumacząca intencje odiarodawcy, biskup Piotr Tomicki, chroując złożył slubowanie, po powrocie do zdrowia kazał przygotować władne wyobrażenia woskowe z napisami, które przygotował Hozjusz i Krzycki; ( umieszczone na wawelu) napis na egzemplarzu wawelskim. Dzielo Hozjusza, dokoładnia wyjaśnia sens wydarzenia to, że ofiarodawca, cudownie przywrócony do zdrowia, resztę zycia oddaje temu, któremu zawdzięcza ocalenie;

- mszał, antyfonarz oraz graduał należa do ksiąg liturgicznych i rozpoczynaja się wraz z pierwszą niedzielą adwentu, księgi zazwyczaj kazano zdobić iluminacjami, miejscem oprzywilejowanym była pierwsza karta, ściślej litera A rozpoczynajaca plsam, wytworzyła się tradycja, która sprzyjała zdobieniu tej litery; ciekawe jest przedstawienie motywu modlitwy, który zwykle reprezentuje król Dawid jako psalmista, ( dwie wersje- 1. Dawid śpiewa z harfa w rękach, druga zas w pozycji klasycznej) ; zwyczaj kwitł na zachodzie, ale przyjęty został również i w polsce.

- obserwacje można rozszerzyć o na pewnien typ obrazów, które przedstawiaja modlitwę, więc gest i słowa wypisane na wstędze wychodzącej z ust, postawie klęczącej odpowiada psalm Miserere mei, Deus ; główną więc pomocom przy rozszyfrowaniu gestu modlitewnego sa słowa jemu towarzyszące;

- pokutnicy średniowieczni zatrzymywali się u drzwi koscielnych boso, ze sznurem, zebrząc o modlitwe tych, którzy wychodzili;

- modliwa w kulturze śreniowiecza ma uprzywilejowane miejsce;

- modlitwa stała się przedmiorem nauki, wytworzyły się szkoły, inaczej wyglądał modlitwa na różnych poziomach kultury,

Bogaty kanonik, który własnej fundacji ołtarz ozdobił herbem rodzinnym, modlił się po łacinie, podczas gdy prosta kobieta gestem wyrazała swe przezycie;

- każda religia posługiwała się gestem modltewntym, a sam gest stawał się znakiem przynalezności do tej czy inne kultury, źródła podają, że klękał i składał ręce także prosty gmin;

- modlono się podobnie jak we Francji czy Hiszpani, klęcząc z oczyma otwartymi i ze złozonymi rekoma, czymś innym/ nowym były pokłony i powtarzanie Hospody , pomiłuj charakterystyczne dla kultury wsch.

Wszystkie omówione zagadnienia sa wspólne dla całej łacińskiej Europy;

- gest modlitewny zmieniał się, dopóki nie znalazł własnej doskonałaości, pomógł temu zwyczaj feudalny, który organizował społecznośc, wyznaczając pana, prawa i obowiązki; panu oddawano hoł na klęczkach- gest okazal się adekwatnym wyrazem pobożnosci;

- otwarte oczy oznaczaja pelną swiadomość;

- pobozni w czasach feudalnych, mimo wszystkich niedomogów i naduzyc widzieli obraz rzeczy wyzszych i dlatego tyle przejeli na uzytek moditwy;

- teatr średniowieczny tworzył się z liturgii, więc i z modlitwy;

- gest modlitewny wciągał ciało czlowieka w strefę odziaływania kultury, znane są przypadki przyuczania się modliwty, co daje wzorowe zachowania podczas modlitwy;

- być może za pomoca gestów obrócz wyrazów Pobożności załatwiano inne sprawny