Różnica między naukami przyrodniczymi a humanistycznymi:ma charakter metodologiczny a nie przedmiotowy,zarówno przedmiot przyrodoznawstwa,jak i humanistyki konstruowany jest w ludzkim doświadczeniu,różnica w ujmowaniu przedmiotu wynika z ukierunkowania ludzkiego doświadczenia,albo uświadamianie sobie przez człowieka świata zew lub samego siebie,własnego działania i jego efektów,nauki przyrodnicze badają świat zewnetrny-dążą do jego opisania i wyjaśnienia(pozytywizm pomija konstytutywną rolę poznającego podmiotu)nauki humanistyczne dążą do opisania i rozumienia rzeczywistości tworzonej przez człowieka,proces w którym na podstawie znaków z zewnątrz dostarczanych przez zmysły poznajemy sferę wewnętrzną,nazywamy rozumieniem,Dilthey.Hermeneutyka Diltheya-przeżycie-ekspresja(wyrażenie)przeżycie odtwórcze-zrozumienie,warunkiem duch obiektywny-wspólnota,poziomy rozumienia,rozumienie codzienne-elementarne,nabywanie umiejętności podczas socjalizacji wnioskowanie przez analogię,rozumienie nauk humanistycznych-pojedyncze ekspresje odnoszone,do całości układu życia,znaczenia hermeneutyka-interpretacja,hermeneutyka jest potrzebna gdy świat,tekst,czyjeś zachowanie nie są oczywiste(ich sens nie jest zrozumiały)podstawowe znaczenia terminu:sposoby objaśniania tekstu-od świętych tekstów po dzieła literackie,hermeneutyka filozoficzna-jak możliwe jest rozumienieDilthey,filozofia hermeneutyczna-rozumienie nie jest sposobem poznania,lecz sposobem istnienia człowieka-człowiek egzystuje w świecie,który go obchodzi.paradygmatyczny rozwój nauki w koncepcji T.Kuhna:rekonstruował rozwój realnej nauki gł fizyki,zakwestionował pogląd,że nauka jest przedsięwzięciem(wyłącznie)racjonalny,Paradygmat-zbiór ogólnych założeń,przekonań,pojęć,przyjmowanych modeli,wartości,sposobów zbierania i opracowywania danych,wspólnych członkom danej społeczności(matryca dyscyplinarna)wzorzec rozwiązywania problemów w danej specjalności naukowej(konkretne rozwiązania zadań)Paradygmat określa sposób widzenia świata i postrzegania zadań danej nauki,dostarcza kryteriów wyboru problemów,które uznaje się za istotne i za rozwiązywalne,kryteria poprawności ich rozwiązywania,kiedy zmienia się paradygmat,zmienia się i świat.wg.A.Cometa:stadium metafizyczne-natura rzeczy(byt-jego własności i przyczyny)poznawana jest przez ludzki rozum,świat wyjaśniany za pomocą abstrakcyjnych pojęć:siły,substancji,jakości,istoty,stadium pozytywne-stawiane są pytania o powstawanie i przebieg zjawisk,zbierane są fakty(poznanie empiryczne)nauka ma gromadzić fakty i ustalać istniejące pomiędzy nimi związki,szukać praw powszechnych.Cechy empiryczne-jedynym lub głównym źródłem poznania jest doświadczenie,należy umieć dowieść przez doświadczenie że dane twierdzenie jest albo prawdziwe albo fałszywe.Prawa naukowe to twierdzenia na temat ogólnych,powtarzalnych wzorców doświadczenia,wyjaśnić zjawisko naukowo to wykazać,że jest ono przypadkiem prawa ogólnego,znajomość prawa ogólnego pozwala przewidywać przyszłe występowanie zjawisk określonego typu.Różnice między skalą a indeksem jest sposób ustalenia wyniku punktowego,indeks tworzony jest przez proste zsumowanie wyników przypisanych poszczególnym wartościom natomiast tworząc skalę przypisuje się określony wynik punktowy pewnym układom odpowiedzi,skale w przeciwieństwie do indeksu uwzględnia intensywność obrazowania danej zmiennej.Skale pomiaru-to praktyczny sposób mierzenia trudno obserwowalnej lub ukrytej cechy skale to złożone mierniki które poprzez matematyczne przekształcenia łączą wiele wskaźników opisujących dane zjawisko np:odpowiedzi na kilka pytań powiązanych tematycznie posługiwanie się skalami ma wiele zalet w porównaniu do używania pojedynczych zmiennych,skale lepiej ujmują wielowymiarowe zjawiska dla których brakuje jednoznacznych pojedynczych zmiennych,dotyczy to badania pogladów i postaw.Hipotezą-nazywa się wszelkie twierdzenie częściowo tylko uzasadnione,przeto także wszelki domysł,za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne,a więc też i domysł w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie danych wyjściowych T.Kotarbiński,znacząca hipoteza to przypuszczalne rozwiązanie dostrzeżonego problemu,a nie formalna odpowiedź na pytanie,funkcje hipotez-sugerowanie nowych doświadczeń lub nowych obserwacji Uran-Neptun,ułatwia ocenę ważności jakiegoś zdarzenia czy zjawiska,które bez niej byłoby w ogóle bez znaczenia kolor tła,warunki poprawniej hipotezy-musi poddawać się weryfikacji-można ją poddawać procedurze sprawdzenia empirycznego,powinna być twierdzeniem wyrażonym jednoznacznie-występujące w niej pojęcia zmienne i związki były jasno i jednoznacznie sformułowane,musi wnosić coś nowego do dotychczasowej wiedzy,musi być przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym-majace swoje uzasadnienia w dotychczasowym dorobku naukowym,powinna określić związki pomiędzy dającym się zbadać zmiennymi oraz występujący miedzy nimi kierunek+lub -,powinna być wyrażona jednoznacznie i zostać uszczegółowiana,musi zostać wyrażona w możliwie prostych słowach oraz obejmować treść która da się sprawdzić w rozsądnych granicach czasowych,powinna dotyczyc istotnych dla nauki spraw i mieć moc teorio twórczą(funkcje poznawczą). indukcja uogólniająca-jeśli duża ilość A została zaobserwowana w różnych okolicznościach i jeżeli wszystkie bez wyjątku A posiadły właściwość B,to wszystkie A mają właściwość B.(A.Chalmers)wniosek wynikający z części zbioru przenoszony jest na całość zbioru.Warunki poznania Kanata-dwoistość poznania:za pośrednictwem zmysłów człowiek,wchodzi w kontakt z rzeczami,za pośrednictwem rozumu może te rzeczy zrozumieć,w doświadczaniu człowiekowi nie są dane rzeczy lecz ich przedstawienia,wrażenia odbierane przez zmysły są porządkowane poprzez formy zmysłowości i formy rozsądku powstają wyobrażenia,w aktach spostrzegania człowiek wyposaża każdą rzecz w formy zmysłowości i rozsądku kategorie czystego intelektu-wrodzone kategorie porządkujące doświadczenie empiryczne,poznawany przedmiot jest zależny od poznającego podmiotu-tym samym podmiot jest warunkiem przedmiotu,a kategorie warunkiem doświadczenia.Krytyka indukcji-każde zdanie obserwacyjne obciążone jest teorią nie ma nagich faktów,każde zdanie obserwacyjne sformułowane jest w jakimś języku publiczny języku nadającym znaczenia słowom opisującym jakiś stan rzeczy,trzeba najpierw dysponować jakąś teorią, aby móc gromadzić fakty. Trzeba wiedzieć,które obserwacje notować jako ważne,a które pomijać,zdanie obserwacyjne może okazać się fałszywe z powodu fałszywości teorii zakładanej w momencie uznawania zdania obserwacyjnego.Hipotetyczno-dedukcyjny model badawczy-uświadomienie sytuacji problemowej wątpliwości co do istniejącej teorii,rywalizacja teorii,brak teorii wyjaśniającej,propozycja rozwiązania problemu-opracowanie nowej lub wybór jednej z konkurujących teorii,dedukcyjne wyprowadzenie z nowej teorii sprawdzalnych sądów,twierdzeń mających status hipotez,próby odrzucenia tych twierdzeń poprzez falsyfikację-jeśli falsyfikacja się powiedzie,to odrzucamy sprawdzaną teorię,jeśli się nie powiedzie,to znaczy,ze sprawdzana teoria oparła się próbie.Różnice między:falsyfikacja-odrzucenie hipotezy,a pośrednio teorii,z której została wyprowadzona w wyniku jej konfrontacji ze zdaniem deskrypcyjnym bazowym,falsyfikowalność-traktowana jest jako kryterium demarkacji odróżnienia,pozwalające odróżniać wypowiedzi naukowe od nienaukowych tylko te wypowiedzi można uznać za naukowe,co do których można określić okoliczności,w których okazałyby się one fałszywe określić okoliczności,których nie dopuszcza dana teoria.Główne zasady doktryny pozytywistycznej wg.L.Kołakowskiego:reguła fenomenalizmu-nie ma realnej różnicy między istotą a zjawiskiem,badacz powinien rejestrować tylko to,co rzeczywiście przejawia się w doświadczeniu empirycznym,reguła nominalizmu-wiedza formułowana w terminach ogólnych nie ma innych realnych odpowiedników poza jednostkowymi konkretnymi przedmiotami,pojęcia opisujące stany idealne są wytworami ludzi,które pełnią funkcje instrumentalne,reguła odrzucająca wartość poznawczą sądów oceniających i wypowiedzi normatywnych,oceny i normy właściwe-nie zawierają treści informacyjnej,oceny i normy instrumentalne można empirycznie sprawdzić,reguła zakładająca zasadniczą jedność metody,sposoby zdobywania wartościowej wiedzy są zasadniczo takie same we wszystkich dziedzinach doświadczenia,takie same są główne etapy opracowywania zgromadzonych doświadczeń,jakościowe odrębności między poszczególnymi naukami np.naukami przyrodniczymi a społecznymi,pokazują,że znajdują się one na różnych etapach dojrzałości teoretycznej.Konsekencje pozytywizmu w naukach społecznych:przystosowanie przedmiotu do możliwości metody:założenie naturalizmu świat społeczny jest zasadniczo zgodny ze światem fizycznym,można go więc tak samo badać determinizm związków,redukcja kompleksowości badanych zjawisk,zdarzeń,wybór zmiennych(dostępnych co najmniej pośredniej obserwacji)i określenie istniejących między nimi relacji,identyfikowanie prawidłowości wymaga reprezentatywności prób badawczych oraz standaryzacji sytuacji badawczej,założenia dotyczące poznającego podmiotu(badacza):ma być bezstronnym obserwatorem,wolnym od osobistych wartości,presupozycji i przekonań,jest na zewnątrz badanych procesów,ma zmysłowo rejestrować obiektywne fakty,ogólna zasada-unikać personalnego zanieczyszczenia danych,technologiczny charakter wiedzy naukowej:zwłaszcza nauki praktyczne mają dostarczać wiedzy‚do zastosowania,pedagogika praktyczna dostarcza wiedzy o środkach(zmienne niezależne)osiągania celów(zmienne zależne)prawidłowości typu:jeśli chcesz osiągnąć x zastosuj y Problemy:żródła celów,możliwości stosowania wskazanych środków,niedostatek refleksji metodologicznej:Naiwne przekonanie,że nauki zajmują się przedmiotami i zdarzeniami właściwego im fragmentu rzeczywistości-brak wyraźnego oddzielenia rzeczywistości od wypowiedzi o rzeczywistości:brak konsekwencji metodologicznej,deklaracja podporzadkowania się metodzie usytuowanej w modelu pozytywistycznym,przywoływanie specyfiki badanych przedmiotów,jako uzasadnienie dla zmiękczania reguł.Jaką role w eksperymencie pełnią zmienne zakłócające w jaki sposób w eksperymencie pedagogicznym rozwiązuje się problem z ich kontrolą:schemat eksperymentu-manipulowanie zmienną niezależną główną,kontrolowanie zmiennych niezależnych-ubocznych,minimalizowanie wpływu zmiennych niezależnych-zakłócających na zmienną zależną,dokonanie pomiaru zmienności zmiennej zależnej spowodowanej przez zmienne niezależne-główne J.Brzeziński,plany eksperymentu-plan z grupą kontrolną z pomiarem początkowym i końcowym,plan z grupą kontrolną bez pomiaru początkowego,plan jednogrupowy z pomiarem początkowym i końcowym,wymóg randomizacji – losowy dobór do grupy eksperymentalnej i kontrolnej