Wykład 1
Celem resocjalizacji – zmiana
Psychologia resocjalizacji zadaje sobie następujące pytanie: Czy po karze pozbawienia wolności możliwa jest powtórna resocjalizacja?
Więzienie powoduje niezaspokojenie potrzeb - generuje i utrwala zaburzenia
Pierwsze więzienia powstają już w starożytności: Egipt, Grecja, Rzym
Ich celem: 1)tortury 2)środek nacisku wobec dłużników 3)wymuszenia
W średniowieczu:
Początkowo doły ziemne, gdzie przetrzymywano ludzi
Następnie lochy bądź wieże, gdzie możne było więzić
W późniejszym okresie: ratusze, klasztory – pobyt tam nierzadko jednoznaczny ze śmiercią
W XVI wieku pojawiły się pierwsze pomysły na resocjalizację
Kary:
Początkowo kara śmierci mogła być ogłaszana nawet za nieduże przestępstwa, inne łagodniejsze kary to np., chłosta, pręgierz, zakucie w dyby, wyrywanie języka, obcinanie kończyn, itd.
Prawo dążyło do tego, by ludzie byli zadowoleni ze śmierci przestępcy, element cierpienia był konieczny (sama śmierć nie wystarczała), cierpienie miało być odpowiednie do popełnionego przewinienia/przestępstwa. Na śmierć mogli być skazani wszyscy, nawet dzieci.
Oświecenie:
Wolność jednostki jedną z najwyższych wartości, karą stawało się jej pozbawienie (od XVI w. kary pozbawienia wolności stawały się powszechne, rzadziej skazywano na śmierć). Nastąpił przełom w więziennictwie – kara miała odstraszyć ale także zmienić, naprawić.
Więzienia konstruowane z myślą o wychowywaniu, przekształcano domy poprawy, domy pracy, przytułki (czasy rugowania chłopów z ziemi).
Uważano, że jeśli wpoi się nawyk pracy, przestępca zacznie pracować z własnej woli. Sądzono, że: bicie + umoralnianie + przymus pracy = odejście od zachowań przestępczych, zmiana zachowania.
Pierwszy dom poprawy w Polsce – 1629r. Gdańsk
W XVII/XVIII w. – warunki więzienne tragiczne:
Kajdany na ręce i nogi
Brak pożywienia (jedyne dostępne to chleb i woda w ograniczonych ilościach)
Ciemność
Wilgoć
Rozprzestrzeniające się choroby
Ogromna brutalność
Na początku XVIII w. we Włoszech wprowadzono zamykanie więźniów w osobnych celach – tak, by byli od siebie odizolowani. Cel: 1) „pokuta w izolacji” (jako forma umoralniania; wpływy Kościoła) 2)by więźniowie nie przejmowali od siebie zachowań przestępczych, nie uczyli się od siebie.
Nocą więźniowie nie mogli się ze sobą porozumiewać, w ciągu dnia pracowali razem. Więźniów chciano nauczyć jakiegoś rzemiosła. Pierwsze więzienia przeznaczone były dla mężczyzn, później także dla kobiet.
SYSTEM CELKOWY
Nazwa od zamykania w celach
Pierwsze więzienia: Gaudana (1775), później Anglia
Inaczej traktowano osoby chore umysłowe, psychicznie, upośledzone, a inaczej zdrowych;
Kara miała pozostawiać nadzieję na powrót do społeczeństwa;
Czas poświęcony miał być na uduchowienie, pracę na religijnością;
Istniała możliwość skrócenia kary za dobre sprawowanie;
Pomysł na więzienia okrągłe (strażnik po środku, ma w zasięgu wszystkie cele – okazały się mało funkcjonalne) – głównie budowane w USA
Karta Penna (1682, Pensylwania) – utrzymana została kara śmierci, ale za duże przestępstwa, wprowadzono możliwość zamiany kar cielesnych na pracę, istniała możliwość wykupienia z kaucję, osoby umieszczone w więzieniu przypadkowo mogły ubiegać się o odszkodowania, nie zamieszczono listy kar cielesnych (po wojnie o niepodległość ujednolicono strój).
II systemy penitencjarne:
System Pensylwański – system celkowy (zarówno w dzień jak i w nocy); bezczynność, brak prac, brak wpływu innych więźniów, jedyny obowiązek to rozmyślanie nad własną winą;
System Auburnski – wspólna praca w dzień, w nocy izolacja, małe cele (1,2m – 2,3m – 2,15m), więźniom przysługiwały posługi religijne, nauka czytania i pisania.
Ostatnie więzienia oparte o system celkowy w 1919r.
Podsumowanie: 1)duży odsetek zgonów, 2) brakowało miejsca 3)trudności organizacyjne
SYSTEM PROGRESYWNY
Zakładały, że przestępcę należy wychowywać – należy go poznać, poznać jego środowisko, otoczenie, a karę dostosować do okoliczności.
Selekcja więźniów:
Wiek
Wysokość wyroku
Cechy osobowościowe
Wcześniejsze przestępstwa
Istniały 4 reżimy surowość – więźniowie mogli być przesuwani do innego reżimu – kiedy widziano poprawę łagodzono.
Istniały głównie w: Szwajcarii, Anglii, Irlandii, Australii
Skazany miał wpływ na poprawę własnego losu, konkludując jednak nie każdy więzień nadaje się do tego systemu Więźniowie znali warunki, jakie musieli spełnić, by poprawić swój los. Na skutek tego często wzmacniano zachowania, cechy, które przyczyniały się do popełnienia przestępstwa (cwaniactwo, oszustwo, dostosowywanie się do pożądanych okoliczności) – nie sprawdzano duchowej, wewnętrznej przemiany.
W Polsce - lata 30. XX wieku
SYSTEM REGRESYWNY
Odwrócenie systemu progresywnego, dominował w USA
Za złe zachowanie odbierano przywileje, zaostrzano warunki
Nie sprawdzał się, gdyż więźniowie źle funkcjonowali
SYSTEM RODZINNY
Głównie Szwajcaria (XIX w.)
Jeśli warunki w zakładzie będą takie jak w prawidłowej rodzinie, wtedy przestępca zmieni się, zostanie na nowo wychowany. Na początku przeznaczony był dla młodocianych przestępców.
Każdy więzień był pod opieką innego, kiedy przechodził przemianę sam stawał się opiekunem.
Funkcjonowała tam praca na roli oraz rozbudowany system kar i nagród
System Republik Wiosek Dziecięcych:
Komuna Makarenki
Wspólna praca
Wiek XX
Wykład 2
Przystosowanie (adaptacja) – jest to proces, ma charakter dynamiczny, wiąże się z czasem, istnieje interakcja między jednostką a środowiskiem. Jest to proces będący rozwojem oraz będący zorientowanym na rozwój (ale głupie)…potrzeby zmieniają się w ciągu życia.
Proces uczenia się – jest konieczny do przetrwania i przystosowania (do środowiska wewnętrznego – to co dzieje się w naszym organizmie i zewnętrznego – to co dzieje się wokół nas). Należy przystosować się do stanów zarówno inter – jak i intrapsychicznych.
Środowisko psychospołeczne:
Adaptacja do siebie samego (procesy intrapsychiczne, adaptacja do własnego ciała); oznaką apogeum nieprzystosowania samobójstwo; *egoiści egocentryczni – osoby odnoszące się tylko do siebie, brak wglądu w emocje innych, najczęściej osoby, które nie wchodzą w interakcje z grupami, subkulturami;
Adaptacja do małej grupy – najczęściej do rodziny, przystosowanie do niej najważniejszym procesem socjalizacji; *internalizacja – przyswojenie przez dziecko tych norm, wartości, które reprezentują rodzice (pierwsze środowisko odniesienia);
Adaptacja do większej grupy;
Adaptacja do narodu, społeczeństwa, plemienia;
Adaptacja do rodzaju ludzkiego – przejawia się w postawie personalistycznej, patrzenie na każdą jednostkę jako równowartościową;
Adaptacja do rodzaju ludzkiego – przejawia się w postawie personalistycznej, patrzenie na każdą jednostkę jako równowartościową;
Analiza transakcyjna
„ja nie jestem okej, wy nie jesteście okej” – nieprzystosowanie społeczne i osobiste
„ja jestem okej, wy jesteście okej” – najlepsza opcja = przystosowanie społeczne i osobiste
„ja nie jestem okej, wy jesteście okej” – nieprzystosowanie osobiste
„ja jestem okej, wy nie jesteście okej” – nieprzystosowanie społeczne
Równowaga – między organizmem a środowiskiem otaczającym
Czapow – adaptacja do warunków życiowych niezależnie od ich wartości społecznej;
Optymalna adaptacja = proces uzyskiwania i utrzymywania równowagi między oczekiwaniami zewnętrznymi a wewnętrznymi.
Harmonia wewnętrzna – między wymaganiami zewnętrznymi a wewnętrznymi potrzebami; rozwój indywidualny zbiega się z rozwojem społecznym;
Trzy mechanizmy prowadzące do optymalnej adaptacji społecznej:
Akomodacja – przystosowanie, zmienianie się organizmu odpowiednio do wymagań otoczenia, przystosowanie się do środowiska, społeczeństwa; postawa skrajna to konformizm;
Asymilacja - przyswajanie
Homeostaza – utrzymywanie statusu quo bez względu na to co dzieje się w środowisku, stabilność środowiska wewnętrznego nawet wobec zmian środowiska zewnętrznego; równowaga między środowiskiem wewnętrznym a zewnętrznym;
Dezadaptacja społeczna – wybór Malo skutecznych sposobów adaptacji, co może prowadzić do wykolejenia społecznego
W procesie adaptacji ważne są:
Inteligencja
Myślenie abstrakcyjne
Myślenie refleksyjne
Wyższa uczuciowość
Empatia i wgląd w siebie
Hierarchiczna organizacja pojęć, wiedzy
Tylko 10%-15% więźniów ma rozwinięte myślenie abstrakcyjne – co wpływa na niepowodzenie procesu resocjalizacji
Niepełna adaptacja dotyczy tylko niektórych płaszczyzn. Często podejmowane są próby kompensacji swoich braków przez takie osoby, np. osoba nieprzystosowana do rodziny, nadrabia wybitnymi działaniami w pracy; (nadkompensacja – gdy za bardzo??)
Procesy zaangażowane w adaptację:
Uczenie
Wychowanie
Nauczanie
Socjalizowanie
Proces socjalizacji
Dokonuje się przez uczestnictwo w życiu społecznym, grupach społecznych (mniejszych i większych). Nabieramy dyspozycji osób dla nas ważnych. Trwa całe życie i podlegamy mu zawsze; kształtuje osobowość, przystosowuje do życia w zbiorowości
ENKULTURACJA SOCJALIZACJA
INKULTURACJA
Socjalizacja pierwotna – czas dzieciństwa, wczesna młodość
Wtórna – w wieku dorosłym, aż do śmierci, wiąże się ze zmianą ról społecznych, warunków życiowych;
Zawsze odwołujemy się do socjalizacji pierwotnej;
Uspołecznianie (efekt socjalizacji)
Pozytywne cechy osobowości, które warunkują wywiązywanie się z powinności zbiorowych i społecznych
Akulturacja (transkulturacja)
Przenikanie się, dyfuzja dwóch kultur. Często ma miejsce przy granicach dwóch krajów, wskutek migracji, wpływu mediów (TV, Internet, itp.); Powoduje rozmiękczanie norm
Wychowanie (odmiana uczenia się)
Mówimy o wychowaniu w przypadku procesu celowego, planowanego, rozwojowego oddziaływania na organizm w odniesieniu do przyjmowanego i akceptowanego ideału wychowawczego. Świadome i intencjonalne, dokonywane też przez obcowanie z kulturą;
Fazy wychowania:
Faza manipulacji – zaspokajamy potrzeby, uczymy jak mają być zaspakajane; bardzo jednoznaczne sposoby zachowywania się, odwoływania do warunkowania instrumentalnego lub klasycznego. Opiekun wskazuje, egzekwuje:
Faza sterowania – dziecko ma ograniczone prawo do decydowania, wychowawca czuwa, eliminuje zachowania niepożądane, a stara się prowadzić do pożądanych;
Faza partnerstwa – dziecko może działać wspólnie z wychowawcą, współpracuje z nim, wychowawca przekazuje swe doświadczenia, mądrość życiwą;
Samowychowanie – każde wychowanie powinno zakończyć się taką fazą. Sami dokonujemy wyborów, decyzji, bierzemy sprawy we własne ręce, uczymy się na błędach, itp.;
WYCHOWANIE Indywidualne
Grupowe (zajęcia grupowe, zespoły)
Mechanizmy wpływu:
Naśladownictwo
Identyfikacja
Modelowanie
Przyswajanie (internalizacja)
Nauczenie jest ukierunkowywaniem – organizowanie sytuacji, w której następuje uczenie się.
Zdolności instrumentalne – wiedza, umiejętności, czynności przekazywane w procesie nauczania
Zależą od tego:
- kto się uczy
- jak się uczy
- z czyją pomocą się uczy
Wykład 3
Wychowanie przez:
Zabawę;
Działanie w grupie;
Działalność recepcyjną – wzbudzanie sytuacji, które mają wartość estetyczną lub moralną;
Działalność usługową dla innych ludzi (np. opieka);
Konsumpcję (poszanowanie dla dóbr, kształtowanie ograniczania się);
Działalność twórczą;
Uczenie się
Procesy zachodzące w CUN, zmiany mający trwały charakter;
Zmiany zachowania są następstwem zmian centralnych
Uczenie się występuje w związku z indywidualnym doświadczeniem;
Zmiany te muszą być względnie trwałe;
Nie wszystkie zmiany są związane z uczeniem się. Czasami wiążą się ze starzeniem, degradacją systemów.
Przeciwieństwo adaptacji – dezadaptacja
Szczególnym przypadkiem dezadaptacji jest demoralizacja (wykolejenie społeczne) – jednostka powtarza pewne zachowania będące wyrazem jej stosunku do norm
Rodzaje dezadaptacji:
Skrajna akomodacja;
Skrajna asymilacja;
III elementy wykolejenia:
Manifestacje (czyny sprzeczne z normami społecznymi);
Stany osobowości prowadzące do tych manifestacji;
Przyczyny wykolejenia;
Wykolejenie:
Obyczajowe (nie związane z łamaniem prawa)
Często przybiera formy autodestruktywne: alkoholizm, narkomania, hazard, prostytucja, itp.
Przestępcze:
Wykolejenie złodziejskie – przywłaszczenie cudzego mienia bez użycia przemocy;
Wykolejenie bandyckie – z użyciem przemocy: rozboje, sutenerstwo, pedofilia, gwałty, itp.;
Wykolejenie zabawowe - wandalizm, chuligańskie wykroczenia, itp.;
Podstawy wykolejenia (wiele teorii):
Procesy emocjonalno – motywacyjne;
Osobowość – zredukowane odczuwanie wyrządzanej krzywdy;
Brak uczuciowości wyższej;
Defekty otoczenia;
Biopsychiczne procesy;
Sfera biologiczna;
W przeciągu lat:
Wzrasta podatność na przestępczość,
Słabną filtry socjalizacji;
TYPY:
Asocjalny – gdy liczą się tylko własne potrzeby, asymilatywność (przyswajanie do sienie dóbr), egoizm egocentryczny;
Dyssocjalny – preferowanie tylko własnej, wąskiej grupy, reszta świata to teren eksploatacji, z którego czerpie grupa, egoizm socjocentryczny, akomodatywny styl adaptacji społecznej;
IV sposoby wadliwej adaptacji społecznej:
ASYMILACJA:
Asocjalno – restrykcyjny = nihilistyczno – wycofujący;
Asocjalno – ekspansywny = nihilistyczno – agresywny;
AKOMODACJA:
Dyssocjalno – restrykcyjny = dogmatyczno – restrykcyjny;
Dyssocjalno – ekspansywny = dogmatyczno – ekspansywny;
DYSSOCJALNE:
Konformistyczni wobec grupy – zachowują się tak aby czuć się bezpiecznie, nie chcą być odizolowani społecznie. Dana grupa staje się podstawową grupą odniesienia, co powoduje, że hamulce nabyte w toku prawidłowej socjalizacji rozluźniają się. Świat osób w grupie podkulturowej jest czarno- biały. Wobec „swoich” jednostki zachowują się prospołecznie, wobec reszty nie, nie są zainteresowani „obcymi”. Brak pośredniości, im bardziej dana osoba przystosowuje się do danej grupy podkulturowej, tym gorzej funkcjonuje w ogólnym społeczeństwie; następuje zawężenie odnoście wielu płaszczyzn życia.
ASOCJALNE:
Typ restrykcyjny: neguje autorytety, wyraźne ubóstwo norm, niechęć do wysiłku, siebie widzi jako pokrzywdzonego, nie rozumie swej asocjalności;
Typ ekspansywny – agresywny, złośliwy, zgeneralizowana niechęć do świata, ciągłe pretensje do innych, konflikty, brak jakichkolwiek więzi społecznych;
TYPOLOGIA NIEPRZYSTOSOWANIA WG CZAPOWA
Zwichnięta socjalizacja – gdy socjalizacja przebiegała do pewnego momentu, wydawałoby się, że prawidłowo, ale było w niej wiele braków, luk;
Demoralizacja – do pewnego momentu socjalizacja przebiegała bez braków, nagle stało się coś, co spowodowało, że przeszła ona na złe tory, pod inną grupę. Nabyte na drodze prawidłowej socjalizacji wartość są tracone i zastępowane przez nowe wzorce zachowań;
Socjalizacja podkulturowa – od samego początku socjalizacja przebiega w subkulturze opozycyjnej w stosunku do reszty świata;
H. S. SULLIVAN – Typologia nieprzystosowania
Typ aspołeczny – spostrzega innych jako teren potencjalnej eksploatacji. W sytuacji niepewności, zagrożenia reaguje złością i agresją (obrona przez atak);
Typ konformistyczny – osoby w sytuacji frustracji reagują nadmiernym serwilizmem, bezkrytycznym podporządkowaniem;
Typ neurotyk – zinternalizował pewien zakres wartości, ciągle przeżywa lęk, że nie sprosta tym normom, że je naruszy. Jego zachowanie w sytuacji indolencji jest sprzeczne z normami społecznymi;
PROCES DOJRZEWANIA SPOŁECZNEGO (CZAPOW)
Prawidłowe dojrzewanie społeczne przebiega według trzech triad wektorów:
Syntonia → sympatia → telliczność
Egoizm → altruizm → miłość
Spontaniczność → konformizm → autonomia prospołeczna
AD1
Gdy się rodzimy jesteśmy zdolni do syntonii (współodczuwania, współbrzmienia) (dotyczy to też zwierząt), przechodzi ona w sympatię (emocjonalne, pozytywne nastawienie do ludzi). Apogeum syntonii to telliczność – gotowość i umiejętność pomagania innym;
AD2
Zaczynamy od egoizmu, dziecko domaga się spełniania potrzeb, egoizm jest wrodzony. Altruizm wiąże się z dostrzeganiem potrzeb innych ludzi. Ostatni etap – miłość – świadczy o zespoleniu psychicznym z drugą osobą, rezygnacji ze sowich potrzeb na jej rzecz, forma poszerzenia własnej osobowości o odczucia, przeżycia drugiej osoby;
AD3
Spontaniczność jest domeną dziecka – wyraża ono siebie bez zastanowienia. Konformizm – gdy rodzice ustalają normy, zasady, dopuszczalne formy zachowania, dziecko dostosowuje się wtedy do oczekiwań świata. Autonomia prospołeczna zaczyna się, gdy człowiek ma ustaloną hierarchię wartości, poukładane normy, wtedy samodzielnie podejmuje decyzje życiowe biorąc pod uwagę poszanowanie dla drugiego człowieka;
Wykład 4
Zaburzenia rozwoju społecznych zdolności adaptacyjnych
Zaburzenia stosunku nieletnich do środowiska społecznego:
Zahamowany wgląd społeczny (brak zrozumienia kontekstu działań społecznych);
Niedorozwój syntonii;
Niedorozwój sympatii i telliczności;
Zaburzenia motywacji społecznej typu altruistycznego:
Preferowanie dobra własnego bądź wspólnego dobra podkulturowego ponad dobro ogólne;
Zaburzenia interakcji społecznych:
Problemy z podejmowaniem ról (związanych z płcią i wiekiem); uwarunkowania często rodzinne – związek z wcześniejszym odtrąceniem emocjonalnym, fizycznym, głownie przez ojca → skutki: jednostkowe (nieśmiałość) – odtrącenie od (do??) 10r.ż; wykolejenie przestępcze (niezaspokojone potrzeby) – odtrącenie w czasie dojrzewania;
Zaburzenia sfery emocjonalnej:
Osoby z takimi zaburzeniami są impulsywne, wrogo nastawione do innych; Przyczyny mogą być endo – i egzogenne, mogą się łączyć;
Czapow:
Dojrzewanie progresywne – zmiany jakościowe, które powodują coraz lepsze, efektywniejsze przystosowanie do coraz rozleglejszego otoczenia;
Dojrzewanie regresywne – prowadzi do zmian jakościowych będących podstawą zawężania przystosowania do coraz węższej grupy (przyczyny: rozwój oraz utrwalanie skłonności do preferowania dobra własnego bądź własnej grupy);
Argumenty za rozpoznaniem dojrzewania wstecznego:
Asocjalny lub dysocjalny sposób przystosowania się;
Poczucie niższości oraz zagrożenia;
Prymitywna, jednostronna efektywność przystosowania;
Kulturalne i moralne zubożenie jednostki wykolejającej się;
Akomodowanie się do grupy przestępczej;
J. Rejkowski:
Dojrzewanie prawidłowe (progresywne) – coraz większy poziom przystosowania, coraz lepsze spełnianie własnych potrzeb; tendencja rosnąca od najniższego do najwyższego poziomu przystosowania;
Dojrzewanie nieprawidłowe – przestępcze
Saul
Kształtowanie się dojrzałej osobowości:
W ontogenezie muszą wystąpić następujące tendencje:
Do tworzenia ideałów i sumienia;
Wyzbycia się postaw egoizmu, niższości, rywalizacji;
Od pasożytniczej zależności do niezależności(odpowiedzialności);
Pozbycie się uczucia wrogości;
Plastyczność zachowania;
M. Kosewski
Stadia dojrzewania przestępczego:
Stadium reaktywne – najwcześniejszy etap kształtowania się przestępcy. Źródła: reakcje na warunki otoczenia, środowiska, przestępczość sytuacyjna, zachowania przestępcze próbą rozwiązania konfliktu. Zachowanie przestępcze może być reakcją na przeżywany konflikt neurotyczny. Na tym etapie brak przestępstw z premedytacją – trwa do ok. 13-14 r. ż.
Stadium przejściowe – dojrzewanie przestępcze rozwija się; stopniowa akceptacja przez jednostkę roli przestępcy, utożsamianie się z tą rolą. Takie osoby opanowują też techniki neutralizacji – usprawiedliwiają swoje przestępcze zachowania aby zmniejszyć dysonans poznawczy. Potępienie potępiających- gdy zachowanie jest źle spostrzegane przez otoczenie, to osoba taka będzie winić oceniających a nie siebie; coraz głębsze utożsamianie się z grupą przestępczą. Stygmatyzacja społeczna powoduje, że taka osoba czuje się odrzucona, wie, jak jest postrzegana, jaką ma etykietę. Należy zmniejszać rozmiary społecznej stygmatyzacji, by dać szansę powrotu do normalności; Również odrzucenie społeczne jest poważnym problemem; Izolacja, uwięzienie na małej przestrzeni może wpływać na przyspieszenie dojrzewania przestępczego; Okres ten trwa pomiędzy 14 a 17 r. ż.
Stadium autonomiczne – zachowania przestępcze uniezależniają się od pierwotnych przyczyn. Doświadczenie przestępcze + akceptacja siebie jako przestępcy + wzmocnienie pozytywne związane z korzyściami płynącymi z przestępstw. Brak pomysłu jak można zmienić swe życie. Stadium po 17/18 r. ż;
Szybciej uwewnętrznia się normy przestępcze w grupach, gdzie z tej działalności przestępczej ma się małe zyski → wiąże się to z akceptacją siebie jako złego człowieka, szukania przyczyn w sobie, własnych skłonnościach;
Osoby wykolejone wykazują:
Niezadowolenie ze swego stanu posiadania i chęć zmiany (lecz w sposób łatwy, szybki i bez wysiłku);
Duże poczucie nudy (brak obowiązków, brak zainteresowań, tendencja do rozładowywania napięć w działaniach hedonistycznych: seks, prochy i rock&roll);
Duże oczekiwania wobec świata (co również wiąże się z dużym poczuciem krzywdy) – wydaje im się, ze wiele im się należy, ale bez wkładu własnego. Mają nierealne oczekiwania wobec pracy, przyszłości, prowadzi to do frustracji;
Ch. Andersen
Koncepcja osobowości przestępczej:
III kryteria osobowości przestępczej:
Przejawianie / nieprzejawianie winy po czynie zabronionym;
Potrzeba/brak potrzeby powrotu do społeczeństwa;
Identyfikacja/ brak identyfikacji z szerszą zbiorowością społeczną;
III rodzaje osobowości:
Osobowość niekryminalna, prawidłowa
Osobowość pseudoprzestępcza – nawet jeśli popełniają przestępstwo , to mają poczucie winy, akceptują kary, chcą powrotu do społeczeństwa, identyfikują się z nim;
Osobowość prawdziwie przestępcza – kryminalna – bez niepokoju, żalu, czy wyrzutów sumienia, są nieczułe na impulsy superego, u których nie zostało ukształtowane „ja rozumne”, ich zachowanie jest zależne od własnych potrzeb i chwilowych bodźców – tu resocjalizacja ma marne szanse;
S. C. Hall
Osobowość przestępcza :
Niestabilność emocjonalna;
Brak wytrwałości;
Egocentryzm;
Nieumiejętność korzystania z dotychczasowych doświadczeń,. Frustracja w domu, niespełnianie potrzeb, identyfikacja z grupą rówieśniczą
J. Pinatel
Osobowośćprzestępcza:
Egocentryzm;
Chwiejność emocjonalna;
Agresywność
Obojętność uczuciowa (brak zastanowienia nad ludzką krzywdą, brak empatii)
Stopień skłonności przestępczych zależy do natężenia tych 4 cech;
Wykład 5
TYPY ZACHOWAŃ PRZESTĘPCZYCH
Przestępczość trwała – ma charakter psychopatologiczny, uwarunkowania genetyczne bądź neuropsychologiczne – przyczyny biologiczne; nie „wyrasta” się z niej;
Przestępczość okresowa – ograniczona najczęściej do wieku młodzieńczego, nieznaczna ciągłość w czasie bądź jej brak, eskalacja tej przestępczości do 18 r. ż., jak dotąd przewaga chłopców (choć udział dziewcząt wzrasta); miedzy 13 a 15 r. ż podwaja się ilość przestępstw, między 15 a 18 r. ż. Potraja się ilość przestępstw; Motywy w przestępczości okresowej najczęściej są prozaiczne, wiążą się z problemami bytowymi zaś ok. 18 r. ż. działalność przestępcza jest wypierana przez inne,. Bardziej prozaiczne formy aktywności; Mimika – upodobnianie się do otaczającej grupy osób – w zależności od tego w jakiej grupie się znajdujemy , takie zachowania podejmujemy;
Przestępczość jawna, otwarta, konfrontacyjna – te osoby manifestują otwarcie swoje przestępcze zachowania;
Przestępczość ukryta./skrywana – przestępczość grupowa bądź z inicjatywy grupy. Różne zachowania antyspołeczne w grupie mogą być usprawiedliwiane, sankcjonowane. Najczęściej chodzi o: kradzieże, wandalizm, bójki. Osoby takie, nie potrafią podać konkretnych powodów swych antyspołecznych zachowań, uważają je za normę. Osoba taka poza grupą zachowuje się najczęściej normalnie, funkcjonuje w zgodzie ze społeczeństwem. W hierarchii grupy osoby, które łamię prawo skutecznie (bez kar) zajmują wyższe miejsce, nieudacznicy są eliminowani. Aktywność przestępcza jest formą zaspokojenia potrzeby akceptacji i przynależności. Najczęściej osoby, które dopuszczają się takiej przestępczości w dzieciństwie nie miały problemów z socjalizacją, łączyły je poprawne kontakty z rodzicami, jednak uwalniając się spod kontroli rodziców, w wieku szkolnym, wchodzili w grupę rówieśniczą, która stawała się grupą odniesienia; W tym wypadku czynniki ekonomiczne, materialne Graja mniejszą role, ważniejsze są wewnętrzne relacje członków rodziny; prowadzą one do kształtowania tożsamości negatywnej lub niestabilnej. Bardzo często ludzie zachowują się dwojako wobec różnych grup odniesienia – wobec grupy przestępczej – zachowania antyspołeczne, wobec reszty społeczeństwa – norma; szacunkowe dane: w USA co 3 chłopiec należy do jakiejś grupy przestępczej;
Przestępczość asocjalna - osoba taka nie należy do żadnej grupy, dba tylko o swoje własne potrzeby, jeśli łączy się z grupą, to tylko dla własnej korzyści. Gardzi prawem, uczuciami innych. Nie kontroluje swego zachowania, zachowania antyspołeczne są na porządku dziennym;
Przestępczość neurotyczna – duże napięcie, zachowania przestępcze formą ujścia. Nazywana jest też przypadkową bądź sytuacyjną. Duża rola niezaspokojonych potrzeb – najczęściej deprywacji i szacunku. Kiedy osoba taka czuje się ignorowana, niedoceniana, kiedy chce zwrócić na siebie uwagę dopuszcza się czynów karalnych. Chce zostać złapana, ponieść karę za swoje przewinienia, zna zasady i normy. Czasami jest to forma wołania o pomoc – neurotyk pragnie by ktoś zainteresował się jego problemami, jest to forma radzenia sobie z problemami
OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA
Brak zgodności co do natury, istoty tych zachowań.
W XIX w. mówiono o obłędzie moralnym;
Lata 40. XX w. – dokładniejsze badania nad psychopatią – pionierem tych badań Cleckley;
Rozdzielenie terminu psychopatia (przyczyny biologiczne), socjopatia (przyczyny społeczne);
1975 r. – WHO wprowadziło nową terminologię – zamiast terminu psychopatia – osobowość nieprawidłowa/ antysocjalna;
1980 r. – DSM-IV pojawia się termin antyspołeczne zaburzenia osobowości;
2000 r. – DSM – IV – TR – nadal uznaje powyższy termin;
Na przestrzeni lat następuje zawężenie pojęcia psychopatii. Na początku termin ten był stosowany wobec prawie wszystkich przestępców. Po zawężeniu terminu można zrozumieć, że nie należy go utożsamiać z przestępczością;
Psychopatia początkowo postrzegana była jako strukturalne zaburzenie osobowości, dotykające głównie sfery emocjonalnej;
Zachowanie przestępcze i psychopatia to zjawiska, które pokrywają się jedynie w niewielkim stopniu;
Psychopaci nie są uważani za osoby chore psychicznie, nie są też zdrowi psychicznie, mają zaburzoną osobowość, nie są upośledzeniu umysłowo (jak już to emocjonalnie);
Na pierwszy rzut oka psychopata to osoba: miła, czarująca, błyskotliwa
Psychopaci działają: we własnym interesie, bez skrupułów, bez wyrzutów sumienia. Manipulują, stosują bezsensowną przemoc, stwarzają pozory, by wykorzystać innych, często biorą na siebie różnorodne zobowiązania, ale idą „po trupach do celu”;
Psychopatia to zaburzenie różnorodne, nie do końca poznane, bardzo frapujące, wskazujące na wiele cech negatywnych;
Psychopata wykazuje:
Nieadekwatny rozwój sumienia, bez zaburzonego rozwoju umysłowego;
Brak poczucie winy, strachu przed karą, konsekwencjami;
Pogardę wobec osób, które wykorzystuje;
Impulsywność i nieadekwatność reakcji;
Psychopaci kłamią bez zażenowania, uwodzą, flirtują, gdy zwiodą obiecują poprawę, nie dotrzymują słowa, wszystko co mówią i robią wiedzie ich do celów wytyczonych przez ich potrzeby;
Potrafią wykorzystywać ludzi poprzez manipulowanie ich potrzebami i słabościami. Wykorzystują ułomności innych do własnych celów;
Nie mają przyjaciół, nie angażują się emocjonalnie, nie są zdolni do miłości, empatii, są egocentrycznymi egoistami, związki, które tworzą pełnią funkcję rozładowującą napięcie seksualne.
Z wiekiem wykazują coraz mniej cech psychopatycznych.
Zachowania takie możemy diagnozować dopiero po 18 r. z. , co nie oznacza, że nie rozwijają się one wcześniej. Najczęściej w wieku nastoletnim rozpoznawane są: zaburzenia opozycyjno – buntownicze, zaburzenia zachowania, ADHD.
Aby po 18 r. ż. można było stwierdzić zaburzenia antyspołeczne dana osoba musi:
Przed 15r. ż: (III spośród podanych):
Agresja w stosunku do zwierząt i ludzi;
Niszczenie cudzej własności;
Oszustwo i kradzieże;
Poważne pogwałcenie zasad;
Po 15 r. ż. (III spośród podanych):
Powtarzające się działania będące podstawą aresztowania;
Częste oszustwa;
Impulsywność;
Brak planów na przyszłość;
Wybuchowość;
Agresja;
Lekceważenie niebezpieczeństwa;
Brak wyrzutów sumienia;
Utrzymujący się brak nieodpowiedzialności;
Wykład 6
Wymiar afektywny – interpersonalny:
Brak wyrzutów sumienia;
Egoizm;
Bezwzględność;
Wysokie poczucie własnej wartości;
Patologiczna skłonność do kłamstwa;
Brak skrupułów;
Brak poczucia winy;
Gładkość obejścia;
Brak empatii;
Gruboskórność;
Brak odpowiedzialności za swoje czyny;
Brak umiejętności korzystania z własnych doświadczeń;
Doskonałe obeznanie z ludzkimi potrzebami;
Wprawa w sztuce autoprezentacji;
Zdolność zyskiwania zaufania;
II wymiar psychopatii (ujęty w DSM –IV):
Pasożytniczy tryb życia;
Przekonanie, że osoby wykorzystywane nie czuja się wykorzystywane;
Niska tolerancja na frustrację;
Impulsywność;
Brak długofalowych celów;
Brak odpowiedzialności;
Słaba kontrola nad zachowaniem;
Różne natężenie cech;
Magnetyzm;
Urok osobisty;
Wysoka pewność siebie;
Leczenie: nie można wyleczyć, praktycznie nie poddaje się zmianie, zachowanie takiej osoby jest stałe i niezmienne, resocjalizacja nieskuteczna;
Statystyki (w populacji ogólnej):
1% kobiet
3% mężczyzn
Jest to grupa niejednolita, rzadko trafiająca do poradni psychologicznych czy szpitali psychiatrycznych, raczej do więzienia. Wielu z nich unika kary, skutków prawnych swoich czynów. Możemy ich znaleźć w praktycznie każdej grupie społecznej.
Mówiło się, że u psychopaty dominuje ID i zasada przyjemności, silne EGO, zaś prawie nie rozwinięte SUPEREGO.
Szukano predykatorów, zwiastunów zachowań antyspołecznych:
Niezdolność do odraczanie gratyfikacji wyższa niż u rówieśników (w wieku przedszkolnym);
Większe niż rówieśnicy trudności z kontrolą zachowania;
Nadpobudliwość psychoruchowa ADHD
Rodzinne konotacje – antyspołeczne zachowania ojca (alkoholizm, przestępczość, itp.)
Inne predykatory (we wczesnym, dzieciństwie): nieposłuszeństwo, impulsywność, labilność emocjonalna, niepokój ruchowy;
Najczęstsze pierwsze rozpoznania: ADHD, zaburzenia zachowania, zaburzenia emocji (jeśli pojawiają się po 12 r. ż. to najczęściej zanikają)
Przyczyny:
Uwarunkowania genetyczne – badania wskazują na umiarkowany wpływa dziedziczenia, wzrasta w wyniku interakcji z oddziaływaniami środowiska;
Wczesne uszkodzenie rozwijającego się układu nerwowego (np. w okresie prenatalnym lub uszkodzenia okołoporodowe);
Nieprawidłowości reakcji fizjologicznych i czynności mózgu, np.
Niska spoczynkowa akcja serca;
Niska aktywność płatów czołowych;
Niski poziom serotoniny;
Brak bądź niskie przewodnictwo skórne;
Moird, D. Jessel – „zbrodnia rodzi się w mózgu”
Mózg psychopaty nie odczuwa strachu – nieprawidłowości w zakresie przewodnictwa hormonalnego i w przedczołowym obszarze mózgu.
D. Niehoff
Psychopatia może być wynikiem zaburzeń reakcji stresowej;
Wrodzona afazja semantyczna – niezdolność do rozumienia i wyrażania emocji; rytm pracy serca nie wzrasta w momencie napięcia.
Kontekst rodzinny i społeczny:
Ubóstwo;
Rozbita rodzina;
Są przeciwnicy używanie terminu psychopatia - uznając go za stygmatyzujący. Często antyspołeczne zaburzenia osobowości rozpoznawane są, gdy nie wiadomo co rozpoznać;
W. C. Reckless
To co decyduje o zaangażowaniu się w przestępczość to odporność na pokusę stania się przestępcą:
Kontrola zewnętrzna (normy prawne i zasady moralne, które powodują, że jesteśmy w zgodzie ze społeczeństwem oraz naciski grupowe skłaniające jednostkę do posłuszeństwa) i wewnętrzna (samokontrola; efekt wychowania oraz rozwoju jednostki, kształtowania w procesie socjalizacji) – pozwalają oprzeć się tej pokusie
***prawidłowa kontrola wewnętrzna:
Adekwatny obraz siebie;
Nastawienie na realizację celów życiowych spójnych z zadaniami życiowymi;
Poziom aspiracji realistycznych;
Odporność na frustrację;
Identyfikacja i internalizacja norm moralnych i prawnych;
Czynniki infekujące to :
Pociągacze – wzorce zachowań, które pozwalają w nielegalny sposób dojść do sukcesu;
Popychacze – czynniki biologiczne, psychologiczne, które popychają do przestępstwa (niepokoje, napięcia, agresywne motywy, potrzeba natychmiastowej gratyfikacji, epizody psychotyczne;
Determinanty pozytywnego obrazu siebie:
Jakość relacji w rodzinie;
Zdolność jednostki do oceny przetwarzanych doświadczeń;
Pozytywne komunikaty dostarczane jednostce od członków rodziny;
Teoria ta nie wyjaśnia przestępczości kompulsywnej, przymusowej (wynikającej z upośledzenia, psychopatii, zaburzeń psychicznych);. Wyjaśnia natomiast przestępstwa najczęściej popełniane: przeciwko mieniu i przeciwko osobie;
Resocjalizacja: pracowanie nad zmiana obrazu siebie, wzmacnianiem więzi;
Wykład 7
G. Walters– teoria przestępczości jako stylu życia;
Przestępcy recydywiści – przestępstwa są integralną i stałym elementem ich życia;
Nawiązywał do teorii społecznego uczenia się, zwiększonego zapotrzebowania na stymulację oraz teorii podejmowania decyzji.
Praktycznie nie zajmował się przestępcami, którzy popełnili przestępstwa na skutek załamania nerwowego, itp.
Twierdził, że człowiek nie jest z natury ani dobry ani zły. Rozwój człowieka zaś wiąże się z realizację trzech zadań:
Nauka kształtowania się więzi społecznej z bliskimi osobami w procesie socjalizacji;
Ustalenie swojego poziomu stymulacji;
Uformowanie obrazu samego siebie;
Jak dochodzi do dewiacji??
Pierwsze zachowania przestępcze wiążą się z pozytywnymi i negatywnymi skutkami;
Skutki pozytywne wzmacniają kolejne zachowania przestępcze;
Po pewnym czasie utrwala się zachowania przestępcze w postaci stylu życia, kształtuje się sposób myślenia racjonalizujący i usprawiedliwiający zachowania, pomagający utrzymać pozytywny obraz siebie;
10 założeń:
Osoby, które mają przestępczy styl życia charakteryzują się:
Brakiem odpowiedzialności (stały i globalny) – zachowanie przestępcze jest przez to chaotyczne i nieprzewidywalne, jest efektem wyuczenia a nie cechą wrodzona;
Pobłażliwość wobec siebie i dogadzanie sobie (brak odraczania potrzeb, hedonizm);
Niewłaściwy stosunek do innych ludzi;
Chroniczne łamanie zasad społecznych, moralnych, prawnych (im wcześniej dochodzi do łamania norm, tym silniejszy i trafniejszy prognostyk przestępstw);
Opracował technikę do badania tych 4 cech;
Okoliczności, warunki, które wpływają na rozwój przestępczego trybu życia dotyczą trzech sfer: 1) fizycznej, 2)społecznej, 3) psychologicznej;
Pierwsze 5 lat życia najważniejsze w kształtowaniu dziecka;
Przestępstwo jest funkcją wyboru celów, zadań, jakich podejmuje się człowiek w toku życia;
Zachowanie człowieka o przestępczym stylu życia zmierza do osobistej katastrofy, samozagłady, przegranej. (wchodząc w świat przestępczy tłumiony jest lęk przed odpowiedzialnością, przestępca szuka przyczyn przestępstwa poza własną osobą);
Osoby realizujące przestępczy tryb życia maja specyficzny sposób myślenia, który usprawiedliwia ich nieodpowiedzialność;
Specyficzny sposób myślenia pojawia się we wzorcach poznawczych. Jest ich 8:
Łagodzenie własnej odpowiedzialności, próby przeniesienia winy za własne uczynki na zewnętrzne źródła, przyczyny (kradnę, bo jest bezrobocie);
Odcinanie się od przykrości jaką niesie kara (kara nie ma znaczenia psychologicznego);
Przeświadczenie o uprawnieniu do sposobów zachowania innych niż wszyscy;
Zorientowanie na siłę (z przekonaniem, że słabszym można gardzić);
Sentymentalność (pozory niewinności i uczynności, podkreślanie własnych dobrych uczynków);
Próby przedstawienia się w jak najlepszym świetle;
Nadmierny optymizm i pewność siebie – nieumiejętność realnego przewidywania skutków swoich czynów;
Lenistwo – w myśleniu i działaniu, niechęć do wysiłku intelektualnego, fizycznego, szukanie ekscytacji, znudzenie;
Brak ciągłości lub kontynuacji – mała wytrwałość, pierwsze niepowodzenie, trudności powodują rezygnację, porzucanie podjętych działań; słomiany zapał;
Aby zaistniało przestępstwo potrzeba do tego okazji – osoba prowadząca przestępczy tryb życia wykorzystuje wszelkie okazje bardzo skrzętnie, bez trudu dostrzega je w otoczeniu;
Motywacja do dokonania przestępstwa bierze się z IV motywów: 1) bunt/złość, 2) siła/kontrola, 3) podniecenie/przyjemność 4) chciwość/lenistwo;
Przestępstwo jest całością współdziałających ze sobą motywów, myśli i zachowań;
Przestępca nie zmieni swego stylu myślenia – musi chcieć zmian
W resocjalizacji ważne jest, by przestępca rozgraniczył trzy obrazy siebie:
„ja” niepożądane – jako „ja” przeszłe, akceptacja, że było ono niepożądane;
„ja” aktualne – „ja” realne – „ja” będące konsekwencją przeszłych działań „ja” niepożądanego;
„ja” pożądane – to, do czego dąży jednostka, „ja” idealne;
Teoria silnie koreluje z danymi empirycznymi, jest weryfikowalna, istnieją narzędzia do pomiaru.
Zarzuty: mało precyzyjnie określa pojęcia, niejasne jest działanie lęku w toku rozwoju.
Wykład 8
Pozycje psychodynamiczne:
Psychoanaliza:
-podstawowy zarzut – na podstawie klinicznych przypadków (osob chorych) tworzona była teoria która miała dotyczyć także osób zdrowych
-nacisk na motywy tkwiące w nieświadomości ( w niej dużo rzeczy drzemie i daje o sobie znać)
-bardzo duży nacisk na życie seksualne człowieka, na problemy seksualne i to tez jest powód do pojawia się zachowań negatywnych
-wczesny okres w życiu człowieka na terenie rodzinie – kluczowe znaczenie dla rozwoju
Późniejsze problemy , rozwój seksualny, zachowanie człowieka :zależy od: wewnętrznych sił
-potrzeby
-popędy
-dążenia
Każdy je w sobie ma i mocno oddziałują na człowieka (siły). One najczęściej w człowieku osiągają stan napięcia.
Te siły tak kierują zachowaniem człowieka aby te napięcie zredukować. I te siły są z reguły nieświadome.
Najczęściej pozostają one w konflikcie (nie jest łatwo je pogodzić) – dlatego uważają że człowiek nigdy nie jest w pełni odpowiedzialny za swoje czyny (nie panujemy nad zachowaniami np. przestępczymi)
jeśli chce się kogoś ukarać to nie tylko trzeba dowieść sprawstwa ale trzeba ocenić jaki był udział świadomych/nieświadomych motywów, wtedy dopiero można wydać werdykt (ale to trudno zmierzyć)
Wg psychoanalizy aktywnością człowieka kierują 2 podstawowe popędy:
-popęd życia (eros) (bywa utożsamiany z popędem seksualnym , a energia z nim związana to libido)
-popęd śmierci (tanatos) (energia związana z nim to siła niszczycielska – agresja)
Ta agresja może być skierowana w 2 strony:
-na zewnątrz wtedy mamy do czynienia z niszczeniem, zabijaniem, sadyzmem
-do wewnątrz samoagresję, samouszkodzenia, masochizm, samobójstwo
W każdym człowieku są oba te popędy, w różnych proporcjach u różnych ludzi
Freud utożsamiał przestępczość z agresywnością i uważał, że człowiek jest z natury zły,
wrogi i agresywny (tacy się rodzimy)
Konsekwencja takie spojrzenia na człowieka jest konkluzja, że każdy jest potencjalnym przestępcą, chyba że w procesie socjalizacji nauczymy się ograniczać, powstrzymywać popędy (ci się nie staną przestępcami) (wg Freuda kobiety były zamknięte psychicznie, miały nerwice seksualne)
Mechanizm powodujący, że energię zaczynamy spożytkowywać w pozytywny a nie negatywny sposób (przekierowujemy energię w inną stronę) to sublimacja –zmieniamy z nieakceptowalnych w akceptowalne formy (np. zamiast się bić uprawiać boks)
Zaburzenia osobowości i przestępczość powstają na podstawie nierozwiązanych konfliktów między: popędami a naciskami społeczeństwa. Różne zaburzenia osobowości, różne zachowania przestępcze są tego wynikiem
Rozwiązanie socjalizacji wg Freuda: socjalizacja proponuje rezygnację z osobistych dążeń na rzecz dążeń społecznych
Jeśli socjalizacja nie przebiega prawidłowo to pojawiają się zaburzenia zachowania.
Ważne jest poznanie rodziny i relacji rodzinnych , w jakich się człowiek wychowuje
Adler:
-dla niego pojęciem dominującym był sukces – odniesienie sukcesu –wg niego ludzie dążą do odniesienia sukcesu, uważał że jeśli się zablokuje komuś to dążenie to wtedy zaczyna zachowania przestępcze ujawniać – stanięcie na drodze sukcesu.
Za to zablokowanie odpowiedzialność ponosi społeczeństwo
Ericson:
-podkreślał rolę czynników społecznych w przebiegu socjalizacji
-każda faza rozwoju wiąże się z kryzysem i jeśli człowiek sobie z nim poradzi to przechodzi na wyższy stopień funkcjonowania (psychospołeczna teoria rozwoju)
-dla niego okres kiedy podejmie się decyzje o przestępczości to okres dojrzenia i on jest szczególny ważny w rozwoju osobowości i w tym czy ktoś zostanie przestępcą- wiąże się z kryzysem tożsamości jeśli go przezwyciężymy to staniemy się dojrzali psychicznie. To etap gdzie najważniejsza rolę odgrywają rówieśnicy i grupy formalne i nieformalne. Jeśli przedłuża się okres eksperymentowania, jeśli ktoś nie potrafi sobie poradzić z kryzysem – może to sugerować rozszczepienie tożsamości i może ono skutkować zaburzeniami osobowości, może się ukształtować negatywna tożsamość a wg niego to była identyfikacja z normami i wartościami podkultury przestępczej, a od tego krok do zachowań przestępczych
-uważał ze te zachowania przestępcze to znak protestu przeciwko różnym rzeczom np. autorytetom, nadmiernym naciskom rodziców, wygórowanym żądaniom, którym nie można sprostać, poczucia, że rola którą przyjmuje jest dla niego nieodpowiednia (znak protestu przeciwko dorosłym, rodzicom)
Back to the Freud:
-w jego dziełach nie ma za dużo o przestępczości
-uważał że nie można kogoś wychowywać albo resocjalizować (wtornie wychowywać) wykorzystując do tego psychoanalizę – ona może być środkiem pomocniczym
-pomimo swoich poglądów jego kontynuatorzy nie uszanowali jego poglądów, bo uwzględniali oni resocjalizację w psychoanalizę
-potem zachowania przestępcze uważano za objawem nerwicy – a skoro tak to można stosować psychoanalizę, ale to nieuświadomione rzeczy wiec nie wiadomo jak daleko można się zagłębić
2 podstawowe założenia:
-nie wystarczy obserwować zachowania przestępczego aby móc poznać jego motywy – sprawca bywa nieświadomy swojego działania
-wszystkie działania przestępcze są celowe i służą zaspokojeniu jakieś potrzeby
Przyczyny zachowań przestępczych
-przeżywanie poczucia winy – czyny karane są popełniane przez odczuwanego przez sprawcę poczucia winy może się wiązać ono z nierozwiązanym kompleksem Edypa (traktowanie ojca jako rywala w miłości do matki) ,
-człowiek dokonuje kradzieży, rozboju aby poczucie winy które odczuwa było bardziej realne i wie za co je czuje i wtedy kara to ulga
chęć bycia schwytanym - chce być schwytana aby nie popełnić jeszcze większych przestępstw (np. złapany na kradzieży być może by popełnił zabójstwo)
wadliwy proces socjalizacji – normalna jednostka tłumi dążenia przestępcze i kieruje na pożądane a przestępca nie potrafi tłumic, przekierowywać, zachowuje się nadal jak dziecko
akt zemsty – za niemożliwość zaspokojenia potrzeb w obrębie środowiska w którym się wychowuje
ponieważ jest to akceptowane przez osoby znaczące (np. ojciec, przywódca grupy nieformalnej) i dlatego popełnia przestępstwo i zaskarbia sobie ich uznanie
niemożność pohamowania impulsów które płyną z id – są tak silne że nie możemy sobie z nimi poradzić, dzieje się tak gdy ego/superego wadliwie ukształtowane
surowe superego – nie pozwala zaspokajać dążeń które płyną z id, wszystkie potrzeby id zablokowane przez superego, bardzo silne emocje kumulowane-zalegają i przestępstwo np. jest wynikiem przerwania bardzo silnych tam, zabójstwo jest aktem rozpaczy
Teoria Megargee, zastanawiał się dlaczego niektóre osoby popełniają gwałtownych zabójstw a nic tego nie zapowiada:
Uważał ze są 2 gr zabojcow:
-1 – wszyscy się po nich spodziewali, cale życie były agresywne, bójki, zatargi, wiec w końcu przestępstwo
-2gr – na co dzień postrzegani jako opanowani, spokojni, nieagresywni – popełniają zabójstwa : -te osoby w testach wypadają bardzo przeciętnie (po zabójstwie, przed)
każdy z nas ma szansę stać się zabójcą
-ci przestępcy to zabójcy sytuacyjni – kumulowanie agresji, emocji, napięć w sobie
Porównywał te osoby do czajnika – włączamy, ale zakrywamy dziubek i ta para może rozsadzić czajnik
-przez lata znoszą sytuację, gromadzą i w pewnym momencie puszczają i dochodzi do skrajnie agresywnego czynu – najczęściej to 1 i jedyne przestępstwo jakie popełniają
-do tych osób najczęściej należą kobiety zabójczynie – mąż, kuchnia, nóż, tasak
-to co je odróżnia jeszcze – zaraz po czynie żałują tego
-najczęściej dostają 8lat i więcej
(8) przestępstwo z poczucia niższości – kompleks Edypa, poczucie winy i leku wrogość w stosunku do ojca przenoszą na osoby, które symbolizują władzę i autorytet
u osób u których wadliwie przebiegają funkcje seksualne
moralność zwieracza -związana z faza analna i treningiem czystości – odrzuca zachowania zgodne z normami jak w dzieciństwie gdzie nie respektował nacisku rodziców w związku z treningu czystości
-wtedy zwykle 1 raz rodzice krają dziecko
zaburzenia nerwicowe silny lęk, poczucie winy
Teorie przestępczości uwzględniające struktury ego i superego (na gruncie psychoanalizy):
Typologia przystosowania K. Money-Kyrle
Wyszedł od każąca funkcja superego
-Można wyróżnić 4 typy przystosowania:
a) hipomanik – nie przejawia poczucia winy, bo ma niedorozwój superego, nie przestrzega żadnych zasad moralnych, nie rozumie motywacji altruistycznej
b)osobnik hipoparanoidalny – silne poczucie winy, ale swoje winy przypisuje innym (przez co zmniejsza je)
c) człowiek charakteryzujący się postawą autorytarną- silne poczucie winy i kieruje je do wewnątrz, superego bardzo silne, silna karząca funkcja
d) typ ludzki- typ pożądany, poczucie winy przeżywa kiedy trzeba, dzięki prawidłowo rozwinięty id ego i super pojawia się w odpowiednich momentach i w odpowiednim nasileniu
Redl i Dihnemen
-osoby przestępcze: 3 mankamenty funkcjonowania ego:
Rozwinięte ego i id ale nie ma wykształconego superego (sumienia)
Ego zbyt słabe by oprzeć się naciskom id, superego jest ale zbyt słabe aby się id przeciwstawić
Ego silne ale zwichnięte = zorientowane na czyny przestępcze – cała energia ego spożytkowana na uniknięcia poczucia winy
Zarzuty:
Nie tylko w konstytucjonalnych doszukiwali się przestępczości przyczyn, rodzinie, ale nie odpowiedzieli dlaczego jednostka łamie prawo mimo, że wychowuje się w takim samym środowisku nie zachowuje się przestępczo, natura ludzka jest agresywna i nie ma dowodów na to że 2 popędy rządzą człowiekiem. Obecność motywacji świadomej i nieświadomej.
Przestępstwo jest manifestacja niezaspokojonych potrzeb – nie do końca tak, bo skutki przestępstwa powodują jeszcze większa deprywację potrzeb. Lekceważy się osobisty wybór i osobistą odpowiedzialność
Wykład 9
Behawioryzm (Watson)
Uczymy się zachowań przestępczych, skoro się uczymy, możemy się ich także oduczyć;
D. Katz, R. Kahn
Role;
Normy;
Wartości
W życiu powinniśmy podejmować różne role, czasem dochodzi do konfliktu między pełnionymi rolami. Zachowania zgodne z rolą kształtują osobowość człowieka, człowiek staje się tym, co robi. Odgrywając, wchodząc w jakąś rolę przyzwyczajamy się do niej, im dłużej w niej tkwimy, tym bardziej się z nią utożsamiamy (tym większa zgodność między osobą a rolą).
Eysenk
Niektórzy ludzie rodzą się z pewnymi określonymi właściwościami UN, które sprawiają, że człowiek jest podatny na zachowanie przestępcze; zachowanie przestępcze jest wynikiem interakcji między warunkami środowiskowymi a wrodzonymi skłonnościami OUN;
U ekstrawertyków procesy pobudzenia górują nad procesami hamowania (wydaje mi się, że źle to podyktowała, bo najpierw mówiła inaczej, potem ktoś zapytał czy nie powinno być odwrotnie i powiedziała, że tak, ale jest to nielogiczne jak dla mnie) – trudniej warunkują i uczą się zachowań społecznych;
Introwertycy odwrotnie – łatwiej uczą się zachowań społecznych, łatwiej warunkują;
Ekstrawertycy – większa skłonność do przestępstw, wypadków;
Introwertycy – większa skłonność do nerwicy;
Skłonności u ludzi trzymane są na wodzy przez „wyuczone sumienie” – zgeneralizowaną reakcję warunkową (w. klasyczne), ukształtowaną najczęściej w dzieciństwie i młodości, pod wpływem doświadczenia (co wolno, czego nie wolno);
Wysoki stopień lęku wzmacnia tendencje ekstra – i introwertywne:
↑ lęk + ekstrawersja = ↑ zagrożenie przestępczością
Rola neurotyzmu w socjalizacji (podłoże biologiczne)
↑ neurotyzm – zakłóca proces warunkowania;
↑ N + ↑ E = skłonności przestępcze;
Psychotyzm:
↑ Psychotyzm – przestępstwa z zimną krwią (osoby niewrażliwe społecznie, podejrzliwe, chłodne, zdystansowane, wyrachowane)
↑ P = wielokrotni przestępcy, często używający przemocy;
↑ E + ↑ N ↑ P = prawdopodobieństwo, że zostaną przestępcami
U kobiet związek między ekstrawersją a przestępczością został udowodniony; badania nad mężczyznami nie potwierdziły tej tezy;
Sprawcy popełniający czyny z użyciem agresji często mają podwyższoną E;
Przestępcy przeciwko mieniu to najczęściej I;
Pogląd Eysenk’a jest uznany za nieaktualny. Zarzuty → model medyczny (dzieli na kryminalistów i praworządnych), metody resocjalizacyjne zbytnio uproszczone;
Osoby mające nadwyżkę sytuacji sprzyjających przestępczości mogą zacząć je wykorzystywać;
J. Katz
Teoria uwiedzenia przez przestępstwo
Pokusa popełnienia przestępstwa jest wysoka, jeśli wierzymy, ze przestępstwo otworzy nam nowe możliwości;
Przestępstwo jako stan euforyczny, widzimy same plusy z niego wynikające.
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
Osoba jako układ poznawczy – człowiek nie jest bierną jednostką, człowiek widzi, obserwuje (patrzy, podziwia, poznaje)
Prekursorem psychologii poznawczej – Festinger
Teoria dysonansu poznawczego – niezgodność miedzy oczekiwaniami, przekonaniami, a informacjami płynącymi z zewnątrz, wywołującymi negatywny stan napięcia; radzimy sobie z nim poprzez mechanizmy obronne;
Zachowanie człowieka zależy od struktur poznawczych: orientacja w świecie, poczucie własnej tożsamości.
Systematyczne i celowe zachowanie;
Koncepcja umiejscowienia kontroli (Rottera)
Badania nie dają jednoznacznej odpowiedzi jak umiejscowiona jest kontrola w organizmie przestępcy – możliwe są zmiany umiejscowienia kontroli w toku życia pod wpływem silnych lub długotrwałych wydarzeń (np. pobyt w więzieniu)
Teoria wyuczonej bezradności Seligman
Skutkiem wyuczonej bezradności może być niechęć do wysiłku, co może konsekwentnie prowadzić do zachowań przestępczych;
BIOGENNE UWARUNKOWANIA PRZESTĘPCZOŚCI
Dlaczego ludzie pochodzący z rodzin przestępczych, nie wybierają przestępczej drogi życia i odwrotnie, osoby wychowujące się w korzystnym środowisku wybierają drogę przestępczości?
Nie ma negatywnych czynników biologicznych czy środowiskowych, które bezwyjątkowo determinują przestępczość;
Wszystkie ustalenia o przestępczości opierają się o rejestr osób skazanych.
Im więcej niekorzystnych czynników działa jednocześnie, tym większe prawdopodobieństwo przestępstwa;
Czynniki predysponujące do przestępstwa – porównanie do talii kart – im więcej kart z przestępczej talii, tym większe ryzyko przestępczości:
Płeć (mężczyźni częściej niż kobiety – między 89% a 95%; chłopcy uczą się na błędach mniej skutecznie niż dziewczynki, kara nie działa tak skutecznie);
Młodość (większość przestępstw popełniają ludzie młodzi, tylko 7% przestępstw przeciwko mieniu popełniają osoby po 40.; obie płcie upodabniają się do siebie w zakresie przestępczości w okresie spadku hormonów – z wiekiem wyrównuje się);
Inteligencja – dzieci ze stosunkowo niskim poziomem inteligencji werbalnej częściej stają się przestępcami;
Osobowość – osoby, które wchodzą w konflikt z prawem mają specyficzny profil osobowości;
Hormony – przestępcy (szczególnie agresywni) mają podwyższony poziom androgenów – najwięcej gwałtów jesienią (wtedy poziom androgenów najwyższy w cyku rocznym)
Odpowiedź na ból ma podłoże hormonalne;
Biochemia mózgu – aktywność hormonów i neuroprzekaźników. Układ limbiczny u mężczyzn jest mniej wrażliwy. U mężczyzn niski poziom MAO. Zbyt niski poziom serotoniny może prowadzić do zachowań agresywnych, ma znaczenie także poziom glukozy (hipoglikemia przyczynia się do agresji); uszkodzenie płata skroniowego/czołowego oraz zakłócenie funkcjonowania ciała migdałowatego, układu limbicznego, podwzgórza może prowadzić do agresji; Stwierdzono zbieżność u podłoża neurobiologicznego stresu i złości;
Nie tylko biologia uruchamia procesy uruchamia procesy, zachowania naszego organizmu, także istnieje zależność zwrotna: podejmowanie roli (np. ofiary) uruchamia procesy biologiczne – trudno jest więc wnioskować co jest przyczyną.
Wykład 10
biologiczne uwarunkowania przestępczości
Czynniki genetyczne
Antyspołeczne zaburzenia osobowości
Organiczne uszkodzenia centralnego układu nerwowego
Obniżony poziom sprawności umysłowej
Zaburzenia endokrynologiczne, biochemiczne
Typ układu nerwowego
Ad1
Udział czynników genetycznych nie jest bezpośredni, ale zawsze występuje przy udziale czynników środowiskowych . Predyspozycja ta nie musi być wykorzystana( np. gdy mamy dobre środowisko). Wpływ genów: Mechanizm drogi: mózg – system nerwowy – system hormonalny
Wpływ czynników genetycznych ustala się za pomocą:
Badań na bliźniętach
20/30 lata XX w
Porównanie zachowań przestępczych bliźniąt mono i dyzygotycznych.
Wyniki są różne- problem: mają miejsce wychowania wspólne więc trudno oddzielić czynnik gen od środowiskowego. (nie wiadomo z czego wynika zbieżność zachowań)Dillan i Sottesman- badania
Jednojajowe- zgodność 0,74
Dwujajowe- 0,23-0,47
Badania dzieci i dorosłych- u dorosłych współczynnik zgodności niższy( bo są w innych środowiskach)
Kolejny problem : badaczom trudno było stwierdzić czy mają do czynienia z bliźniętami mono czy dyzygotycznymi (brak zaawansowanych technik badawczych w czasach przeprowadzenia tego eksperymentu)
Badania nad adopcją
Szczególnie znaczące wyniki gdy dziecko jest oddzielone zaraz po urodzeniu (można oddzielić wpływ środowiska od wpływu genów)
Istnieje znacząca zależność między przestępstwami rodziców przybranych i biologicznych a przestępczością dziecka;
Ani ojciec biologiczny ani przybrany nie był karany-10,5% synów kryminalnych
ojciec biologiczny niekarany a przybrany karany- 11,5%
ojciec biologiczny karany a przybrany nie- 22%
ojciec biologiczny i przybrany byli karani- 36,2%
Wyniki dotyczą głównie kradzieży niż innych, cięższych przestępstw.
Gdy rozpatrujemy matkę to zależności jeszcze większe ( bo by kobieta dopuściła się przestępstwa, predyspozycje genetyczne muszą być większe)
Badania nad skutkami zaburzenia struktury chromosomów
Dodatkowy chromosom X u kobiet, a u mężczyzn Y . kiedyś jego obecność łączono z dodatkową agresywnością , ale badania tego nie potwierdziły .
Dodatkowy chromosom występuje u niewielkiego odsetka przestępców agresywnych.
chromosom ten może jedynie pośrednio wpływać na przestępczość, bo czasem powoduje uszkodzenia UN-- >aspołeczne zachowania
Wada: bardzo ciężko znaleźć osobę z dodatkowym chromosomem, poza tym nie wiemy jak często występuje w populacji generalnej. Badamy jedynie przestępczość ujawnioną, brak grupy kontrolnej.
AD3
Mikrouszkodzenia mózgu- bardzo często osoby nie zdają sobie sprawy że je mają, bo nie dają widocznych zmian neurologicznych.
Jeżeli uszkodzenie występuje wcześnie, to wyraża się w zachowaniu, więc im wcześniej, tym gorzej.
Istnieją uszkodzenia, które powodują wyższą podatność na przestępstwa.
Nie wiadomo jak dużo osób w ogólnej populacji ma uszkodzenia OUN.
Mikrouszkodzenia nie dają wyraźnych zmian, a ich skutki są odległe.
Uważa się, że osoby te są bardziej agresywne, na poparcie tego mamy wyniki operacji neurochirurgicznych, po których zaburzenia zachowania dzieci znikają lub zostają zredukowane;
Ad4
Są różne techniki do badania poziomu sprawności umysłowej więc bardzo ciężko porównywać wyniki.
Obniżony poziom sprawności umysłowej utrudnia przystosowanie , przewidywanie, formułowanie celów, niższy intelekt, to także trudności w nauce a to wszystko może sprzyjać przestępczym zachowaniom.
Wśród przestępców jest więcej osób z niższym poziom inteligencji niż w populacji generalnej ( ale nie wiemy czy po prostu tylko ci „głupsi” dali się złapać i stąd te wyniki)
AD 5
U kobiet przestępczość łączono z napięciem przedmiesiączkowym , ale niewiadomo czy w innych monetach cyklu tez nie popełniałyby przestępstw a akurat w tych dniach dały się złapać poza tym drażliwość i inne takie cechy posiadała już wcześniej ale zwiększyły się przed okresem.
Gdy mężczyznom poda się hormon kobiecy to mają znacznie mniejszy popęd do przestępstw
Kobiety są inaczej agresywne- agresja emocjonalna
Agresji u K i M towarzyszy aktywacja noradrenergicznego systemu alarmowego i nadmiar dopaminy .
Impulsywność- niedobór serotoniny
Testosteron- jeśli poda się osobie nieagresywnej to nie staje się agresywna
Kora przedczołowa – neuroprzekaźniki w niej niemożność normalnego przyswajania zasad moralnych
Badania te nie wszystkich satysfakcjonowały bo były przeprowadzana na więźniach czyli osobach przebywających w długotrwałej izolacji , a to wpływa i rozregulowuje ich układ hormonalny( również brak aktywności fizycznej, specyficzna dieta)
Współcześnie uważa się że również niedobór lub nadmiar witamin lub cukry ( hipoglikemia) mogą wpływać na agresję. ‘’
Jest też teoria o alergii jej wpływie na przestępczość;)
AD6
Może mieć wpływ gdy czynniki środowiskowe są sprzyjające
System nerwowy mniej wrażliwy na bodźce- poszukiwanie mocnych wrażeń- osoby o zwiększonym zapotrzebowaniu na stymulację.
Zuckerman - test zapotrzebowania na stymulację – teoria optymalnego poziomu stymulacji – jedni unikają sytuacji dostarczających stymulacji a inni ich poszukują.
Poszukiwanie doznań-cecha określana przez potrzebę różnorodnych , nowych i złożonych doznań, przeżyć, przez gotowość podjęcia ryzyka społecznego by tych przeżyć dostarczyć. Przypominają ekstrawertyków.